MỘT số vấn đề lý LUẬN về đấu THẦU, lựa CHỌN NHÀ THẦU và CẠNH TRANH TRONG đấu THẦU xây DỰNG

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN
VỀ ĐẤU THẦU, LỰA CHỌN
NHÀ THẦU VÀ CẠNH
TRANH TRONG ĐẤU THẦU
XÂY DỰNG

1


Những vấn đề cơ bản về đấu thầu
Khái niệm đấu thầu và đấu thầu xây dựng
Khái niệm đấu thầu
Theo từ điển Tiếng Việt 1998 thì đấu thầu được giải
thích là “Đọ công khai, ai nhận làm, ai nhận bán với điều kiện
tốt nhất thì được giao cho làm hoặc được bán”[39]
Theo Nghị định 43/CP ngày 16/7/1996 và Nghị định số
88/CP ngày 01/9/1999 ”Là quá trình lựa chọn nhà thầu đáp
ứng được các yêu cầu của bên mời thầu trên cơ sở cạnh tranh
giữa các nhà thầu ”
Theo Luật đấu thầu số 43/2013/QH11 thì” Đấu thầu là
quá trình lựa chọn nhà thầu để ký kết và thực hiện hợp đồng
cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng
hóa, xây lắp, lựa chọn nhà đầu tư để ký kết và thực hiện hợp
đồng dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư, dự án đầu tư
có sử dụng đất trên cơ sở bảo đảm cạnh tranh, công bằng,
minh bạch và hiệu quả kinh tế”.(Mục 12 điều 4)
Khái niệm đấu thầu xây dựng
Đấu thầu xây dựng (hay còn gọi là đấu thầu thi công xây
lắp) là phương thức cạnh tranh được áp dụng rộng rãi đối với
các dự án đầu tư trong lĩnh vực xây dựng cơ bản. Đấu thầu
xây dựng là cuộc cạnh tranh công khai giữa các nhà thầu với

cùng một điều kiện nhằm dành được công trình (hay dự án)
2


xây dựng do chủ đầu tư mời thầu, xét thầu và chọn thầu theo
các quy định về đấu thầu của nhà nước.
Các khái niệm liên quan trong đấu thầu
Nhà thầu
Nhà thầu là cá nhân, tổ chức kinh tế trong và ngoài nước
có đủ tư cách hợp lệ theo quy định của pháp luật tham gia đấu
thầu. Nhà thầu phải đảm bảo về sự độc lập tài chính của mình.
Trong đấu thầu xây lắp, nhà thầu là nhà thầu xây dựng nhà
thầu có thể tham gia độc lập hoặc liên doanh với các nhà thầu
khác.
Nhà thầu phụ
Là những đơn vị được thuê để thực hiện từng phần công
việc hoặc hạng mục công trình vì nhiều lý do, trong đó
thường là những công việc đòi hỏi những kỹ năng kỹ xảo đặt
biệt cụ thể nào đó.
Gói thầu
Là toàn bộ dự án hoặc một phần công việc của dự án
được phân chia theo tính chất kỹ thuật hoặc trình tự thực hiện
dự án, có quy mô hợp lý nhằm đảm bảo tính đồng bộ của dự

3


án. Trong trường hợp mua sắm thì gói thầu có thể là một loại
đồ dùng, trang thiết bị hoặc phương tiện.
Dự án

Theo định nghĩa chung nhất thì dự án là tổng thể các
hoạt động phụ thuộc lẫn nhau nhằm tạo ra một sản phẩm đơn
chiếc trong giới hạn cho phép về thời gian, không gian và
nguồn lực. Luật đấu thầu ghi rõ dự án là tập hợp các đề xuất
để thực hiện một phần hay toàn bộ công việc nhằm đạt được
mục tiêu hay yêu cầu nào đó trong một thời gian nhất định
dựa trên nguồn vốn xác định.
Chủ đầu tư
Chủ đầu tư là tổ chức sở hữu vốn hoặc tổ chức được
giao thay mặt chủ sở hữu vốn, tổ chức vay vốn trực tiếp quản
lý quá trình thực hiện dự án.
Bên mời thầu
Bên mời thầu là chủ dự án ,chủ đầu tư hoặc tổ chức
chuyên môn có đủ năng lực và kinh nghiệm được chủ đầu tư
giao trách nhiệm thực hiện công việc tổ chức lựa chọn nhà
thầu theo các quy định của pháp luật về đấu thầu.
Chứng thư số
Chứng thư số là chứng thư điện tử do tổ chức cung cấp
dịch vụ chứng thực chữ ký số cấp để thực hiện đấu thầu qua
mạng trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia.
Giá gói thầu

4


Giá gói thầu là giá trị của gói thầu được phê duyệt trong
kế hoạch đấu thầu
Giá dự thầu
Là giá do nhà thầu ghi trong đơn dự thầu, báo giá, bao
gồm toàn bộ các chi phí để thực hiện gói thầu theo yêu cầu

của hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu.
Hồ sơ mời thầu
Hồ sơ mời thầu là toàn bộ tài liệu do bên mời thầu lập,
bao gồm các yêu cầu cho một gói thầu dùng làm căn cứ để
nhà thầu chuẩn bị hồ sơ dự thầu và bên mời thầu đánh giá hồ
sơ dự thầu.
Hồ sơ dự thầu
Hồ sơ dự thầu là các tài liệu do nhà thầu lập theo yêu
cầu của hồ sơ mời thầu.
Các nguyên tắc cơ bản trong công tác đấu thầu xây
dựng
Cũng như bất kỳ phương thức kinh doanh nào, đấu thầu
tổ chức lựa chọn nhà thầu cũng có những nguyên tắc nhất
định cần được tuân thủ để đảm bảo tính khách quan, công
bằng và hiệu quả. Các nguyên tắc này đều áp dụng chung cho
bên mời thầu và bên dự thầu, đó là những nguyên tắc sau:
Nguyên tắc công bằng
Các nhà thầu tham gia đấu thầu đều có quyền bình đẳng
như nhau về mọi mặt bao gồm: Nội dung các thông tin được
5


cung cấp từ chủ đầu tư, hệ thống tiêu chuẩn đánh giá, được
trình bày một cách khách quan các ý kiến của mình trong việc
chuẩn bị hồ sơ…Nguyên tắc công bằng là điều kiện để đảm
bảo sự cạnh tranh lành mạnh và bình đẳng. Nguyên tắc này
chỉ mang tính tương đối vì theo luật đấu thầu số
43/2013/QH13 trong các trường hợp đấu thầu thì nhà thầu địa
phương hoặc nhà thầu sử dụng lao động là thương binh thì sẽ
được hưởng một số ưu đãi nhất định.

Nguyên tắc công khai
Đây là nguyên tắc bắt buộc, chỉ trừ những công trình đặc
biệt thuộc bí mật quốc gia, những công trình còn lại đều phải
bảo đảm công khai các thông tin cần thiết trong các giai đoạn
mời thầu và mở thầu. Việc thực hiện nguyên tắc này sẽ thu
hút được nhiều hơn nhà thầu tham gia, qua đó nâng cao chất
lượng công tác đấu thầu.
Nguyên tắc bí mật
Nguyên tắc bảo mật rất quan trọng bởi vì nó đảm bảo
tính minh bạch của đấu thầu. Trong đấu thầu các nhà thầu chủ
yếu cạnh tranh với nhau bằng mức giá, các giải pháp thiết kế
kỹ thuật, tiến độ thi công công trình… Do đó các hồ sơ dự
thầu phải được niêm phong trước khi đóng thầu, đến giờ mở

6


thầu trước sự chứng kiến của hội đồng và các nhà thầu tham
gia đấu thầu mới được mở niêm phong. Mục đích của nguyên
tắc này là nhằm bảo đảm tính khách quan và cạnh tranh công
bằng.
Nguyên tắc bảo đảm cơ sở pháp lý
Theo nguyên tắc này thì các nhà thầu khi tham gia đấu
thầu phải nghiêm túc tuân thủ các quy định của nhà nước về
đấu thầu như Luật đấu thầu, Luật xây dựng, cũng như các quy
định nêu trong hồ sơ mời thầu. Cơ quan quản lý chủ đầu tư có
quyền yêu cầu huỷ bỏ kết quả đấu thầu nếu nguyên tắc này
không được đảm bảo và đồng thời đề nghị các cơ quan chức
năng tiến hành xử lý các nhà thầu vi phạm các quy định, luật
Nguyên tắc bảo đảm cạnh tranh độc lập

Nhà thầu khi tham gia đấu thầu phải bảo đảm các yêu
cầu về tính cạnh tranh sau đây:
Nhà thầu tham gia đấu thầu phải độc lập về tổ chức,
không cùng phụ thuộc vào một cơ quan quản lý và độc lập về
tài chính với nhà thầu tư vấn lập hồ sơ mời thầu, đánh giá hồ
sơ dự thầu.

7


Nhà thầu tư vấn giám sát thực hiện hợp đồng phải độc
lập về tổ chức, không cùng phụ thuộc vào một cơ quan quản
lý và độc lập về tài chính với nhà thầu thực hiện hợp đồng.
Nhà thầu tham gia đấu thầu các gói thầu thuộc dự án
phải độc lập về tổ chức, không phụ thuộc vào một cơ quan
quản lý và độc lập với chủ đầu tư của dự án.
Nguyên tắc trách nhiệm phân minh
Trong quá trình thực hiện dự án luôn có sự xuất hiện của
cả 3 chủ thể đó là chủ đầu tư, nhà thầu và tư vấn đấu thầu. Ba
chủ thể này đều được quy định vè nghĩa vụ và trách nhiệm rất
cụ thể. Nhà thầu cần nắm rõ trách nhiệm mà mình phải ghánh
chịu trong trường hợp có bất trắc sảy ra để nâng cao trách
nhiệm trong công việc.
Các hình thức lựa chọn nhà thầu
Theo Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13 thì có các hình
thức đấu thầu sau:
Đấu thầu rộng rãi
Đấu thầu rộng rãi là hình thức đấu thầu không hạn chế
số lượng nhà thầu tham gia. Bên mời thầu phải thông báo
8

công khai về các điều kiện, thời gian dự thầu trên hệ thống
đấu thầu quốc gia và trên báo đấu thầu của Bộ Kế hoạch và
Đầu tư tối thiểu sau 3 ngày kể từ ngày đăng báo. Đối với
những gói thầu lớn, phức tạp về công nghệ và kỹ thuật bên
mời thầu phải tiến hành sơ tuyển để lựa chọn những nhà thầu
có đủ tư cách, năng lực tham gia đấu thầu.Đấu thầu rộng rãi là
hình thức áp dụng chủ yếu trong đấu thầu. Trong hồ sơ mời
thầu không được nêu bất cứ điều kiện nào nhằm hạn chế sự
tham gia của các nhà thầu hoặc nhằm tạo lợi thế cho một hoặc
một số nhà thầu gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng.
Đấu thầu hạn chế
Đấu thầu hạn chế là hình thức đấu thầu mà bên mời thầu
phải mời tối thiểu năm nhà thầu được xác định là có đủ năng
lực và kinh nghiệm tham gia đấu thầu. Hình thức này được áp
dụng trong các trường hợp sau:
Theo yêu cầu của nhà tài trợ nước ngoài đối với nguồn
vốn sử dụng cho gói thầu.
Gói thầu có yêu cầu cao về kỹ thuật hoặc kỹ thuật có
tính đặc thù; gói thầu có tính chất nghiên cứu thử nghiệm mà
chỉ có một số nhà thầu có khả năng đáp ứng yêu cầu của gói
thầu.
9


Trường hợp thực tế có ít hơn năm nhà thầu tham dự thì
chủ đầu tư phải trình người có thẩm quyền xem xét, quyết
định cho phép tiếp tục tổ chức đấu thầu hạn chế hoặc áp dụng
hình thức khác.

Chỉ định thầu
Chỉ định thầu là hình thức chọn trực tiếp nhà thầu đáp
ứng yêu cầu của gói thầu để đàm phán ký kết hợp đồng, đây
là trường hợp đặc biệt được áp dụng trong các trường sau:
Sự cố bất khả kháng do thiên tai địch họa, sự cố cần
khắc phục ngay thì chủ đầu tư hoặc cơ quan chịu trách nhiệm
quản lý công trình, tài sản đó được chỉ định ngay nhà thầu để
thực hiện; trong trường hợp này chủ đầu tư được chỉ định tiến
hành thủ tục chỉ định thầu theo quy định trong thời hạn không
quá mười lăm ngày kể từ ngày chỉ định thầu
Gói thầu do yêu cầu của nhà tài trợ nước ngoài
Gói thầu thuộc dự án bí mật quốc gia, dự án cấp bách vì
lợi ích quốc gia, an ninh an toàn năng lượng do Thủ tướng
quyết định khi thấy cần thiết
Gói thầu mua sắm các loại vật tư, thiết bị để phục hồi,
duy tu, mở rộng công suất của thiết bị, dây chuyền công nghệ
mà trước đó đã được mua từ một nhà thầu cung cấp và không
thể mua từ các nhà thầu khác do phải đảm bảo tính tương
thích của thiết bị, công nghệ
10


Gói thầu dịch vụ tư vấn có giá trị dưới năm trăm triệu
đồng, gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp có giá trị dưới một
tỷ đồng thuộc dự án phát triển; gói thầu mua sắm hàng hóa có
giá trị dưới một trăm triệu đồng thuộc dự án hoặc dự toán mua
sắm thường xuyên; trường hợp thấy cần thiết thì tổ chức đấu
thầu.
Khi thực hiện chỉ định thầu, phải lựa chọn được nhà thầu
được xác định là có đủ năng lực và kinh nghiệm đáp ứng các

yêu cầu của gói thầu và phải tuân thủ quy trình thực hiện chỉ
định thầu do Chính phủ quy định. Trước khi thực hiện chỉ
định thầu thì dự toán đối với gói thầu đó phải được phê duyệt
theo quy định.
Tuy nhiên, trên thực tế hoạt động xây dựng thì có nhiều
trường hợp chủ đầu tư là cá nhân hay tổ chức không chịu sự
điều chỉnh của Luật đấu thầu. Họ có thể lựa chọn một nhà
thầu nào đó thông qua uy tín, thương hiệu hoặc nhà thầu đó đã
từng thi công dự án, công trình của họ trước đó để thực hiện
dự án của mình mà không cần tổ chức đấu thầu. Đây thực chất
cũng là một kiểu cạnh tranh trong xây dựng, mà trong đó nhà
thầu giành chiến thắng nhờ sự áp đảo mọi mặt được tích lũy
qua thương hiệu, uy tín của mình.
Chào hàng cạnh tranh

11


Chào hàng cạnh tranh được áp dụng đối với gói thầu có
giá trị trong hạn mức theo quy định của Chính phủ và thuộc
một trong các trường hợp sau đây:
Gói thầu dịch vụ phi tư vấn thông dụng, đơn giản
Gói thầu mua sắm hàng hóa thông dụng, sẵn có trên thị
trường với đặc tính kỹ thuật được tiêu chuẩn hóa và tương
đương nhau về chất lượng.
Gói thầu xây lắp công trình đơn giản đã có thiết kế bản
vẽ thi công được phê duyệt
Mua sắm trực tiếp
Mua sắm trực tiếp được áp dụng đối với gói thầu mua
sắm hàng hóa tương tự thuộc cùng một dự án, dự toán mua

sắm hoặc thuộc dự án, dự toán mua sắm nhỏ nhất.
Các phương thức đấu thầu
Đấu thầu một giai đoạn một túi hồ sơ
Phương thức một giai đoạn một túi hồ sơ được áp dụng
đối với đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế đối với gói cung
cấp dịch vụ phi tư vấn; gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp,
hỗn hợp có quy mô nhỏ. Chào hàng cạnh tranh đối với gói
thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm
hàng hóa, hỗn hợp. Việc mở thầu được tiến hành một lần đối
với toàn bộ hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất.
Đấu thầu một giai đoạn hai túi hồ sơ

12


Phương thức một giai đoạn hai túi hồ sơ là hình thức đấu
thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế đối với gói thầu cung cấp dịch
vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp, hỗn
hợp. Nhà thầu, nhà đầu tư nộp đồng thời hồ sơ đề xuất kỹ
thuật và hồ sơ đề xuất tài chính riêng biệt theo yêu cầu của hồ
sơ mời thầu. Việc mở thầu được tiến hành hai lần. Hồ sơ đề
xuất kỹ thuật sẽ được mở ngay thời điểm đóng thầu. Nhà
thầu, nhà đầu tư đáp ứng yêu cầu về kỹ thuật sẽ được mở hồ
sơ đề xuất về tài chính để đánh giá.
Phương thức hai giai đoạn một túi hồ sơ
Phương thức đấu thầu hai giai đoạn một túi hồ sơ được
áp dụng trong trường hợp đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế
đối với gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp, hỗn hợp có quy
mô lớn, phức tạp. Trong giai đoạn một, nhà thầu nộp đề xuất
về kỹ thuật, phương án tài chính theo yêu cầu của hồ sơ mời

thầu nhưng chưa có giá dự thầu. Trên cơ sở trao đổi với từng
nhà thầu tham gia giai đoạn này sẽ xác định hồ sơ mời thầu
giai đoạn hai. Trong giai đoạn hai nhà thầu đã tham gia giai
đoạn một được mời nộp hồ sơ dự thầu. Hồ sơ dự thầu bao
gồm đề xuất về kỹ thuật và đề xuất về tài chính theo yêu cầu

13


của hồ sơ mời thầu giai đoạn hai, trong đó có giá dự thầu và
bảo đảm dự thầu.
Phương thức hai giai đoạn hai túi hồ sơ
Phương thức hai giai đoạn hai túi hồ sơ được áp dụng
trong trường hợp đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế đối với
gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp, hỗn hợp có kỹ thuật,
công nghệ mới, phức tạp, có tính đặc thù. Trong giai đoạn một
nhà thầu nộp đồng thời hồ sơ đề xuất về kỹ thuật và hồ sơ đề
xuất về tài chính riêng biệt theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu.
Hồ sơ đề xuất về kỹ thuật sẽ được mở ngay sau thời điểm
đóng thầu. Trên cơ sở đánh giá đề xuất về kỹ thuật của các
nhà thầu trong giai đoạn này sẽ xác định các nội dung hiệu
chỉnh về kỹ thuật so với hồ sơ mời thầu và danh sách nhà thầu
đáp ứng yêu cầu được mời tham dự thầu giai đoạn hai. Hồ sơ
đề xuất về tài chính sẽ được mở công khai ở giai đoạn hai.
Trong giai đoạn hai, các nhà thầu đáp ứng yêu cầu trong giai
đoạn một được mời nộp hồ sơ dự thầu. Hồ sơ dự thầu bao
gồm đề xuất về kỹ thuật và đề xuất về tài chính theo yêu cầu
của hồ sơ mời thầu giai đoạn hai tương ứng với nội dung hiệu
chỉnh về kỹ thuật. Trong giai đoạn này, hồ sơ đề xuất về tài
chính đã nộp trong giai đoạn một sẽ được mở đồng thời với

hồ sơ dự thầu giai đoạn hai để đánh giá.
14


Vai trò của đấu thầu
Có thể nói đấu thầu nói chung và đấu thầu xây dựng nói
riêng là một trong những phương thức kinh doanh có hiệu quả
cao, điều này đã được khẳng định không chỉ ở Việt Nam mà
còn ở nhiều nước trên thế giới. Nó góp phần thúc đẩy sản xuất
phát triển, đặc biệt là trong ngành xây dựng, mang lại nhiều
lợi ích to lớn cho các nhà thầu, chủ đầu tư và nền kinh tế quốc
dân.
Đối với chủ đầu tư
Thông qua đấu thầu chủ đầu tư sẽ lựa chọn được nhà
thầu có khả năng đáp ứng cao nhất các yêu cầu đề ra, tiết
kiệm vốn, đúng tiến độ công trình. Việc áp dụng đấu thầu
trong xây dựng sẽ giúp cho công tác quản lý vốn đầu tư được
hiệu quả hơn, hạn chế và khắc phục tình trạng thất thoát vốn
đầu tư ở các khâu trong quá trình thực hiện dự án.
Mặt khác đấu thầu sẽ giúp chủ đầu tư chủ động trong
việc lựa chọn đối tác, tránh lệ thuộc vào một nhà thầu duy
nhất, dễ dẫn đến tình trạng độc quyền. Ngoài ra trong quá
trình đấu thầu, từ khâu chuẩn bị tổ chức, xét thầu, thương thảo
ký kết hợp đồng, giám sát thi công, ... đều đòi hỏi đôi ngũ cán
bộ của chủ đầu tư phải có trình độ chuyên môn, quản lý cao
15


để lựa chọn được nhà thầu tốt nhất và tổ chức giám sát nhà
thầu trong suốt quá trình thực hiện dự án đảm bảo chất lượng

và đúng tiến độ. Điều này đòi hỏi các cán bộ của chủ đầu tư
bắt buộc phải tự nâng cao trình độ của mình để đáp ứng yêu
cầu ngày càng cao của công việc
Đối với các nhà thầu
Hoạt động đấu thầu đã giúp nhà thầu có được môi
trường cạnh tranh lành mạnh, phát huy tối đa tính chủ động,
năng động trong công việc tìm kiếm cơ hội tham gia đấu thầu.
Cũng chính nhờ đấu thầu đã thúc đẩy nhà thầu phải không
ngừng nâng cao trình độ mọi mặt như tổ chức quản lý, đào tạo
nâng cao tay nghề đội ngũ cán bộ, đầu tư nâng cao năng lực
máy móc thiết bị, ... từ đó góp phần nâng cao năng lực cạnh
tranh của nhà thầu. Đồng thời thông qua các cuộc đấu thầu dù
thắng hay trượt cũng sẽ giúp nhà thầu tích luỹ được kinh
nghiệm cạnh tranh, tiếp thu được những kiến thức, công nghệ
mới, tiên tiến hiện đại.
Đối với Nhà nước
Thông qua đấu thầu, công tác quản lý trong lĩnh vực đầu
tư và xây dựng cơ bản của nhà nước ngày càng được nâng
16


cao, nguồn vốn được sử dụng có hiệu quả, hạn chế được thất
thoát, lãng phí. Khi đấu thầu các doanh nghiệp phải sử dụng
mọi biện pháp cạnh tranh để thắng thầu, trong đó có biện
pháp giảm giá. Vì vậy nhà nước phải bỏ ra một khoản tiền ít
hơn dự toán để xây dựng công trình.
Đấu thầu giúp nhà nước tạo ra được môi trường cạnh
tranh lành mạnh, đồng thời qua đó có đủ thông tin thực tế và
khoa học để đánh giá đúng năng lực thực sự của chủ đầu tư,
của nhà thầu.

Năng lực cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng
Hiện nay đấu thầu xây dựng và các vấn đề liên quan đến
nó được rất nhiều sách, báo, tài liệu và các văn bản của nhà
nước đề cập đến nhưng chưa thấy tài liệu nào đưa ra một định
nghĩa cụ thể về cạnh tranh trong đấu thầu nói chung và cạnh
tranh trong đấu thầu xây dựng nói riêng. Chúng ta có thể hiểu
cạnh tranh trong đấu thầu theo hai cách sau:
Theo nghĩa hẹp: Cạnh tranh trong đấu thầu là sự phát
huy sức mạnh của nhà thầu này so với các nhà thầu khác về
giá bỏ thầu, chất lượng công trình, tiến độ thi công nhằm thoả
mãn tối ưu các yêu cầu của bên mời thầu. Quan niệm này cho
thấy mục tiêu cạnh tranh của các doanh nghiệp là thắng thầu,
17


sự cạnh tranh chỉ bó hẹp trong phạm vi một cuộc đấu thầu
công trình, chưa chỉ ra được sự cạnh tranh của doanh nghiệp
trong suốt quá trình sản xuất kinh doanh vì mỗi doanh nghiệp
hàng năm đều tham gia đấu thầu rất nhiều công trình khác
nhau với nhiều đối thủ khác nhau trong những thời điểm và
địa điểm khác nhau, do đó theo định nghĩa như trên thì các
vấn đề cạnh tranh trong đấu thầu không thể xác định một cách
toàn diện và đầy đủ vì vậy ta có thể hiểu cạnh tranh theo một
nghĩa khác.
Theo nghĩa rộng: Cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng là
quá trình đấu tranh quyết liệt giữa các doanh nghiệp xây dựng
kể từ khi bắt đầu tìm kiếm thông tin, đưa ra các giải pháp
tham gia đấu thầu, bảo đảm trúng thầu, ký kết và thực hiện
hợp đồng cho tới khi hoàn thành công trình bàn giao cho chủ
đầu tư. Có thể mô tả quá trình cạnh tranh trong đấu thầu xây

dựng bằng sơ đồ dưới đây:
Trư
ợt thầu
TÌM KIẾM
THÔNG TIN

18

n bị và
Đưa

ra

THAM GIA
ĐẤU THẦU

T

biện pháp

T
rúng

Chuẩ

NGHIỆ

M THU BÀN
GIAO

Giai đoạn
thực

rúng
KÝ HỢP ĐỒNG


hiện hợp đồng

- Quá trình cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng

Doanh nghiệp tìm kiếm các thông tin về đấu thầu (về
chủ đầu tư, đặc điểm dự án, nguồn vốn, các đối thủ có thể
tham gia,...) nghiên cứu quyết định có tham gia hay không,
nếu có thì tiếp tục tiến hành các bước tiếp theo là tiến hành
khảo sát thực tế kết hợp với phân tích tài liệu tìm ra các giải
pháp hợp lý nhất để trúng thầu.
Nếu thắng thầu thì tiến hành thương thảo với bên mời
thầu để ký kết hợp đồng giao nhận thầu, tổ chức thi công,
nghiệm thu, bàn giao. Ngược lại, nếu trượt thầu thì tìm kiếm
các thông tin về các công trình khác.
Khi nói đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là nói
đến nội lực bên trong của doanh nghiệp, đó là các năng lực về
tài chính, kỹ thuật công nghệ, marketing, tổ chức quản lý,
nguồn nhân lực,... của doanh nghiệp. Trong quá trình cạnh
tranh, doanh nghiệp sử dụng tổng hợp toàn bộ các năng lực đó

19

để tạo ra lợi thế của mình so với các đối thủ cạnh tranh khác
nhằm thoả mãn tối đa đòi hỏi của thị trường.
Năng lực cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng của doanh
nghiệp là toàn bộ những năng lực về tài chính, thiết bị công
nghệ, nguồn nhân lực, tổ chức quản lý... mà doanh nghiệp có
thể sử dụng để tạo ra lợi thế của mình so với doanh nghiệp
khác trong quá trình dự thầu.
Hiện nay yêu cầu của khách hàng ngày càng cao và đa
dạng, sự cạnh tranh của các doanh nghiệp ngày càng trở nên
gay gắt, khốc liệt vì vậy, để tồn tại và phát triển bền vững thì
doanh nghiệp phải không ngừng nâng cao năng lực của mình
nhằm tạo ra ưu thế về mọi mặt như giá cả, chất lượng công
trình, tiến độ thi công, biện pháp thi công,..
Các công cụ cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng
Ngày nay, đấu thầu được áp dụng trên nhiều lĩnh vực
nhưng nhiều nhất vẫn là trong lĩnh vực xây dựng công trình.
Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, phương thức đấu thầu
trong lĩnh vực xây dựng cơ bản có vai trò to lớn đối với chủ
đầu tư, nhà thầu và nhà nước.
Đối với doanh nghiệp, vì mục tiêu khi tham gia đấu thầu
là phải giành được chiến thắng nên việc xây dựng năng lực
cạnh tranh trong đấu thầu có ý nghĩa rất quan trọng. Chính
20


mục tiêu này sẽ là động lực để doanh nghiệp phát huy được
tính năng động, sáng tạo trong đấu thầu, tích cực tìm kiếm
thông tin, xây dựng các mối quan hệ, tìm mọi cách nâng cao
uy tín, thương hiệu trên thị trường. Và trong quá trình thực
hiện dự án, với yêu cầu phải đảm bảo đúng tiến độ, đúng kế

hoạch và hoàn thành càng sớm càng tốt đã thúc đẩy doanh
nghiệp tìm mọi cách nâng cao năng lực về kỹ thuật công nghệ
tiên tiến để rút ngắn thời hạn thi công. Mặt khác, việc thắng
thầu sẽ giúp doanh nghiệp tạo được công ăn việc làm và thu
nhập cho người lao động, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp, ngược lại nếu doanh nghiệp trượt
thầu thì sẽ không có việc làm, không tạo được thu nhập cho
người lao động, hiệu quả kinh doanh giảm sút, nếu kéo dài thì
sẽ dẫn đến thua lỗ, phá sản.
Trong lĩnh vực xây dựng, thông thường để đánh giá,
chấm điểm, lựa chọn nhà thầu thì chủ đầu tư thường căn cứ
vào các chỉ tiêu chủ yếu như giá dự thầu, chất lượng công
trình, mức độ kỹ thuật, tiến độ thi công. Vì vậy, trong đấu
thầu xây dựng các nhà thầu thường sử dụng những công cụ
cạnh tranh sau:
Cạnh tranh bằng giá dự thầu

21


Đây là chỉ tiêu quan trọng, nó quyết định việc doanh
nghiệp có trúng thầu hay không. Nếu xây dựng được mức giá
bỏ thầu tốt sẽ đảm bảo cho doanh nghiệp có khả năng trúng
thầu cao đồng thời cũng bảo đảm được hiệu quả sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp.
Giá bỏ thầu liên quan đến rất nhiều yếu tố như trình độ
tổ chức, quản lý của doanh nghiệp, kỹ thuật thi công, khả
năng áp dụng công nghệ tiên tiến, năng lực tài chính của
doanh nghiệp,... Việc xác định giá để đánh giá là xác định chi
phí trên cùng một mặt bằng về kỹ thuật, tài chính, thương mại

và các yếu tố khác nhằm so sánh, xếp hạng các hồ sơ dự thầu.
Phương pháp xác định giá phải được nêu trong tiêu chí đánh
giá. Việc xác định giá thực hiện theo trình tự sau:
Xác định giá dự thầu;
Sửa lỗi;
Hiệu chỉnh các sai lệch.
Đưa các chi phí về cùng một mặt bằng để xác định giá,
bao gồm:
+ Các điều kiện về mặt kỹ thuật như: tiến độ; chi phí
quản lý, vận hành, duy tu, bảo dưỡng, tuổi thọ công trình và
các yếu tố kỹ thuật khác tùy gói thầu cụ thể.
+ Điều kiện tài chính, thương mại
+ Ưu đãi trong đấu thầu quốc tế (nếu có) và các yếu tố
khác.
22


Tùy theo tính chất của từng gói thầu mà chủ đầu tư quy
định các yếu tố để xác định giá đánh giá cho phù hợp. Hồ sơ
dự thầu có giá đánh giá thấp nhất sẽ được xếp thứ nhất. Vì
vậy, để giá bỏ thầu có ưu thế cạnh tranh thì đòi hỏi doanh
nghiệp phải có chính sách giá linh hoạt dựa trên cơ sở: năng
lực thực sự của doanh nghiệp; mục tiêu tham gia đấu thầu;
quy mô, đặc điểm, địa điểm của dự án, các phong tục tập quán
của địa phương có dự án thi công,....
Thông thường thì việc xây dựng giá bỏ thầu phụ thuộc
lớn vào mục tiêu đấu thầu của nhà thầu như: kiếm lợi nhuận,
tạo công ăn việc làm hay mở cửa thị trường mới. Tuỳ theo
những mục tiêu cụ thể mà nhà thầu xây dựng những mức giá
phù hợp để đạt được mục tiêu.

Cạnh tranh bằng chất lượng công trình
Chất lượng sản phẩm là khả năng thoả mãn nhu cầu của
khách hàng, một sản phẩm hay công trình được coi là tốt khi
nó đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của khách hàng. Để nâng cao
năng lực cạnh tranh đòi hỏi doanh nghiệp phải luôn luôn giữ
vững và không ngừng nâng cao chất lượng công trình, đây là
điều kiện không thể thiếu được nếu doanh nghiệp xây dựng
muốn giành chiến thắng trong cạnh tranh đấu thầu. Trong lĩnh
vực xây dựng, chất lượng công trình là vấn đề sống còn đối
23


với doanh nghiệp. Việc nâng cao chất lượng công trình có ý
nghĩa hết sức quan trọng, nó được thể hiện trên các mặt:
Nếu chất lượng công trình tốt sẽ góp phần tăng uy tín,
thương hiệu của doanh nghiệp qua đó nâng cao khả năng cạnh
tranh, mở rộng thị trường.
Khi chất lượng công trình được nâng cao thì hiệu quả
sản xuất kinh doanh tăng, doanh thu, lợi nhuận tăng theo, đời
sống của công nhân viên được nâng lên, kích thích mọi người
làm việc nhiều hơn.
Khi cạnh tranh bằng phương thức này, các nhà thầu cạnh
tranh với nhau không chỉ bằng chất lượng cam kết trong công
trình đang tổ chức đấu thầu mà còn cạnh tranh thông qua chất
lượng các công trình khác đã xây và đang xây dựng.
Trên thực tế cho thấy hậu quả của công trình xây dựng
kém chất lượng để lại thường là rất nghiêm trọng, gây thiệt
hại không chỉ là tiền bạc mà còn là con người. Hiện nay Nhà
nước đã ban hành nhiều văn bản quy định rõ trách nhiệm của
chủ đầu tư, do đó mà các chủ đầu tư ngày càng xem trọng

chất lượng công trình vì vậy mà chất lượng công trình được
xem là công cụ mạnh trong đấu thầu xây dựng.
Cạnh tranh bằng tiến độ thi công
Tiến độ thi công là bảng kế hoạch tổng hợp việc thực
hiện các bước công việc trong công tác thi công công trình
của nhà thầu. Tiến độ thi công thể hiện những cam kết của
24


doanh nghiệp về các mặt chất lượng, an toàn lao động, thời
hạn bàn giao công trình. Bảng tiến độ thi công giúp chủ đầu
tư đánh giá được năng lực của nhà thầu trên các mặt như trình
độ quản lý, kỹ thuật thi công, năng lực máy móc thiết bị, nhân
lực.
Nếu như trước đây khi xem xét, đánh giá, lựa chọn nhà
thầu trong các cuộc đấu thầu chủ đầu tư thường chọn nhà thầu
bỏ giá thấp, giá càng thấp thì khả năng trúng thầu càng cao
mà không chú trọng đến các mặt khác và hậu quả là nhiều
công trình kéo dài tiến độ thi công, chất lượng thấp kém ảnh
hưởng nghiệm trọng đến mọi mặt đời sống kinh tế xã hội,
thậm chí nhiều công trình xây dựng không đảm bảo chất
lượng đã gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng về người và của.
Vì vậy hiện nay khi xem xét, chấm thầu thì chủ đầu tư
chú trọng nhiều hơn đến chất lượng, tiến độ. Giá bỏ thầu tuy
vẫn là yếu tố quan trọng nhưng không còn tình trạng bỏ giá
thấp hơn giá sàn đến hai ba mươi phần trăm, thậm chí đến bốn
mươi phần trăm như trước kia. Giá bỏ thầu hiện nay thường
được quy định không được chênh lệch mười phần trăm so với
giá dự toán và cơ cấu giá phải hợp lý, khoa học và phù hợp
với giá cả thị trường địa phương nơi đặt dự án.

25