Nghiên cứu thiết lập chất chuẩn geniposid từ quả dành dành (fructus gardenia) phục vụ công tác kiểm tra chất lượng thuốc

Ộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

Ộ Y TẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HỘI




ỄN VIỆT H

NGHIÊN CỨU THIẾT LẬP CHẤT CHUẨN GENIPOSID
TỪ QUẢ DÀNH DÀNH (Fructus Gardenia)
PHỤC VỤ CÔNG TÁC KIỂM TRA CHẤT LƯỢNG THUỐC

LUẬN VĂN THẠC SĨ DƯỢC HỌC

ỘI  


Ộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

Ộ Y TẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HỘI




ỄN VIỆT H

NGHIÊN CỨU THIẾT LẬP CHẤT CHUẨN GENIPOSID
TỪ QUẢ DÀNH DÀNH (Fructus Gardenia)
PHỤC VỤ CÔNG TÁC KIỂM TRA CHẤT LƯỢNG
THUỐC

LUẬN VĂN THẠC SĨ DƯỢC HỌC
 ểm nghiệm thuốc – độc chất
ố



Người hướng dẫn khoa học: ễn Văn Tựu
ễn Tuấn Anh

ỘI – 


–
–

–

–

–

–


ỤC LỤC



ỜI CẢM ƠN
ỤC LỤC
ỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ỤC CÁC BẢNG
ỤC CÁC HẼ, ĐỒ THỊ

ĐẶT VẤN ĐỀ



CHƯƠNG I. TỔNG QUAN
















ề chất đối chiếu (chất chuẩn)

ổng quan về dược liệu D
1.2.1. Đặc điểm thực vật vố
ộ phận d
ụng
ổng quan về nhóm hoạt chất 

1.4.1. Đặc điểm vất
ụng dược lý của Geniposid
ổng quan về chiết xuất, phân lập vế Geniposid
ề chiết xuất dược liệu
ề chiết xuất, phân lập ế Geniposid
ổng quan của một số phương pháp hoá lử dụng trong nghi
ứu đề t
ắc ký lớp mỏng (SKLM)
ắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC)
1.6.3. Đo nhiệt độ nóng chảy
1.6.4. Phương pháp đo phổ hồng nại (IR)
1.6.5. Phương pháp phân tích khối phổ (MS)
ổ cộng hưởng từ hạt nhân (NMR)
1.6.7. Phương pháp sắc ký cột























CHƯƠNG II: NGUYÊN LIỆU, PHƯƠNG TIỆN, NỘI DUNG



VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU


ệu





Phương tiện nghiứu



ết bị, dụng cụ



ất, dung môi





ội dung nghiứu





Phương pháp nghiên cứu



CHƯƠNG III: THỰC NGHIỆM VẾT QUẢ





ạo lập chất chuẩn Geniposid từ vị dược liệu D



ết xuất, phân lập v ế Geniposid từ vị dược liệu


ết xuất Iridoid glycosid từ dược liệu D



ập Geniposid từ hỗn hợp các Iridoid glycosid



ế



3.1.2. Định tính Geniposid ế được



3.1.2.1. Định tính Geniposid tinh chế được bằng SKLM



3.1.2.2. Xác định nhiệt độ nóng chảy của Geniposid tinh chế
được
3.1.2.3. Đo phổ hồng ngoại của Geniposid tinh chế được



3.1.3. Xác định cấu trúc của chất chiết được



ết quả của phương pháp sắc ký lỏng khối phổ (LC



ết quả của phương pháp cộng hưởng từ hạt nhân

ựng vẩm định quy trỹ thuật để định tính, định
lượng Geniposid tinh chế được và xác định giới hạn tạp cất li
ủa Geniposid tinh chế được bằng HPLC với detector UV
ựa chọn phương pháp



ẩm định phương pháp HPLC đ ựa chọn để định lượng

ợp của hệ thống sắc ký



3.2.2.2. Tính đặc hiệu của phương pháp


















3.2.2.3. Đường chuẩn vảng tuyến tính



3.2.2.4. Độ lặp lại



3.2.2.5. Độ đúng



ới hạn phát hiện (LOD) với hạn định lượng (LOQ)



3.2.3. Định tính Geniposid tinh chế được bằng phương pháp
HPLC đựn
3.2.4. Định lượng Geniposid tinh chế được bằng phương pháp
HPLC đựng
3.2.5. Xác định giới hạn các tạp chất liủa Geniposid

ế được



ử dụng Geniposid tinh chế được lất chuẩn ph
ệm để định tính, định lượng Geniposid trong vị dược liệu

3.3.1. Định tính



3.3.1.1. Định tính Geniposid trong vị dược liệu Dằng
phương pháp SKLM theo DĐVN III
3.3.1.2. Định tính Geniposid trong vị dược liệu Dằng
phương pháp HPLC với detector UV
3.3.2. Định lượng Geniposid trong vị dược liệu Dằng
phương pháp HPLC với detector UV











CHƯƠNG IV: BÀN LUẬN










ề qui trết xuất, phân lập vế đựng v
ấu trúc của Geniposid tinh chế được
ề định tính, định lượng Geniposid tinh chế được, xác định giới
ạn tạp chất liủa Geniposid tinh chế được bằng HPLC
ề việc sử dụng Geniposid tinh chế được lất chuẩn ph
ệm để định tính, định lượng Geniposid trong vị dược liệu


ẾT LUẬN VẾN NGHỊ






ẾT LUẬN



ẾN NGHỊ



ỆU THAM KHẢO



Ụ LỤC


ỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT









DĐVN III

ĐT
















PĐ







ẩn
ẩn + Thử
:Điện di mao quả ết hợp khối phổ

:Dược điển Việt Nam III

:Định tính

ắc ký khí khối phổ

 





:Dược điển Nhật
ắc ký lỏng khối phổ
ới hạn phát hiện
ới hạn định lượng



:Phân đoạn

ắc ký lớp mỏng
ử

 


ỤC CÁC ẢNG

ảng

ảng



ảng 3.1.

ết quả khảo sát độ lặp lại của 6 lần chiết



ảng 3.2.

ết quả xác định hàm lượng Geniposid (%) trong cắn 1



ảng 3.3.

ết quả khảo sát lượng than hoạt dùng để hấp phụ



ảng 3.4.

Lượng cắn thu được sau khi giải hấp phụ bằng MeOH



ảng 3.5.



ảng 3.6.

ết quả khảo sát độ lặp lại khi dạt để hấp
ụ cắn 1
ần hỗn hợp dung môi rửa giải trột phân lập

ảng 3.7.

ết quả định lượng Geniposid đập



ảng 3.8.

ết quả khảo sát độ lặp lại khi phân lập Geniposid tr ột

ị R ắc các vết sắc ký khi định tính Geniposid
ế được trệ dung môi I v





ảng 3.12.

ố liệu cộng hưởng từ hạt nhân của hợp chất Geniposid
ết quả khảo sát tính thích hợp của hệ thống sắc ký khi
định lượng Geniposid tinh chế được
ết quả khảo sát khoảng tuyến tính của Geniposid

ảng 3.13.

ết quả khảo sát độ lặp lại



ản

ết quả khảo sát độ đúng của phương pháp

ết quả các giá trị chiều cao vện tích pic của dẩn
xác định LOD
ết quả xác định hàm lượng tạp chất



ết quả định tính Geniposid trong vị dược liệu D
ằng SKLM
ết quả xác định tính thích hợp của hệ thống sắc ký khi
định lượng Geniposid trong vị dược liệu D
ết quả xác định hàm lượng Geniposid (%) trong dược liệu




ảng 3.9.
ảng 3.10.
ảng 3.11.

ảng 3.15.
ảng 3.16.
ảng 3.17.
ảng 3.18.
ảng 3.19.
















ỤC CÁC H Ẽ, ĐỒ THỊ


ẽ





ột số h ảnh về vị dược liệu D





ấu trúc hoá học của Geniposid





Sơ đồ chung chiết xuất một số thần chính trong D






SKĐ dược liệu trước vại ạp với cloroform






SKĐ định tính Geniposid trong dịch chiết methanol





SKĐ định tính Geniposid cại trong nước lọc





SKĐ định tính Geniposid trong cắn 2





SKĐ định tính Geniposid trong các phân đoạn trột 5 g
 – 
SKĐ định tính Geniposid trong các phân đoạn tr ột 5 g
 – ốc thử





SKĐ định tính Geniposid trong các phân đoạn tr ột 7 g
 – 





SKĐ định tính Geniposid trong các phân đoạn trột 7 g
 – ốc thử





SKĐ định tính Geniposid trong các phân đoạn tr ột 10 g
 – 





SKĐ định tính Geniposid trong các phân đoạn tr ột 10 g
 – ốc thử









Sơ đồ chiết xuất Geniposid từ dược liệu D
ắc ký đồ định tính Geniposid trệ dung môi I



ắc ký đồ định tính Geniposid trệ dung môi II





ức cấu tạo của Genip





ắc ký đồ xác định độ đặc hiệu của phương pháp





Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc giữa nồng độ (mcg/ml) vện
ủa pic Geniposid












SKĐ xác định LOD





SKĐ định tính Geniposid tinh ế được





ồng phổ pic Geniposid của mẫu chuẩn v ẫu thử





ết quả xác định độ tinh khiết của pic Geniposid trong dung
ịch chuẩn vử
SKĐ xác định tạp chất liủa Geniposid tinh chế được



ắc ký đồ định tính Geniposid trong vị dược liệu D
ằng SKLM



ết quả định tính Geniposid trong vị dược liệu D
ằng phương pháp HPLC




 









ĐẶT VẤN ĐỀ
 ững năm gần đây, việc sử dụng thuốc ừ dược liệu có xu hướng 

tăng trên phạm vi toầu Ở Mỹ, số đơn thuốc có sử dụng hoạt chất từ dược thảo
ếm 25% tổng số đơn thuốc pha chế tại cửa hàng, hàng năm Trung Quốc sử dụng
ảng 700.000 tấn dược liệu vản xuất khoảng 6.266 mặt h ị buôn bán

dược liệu ở Ấn Độ hàng năm đạt hơn 60 tỷ Rupi... [1
ệt Nam lột trong những nước có nền y học dân tộc phát triển lâu đời, có
ền thống sử dụng các thuốc có nguồn gốc dược liệu. ững năm gần đây
ệc sản xuất, kinh doanh các mặt h ốc có nguồn gốc từ dược liệu tăng l
 ừng. Theo thống kủa Cục Quản lý Dược – ộ Y tế, tính đến tháng 5

năm 2007, cả nước đơn 3000 mặt hốc có nguồn gốc dược liệu đ được
ộ Y tế cấp số đăng ký, chiếm gần 1/3 tổng số thuốc ản xuất trong nước đ được
ấp số đăng ký [1]. Do đó nhu cầu về dược liệu rất lớn, hàng năm nước ta tiụ
ừ 30 ấn dược liệu các loại []. Dược liệu dốc được cung cấp
ừ nguồn thu hái ự nhiồng trọt vập khẩu. Nồn gốc dược liệu phức tạp,
ố lượng lại lớn khó kiểm soát dẫn đến tạng dược liệu giả mạo,
ầm lẫn, kém chất lượng vẫn được tự do lưu thông trên thị trường gây ảnh hưởng
 ốt đến độ an to ệu lực v ất lượng của các chế phẩm từ dược ệu.
rong khi đó công tác kiểm tra, giám sát chất lượng dược liệu gặp nhiều khó khăn
ếu chất chuẩn với vai trạt chất hoặc chất đặc trưng cho dược liệu. Chất
ẩn dùng cho dược liệu ện nay thường được nhập từ Trung Quốc với giá th 

tương đối cao v ồn hàng thường không ổn định, ảnh hưởng đến công tác
ứu vểm tra chất lượng thuốc thảo dược, do đó việc tạo lập chất
ẩn lần thiết ột trong số những chất chuẩn hiện nay chúng ta chưa thiết lập

được lột hoạt chất chính có trong vị dược liệu D 





ất phát từ nhu cầu thực tiễn  chúng tôi đực hiện đề tài : “Nghiên
ứu thiết lập chất chuẩn  ừ quả D    ục vụ
ểm tra chất lượng tốc” với các mục ti
 ết xuất vế  ừ dược liệu quả D
 Định tính và định lượng  ế được;
 Ứụng trong kiểm ất lượng dược liệu vốc Đông dược

Đề tột phần của đề t: “Nghiên cứu phát triển bộ dữ liệu chuẩn
ủa một số dược liệu thường dục vụ công tác kiểm tra giám sát chất lượng

dược liệu vốc đông dược” của Khoa kiểm nghiệm Đông dược – Dược liệu –
ện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương.




ẦN I. TỔNG 
ề chất đối chiếu (chất chuẩn):  
ất đối chiếu lất đồng nhất đ được xác định là đúng để d
ử đ được qui định về hoá học, vật lý, sinh học. Trong các phép thử đó

  ất của chất đối chiếu được s  ới các tính chất của chất cần thử.
ất đối chiếu phải có độ tinh khiết phợp với mục đích sử dụng. Chất đối chiếu

được dử sau:


Định tính bằng phương pháp quang phổ hấp thụ hồng ngoại.
Định lượng bằng phương pháp quang ổ tử ngoại v ả kiến, quang
ổ huỳnh quang.
ử định tính, tạp chất và định lượng bằng phương pháp sắc ký.

Định lượng bằng phương pháp vi sinh vật.
ẩn độ thể tích, phân tích trọng lượng.
ử sinh học.
ột số phép thử khác có hướng dẫn trong các chuyận ri
ệu mập được, hiện nay vẫn chưa có nhiều nghi
ứu đi v ĩnh vực điều chế chất chuẩn, nhất l   ất chuẩn được chiết xuất,
ập từ dược liệu.
ện tại 10 chất từ dược liệu đang được phân lập lất chuẩn quốc gia gồm:
       
  Phyllanthin, Silybin trong đề  ấp nhà nước, m ố
10 “Nghiên cứu chiết tách, tinh chế ột số hợp chất tự nhiên đặc

trưng từ dược liệu để lất chuẩn phục vụ kiểm nghiệm dược liệu”

ổng quan về dược liệu D
ị dược liệu Dọi lử) (tọc: Fructus Gardenia) l
ả chín phơi hay sấy khô của cây D  ọ C




1.2.1. Đặc điểm thực vật vố: 
* Đặc điểm thực vật:
ỏ, cao 1  ốt quanh năm, phân nhánh nhiều. C
ẵn, có khía r ọc. Lá mọc đối hay mọc v      
ốc thót lại, đầu tặc hơi nhọn, mặt trục sẫm đến nâu đen, nhẵn bóng,
ặt dưới rất nhạt vổi rống lá rất ngắn, lá kọn, bao quanh
ấy thân v
ọc đơn độc ở đầu cắng hoặc trắng nất thơm, cuống
ạnh, đồm 6 thọn, ống đọc, tr
 đầu, ống trẵn; nhị 6, chỉ nhị ngắn, bao phấn tầu 2 ô, noất nhiều
ả hứng, có đồn tại ở đỉnh vạnh lồi có cánh, khi chín 
ịt quả mạt dẹt, nhiều.
  ả: tháng 8  
ố:
ảng 270 loế giới, phân bố rộng r ở v
ệt đới vận nhiệt đới châu Á v Ở Việt Nam có khoảng 21 l
ồn gốc ở Trung Quốc vật Bản. Ở Việt Nam cây
ố phổ biến ở khắp các tỉnh đồng bằng và trung du nhưng tập trung tại các tỉnh
ải Dương, Hưng Yên, Thái B Định, Ninh Bệ An v
ĩnh. Dành dành ưa ẩm, ưa sáng và có thể chịu bóng, thường mọc ở đất ẩm, gần
ồn nước như bờ ao, bờ kạch, hay bờ suối thụi lớn, đôi khi gốc ngập
ước. Cây ra hoa quả nhiều hàng năm, có khả năng tái sinh sau khi bị
ặt.
ồn D ở Việt Nam tương đối phong phú. Lượng dược liệu khai

thác hàng năm từ 30  ấn



 ột số h ảnh về vị dược liệu D
ộ phận d
ả, thu hái quả chín gi  ắt bỏ cuống phơi hay sấy nhẹ đến khô.

Theo Dược điển Đông y Trung Qốc 1963, quả phải nhúng nước sôi hoặc đem đồ
ừng nửa giờ, rồi mới lấy ra phơi khô. Nếu bóc vỏ trước khi phơi sấy, ta được chi
ử nhân. Quả h ứng hay h    4,5 cm, đường kính 1    ặt

ngoài màu vàng cam đến nâu đỏ, có khi xám nâu đến đỏ xám, hơi bóng, có 5  
đường gờ chạy dọc theo quả. Đầu quả c đài tồn tại. Vỏ quả mỏng. Nhiều hạt
ếp sít nhau thột khối hầu hay hứng. Hạt mỏng hầu dẹt, mặt

ngoài màu vàng cam đến vử dụng, có thể phơi 
ống để thanh nhiệt, sao qua dùng chín để tả hỏa hoặc sao đen để cầm máu
ần hóa học: 
     , gardosid, shanzhisid,…)

trong đó  ần chính
 ữu cơ (acid picrocrocinic,…)
 ắc tố :

 

 

ưởng của cây, sự h được phân

chia thành hai giai đoạn:
 Giai đoạn 1 (1 ần lễ sau khi cây ra hoa): trọng lượng quả và hàm lượng
ả tăng, không thấy xuất hiện crocin.
 Giai đoạn 2 (8ần lễ sau khi cây ra hoa): hàm lượng geniposid trong quả thay

đổi trong khi đó crocin lại tích lũy và tăng lên cho đến khi quả chín ho




 Dược điển Nhật quy định vị dược liệu D  ải ứa ít nhất 3,0%

Geniposid (tính theo dược liệu khô) 
ụng:    
ị đắng, tính h ế, tam ti
ụng kích thích mật vạ bilirubin huyết tương (phần tan trong nước),
ụng an thần, gây ngủ, chống co giật, hạ nhiệt, hạ huyết áp.
ịch chiết nước nóng ử ử lượng thấp thu được khi tách phân

đoạn có tác dụng kích thích tái tạo tế b ội mạc lế bào đóng vai tr
ọng làm đông máu, do đó có tác dụng cầm máu m  ự tổn thương và sự
ậm tái sinh tế b ội mạc sẽ gây n ững triệu chứng bệnh lý như xơ vữa

động mạch.
ụng kháng khuẩn, trị giun. ần đây có nhiều nghi
ứu khẳng định tác dụng giảm đau, chống ủa các iridoid glycoside chiết xuất
ừ quả dành dành được so sánh với các thuốc chống vi
ị thuốc Dành dành được dọc cổ truyền để chữa vi ấp tính
ữa khái huyết, tiểu tiện ra máu đaốt, chống vi
ổng quan về nhóm hoạt chất Iridoid  

ồm những glycosid mộ khung của phần aglycon

được cấu tạo từ 2 đơn vị isopren. Trong cây, các monoterpenoid glycosid được gặp
ều nhất l, cho đến nay, người ta đết đến trất. Khung

cơ bản gồm một v ối với một v ồm các

 Iridoid có aglycon đủ 10 carbon: Geniposid, gardenosid, gardosid trong quả
          
 
 Iridoid không đủ 10 carbon: Rehmaniosid, catalpol trong sinh địa
 
  ỏ cây đại ( 
 




ất ễ tan trong nước, cồn loường dung cồn

50% để chiết xuất. Dưới tác dụng của enzyme có sẵn trong cây, iridoid  ị
ến đổi th  ản phẩm màu đen. Ngoài enzyme, iridoid  ũng dễ bị
ủằng acid. Dưới tác dụng của kiềm NaOH, Ba(OH) ị
ắt.

Để định tính nhóm hoạt chất này, người ta thường dùng phương pháp sắc ký
ấy hay SKLM. Phần lớn các hợp chất iridoid có nhóm mang m  –
ể hiện băng hấp thu ử ngoại ở 233ới log khoảng 3,8.
ự nhiợp chất iridoid hay gặp trong các ọ thực vật: Rubiaceae

(lá mơ lô         ứ),
  đề), Verbenaceae (cỏ roi ngựa), Cornaceae (sơn thù du),

Valerinaceae, Gentianaceae (long đởm), Caprifoliaceae (kim ngân), Oleaceae,
ền), Scrophulariaceae (sinh địa, huyền sâm)…

.1. Đặc điểm vất 
ột iridị dược liệu D
 ức phân tử: C
 ọc: 


  
 ử lượng: 




 ấu trúc hoá học như sau:



























 













 ấu trúc hoá học của Geniposid
 ất:
ột kết tinh mắng, vị đắng
ệt độ nóng cảy ảng 163    
ễ tan trong nước, et
+ Năng suất quay cực: +7,5  ịch nước)
ụng dược lý của Geniposid 
ụng kích thích tái tạo tế b ội mạc l ế bào đóng vai
ọng làm đông máu, do đó có tác dụng cầm máu mự tổn thương
ự chậm tái sinh tế bội mạc sẽ gây nững triệu chứng bệnh lý như xơ
ữa động mạch. Chính vậy, Geniposid được dệu để tổng hợp
ất thuốc dùng trong điều trị các bệnh lý về tim mạch v ệnh mạch v

ổng quan về chiết xuất, phân lập vế 
ề chiết xuất dược liệu: 
ết xuất dược liệu có vai trất quan trọng trước hết là để lấy được các chất

có trong dược liệu dưới dạng cần thiết (dung dịch, bột) to  ần hoặc tinh khiết
hơn cho mục đích nghiứu hoặc điều trị. Phương pháp chiết xuất dược liệu bao
ồm cả việc chọn dung môi, dụng cụ chiết và phương pháp chiết.




ều cách ại phương pháp chiết xuất dựa vếu tố khác nhau:
 Căn cứ vệt độ: ết ết nguội
 Căn cứ vế độ l ệc: chiết gián đoạn, chiết bán liục hay chiết
ục
 Căn cứ vển động tương hỗ giữa 2 pha: chiết ngược dết xuôi
ết chéo d

 Căn cứ v ất lệc: chiết ở áp suất thường (áp suất khí quyển),
ết ở áp suất giảm (áp suất chân không) hay chiết ở áp suất cao (chế độ l 
ệc có áp lực)
 Căn cứ v ạng thái l ệc của 2 pha: phương pháp ngâm hay ngấm
ệt
 ựa vững biện pháp kỹ thuật đặc biệt: siỏng, tạo d
ết với sự hỗ trợ của vi sóng, chiết dung môi dưới áp suất cao hay
ết chất lỏng tới hạn ...
ầu của một kỹ thuật chiết xuất tố
 Không đưa tạp chất vản phẩm (dư lượng dung môi, các tạp chất của quá
ết xuất)
 ện với môi trường (không gây ô nhiễm môi trường)
 ế v

ề chiết xuất, phân lập vế 
        thường dễ tan trong

nước, cồn lo ường dùng nước hoặc cồn 50% l   ết xuất, sử
ụng kết hợp các phương pháp: cô đặc, lọc, kết tinh, sắc ký, chiết dung môi... Ngo 
ũng được dùng để hạn chế tạp.
ỗi loại iridoid glycosid mà có phương pháp phân lập vế
ợp. Thông thường, dùng phương pháp sắc ký cột, sắc ký chế hóa
ặc kết tinh phân đoạn trong các dung môi thích hợp.
ứu ở ngoài nước:




ần đâất nhiều những bố kết quả những công tr
ứu về quy trết xuất các thần hóa ọc chính của D

ạt chất Iridoid glycosid nói ri  ả Shau ộng sự [

đắt một số công trứu về chiết xuất, phân lập vế một số
ủa các tác giả khác. Theo ệu  ừ quả D dành đ
ập được 9 hợp chất monoterpenoid mới (Gardenamid A, 6α

6’’ 
  ộng sự
ợp chất terpenoid mới được phân lập: gardenat A, 2
β
 Ở nghiứu  ả nập được 14
ừ lá cây    Hara trong đó có geniposid.
ả ộng sựột trong 10 hợp chất được phân lập từ
ả cây    ảo tệu [ả đ
ập được 6 iridoid glycosid từ quả D ằng phương pháp sắc ký lỏng hiệu

năng cao hai chiều với ký thuật pha đảo chạy đẳng dới kỹ thuật nừ 10g
ược liệu đ  ập được geniposid (280mg), gardenosid (41,9mg), shanzhisid
β
ới độ tinh khiết tr
ắc ký phân bố ly tâm (Centrifugal Partition Chromatography –  ột
ững phương pháp được các tác giả [ử dụng để phân lập Geniposid từ
ịch chiết methanol 80% của quả D  ết quả l ừ 500mg dịch chiết đ 
ập được 56,2mg Geniposid với độ tinh khiết tr ết bị chính dùng để
   ế Geniposid l ắc ký lỏng ngược d 
ĩnh lất lỏng lớp trủa hỗn hợp dung môi ethyl acetat –
 – nước (3:2:5) sau khi đằng pha, cớp dưới là pha động. Pha
ĩnh được cho vột (cell) thường được cấu tạo ruột gà để tăng diện tích tiếp xúc.

Pha động (luôn mới) được thừ từ vạy dọc theo pha tĩnh dưới tác dụng của

ực ly tâm theo cơ chế tách phân bố (tăng hiệu suất chiết).




 ảo t ệu khác   ả Vaandering Brenda đ đưa  
ập Geniposid từ quả Dành dành theo các bước sau:
 ền dược liệu thột thô
 ột dược liệu được chiết với cloroform để loại dầu béo v ất m

đó được chiết bằng methanol ở nhiệt độ ph 
 ập trung dịch chiết methanol, cô dưới áp ất giảm được cắn
 ịch chiết methanol được hấp phụ l  ạt, sau đó giải hấp phụ
ằng nước cất và ethanol 10% để loại đường. Cuối c

để tách lấy các glycosid
 ột silica gel để tách các glycosid, rửa giải bằng hỗn hợp CHCl  –
, geniposid được tách ra khỏi hỗn hợp ở phân đoạn 7 – 

ả Vaandering Brenda, geniposid chỉ l ản phẩm trung gian của quá tr
ết xuất (lệu để tạo ra genipin) do vậy quy tr đề cập đến

giai đoạn tinh chế sảẩm.
ảo một số tệu  có đưa ra sơ đồ chung để chiết xuất
ột số thần chính trong dược liệu D 

Định tính và định lượng Geniposid trong các sản phẩm trung gian của quá
ết xuất, phân lập v ế ằng phương pháp SKLM [ 



DÀNH DÀNH

ịch chiết

ấp phụ lất mang

ất B

ất A

ọc hút

 ế

ạnh



ằng kỹ thuật Enzym

ản phẩm A

ột

ế



ết tinh

ằng Enzym

ết tinh
ể GENIPOSID


ản phẩm B
ản phẩm C

 Sơ đồ chung chiết xuất một số thần chính trong D




 ứu ở trong nước

Năm 2002, tác giả Đặng Ngọc Quang vộng sự [] đ ứu phân
ập được 14 iridoid glycosid từ rễ cây Mơ lông (tên khoa học  
ọ Cà phê (Rubiaceae) trong đó có Geniposid. Theo các tác giả n

dược liệu được phơi khô rồi tán th ột, sau đó chiết Soxhlet với dung 
ịch chiết methanol sau khi cất thu hồi dung môi sẽ thu được cắn. D

Butanol để chiết cắn trịch chiết butanol được cho qua cột có chứa silica gel sắc
 ột, d ớp dưới của hỗn hợp dung môi cloroform –  – nước
ửa giải thu được 6 phân đoạn, trong đó Geniposid được
 ở phân đoạn 4. Tuy nhiên đề tỉ thu thập dược liệu ở Việt Nam, c
ực nghiệm được các tác giả nghiứu ở Nhật Bản.

ảo các tệu cho thấy các nghiứu trong nước về vị dược
ệu Dới chỉ đưa ra được thần hóa học chung vụng dược lý
ủa dược liệu. Đến nay trong nước chưa c ứ ề ếấ
  ế   ấ ẩ  ệ ạ   ả  ẩ
 ủ  ố ấ  ừ  ầ ầ  ấ ẩ 
  ến hành đề    ầ      ẩ  ất lượ

dượệế ẩốc Đông dượ
ổng quan của một số phương pháp hoá lử dụng trong nứu đề t
ắc ký lớp mỏng (SKLM)  
ắc
  ột kỹ thuật sắc ký, trong đó pha tĩnh chứa chất hấp phụ được trải
ớp mỏng, mịn và đồng ất, được cố định tr ến k ặc phiến kim
ại, nhựa; pha động l ột hệ gồm một dung môi đơn thuần hoặc hỗn hợp nhiều
ối hợp với nhau theo tỷ lệ quy định. Sắc ký được tiến h

động di chuyển qua pha tĩnh trên đó đ đạt các chất cần tách. Trong quá tr 
ển qua chất hấp phụ, các cấu tử ( ần trong hỗn hợp mẫu thử di chuyển
ớp mỏng theo hướng pha động với những tốc độ khác nhau dẫn đến việc tách
  ố khác nhau tr ớp mỏng. Kết quả thu được một sắc ký đồ tr ớp




ỏng, ở đó, các th ần của mẫu thử phân bố rải rác dọc theo đường đi của

dung môi động. Cơ chế của sự tách có thể l ấp phụ phân bố, trao đổi ion, sọc
ử hay phối hợp nhiều cơ chế, trong đó một loại nào đó trội lặc nhiều,
ộc vất của chất lĩnh và dung môi pha động.

Sau đó có thể nhận biết chất cần phân tích bằng ánh sáng thường (nếu các chất
ặc soi huỳnh quang ở các bước sóng 254nm, 366nm hoặc phun
ốc thử hiện mặc quét lề mặt bản mỏng thiết bị  ột thiết
ị đo cường độ ản xạ ánh sáng tử ngoại hoặc khả kiến của chất cần phân
ỳ thuộc bản chất của chất cần phân tích ta có thể sử dụng một trong các

phương pháp trên để phát hiện vết chất trong hỗn hợp cần phân tích. [3, 14]
1.6.1.2. Các đại lượng đặc trưng
ệ số lưu giữ R
ệ số lưu giữ R là đại lượng đặc trưng cho mức độ dịch chuyển của các chất,

được tính bằng tỷ lệ giữa khoảng cách di chuyển của chất phân tích v ảng cách
ịch chuyển của pha động.












trong đó:
 ảng cách từ điểm xuất phát tới tâm vết phân tích (tính bằng cm)
 ảng cách từ điểm xuất phát tới mức dung môi pha động (đo tr 

đường đi của vết, tính bằng cm)

 ị từ 0 đến 1.
ệc ổn định giá trị R thường phụ thuộc nhiều yếu tố v ặp nhiều khó khăn về
ặt kĩ thuật n     ường tiến h   ới chất chuẩn

trong cùng điều kiện sắc ký.
 Ứng dụng

Định tính
ựa vị Rỗi có một giá trị R đặc trưng trong một hệ dung môi pha

động. Khi định tính thườn    ới chất chuẩn chạy sắc ký trong cùng điều




ện.
ử tinh khiết

Dùng SKLM để kiểm tra độ tinh khiết của các hợp chất thể hiện các vết lạ ngo 
ết chính của hợp chất khi khai triển dung dịch mẫu với các hệ dung môi khác nhau.

Đây là một ứng dụất phổ biến của SKLM.
Định lượng
ằng các biện pháp chính xác hoá lượng mẫu đưa lên bản mỏng có thể áp dụng

SKLM để định lượng.
ắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC)  
ắc
ắc ký lỏng hiệu năng cao là phương pháp chia tách trong đó pha động lột
ất lỏng cĩnh chứa trong cột lột chất rắn đưới dạng tiểu

ặc lột chất lỏng phủ trột chất mang dạng rắn hay một chất mang rắn

đ được biến đổi bằng liết hóa học với các nhóm chức hữu cơ. Quá trắc ký
ỏng dựa trên cơ chế hấp phụ, phân bố, trao đổi ion hoặc phân loại theo kích cỡ.
ột số đại lượng đặc trưng của quá trắc ký
ời gian lưu
 ời gian lưu (t  ời gian tính từ khi chất phân tích được ti  ệ
ống sắc ký đến khi được phát hiện ở nồng độ cực đại của nó. Thời gian lưu là
 ề mặt định tính tr ắc ký đồ của một chất tan trong điều kiện sắc ký
ất định.

Độ phân giải R
Độ phân giải là đại lượng biểu thị độ tách của các chất ra khỏi nhau  ột
điều kiện sắc ký. Độ phân giải của 2 pic kề nhau được tính theo công thức:



   



 


 





   



  








  















ới: W là độ rộng đáy pic.

  ực tế nếu các pic cân đối th độ phân giải để 2 pic tách tối thiểu l

R=1,0. Trong phép định lượng R=1,5 l ợp.