Thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại ở các trường Trung học Phổ thông huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

CAO XUÂN LÂM

THIẾT KẾ MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC
GẮN VỚI NÔNG TRẠI Ở CÁC TRƯỜNG THPT
HUYỆN SI MA CAI, TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

CAO XUÂN LÂM

THIẾT KẾ MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC
GẮN VỚI NÔNG TRẠI Ở CÁC TRƯỜNG THPT
HUYỆN SI MA CAI, TỈNH LÀO CAI
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. PHẠM HỒNG QUANG

THÁI NGUYÊN - 2018

LỜI CAM ÐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả
nghiên cứu trong luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì
công trình nghiên cứu nào của tác giả khác.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2018
Tác giả luận văn
Cao Xuân Lâm

i


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới GS.TS. Phạm
Hồng Quang là người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong
suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn các thầy cô giáo và cán bộ Trường Đại học
Sư phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt
quá trình học tập và nghiên cứu.
Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, người thân,
bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2018
Tác giả luận văn
Cao Xuân Lâm

ii


MỤC LỤC

LỜI CAM ÐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................. vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 4
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu................................................................. 4
5. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu của đề tài ......................................................... 4
6. Phương pháp nghiên cứu đề tài ....................................................................... 4
7. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 7
Chương 1: LÍ LUẬN VÊ MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC GẮN VỚI
NÔNG TRẠI Ở TRƯỜNG THPT ................................................................... 8
1.1. Tổng quan nghiên cứu .................................................................................. 8
1.1.1. Nghiên cứu trên thế giới ............................................................................ 8
1.1.2. Những nghiên cứu về thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại
ở Việt Nam........................................................................................................... 9
1.2. Các khái niệm công cụ................................................................................ 12
1.2.1. Mô hình .................................................................................................... 12
1.2.2. Mô hình trường học gắn với nông trại..................................................... 13
1.3. Những vấn đề cơ bản về mô hình trường học gắn với nông trại ở
trường THPT...................................................................................................... 13
1.3.1. Về mục tiêu giáo dục học sinh trong mô hình trường học gắn với
nông trại ............................................................................................................. 13

iii

1.3.2. Về các hoạt động dạy học và giáo dục học sinh trong mô hình
trường học gắn với nông trại ............................................................................. 14
1.3.3. Đặc điểm mô hình trường học gắn với nông trại .................................... 16
1.4. Thiết kế mô hình trường THPT gắn với nông trại ..................................... 20
1.4.1. Mục đích thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại ........................ 20
1.4.2. Các thành tố của mô hình trường học gắn với nông trại ......................... 20
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến mô hình trường học gắn với nông trại ............. 26
1.5.1. Yếu tố khách quan ................................................................................... 26
1.5.2. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 27
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 29
Chương 2: THỰC TRẠNG MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC GẮN VỚI
NÔNG TRẠI Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN SI MA CAI, TỈNH
LÀO CAI .......................................................................................................... 30
2.1. Khái quát chung về đặc điểm các trường THPT huyện Si Ma Cai, tỉnh
Lào Cai............................................................................................................... 30
2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................ 33
2.2.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 33
2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 33
2.2.3. Đối tượng khảo sát................................................................................... 33
2.2.4. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 34
2.3. Thực trạng mô hình trường học gắn với nông trại ở các trường THPT
huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai .......................................................................... 34
2.3.1. Về thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục cho học sinh gắn với lao
động sản xuất, gắn với nông trại........................................................................ 34
2.3.2. Mô hình trường học gắn nông trại ở các trường THPT huyện Si Ma
Cai, tỉnh Lào Cai ................................................................................................ 37
2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thiết kế mô hình trường học gắn với nông
trại ở các trường THPT huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai ................................... 48
2.4. Đánh giá chung ........................................................................................... 50

iv


2.4.1. Mặt mạnh ................................................................................................. 50
2.4.2. Mặt hạn chế.............................................................................................. 51
2.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ........................................................................ 52
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 53
Chương 3: THIẾT KẾ MÔ HÌNH TRƯỜNG TRƯỜNG HỌC GẮN
VỚI NÔNG TRẠI TẠI HUYỆN SI MA CAI, TỈNH LÀO CAI ................. 54
3.1. Căn cứ thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại tại huyện Si Ma
Cai, tỉnh Lào Cai ................................................................................................ 54
3.1.1. Căn cứ lý thuyết ....................................................................................... 54
3.1.2. Căn cứ thực tiễn ....................................................................................... 54
3.1.3. Định hướng phát triển giáo dục của ngành và địa phương ..................... 55
3.2. Các bước thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại ở các trường
THPT huyện Si Ma Cai tỉnh Lào Cai ................................................................ 56
3.3. Thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại thông qua các hoạt
động giáo dục trong nhà trường......................................................................... 60
3.3.1. Thông qua công tác xây dựng cảnh quan trường lớp, cảnh quan khu
bán trú, nội trú học sinh ..................................................................................... 60
3.3.2. Thông qua hoạt động dạy Nghề phổ thông ............................................. 61
3.4. Bộ tiêu chí đánh giá mô hình trường học gắn với nông trại ở các
trường THPT huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai ................................................... 72
3.4.1. Nguyên tắc xây dựng ............................................................................... 72
3.4.2. Các tiêu chí đánh giá ............................................................................... 73
3.5. Đánh giá hiệu quả mô hình trường học gắn với nông trại ở các trường
THPT huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai ............................................................... 76
3.5.1. Những kết quả nổi bật ............................................................................. 76
3.5.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân .................................................. 84
3.6. Một số cách thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại tại các

trường THPT trên địa bàn huyện Si Ma Cai nhằm nâng cao chất lượng,
hiệu quả từ mô hình ........................................................................................... 85

v


3.6.1. Về tuyên truyền, xã hội hóa:.................................................................... 85
3.6.2. Về tổ chức thực hiện mô hình (Công tác xây dựng mô hình, áp dụng
thực tiễn Kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi, quy trình chăm sóc, sản xuất và
bảo vệ môi trường) ............................................................................................ 85
3.6.3. Về công tác thi đua, khen thưởng trong thực hiện mô hình .................... 87
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 88
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 89
1. Kết luận .......................................................................................................... 89
2. Khuyến nghị................................................................................................... 90
2.1. Đối với Bộ Giáo dục & Đào tạo ................................................................. 90
2.2. Đối với Sở Giáo dục & Đào tạo ................................................................ 90
2.3. Đối với các Nhà trường .............................................................................. 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 92
PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Nguyên nghĩa

ĐH-CĐ

Đại học - Cao đẳng

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GDNN&GDTX

Giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên

HS

Học sinh

KHKT

Khoa học kỹ thuật

NQ-TW

Nghị quyết Trung ương

PPNC

Phương pháp nghiên cứu

PTDTNT

Phổ thông dân tộc nội trú

QLGD

Quản lý giáo dục

TB

Trung bình

THCS&THPT

Trung học cơ sở và trung học phổ thông

THPT

Trung học phổ thông

UBND

Ủy ban nhân dân

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Quy mô CBQL, giáo viên, nhân viên và học sinh tại các trường
THPT huyện Si Ma Cai ..................................................................... 30
Bảng 2.2: Thực trạng CSVC và thiết bị tại các trường THPT huyện Si Ma Cai..... 32
Bảng 2.3. Thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục cho học sinh gắn với lao

động sản xuất, gắn với nông trại ....................................................... 35
Bảng 2.4: Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến thiết kế mô hình trường
học gắn với nông trại ở các trường THPT......................................... 49
Bảng 3.1: Kết quả khảo sát về hiệu quả giáo dục học sinh trong thực hiện
mô hình trường học nông trại ........................................................... 78

v


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 3.1. Số chủ đề tích hợp liên môn và số lần tổ chức hoạt động trải
nghiệm sáng tạo tại các trường THPT huyện Si Ma Cai qua một
số năm học ......................................................................................... 81
Hình 3.2. Tỉ lệ chuyên cần của học sinh trung bình các tháng năm học 2017
- 2018 của trường THPT số 1, số 2 Si Ma Cai (%) ........................... 84

vi


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Luật Giáo dục của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã
xác định rõ mục tiêu, tính chất, nguyên lý, yêu cầu về nội dung và phương
pháp giáo dục. Mục tiêu của giáo dục là: đào tạo con người Việt Nam phát
triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp,
trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và
bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu
của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nguyên lý giáo dục là: học đi
đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với
thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã

hội. Nội dung giáo dục phải bảo đảm tính cơ bản, toàn diện, thiết thực, hiện
đại và có hệ thống; coi trọng giáo dục tư tưởng và ý thức công dân; kế thừa
và phát huy truyền thống tốt đẹp, bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa
văn hóa nhân loại; phù hợp với sự phát triển về tâm sinh lý lứa tuổi của
người học. Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ
động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự
học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên [19].
Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, sinh thời cũng rất
quan tâm đến sự nghiệp giáo dục. Người đã khẳng định “Một dân tộc dốt là
một dân tộc yếu” và “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội trước hết cần có con
người xã hội chủ nghĩa”. Con người mà Bác mong muốn đào tạo không chỉ có
lòng yêu nước, tinh thần đấu tranh anh dũng, có lí tưởng cách mạng, phẩm
chất đạo đức mà còn phải có tri thức khoa học, kĩ năng lao động sản xuất…
Có như vậy thì dân tộc ta mới có sức mạnh tinh thần và thể chất để vượt qua
bao khó khăn, gian khổ trong chinh phục tự nhiên, chiến thắng ngoại xâm,
đảm bảo một cuộc sống hạnh phúc, văn minh, tiến bộ, thích ứng với thời đại,
xã hội mới. Các chỉ dạy của Người về công tác giáo dục khẳng định sự đúng

1


đắn của các nguyên lí và con đường giáo dục. Tại Hội nghị cán bộ Đảng
ngành giáo dục (tháng 6/1957), Người đã nói: "Giáo dục trong nhà trường dù
tốt mấy nhưng thiếu giáo dục trong gia đình và ngoài xã hội thì kết quả cũng
không hoàn toàn”. Và Người cũng yêu cầu phải lấy nguyên tắc thống nhất
giữa lý luận và thực tiễn làm nguyên tắc cơ bản cho việc xây dựng các
phương pháp về giáo dục. Dạy và học phải gắn tri thức lý luận với thực tiễn
cuộc sống. Học và hành phải luôn đi đôi với nhau, gắn bó mật thiết với nhau.
Người nhấn mạnh: "Học phải suy nghĩ, học phải liên hệ với thực tế, phải có
thí nghiệm và thực hành. Học với hành phải kết hợp với nhau”. Người chỉ rõ:

“Học để hành, học mà không hành thì vô ích, hành mà không học thì không
trôi chảy”. Lời dạy của Bác có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc dạy học của
chúng ta hiện nay [dẫn theo 9].
Lịch sử giáo dục nước ta cho thấy, trong điều kiện đất nước còn chiến
tranh, nền kinh tế còn yếu kém nhưng nền giáo dục Việt Nam đã đào tạo những
thế hệ người Việt Nam anh dũng, mưu trí trong đấu tranh; cần cù, sáng tạo
trong lao động đã góp phần giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, đưa
nước ta từ một nước nghèo, kém phát triển trở thành nước đang phát triển, hội
nhập nhanh với thế giới. Thành tựu đó của giáo dục là kết quả của quá trình
triển khai thực hiện tốt nguyên lý, phương pháp và nội dung giáo dục.
Cả về lý luận và thực tiễn đều khẳng định vai trò của nguyên lý giáo dục
trong quá trình giáo dục là hết sức quan trọng. Vì vậy, chúng ta cần quan tâm
nghiên cứu, thực hiện tốt nguyên lý, các con đường giáo dục để góp phần nâng
cao chất lượng giáo dục.
1.2. Đất nước ta đang trên đà đổi mới và hội nhập quốc tế. Ngành giáo
dục cũng đang chuyển mình mạnh mẽ. Nghị quyết 29/NQ-TW, Hội nghị lần
thứ 8 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện
nền giáo dục và đào tạo là sự chỉ đạo cấp thiết của Đảng đối với sự nghiệp giáo
dục, là hiện thực hóa quan điểm chỉ đạo của Đảng về giáo dục và đào tạo, nhằm

2


thống nhất nhận thức và hành động, phát huy trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân;
huy động các nguồn lực đầu tư, sự phối hợp của nhiều cơ quan, ban ngành và
các tổ chức xã hội cho sự nghiệp giáo dục.
Thực hiện Nghị quyết 29/NQ-TW và chỉ thị số 05-CT/TW ngày
15/5/2016 của Bộ Chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo
đức, phong cách Hồ Chí Minh” theo nguyên lý “Học đi đôi với hành, lý luận
gắn liền với thực tiễn”, nhiều mô hình trường học gắn với thực tiễn cuộc sống,

gắn với sản xuất, kinh doanh được hình thành ở nhiều địa phương khác nhau
trong cả nước [1].
1.3. Lào Cai là một tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn nhưng nhiều cơ sở
giáo dục trong tỉnh đã triển khai và thực hiện khá thành công mô hình trường
học gắn với thực tiễn. Các mô hình đó đã góp phần đáng kể vào việc thực hiện
các nguyên lí giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, tạo sự chuyển
biến vững chắc của ngành giáo dục tỉnh Lào Cai trong sự nghiệp giáo dục của
cả nước.
Si Ma Cai là một huyện vùng cao biên giới của tỉnh Lào Cai. Các trường
THPT nơi đây có diện tích đất đai rộng, học sinh trong trường phần lớn là con
em dân tộc thiểu số với tập quán canh tác nông nghiệp là chủ yếu, số đông các
em ở trong khu nội trú, bán trú của trường. Việc lựa chọn mô hình trường học
gắn với nông trại là sự lựa chọn đúng hướng của các trường THPT trên địa bàn
huyện. Tuy nhiên, trong quá trình thiết kế, xây dựng và thực hiện mô hình, các
trường THPT ở đây còn nhiều lúng túng, hiệu quả chưa cao.
Là Hiệu trưởng của một trường THPT trên địa bàn huyện Si Ma Cai, với
mong muốn giúp các nhà trường có cơ sở khoa học nhằm nâng cao chất lượng,
hiệu quả công tác xây dựng mô hình trường học gắn với thực tiễn, tôi đã lựa
chọn đề tài “Thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại ở các trường
THPT huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai” để định hướng nghiên cứu trong luận
văn của mình.

3


2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, khảo sát thực trạng mô hình trường học
gắn với nông trại ở các trường THPT huyện Si Ma Cai, luận văn đề xuất thiết
kế mô hình trường học gắn với nông trại ở các trường THPT Huyện Si Ma Cai
góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động dạy học, hoạt động giáo

dục trong nhà trường THPT ở huyện Simacai, tỉnh Lào Cai.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu: thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại
ở các trường THPT huyện Si Ma Cai tỉnh Lào Cai
3.2. Khách thể nghiên cứu: mô hình trường học gắn với nông trại
4. Nhiệm vụ nghiên cứu:
4.1. Xây dựng cơ sở lý luận về mô hình trường học gắn với nông trại,
gắn với thực tiễn cuộc sống ở các nhà trường;
4.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng mô hình trường học gắn với nông
trại, gắn với thực tiễn ở các trường THPT Huyện Si Ma Cai;
4.3. Thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại ở trường THPT
huyện Simacai, tỉnh Lào Cai.
5. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đề tài tập trung nghiên cứu và đề xuất cách thiết kế mô hình trường học
gắn với nông trại, đề xuất các tiêu chí đánh giá mô hình trường học nông trại ở
các trường THPT huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai.
6. Phương pháp nghiên cứu đề tài
6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp các công trình nghiên cứu và tài liệu có liên quan đến
thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại ở các trường THPT, bao gồm:
- Các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lê nin; các văn kiện của
Đảng, Nhà nước, tư tưởng Hồ Chí Minh có liên quan đến đề tài.

4


- Các tác phẩm về tâm lý học, giáo dục học, khoa học quản lý giáo
dục,… trong nước.
Các công trình nghiên cứu khoa học quản lý giáo dục của các nhà lý
luận, các nhà quản lý giáo dục, các nhà giáo,… có liên quan đến đề tài như các

luận văn, luận án, các báo cáo khoa học, các chuyên khảo,…
Các tài liệu về lý luận quản lý, các văn kiện Đại hội Đảng, các văn bản
pháp quy về mô hình trường học, thiết kế mô hình trường học gắn với nông
trại, các tài liệu khoa học, bài báo khoa học và những kết quả đạt được của thiết
kế mô hình trường học gắn với nông trại.
Các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn hoạt động thiết kế mô hình trường học
gắn với nông trại của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo Lào
Cai, Phòng Giáo dục và Đào tạo Si Ma Cai. Các tài liệu trên được phân tích,
nhận xét, tóm tắt và trích dẫn phục vụ trực tiếp cho việc giải quyết các nhiệm
vụ của đề tài.
6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
* Phương pháp quan sát
Sử dụng phương pháp quan sát để quan sát một số hoạt động được tổ
chức trong nhà trường THPT (có mô hình trường học gắn với nông trại) ở Si
Ma Cai, tỉnh Lào Cai để thu thập thông tin làm căn cứ cho việc phân tích và
đánh giá thực trạng mô hình trường học gắn với nông trại ở huyện Si Ma Cai,
tỉnh Lào Cai.
* Phương pháp điều tra, khảo sát
Tiến hành điều tra, thống kê để nắm được số lượng, cơ cấu, trình độ đào
tạo, thâm niên công tác, phân bố của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên các
trường THPT trên địa bàn khảo sát.
Tiến hành điều tra, khảo sát tổ chức hoạt động giáo dục gắn với nông
trại, các yếu tố ảnh hưởng đến thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại,

5


thực trạng mô hình trường học gắn với nông trại ở các trường THPT trên địa
bàn huyện.
Đối tượng điều tra, khảo sát là đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên của các

trường THPT. Kết quả điều tra, khảo sát được phân tích, so sánh, đối chiếu để
tìm ra những thông tin cần thiết theo hướng nghiên cứu của luận văn.
* Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu các sản phẩm của hoạt động giáo dục học sinh gắn với nông
trại như kết quả lao động sản xuất, số loại hình chăm sóc, nôi trồng, số con
giống, số cây trồng mà học sinh chăm sóc….
Nghiên cứu các kế hoạch, quyết định, báo cáo của phòng Giáo dục và
Đào tạo, Hiệu trưởng các trường THPT để đánh giá thực trạng của các trường.
* Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tiến hành nghiên cứu, đúc kết kinh nghiệm quản lý hoạt động thiết kế mô
hình trường học gắn với nông trại của các đơn vị làm tốt để nhân rộng điển hình.
* Phương pháp chuyên gia
Hỏi ý kiến chuyên gia bằng các phiếu hỏi, bao gồm: Các nhà quản lý,
giáo viên làm công tác thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại.
Việc lấy ý kiến chuyên gia tổ chức theo cách trao đổi hoặc xin ý kiến
đóng góp bằng văn bản.
Phương pháp này được sử dụng ngay từ khâu xây dựng đề cương, góp ý bộ
công cụ, góp ý vào nhận định đánh giá thực trạng hoặc vào các giải pháp đề xuất.
* Phương pháp trò chuyện
Tiến hành trao đổi với cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh để tìm hiểu
nhu cầu, điều kiện của họ cũng như những đánh giá của họ về hoạt động thiết
kế mô hình trường học gắn với nông trại.
6.3. Các phương pháp bổ trợ khác
Sử dụng thống kê toán học để xử lý các kết quả nghiên cứu của luận văn.

6


7. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo và phụ

lục, Luận văn có cấu trúc gồm 3 chương sau:
Chương 1: Cơ sở lí luận về mô hình trường học gắn với nông trại ở
trường THPT.
Chương 2: Thực trạng mô hình trường học gắn với nông trại ở các
trường THPT huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai.
Chương 3: Thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại ở các trường
THPT huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai.

7


Chương 1
LÍ LUẬN VÊ MÔ HÌNH
TRƯỜNG HỌC GẮN VỚI NÔNG TRẠI Ở TRƯỜNG THPT
1.1. Tổng quan nghiên cứu
1.1.1. Nghiên cứu trên thế giới
“Hoạt động giáo dục phải được thực hiện theo nguyên lý học đi đôi với
hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn với thực tiễn, giáo
dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” [20].
Chủ nghĩa Mác - Lê Nin cho rằng lý luận và thực tiễn là hai phạm trù
có quan hệ biện chứng với nhau. Theo Chủ nghĩa Mác - Lê-nin: “Thực tiễn là
toàn bộ những hoạt động vật chất có mục đích, mang tính lịch sử - xã hội của
con người nhằm cải biến tự nhiên và xã hội”(1). Khác với hoạt động nhận thức,
trong hoạt động thực tiễn, con người sử dụng những công cụ vật chất tác động
vào những đối tượng vật chất làm biến đổi chúng theo mục đích của mình.
Những hoạt động ấy là những hoạt động đặc trưng và bản chất của con người.
Hoạt động thực tiễn rất đa dạng với nhiều hình thức ngày càng phong phú, song
có ba hình thức cơ bản là hoạt động sản xuất vật chất, hoạt động chính trị - xã
hội và hoạt động thực nghiệm khoa học.
Bàn về mô hình trường học trên thế giới đã hình thành nhiều mô hình

trường học, mô hình trường học cộng đồng học tập được tiến hành theo hướng
tổ chức các hoạt động học tập của người học ngoài nhà trường. Đây là mô hình
trường học có sự tham gia của cộng đồng: phụ huynh học sinh, mở rộng các cơ
hội và điều kiện học tập rộng gắn với thực tế tạo điều kiện cho học sinh được
trải nghiệm [37].
Tại Mỹ việc thiết kế mô hình trường học gắn với trang trại đã được các
trường THPT rất quan tâm. Từ các trang trại do học sinh chăm sóc, đến việc
đào tạo các kỹ năng lao động sản xuất, kinh doanh nông nghiệp. Tiêu chí để
đánh giá xếp hạng các trường THPT có mô hình trường học gắn với nông trại

8


tốt nhất, dựa vào các tiêu chí sau: Kích thước trang trại; Tích hợp trong chương
trình giáo dục; Tính bền vững; Quá trình thực tập tại trang trại; Học sinh có
hứng thú tham gia vào quá trình lao động tại trang trại; Gắn kết với lực lượng
bên ngoài trong việc thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại [38].
1.1.2. Những nghiên cứu về thiết kế mô hình trường học gắn với nông trại ở
Việt Nam
Trên cơ sở vận dụng sáng tạo lý luận về vai trò của thực tiễn trong Chủ
nghĩa Mác - Lê-nin, vị lãnh tụ vĩ đại Hồ Chí Minh cũng để lại một di sản lý
luận có giá trị to lớn đó là sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn như một biện
pháp cơ bản nhằm ngăn ngừa, khắc phục bệnh kinh nghiệm và bệnh giáo điều.
Hồ Chí Minh dùng nhiều cách diễn đạt khác nhau: "Lý luận đi đôi với thực
tiễn", "Lý luận kết hợp với thực hành", "Lý luận và thực hành phải luôn luôn đi
đôi với nhau”, "Lý luận phải liên hệ với thực tế (Hồ Chí Minh, 1995, tập 9, tr.
292). Dù nói "đi đôi", "gắn liền", "kết hợp” nhưng điều cốt lõi nhất mà Người
muốn nhấn mạnh là: "Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn là một nguyên tắc
căn bản của chủ nghĩa Mác - Lênin. Thực tiễn không có lý luận hướng dẫn thì
thành thực tiễn mù quáng. Lý luận mà không có liên hệ với thực tiễn là lý luận

suông" (Hồ Chí Minh, 1995, tập 8, tr. 496). Như vậy, thống nhất giữa lý luận
và thực tiễn được Hồ Chí Minh hiểu trên tinh thần biện chứng: thực tiễn cần tới
lý luận soi đường, dẫn dắt, chỉ đạo, hướng dẫn, định hướng để không mắc phải
bệnh kinh nghiệm, còn lý luận phải dựa trên cơ sở thực tiễn, phản ánh thực tiễn
và phải luôn liên hệ với thực tiễn, nếu không sẽ mắc phải bệnh giáo điều. Thực
tế cho thấy, ở nước ta có không ít cán bộ, đảng viên "chỉ bo bo giữ lấy kinh
nghiệm lẻ tẻ. Họ không hiểu rằng lý luận rất quan trọng cho sự thực hành cách
mạng. Vì vậy, họ cứ cắm đầu nhắm mắt mà làm, không hiểu rõ toàn cuộc của
cách mạng" (Hồ Chí Minh, 1995, tập 6, tr. 247). Những cán bộ ấy quên rằng,
"kinh nghiệm của họ tuy tốt, nhưng cũng chẳng qua là từng bộ phận mà thôi,
chỉ thiên về một mặt mà thôi. Có kinh nghiệm mà không có lý luận cũng như

9


một mắt sáng một mắt mờ" (Hồ Chí Minh, 1995, tập 5, tr. 234). Thực chất là họ
không hiểu vai trò của lý luận đối với thực tiễn. Theo Hồ Chí Minh, lý luận có
vai trò hết sức to lớn đối với thực tiễn, lý luận "như cái kim chỉ nam, nó chỉ
phương hướng cho chúng ta trong công việc thực tế. Không có lý luận thì lúng
túng như nhắm mắt mà đi" (Hồ Chí Minh, 1995, tập 5, tr. 234 - 235). "Làm mà
không có lý luận thì không khác gì đi mò trong đêm tối vừa chậm chạp vừa hay
vấp váp" (Hồ Chí Minh, 1995, tập 6, tr. 47). Làm mò mẫm chính là biểu hiện
của bệnh kinh nghiệm.
Trong lĩnh vực giáo dục, vị lãnh tụ vĩ đại Hồ Chí Minh cũng khẳng định
mục đích cuối cùng của việc học là làm việc (hành). Tại buổi nói chuyện với
sinh viên trường ĐHSP Hà Nội ngày 21/10/1964, Bác nói: “Các cháu học sinh
không nên học gạo, không nên học vẹt… Học phải suy nghĩ, học phải liên hệ
với thực tế, phải có thí nghiệm và thực hành. Học với hành phải kết hợp với
nhau”. Bác cũng căn dặn: “Học với hành phải đi đôi. Học mà không hành thì
học vô ích. Hành mà không học thì hành không trôi chảy” [14].

Mô hình trường học gắn với thực tiễn đời sống được triển khai trong
ngành giáo dục nước ta từ năm học 2016 - 2017. Đó là mô hình trường học gắn
kết giữa việc học tập kiến thức lí thuyết với thực hành ngay tại nhà trường,
nhằm hình thành và rèn luyện các kĩ năng sống, nâng cao kĩ năng, kĩ xảo trong
lao động, mở rộng kiến thức và bồi dưỡng các phẩm chất đạo đức cho học sinh.
Cùng với nâng cao chất lượng dạy và học, từ năm học 2016 - 2017, Bộ
GD&ĐT chỉ đạo tất cả các Sở GD&ĐT triển khai thí điểm mô hình giáo dục
nhà trường gắn với thực tiễn sản xuất - kinh doanh của địa phương. Theo đó
các Sở GD&ĐT đã ban hành hệ thống văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các trường
phổ thông có đủ điều kiện triển khai mô hình trường học mới; lựa chọn các đơn
vị thực hiện điểm mô hình cấp tỉnh, từ đó các đơn vị tích cực triển khai, nhân
rộng mô hình điểm ra các cơ sở giáo dục khác. Đây cũng là một trong những
hoạt động nhằm định hướng nghề nghiệp cho học sinh, giúp các em có thể lựa

10


chọn nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp THPT. Mô hình "Trường học gắn với thực
tiễn cuộc sống, sản xuất tại địa phương" được triển khai có hiệu quả không chỉ
ở các tỉnh đồng bằng, trung du mà cả các tỉnh miền núi, vùng cao, trong đó tiêu
biểu cho các tỉnh vùng Trung du - miền núi Bắc Bộ là các tỉnh: Phú Thọ, Bắc
Giang, Yên Bái, Lào Cai…
Khởi nguồn của các mô hình phần lớn đều xuất phát từ nhu cầu đáp ứng
nguồn thức ăn đảm bảo cho học sinh ở bán trú; khu vui chơi xanh, sạch, đẹp, an
toàn cho các em học sinh vùng cao hay đơn giản chỉ là tạo cảnh quan trường
lớp thân thiện, gần gũi để “mỗi ngày đến trường là một ngày vui” như chính
khẩu hiệu mà đa số các trường (nhất là trường vùng cao) đang sử dụng.
Các mô hình trường học gắn với thực tiễn cuộc sống được các tỉnh lựa
chọn xây dựng rất đa dạng, điển hình như: “Trường học gắn với di sản Tín
ngưỡng thờ cúng Hùng Vương”; “Trường học gắn với di sản Hát Xoan”,

“Trường học gắn với cây bưởi đặc sản Đoan Hùng”, “Trường học gắn với làng
nghề đan lát”, “Trường học gắn với vườn chè”… (thuộc tỉnh Phú Thọ);
“Trường học nông trại trồng trọt”, “Trường học nông trại chăn nuôi”… (thuộc
tỉnh Bắc Giang, Yên Bái);
Hiện nay có một số các công trình nghiên cứu về mô hình trường học và
mô hình trường học gắn với nông trại như sau:
Tác giả Phạm Ngọc Thu (2016) với đề tài “Quản lý hoạt động tự quản
của học sinh theo mô hình trường học mới (VNEN) ở các trường tiểu học huyện
Cẩm Khê - tỉnh Phú Thọ”. Tác giả đã đưa ra được các khái niệm về mô hình
trường học mới, trong đó chú trọng đến vai trò của hoạt động phát triển nhân
cách của hoạt sinh thông qua quá trình dạy học gắn với thực tế, điều này sẽ
giúp cho học sinh thêm tự giác, tích cực, chủ động trong quá trình học tập [25].
Tác giả Nguyễn Ngọc Hiền (2015) với đề tài “Quản lý hoạt động kiểm
tra, đánh giá kết quả học tập theo mô hình trường học mới (VNEN) ở các
trường tiểu học tỉnh Tuyên Quang”. Công trình đã có đóng góp to lớn trong

11


việc đưa ra khái niệm, mục tiêu, nội dung và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt
động kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo mô hình trường học mới. Tác giả
đã đưa ra yêu cầu của việc đánh giá kết quả học tập của học sinh phải gắn giữa
lý thuyết và thực tế của địa phương. Tích cực cho học sinh trải nghiệm thực tế
trong đó có quá trình cho học sinh đi tham quan các trang trại sản xuất…điều
này sẽ giúp học sinh có nhiều kiến thức thực tế hơn [14].
Tác giả Hoàng Tiến Quân (2015) với đề tài “Quản lý hoạt động dạy học
theo mô hình trường học mới ở trường THPT Bắc Mê, tỉnh Hà Giang”. Công
trình đã có đóng góp quan trọng trong việc đưa ra các khái niệm về mô hình
trường học mới, hoạt động dạy học theo mô hình trường học mới, bản chất, yêu
cầu, phương pháp dạy học theo mô hình trường học mới…Tác giả cho rằng dạy

học theo mô hình trường học mới phải phát huy được năng lực của học sinh,
tăng cường hoạt động trải nghiệm [14].
1.2. Các khái niệm công cụ
1.2.1. Mô hình
Hiện nay khái niệm mô hình được hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau. Cụ thể:
Mô hình là một cấu trúc mô tả hình ảnh đã được tối giản hóa theo đặc
điểm hoặc diễn biến của một đối tượng, hiện tượng, một khái niệm hoặc một hệ
thống (.Lê Anh Tuấn, 2008).
Mô hình có thể là một hình ảnh hoặc một vật thể thu nhỏ hoặc phóng đại,
hoặc chỉ làm gọn bằng một phương trình toán học, một công thức vật lý, một
phần mềm tin hoặc để mô tả một hiện trạng thực tế mang tính điều hành (Lê
Anh Tuấn, 2008).
Mô hình là một đối tượng cụ thể ( vật chất hoặc phương trình toán học),
một hệ thống, hoặc một khái niệm (tư duy) thay thế một nguyên bản (Claude
Shannon, 1948).
Mô hình là vật cùng hình dạng nhưng được làm thu nhỏ lại nhiều lần,
mô phỏng cấu tạo và hoạt động của một vật khác để tiện trình bày, nghiên
cứu (Tratu.soha.vn).

12


Mô hình là hình thức diễn đạt hết sức gọn các đặc trưng chủ yếu của
một đối tượng theo một phương tiện nào đó để nghiên cứu đối tượng ấy
(Tratu.soha.vn).
1.2.2. Mô hình trường học gắn với nông trại
Mô hình trường học gắn với nông trại là một mô hình mà trong đó việc
tổ chức các hoạt động giáo dục, dạy học được diễn ra trong điều kiện của sự kết
hợp giữa học kiến thức và thực hành, giáo dục kết hợp chặt chẽ với thực tiễn
đời sống lao động nhằm phát triển kỹ năng lao động, mở rộng kiến thức tự

nhiên - xã hội, đạo đức lối sống cho học sinh.
Mô hình trường học gắn với nông trại góp phần xây dựng và tổ chức
được môi trường học tập thân thiện; giúp các em hiểu giá trị của lao động, chia
sẻ với những khó nhọc của bà con nông dân; tạo được không khí học tập thoải
mái, phát huy được tính sáng tạo, tích cực của học sinh, gắn những lý thuyết đã
học với thực tiễn lao động, sản xuất; giúp học sinh phát triển toàn diện, nâng
cao kiến thức kỹ năng sống, bổ sung về kiến thức thực tế, vốn sống. Các em
học sinh còn được phát triển khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân trong tập thể,
phát triển khả năng hợp tác, làm việc nhóm, làm việc với cộng đồng.
Mô hình này có hoạt động chính là chăn nuôi và trồng trọt. Để thực hiện
thành công mô hình cần có sự kết hợp chặt chẽ của chính quyền địa phương, gia
đình và nhà trường. Đặc biệt mô hình cũng cần diện tích vườn trường rộng để xây
dựng các khu trồng trọt và chăn nuôi hợp lý. Trong thực tế mô hình vừa mang lại
giá trị nông sản( cung cấp nguồn lương thực trước hết phục vụ chính nhu cầu của
các em học sinh trong nhà trường) vừa có thể đưa ra thị trường và tạo điều kiện
cho mọi người đến tham quan, khám phá, thậm chí là du lịch, nghỉ dưỡng.
1.3. Những vấn đề cơ bản về mô hình trường học gắn với nông trại ở
trường THPT
1.3.1. Về mục tiêu giáo dục học sinh trong mô hình trường học gắn với nông trại
Thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW của BCH Trung ương về “Đổi mới căn
bản toàn diện GD&ĐT”; thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ

13


Chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ
Chí Minh” theo nguyên lý “Học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn”,
trong đó mô hình trường học gắn với nông trại là một mô hình đang được áp
dụng thành công. Mô hình này vừa giúp học sinh tích lũy thêm nhiều kỹ năng,
kiến thức bổ ích từ thực tế đồng thời góp phần tạo môi trường học tập, thực

hành, điều này sẽ góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng GD toàn diện.
Mô hình trường học gắn với thực tiễn sản xuất, kinh doanh địa phương
làmô hình trương học mà ở đõ các haotj động dạy học và giáo dục học sinh
được thiết kế theo hướng gắn mật thiết giữa học kiến thức và thực hành, trải
nghiệm, giáo dục nhà trường gắn liền thực tiễn lao động sản xuất. Trong mô
hình trường học này, người học được học tập, rèn luyện và lao động gắn mật
thiết với cuộc sống thực tiễn, người học đồng thời được trang bị kiến thức khoa
học, rèn kỹ năng sống cần thiết. ,
Với mô hình trường học này định hướng lâu dài cho học sinh khi làm kinh
tế nông trại, học sinh sẽ nhạy bén hơn với thị trường, làm tiền đề và động lực cho
phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn và nông dân phát triển ở những khu vực
vùng sâu vùng xã.
Nhằm định hướng nghề cho học sinh, tạo điều kiện để học sinh vận dụng
kiến thức lý thuyết vào thực tiễn đời sống, lao động sản xuất, thúc đẩy nâng cao
chất lượng đại trà và giáo dục toàn diện.
Thúc đẩy đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học linh hoạt, tổ
chức hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh
Rèn kĩ năng sống cho học sinh, đề cao khả năng áp dụng vào thực tiễn.
Học sinh có kỹ thuật về chăn nuôi, chăm sóc các vật nuôi như: gà, lợn,
vịt; biết được các kỹ thuật và chăm sóc các loại cây có giá trị kinh tế như: chè,
chuối, rau xanh.
1.3.2. Về các hoạt động dạy học và giáo dục học sinh trong mô hình
trường học gắn với nông trại
Để thực hiện hiệu quả các mô hình trường học gắn với nông trại, nhà
trường cần lựa chọn nội dung giáo dục phù hợp với học sinh và với điều kiện
14