CƠ sở lý LUẬN và THỰC TIỄN của VIỆC sử DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG dạy học PHẦN “CÔNG dân với đạo đức” môn GIÁO dục CÔNG dân lớp 10 ở TRƯỜNG TRUNG học PHỔ THÔNG

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC
TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG
PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN
NHÓM TRONG DẠY HỌC PHẦN
“CÔNG DÂN VỚI ĐẠO ĐỨC”
MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN
LỚP 10 Ở TRƯỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG


Cơ sở l‎ý l‎uận của việc sử dụng phương pháp thảo
l‎uận nhóm trong dạy học phần “Công dân với đạo đức”
môn Giáo dục công dân l‎ớp 10 ở trường THPT
Lý l‎uận về phương pháp thảo l‎uận nhóm
Khái niệm, các hình thức và quy trình thảo luận nhóm
Khái niệm phương pháp thảo luận nhóm
Học tập tích cực là một cụm từ được sử dụng khá nhiều
trong giáo dục hiện đại. Phương pháp dạy học sinh học tập
tích cực đầu tiên là phương pháp thảo luận nhóm.
PPTLN trong dạy học là sự phát triển của phương pháp
thảo luận trên lớp. Phương pháp này có từ lâu đời và hiện nay
được sử dụng rất phổ biến ở tất cả các môn học ở trường
THPT, trong đó có môn GDCD.
Khi tìm hiểu khái niệm PPTLN, từ trước đến nay có rất
nhiều quan niệm khác nhau như:
Thảo luận theo nhóm là quá trình trao đổi, thảo luận giữa
các học sinh trong nhóm về những ý kiến, quan điểm, nhận


thức của học sinh, để làm tìm ra câu trả lời phù hợp cho vấn
đề thảo luận.

Thảo luận theo nhóm là “một sự trao đổi ý tưởng, quan
điểm, nhận thức giữa các học viên, để làm rõ và làm giàu sự
hiểu biết các nội dung phù hợp với hoạt động đào tạo” [38;
18].
Thảo luận nhóm là “phương pháp dạy học trong đó
nhóm lớn (lớp học) được chia thành những nhóm nhỏ để tất
cả các thành viên trong lớp đều được làm việc, được bàn bạc,
thảo luận, trao đổi về một chủ đề cụ thể nào đó và đưa ra ý
kiến chung của nhóm mình về vấn đề đó” [23; 163].
Từ những quan niệm về PPTLN nêu trên, có thể khái
quát PPTLN thành một định nghĩa như sau:
Thảo luận nhóm là một phương pháp dạy học, trong đó
lớp học được giáo viên chia thành các nhóm nhỏ để các học
sinh tham gia một cách chủ động vào quá trình học tập nhằm
giải quyết các vấn đề để đạt được mục tiêu học tập.
Về thực chất, phương pháp thảo luận nhóm là tổ chức
cho học sinh bàn bạc, trao đổi trong nhóm nhỏ. Phương pháp


thảo luận nhóm được sử dụng rộng rãi trong dạy học nhằm
giúp cho học sinh tham gia một cách chủ động, tích cực vào
quá trình học tập, tạo cơ hội cho các em có thể chia sẻ những
kiến thức, kinh nghiệm, ý tưởng của mình về chủ đề thảo
luận.
Đặc trưng của PPTLN “là có sự tiếp xúc trực diện giữa
những người tham gia và sự tự do trao đổi ý tưởng, quan
điểm, kinh nghiệm của cá nhân; tạo ra sự khác biệt, sự hòa
đồng hoặc sự gần nhau rất phong phú của các quan điểm ý
tưởng” [42; 11].
Giữa thảo luận trong dạy học với thảo luận thông thường

tuy có rất nhiều điểm tương đồng nhưng giữa chúng có những
điểm khác biệt. Đối với thảo luận trong dạy học thì chỉ có một
người đưa ra nội dung thảo luận đó là thầy, chỉ có một mục
đích là thực hiện mục tiêu bài học do thầy đề ra lúc ban đầu,
chỉ có một người điều khiển và đưa ra kết luận đó là thầy. Vốn
kiến thức để thảo luận là do người thầy cung cấp, do HS đọc
tài liệu dưới sự hướng dẫn của người thầy. Trong quá trình
thảo luận thì mọi thành viên đều phải phát biểu, người thầy có
quyền chỉ định, thực chất đó là quá trình giúp người học tự
phát huy hiệu quả vốn kiến thức mà họ đang có.


Thảo luận nhóm là một phương pháp dạy học phù hợp
với quy luật tâm lí con người. Các Mác cho rằng: “Bản chất
con người không phải là cái trừu tượng, cố hữu của các cá
nhân riêng biệt. Trong tính hiện thực của nó, bản chất con
người là tổng hòa các mối quan hệ xã hội” [34; 11]. Mọi cá
nhân từ nhỏ đến lớn không ai có thể sống ở bên ngoài cộng
đồng và xã hội. Vì thế, họ “đều có xu hướng thích sinh hoạt,
quan hệ và làm việc trong các nhóm nhỏ. Ở đó cá nhân không
những được thõa mãn nhu cầu giao tiếp, có cảm giác an toàn
mà còn xuất hiện những hứng khởi, làm tăng hiệu suất làm
việc do có sự tương tác mặt đối mặt giữa các thành viên, có
sự phụ thuộc lẫn nhau một cách tích cực và trách nhiệm phải
giải thích vấn đề thuộc về từng cá nhân trong nhóm, hình
thành kỹ năng hợp tác nhóm, làm việc nhóm và kỹ năng xử lý
tình huống trong nhóm” [23; 163-164]. Chính trong những
mối liên hệ này mà tính tích cực của các cá nhân được thể
hiện, nhân cách của con người qua đó được hình thành và
phát triển về mọi mặt.

Các hình thức tổ chức thảo luận nhóm
Có nhiều hình thức thảo luận theo nhóm, hiệu quả của
chúng mang lại tùy thuộc vào mục đích và tính chất sử dụng


của giáo viên. Dưới đây là một số hình thức thảo luận nhóm
được sử dụng rất phổ biến trong dạy học ở trường trung học
phổ thông nói chung và trong môn Giáo dục công dân nói
riêng.
+ Nhóm nhỏ thông thường
Giáo viên chia lớp học thành các nhóm nhỏ (từ 4 – 6 học
sinh) để thảo luận, trao đổi những vấn đề cụ thể nào đó và
nhanh chóng đưa ra ý kiến chung về vấn đề thảo luận. Đây là
hình thức nhóm thường được giáo viên sử dụng kết hợp với
các phương pháp dạy học và các kĩ thuật dạy học tích cực
khác trong quá trình dạy học của mình. Đồng thời giáo viên
sử dụng hình thức nhóm này chủ yếu là để thảo luận những
vấn đề có nội dung đơn giản, không quá phức tạp, thời lượng
thảo luận ít (thường 10 phút hoặc ít hơn) tùy thuộc vào nhiệm
vụ được giao (vì những buổi thảo luận giữa học sinh với nhau
thì không cần phải giới hạn tới 5 hoặc 10 phút).
+ Nhóm “rì rầm” (Buzz Groups)
Giáo viên tiến hành chia nhóm lớn thành các nhóm rất
nhỏ với quy mô khoảng 2 đến 3 học sinh và yêu cầu các
nhóm này trao đổi nhóm, thảo luận để trả lời một câu hỏi, xử


lí một vấn đề, phác thảo một ý tưởng thiết kế, xác định thái độ
đối với một vấn đề cụ thể … Để hình thức nhóm này có kết
quả khi thảo luận, thông thường người dạy cần phải cung cấp

đầy đủ các thông tin, các dữ kiện có liên quan đến vấn đề và
có thể là các gợi ý, các lập luận chính trong phần giới thiệu.
Tất nhiên những dữ kiện, những thông tin đó phải chính xác,
rõ ràng.
+ Nhóm xây kim tự tháp hay ném tuyết (Pyrapmiding,
snowballing)
Đây là một hình thức mở rộng của nhóm nhỏ “rì rầm”.
Sau khi học sinh các nhóm tự thảo luận theo cặp, hai cặp kết
hợp lại thành một nhóm khoảng 4 đến 6 học sinh để hoàn
thiện một hoạt động có liên quan. Nếu cần thiết các nhóm này
lại được ghép tiếp để tạo thành các nhóm lớn hơn khoảng 816 học sinh. Những hình thức nhóm nói trên nếu được giáo
viên sử dụng trong quá trình dạy học của mình thì đó là biện
pháp để khắc phục một trong những hạn chế của PPTLN là
hiện tượng học sinh bị “lãng quên” không tham gia vào quá
trình thảo luận mà chúng ta thường hay gọi là hiện tượng
“người ngoài cuộc”, qua đó phát huy được những ưu thế nổi
trội của PPTLN.


+ Nhóm vòng tròn đồng tâm hoặc nhóm bể cá
Giáo viên “chia lớp thành hai nhóm: nhóm thảo luận và
nhóm quan sát (sau đó có thể hoán vị cho nhau). Nhóm thảo
luận là nhóm nhỏ hơn (6 – 8 học sinh) có nhiệm vụ thảo luận,
trình bày vấn đề được giao, các thành viên khác còn lại trong
lớp đóng vai trò là người quan sát và phản biện. Hình thức
nhóm này rất có hiệu quả đối với việc dạy học các nội dung
tri thức có tính khái quát cao, trừu tượng của môn Giáo dục
công dân, nó còn làm tăng ý thức trách nhiệm của cá nhân
học sinh trước tập thể và tạo động cơ cho những học sinh
thường im lặng trong lớp ngaị trình bày ý tưởng của mình

trước tập thể” [23; 164] vì học sinh nghĩ rằng các em cũng là
thành viên của nhóm vòng tròn đồng tâm đó.
+ Nhóm khép kín và nhóm mở
Nhóm khép kín là hình thức nhóm mà ở đó “các thành
viên trong nhóm làm việc trong khoảng thời gian dài, thực
hiện trọn vẹn một hoạt động học tập từ giai đoạn đầu” [15;
36] cho đến cuối quá trình học tập của mình.
Nhóm mở là là hình thức nhóm mà ở đó các học sinh
trong nhóm “có thể tham gia một hoặc vài giai đoạn phù hợp


với khả năng và sở thích của mình. Hình thức này mang lại
cho người học nhiều khả năng lựa chọn vấn đề để thực hiện
hiệu quả, chủ động về thời gian và sức lực” [15; 36].
Như vậy, thảo luận nhóm có rất nhiều hình thức, mỗi
hình thức thảo luận lại có những thế mạnh và đặc điểm riêng
của mình. Để quá trình thảo luận mang lại hiệu quả cao, thực
hiện được mục tiêu của môn học đòi hỏi người giáo viên phải
lựa chọn một hình thức thảo luận nhóm phù hợp. Do đó, giáo
viên phải căn cứ vào tính chất, nội dung, đặc điểm và đối
tượng của bài học cũng như phải căn cứ vào các điều kiện và
các kỹ thuật dạy học khác hoặc sáng tạo kết hợp chặt chẽ,
nhuần nhuyễn nhiều hình thức nhóm với nhau một cách linh
hoạt thì quá trình thảo luận mới có kết quả.
Quy trình chung của PPTLN
Quy trình chung của PPTLN thông thường được tiến
hành qua những bước cơ bản sau:
Bước 1: Chuẩn bị hoạt động thảo luận
Giáo viên nêu nội dung và chủ đề thảo luận. Đồng thời
xác định mục tiêu và nhiệm vụ của thảo luận.

Giáo viên tiến hành thành lập nhóm, tổ chức chia lớp
thành những nhóm nhỏ. Tùy thuộc vào “mục đích, yêu cầu
của vấn đề học tập, các nhóm được phân chia ngẫu nhiên hay
có chủ định, được duy trì ổn định hay thay đổi trong từng
phần của tiết học, được giao cùng một nhiệm vụ hay những
nhiệm vụ khác nhau” [10; 14]. Trên cơ sở đó, giáo viên phân
công vị trí của các nhóm, đồng thời giao nhiệm vụ cho mỗi
nhóm
Để quá trình thảo luận đạt hiệu quả cao, giáo viên nêu ra
các yêu cầu mang tính bắt buộc đối với học sinh đó là:
Các thành viên trong nhóm nhỏ đều phải tích cực hoạt
động, tránh việc trông chờ, ỷ lại, dựa dẫm vào một số học
sinh khác tham gia tích cực, năng động của nhóm.
Các thành viên trong nhóm phải có sự hợp tác lẫn nhau
để giải quyết vấn đề được đưa ra thảo luận.
Khi đại diện các nhóm báo cáo sản phẩm của nhóm
mình, các nhóm khác phải trật tự chú ý lắng nghe thể hiện sự
tôn trọng với các nhóm khác và chuẩn bị câu hỏi phản biện để
trao đổi, thảo luận.


Giáo viên phải ấn định thời lượng thảo luận của mỗi
nhóm.
Bước 2: Tổ chức thảo luận
Từng nhóm thảo luận tự phân công vai trò và nhiệm vụ
của từng thành viên trong nhóm.
Các nhóm trao đổi, thảo luận giải quyết nhiệm vụ được
giao. Kết quả chung của mỗi nhóm có thể được trình bày trên

tờ Ao theo kiểu chiếc “Khăn trải bàn”, có thể được trình bày
vắn tắt trên bảng hoặc các nhóm tự báo cáo…tùy thuộc vào kĩ
thuật dạy học mà giáo viên sử dụng trong hoạt động thảo luận
nhóm.
Khi học sinh thảo luận theo nhóm, giáo viên cần theo
dõi, quan sát khả năng làm việc của các nhóm, lắng nghe ý
kiến của học sinh. Khi cần thiết có thể khuyến khích, giúp đỡ,
hỗ trợ, gợi ý để các em “học sinh tự lực hoàn thành nhiệm vụ;
khuyến khích để học sinh hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau trong việc
giải quyết nhiệm vụ học tập; giao thêm nhiệm vụ cho những
học sinh hoàn thành trước nhiệm vụ (yêu cầu nâng cao hoặc
giúp đỡ các bạn khác…)” [10; 15].


Từng nhóm cử đại diện báo cáo sản phẩm của nhóm
mình trước lớp.
Các nhóm khác tham gia thảo luận, đặt câu hỏi thảo
luận, trao đổi, phản biện đối với nhóm trình bày.
Đại diện nhóm trình bày trả lời câu hỏi, trao đổi của các
bạn ở các nhóm khác. Các nhóm khác đánh giá sản phẩm thảo
luận của nhóm bạn.
Giáo viên nêu thêm câu hỏi, phát hiện những vấn đề nảy
sinh trong quá trình thảo luận và làm trọng tài khi cần thiết.
Bước 3: Tổng kết, đánh giá kết quả thảo luận
Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả thảo luận và thái độ
tham gia của từng nhóm.
Giáo viên nhận xét, đánh giá các học sinh thay mặt cho
các nhóm trình bày sản phẩm của nhóm mình.
Giáo viên nhận xét những câu hỏi phản biện mà các
nhóm khác đưa ra để trao đổi, thảo luận.

Giáo viên tổng kết và nhấn mạnh những nội dung trọng
tâm của buổi thảo luận, từ đó đưa ra một số định hướng về
kiến thức, kĩ năng, thái độ và hành vi của từng học sinh.
- Ưu điểm và hạn chế của phương pháp thảo luận nhóm
Ưu điểm của PPTLN
Các nghiên cứu về PPTLN trong dạy học môn GDCD đã
chứng minh rằng nhờ việc chia lớp thành nhiều nhóm nhỏ để
tổ chức thảo luận mà: Kiến thức của HS sẽ giảm bớt tính chủ
quan, phiến diện, làm tăng tính khách quan khoa học. Do mỗi
người một ý kiến riêng nhưng cùng nhau tìm hiểu một vấn đề
cho nên kết luận rút ra sẽ trở nên sâu sắc, toàn diện và mang
tính khách quan. “Kiến thức trở nên sâu sắc, bền vững, dễ
nhớ và nhớ nhanh hơn do được giao lưu học hỏi giữa các
thành viên trong nhóm” [23; 165]. Giúp học sinh rèn luyện kĩ
năng lắng nghe, kĩ năng nói, giao tiếp, khả năng diễn đạt và
phương pháp tư duy của mình. Khổng Tử được coi là người
thầy đầu tiên của nhân loại đã khẳng định: “Nói cho tôi biết,
tôi sẽ quên; chỉ cho tôi thấy có thể tôi nhớ; cho tôi tham gia
tôi sẽ hiểu” [16; 7].


+ Học theo nhóm bao giờ cũng sôi nổi và tích cực hơn,
nó tạo ra cơ hội tối đa cho học sinh trong nhóm thể hiện sự
hiểu biết và bày tỏ quan điểm của mình về các vấn đề đưa ra
thảo luận, giúp người học tích cực hơn, phát triển được các kĩ
năng bậc cao như kĩ năng sáng tạo, đánh giá, tổng hợp, phân
tích và các kĩ năng thông thường như khả năng cùng làm việc
và giao tiếp với nhau. Đó là những kĩ năng rất quan trọng của

người học hiện nay. Khi học theo nhóm, học sinh trong nhóm
cùng nhau thảo luận một chủ đề cụ thể nào đó. Do đó nó
không những chỉ là những hoạt động khơi dậy sự hứng khởi
của học sinh mà còn tạo ra nhiều cơ hội để các em tự học hỏi
lẫn nhau, “dạy lẫn nhau”. Học sinh các nhóm phải giải quyết
các vấn đề mới rồi sau đó tự bản thân mình tìm hiểu nó. Bài
học trở thành quá trình tự học hỏi lẫn nhau chứ không phải là
quá trình tiếp thu và lĩnh hội một cách thụ động từ phía người
dạy. Có thể PPTLN đã giúp “chuyển trách nhiệm phải hiểu
được bài sang cho người học” [24; 203].
+ Quá trình thảo luận nhóm luôn diễn ra rất sôi nổi và
trong bầu không khí thoải mái. Điều này giúp các em học sinh
nhất là những học sinh nhút nhát, rụt rè, thường là ít phát biểu
trong lớp sẽ có môi trường động viên để tham gia xây dựng


bài, giúp các em tự tin hơn trong việc thể hiện quan điểm của
mình trước lớp. Nếu ý kiến của học sinh được người thầy
quan tâm và chấp nhận thì học sinh sẽ trả lời một cách cởi mở
hơn chứ không cảm thấy bị đe dọa hoặc có thái độ dè chừng.
Đồng thời, giúp học sinh biết lắng nghe ý kiến của các thành
viên khác. Chỉ khi đó, học sinh mới dễ dàng thay đổi thái độ
và hành vi của mình đặc biệt là nếu họ thấy các thành viên
khác trong lớp không đồng ý với mình.
+ Thảo luận nhóm cũng khơi dậy sự gắn bó tập thể, đặc
biệt là khi có sự hiện diện của yếu tố cạnh tranh, kích thích thi
đua học tập giữa các thành viên trong nhóm, giữa các nhóm
với nhau, nhất là đối với những chủ đề học tập chưa rõ ràng
và có tính sáng tạo cao. Đó là một động cơ rất mạnh để thúc
đẩy quá trình học tập của các em.

+ Thảo luận nhóm đã tạo điều kiện cho giáo viên có cơ
hội để tận dụng ý kiến và kinh nghiệm của HS qua các ý kiến
phát biểu có suy nghĩ và sáng tạo của HS. Nhờ vậy mà giáo
viên sẽ hiểu biết học sinh của mình hơn. Đây là một trong
những ưu thế nổi trội hơn của phương pháp thảo luận nhóm
so với phương pháp thuyết trình, phương pháp giải quyết vấn
đề và một số phương pháp dạy học khác.


+ Các buổi thảo luận nhóm tạo ra một môi trường an
toàn cho học sinh kiểm chứng ý kiến của mình và khi cần
thiết thì thay đổi chúng mặc dù thay đổi quan điểm thường
diễn ra sau đó. (Sau khi học sinh đã suy nghĩ về buổi thảo
luận đó). Học sinh cũng có cơ hội sử dụng các kỹ năng nhận
biết bậc cao như đánh giá và tổng hợp: các kỹ năng này rất
hữu ích trong giáo dục. Ví dụ như xây dựng mối đồng cảm,
kiểm chứng các giá trị đạo đức và xã hội …. Ngoài ra, hoạt
động nhóm cũng tạo ra cho học sinh một cơ hội thuận lợi để
làm quen, trao đổi và hợp tác với nhau nếu các em cảm thấy
thoải mái và giao tiếp với nhau, “hình thành thói quen tương
tác trong học tập, góp phần làm tăng bầu không khí hiểu biết,
tin cậy, đoàn kết giữa các học viên” [15; 34].
Sử dụng PPTLN trong dạy học bản thân nó đã hàm chứa
một thông điệp – Người giáo viên chẳng khác gì nói với học
sinh rằng “tôi trân trọng kinh nghiệm của các em và tôi quan
tâm đến ý kiến của các em”. Ngược lại, thông điệp này ngầm
hiểu là nếu trong một tiết học mà giáo viên chỉ độc thoại một
mình tức là chỉ sử dụng phương pháp thuyết trình thôi thì học
sinh chẳng thu được kết quả gì về chủ đề đó cả.

Việc sử dụng PPTLN giúp cải thiện mối quan hệ giữa
các học sinh với nhau, tạo cho lớp học bầu không khí tin cậy
và khuyến khích hơn. Hầu hết mọi người ai cũng hứng thú với
hoạt động giao tiếp xã hội, hoạt động này phù hợp với quy
luật tâm lí của con người. Vì vậy, việc chia lớp học thành các
nhóm nhỏ để tổ chức thảo luận sẽ tạo ra được một thái độ tích
cực đối với hoạt động giảng dạy của người thầy. Hơn thế nữa
hầu hết các hoạt động nhóm đều mang trong nó cơ chế tự sửa
lỗi và học sinh dạy học lẫn nhau. Nhờ vậy, các ý kiến chưa
đúng của học sinh đều được giải đáp. Học sinh có thể cùng
nhau đạt được những điều mà các em không thể làm được
một mình, bằng cách là mỗi học sinh đều tham gia góp trí tuệ
của mình để tìm ra chân lí.
Như vậy, nếu PPTLN trong dạy học được tổ chức khoa
học và hợp lí sẽ góp phần nâng cao tính tích cực, chủ động,
sáng tạo của học sinh, giúp học sinh hình thành quan điểm,
lập trường cá nhân, phát triển kỹ năng giao tiếp và ý thức
trách nhiệm của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng và
hiệu quả giảng dạy bộ môn.
Hạn chế của PPTLN


Mặc dù PPTLN là một phương pháp dạy học hiện đại,
có nhiều ưu thế nổi trội hơn những phương pháp dạy học tích
cực khác, nhưng đây không phải là một phương pháp vạn
năng trong dạy học, bên cạnh những ưu điểm thì phương pháp
dạy học này cũng có một số nhược điểm, hạn chế.
Các nhóm và các thành viên trong nhóm có thể đi trệch
hướng với chủ đề mà giáo viên nêu ra. Chúng ta đều biết,

phương pháp này thường không phù hợp với các chủ đề rõ
ràng dựa trên thực tiễn sự việc, nó chỉ phù hợp với những câu
hỏi gợi mở. Những câu hỏi này có nội dung rất phong phú,
hấp dẫn. Do đó ý kiến của học sinh thường bị phân tán, tản
mạn do mãi theo đuổi ý tưởng riêng của mình. Điều này làm
cho buổi thảo luận dễ bị sa đà vào những ý kiến không có tính
mục đích. Kết quả là học sinh sẽ chẳng học được gì và làm
lãng phí thời gian của tất cả những ai đã tham gia. Vì vậy, để
khắc phục những hạn chế trên đòi hỏi giáo viên phải có khả
năng xây dựng, thiết kế những kiến thức trong bài học thành
những tình huống có vấn đề, những chủ đề gợi mở có thể gây
tranh luận (tranh cãi). Tất nhiên nội dung của những tình
huống và những chủ đề này phải sáng sủa, ngắn gọn và có bố


cục rõ ràng. Song đối với giáo viên thì đó là việc làm rất khó
khăn.
Thảo luận nhóm là một phương pháp tốn rất nhiều thời
gian và công sức. Ở phương pháp này, nhiệm vụ của người
dạy không những chỉ đơn thuần là người truyền thụ những tri
thức mà còn là người tổ chức, hướng dẫn và điều khiển quá
trình thảo luận, để người học tự lực, chủ động để chiếm lĩnh
các mục tiêu của bài học cả về kiến thức, kĩ năng và thái độ.
Trong giờ thảo luận, hoạt động của học sinh là trung tâm, còn
giáo viên thì ít hoạt động, có vẻ thảnh thơi hơn, nhưng thực
chất là giáo viên phải đầu tư rất nhiều thời gian và công sức
của mình mới có thể thực hiện tốt các khâu lên lớp của giờ
dạy thảo luận. Do đó, muốn sử dụng phương pháp này thành
công thì đòi hỏi cả giáo viên và học sinh đều phải chuẩn bị,
đầu tư rất nhiều thời gian và tiêu tốn rất nhiều công sức

nghiên cứu, chuẩn bị trước, nhất là đối với những tri thức
khoa học, đòi hỏi độ chính xác cao và ở những lớp học quá
đông học sinh thì cũng gây ra những khó khăn, trở ngại đối
với giáo viên trong việc kiểm soát các nhóm dễ dẫn đến việc
lộn xộn, mất trật tự của học sinh các nhóm. Bên cạnh đó, giáo
viên phải có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ vững vàng, có


thâm niên nghề nghiệp thì mới có thể tổ chức, hướng dẫn, các
hoạt động của học sinh một cách hiệu quả.
Hiệu quả học tập của phương pháp này phụ thuộc rất
nhiều vào thái độ tham gia, tinh thần cầu thị của HS trong
nhóm. Nếu quá trình thảo luận mà chỉ có một vài học sinh tích
cực tham gia thì sẽ dẫn đến tình trạng có một số học sinh là
chủ nhân, còn những thành viên khác đóng vai trò là “hành
khách”, là những người khách mời, ngồi nghe, quan sát hay
người ngoài cuộc, trông chờ, ỷ lại không tham gia hoạt động,
để mặc cho các thành viên khác dẫn dắt và quyết định. Và
như thế thì học sinh chẳng biết gì về vấn đề đó cả... Khi đó
thảo luận nhóm sẽ trở thành sự độc diễn cá nhân, chẳng khác
nào phương pháp thuyết trình mà dạy học trước đây giáo viên
thường hay sử dụng.
Thảo luận nhóm là một phương pháp “dễ gây hưng phấn
cao cho học sinh nhưng cũng dễ tạo ra trạng thái mệt mỏi, trì
trệ” [23; 165], chưa tạo được sự kích thích cho học sinh. Đó
là hai mặt của một vấn đề. Vì vậy, khi sử dụng phương pháp
này, đòi hỏi giáo viên phải quan tâm đến những đặc điểm đó
để có cách giải quyết, giúp quá trình dạy học đạt được hiệu
quả cao.

Ở các trường THPT hiện nay, mức độ giáo viên sử dụng
PPTLN trong các tiết dạy của mình là rất ít, sử dụng khá dè
dặt vì cơ sở vật chất không đầy đủ và thường bị hạn chế bởi
thời gian hạn định của tiết học. Vì vậy, để khắc phục những
khó khăn khách quan trên đòi hỏi giáo viên phải là người biết
cách tổ chức và điều khiển quá trình thảo luận sao cho hợp lý,
khoa học. Hơn nữa, người học phải được tiếp xúc thường
xuyên với phương pháp này thì việc thảo luận nhóm trong dạy
học mới thực sự mang lại hiệu quả. “Cần nhớ rằng, trong
hoạt động thảo luận nhóm, tư duy tích cực của học sinh phải
được phát huy và ý nghĩa quan trọng của phương pháp này là
rèn luyện năng lực hợp tác giữa các thành viên trong tổ chức
lao động” [23; 166].
Khi sử dụng phương pháp này, giáo viên cần tránh
khuynh hướng quá chú trọng về hình thức và không được lạm
dụng. Không nên cho rằng chỉ có sử dụng PPTLN trong dạy
học mới là yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học và
sử dụng phương pháp này càng nhiều thì chứng tỏ phương
pháp dạy học càng được đổi mới mà cái cốt lõi ở đây là giáo
viên sử dụng phương pháp đó như thế nào, có đúng với tinh
thần đổi mới phương pháp dạy học hay không.


Sự tác động từ bên ngoài như yếu tố thi đua giữa các
nhóm hay do sự giám sát thường xuyên của giáo viên trong
quá trình thảo luận cũng đã ít nhiều ảnh hưởng đến hoạt động
dạy và học của buổi học.
Tóm lại, có thể khẳng định rằng thảo luận nhóm là một
trong những phương pháp dạy học có nhiều tác dụng, đáp ứng

được yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay theo
hướng chuyển từ việc cung cấp tri thức là chủ yếu sang hình
thành và phát triển những phẩm chất và năng lực của học
sinh. Nếu giáo viên là người có tâm huyết, tổ chức thảo luận
theo đúng quy trình và có biện pháp phù hợp thì không những
phát huy được những ưu điểm đó mà còn khắc phục được
những khó khăn và hạn chế trên.
- Sử dụng phương pháp thảo l‎uận nhóm trong dạy
học phần “Công dân với đạo đức” môn Giáo dục công dân
l‎ớp 10 ở trường THPT
-.Đặc điểm dạy học phần “Công dân với đạo đức” môn
Giáo dục công dân lớp 10 ở trường THPT
Môn Giáo dục công dân ở trường THPT là một hệ thống
tri thức về nhiều lĩnh vực nhằm trang bị cho HS những tri


thức phổ thông, cơ bản, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi về thế
giới quan khoa học và phương pháp luận biện chứng của Triết
học Mác - Lênin, về những giá trị đạo đức, tư tưởng, chính trị,
lối sống của con người Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, về
những phạm trù, quy luật kinh tế và những phương hướng
phát triển kinh tế ở nước ta, về chủ nghĩa xã hội và một số
chính sách quan trọng của Đảng và Nhà nước ta, về vai trò và
giá trị của pháp luật đối với sự tồn tại và phát triển của mỗi cá
nhân, Nhà nước và xã hội cũng như hình thành và phát triển ở
các em những kỹ năng và thái độ cần thiết phù hợp với những
giá trị đã học, giúp cho học sinh có sự thống nhất cao giữa
nhận thức và hành động, từ đó hình thành ở các em tình cảm,
niềm tin và ý thức trách nhiệm của mình trước sự phát triển
của đất nước. Chính vì vậy, môn Giáo dục công dân ở THPT

giữ vai trò rất quan trọng trong việc đào tạo con người phát
triển toàn diện, góp phần hình thành, bồi dưỡng và phát triển
ở các em những phẩm chất (bao gồm phẩm chất chính trị, đạo
đức) và năng lực cần thiết của người công dân trong thời kì
đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội
nhập quốc tế.


Xuất phát từ mục tiêu môn học, nội dung môn GDCD ở
trường THPT gồm có 5 phần chính. Các phần trong chương
trình có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Mỗi phần đều có một
vị trí, vai trò khác nhau nhưng đều nhằm hướng đến thực hiện
mục tiêu chung là đào tạo con người phát triển toàn diện. Đối
với phần “Công dân với đạo đức” thì nội dung phần này bao
gồm “một số giá trị đạo đức của con người Việt Nam giai
đoạn hiện nay. Đây là sự phát triển nối tiếp phần đạo đức của
môn Giáo dục công dân ở cấp Trung học cơ sở. Những chuẩn
mực đạo đức học sinh đã học ở các lớp dưới được nâng lên
thành những giá trị đạo đức,tư tưởng chính trị, lối sống của
con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa”
[7; 5].
Xuất phát từ đặc điểm tri thức như vậy và trên cơ sở một
số định hướng về dạy học môn GDCD ở trường THPT nói
chung và ở chương trình môn GDCD lớp 10 nói riêng, nên
việc sử dụng PPTLN trong dạy học phần “Công dân với đạo
đức” môn GDCD lớp 10 có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với
việc thực hiện mục tiêu của môn học này.
Mục tiêu phần thứ 2: Công dân với đạo đức.

Học xong phần này, học sinh cần đạt được các mục tiêu
sau đây:
+ Về kiến thức: hiểu được một số giá trị đạo đức và
những yêu cầu cơ bản về đạo đức của con người Việt Nam
trong giai đoạn hiện nay.
+ Về kĩ năng: “có kĩ năng phân tích, đánh giá các quan
điểm, các hành vi, hiện tượng đạo đức trong đời sống hàng
ngày ở gia đình, ở trường và ngoài xã hội. Biết tự điều chỉnh,
hoàn thiện bản thân theo các yêu cầu đạo đức xã hội” [7; 9].
+ Về thái độ: “tôn trọng các giá trị đạo đức xã hội. Có
tình cảm và niềm tin đối với các quan điểm đạo đức đúng
đắn, dám phê phán các thái độ và hành vi đạo đức lệch lạc.
Có quyết tâm học tập, rèn luyện, tự hoàn thiện bản thân theo
các yêu cầu đạo đức của xã hội.” [7; 9].
Với đặc trưng của môn học là một hệ thống các kiến
thức về nhiều lĩnh vực nên phương pháp và các hình thức tổ
chức dạy học của môn học này rất phong phú, đa dạng. Bên
cạnh các phương pháp dạy học truyền thống như phương
pháp diễn giảng, đàm thoại, kể chuyện thì các phương pháp
dạy học hiện đại như phương pháp thảo luận nhóm, xử lí tình