Tình yêu thiên nhiên của hữu thỉnh qua bài thơ sang thu

Tình yêu thiên nhiên của Hữu Thỉnh qua bài thơ Sang thu
Mở bài:
Em không nghe rừng thu
Lá thu kêu xào xạc
Con nai vàng ngơ ngác
Đạp trên lá vàng khô ?
(Lưu Trọng Lư)

Mùa thu với sắc trời xanh thẳm, với những áng mây trắng trôi lững lờ, với những
chiếc lá vàng chao nghiêng trong gió se lạnh đã gợi lên trong lòng thi nhân biết bao
hoài niệm. Chính vì vậy mà từ rất lâu, nét thu duyên dáng đầy thi vị đã đi vào thi
ca với bao tuyệt phẩm. Vẫn viết về đề tài mùa thu song bài thơ Sang thu của Hữu
Thỉnh lại chọn một góc nhìn rất mới lạ. Mùa thu ở đây chưa định hình bởi nó đang
ở khoảnh khắc giao mùa từ cuối hạ sang đầu thu.

Thân bài:
Bài thơ được mở ra bằng sự cảm nhận của tác giả về những tín hiệu thiên nhiên lúc
chuyển mùa:

Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về


Mùa thu đến một cách đội ngột, đánh thức giác quan Hữu Thỉnh bằng những tín
hiệu thật vô hình, mong manh. Đó chính là mùi hương ổi chín – mùi hương quen
thuộc ở vùng nông thôn Bắc bộ. Từ “phả” gợi cảm giác về mùi hương dường như
từ từ lan tỏa thơm ngát trong không gian. “Hương ổi” thơm đến nhờ sự giúp đỡ của
“gió se“. Đó là những ngọn gió nhẹ, mang theo chút hơi lạnh, khô của đất trời.

Gió mang hương ổi đi khắp thôn xóm tạo cảm giác vấn vương lòng người. Cũng
chính nhờ ngọn “gió se” mà nhà thơ nhận ra làn “sương chùng chình” mờ ảo đang
từ từ tan loãng, đang di chuyển chậm chạp, giăng mắc trên đường thôn ngõ xóm.
Từ “chùng chình” cùng biện pháp nhân hóa trong câu thơ tạo đã diễn tả thật chính
xác cái cảm giác làn sương đang cố ý đi chậm lại nơi cửa ngõ thời gian nối giữa
hai mùa như để được tận hưởng những phút giây chuyển mùa.

Tác giả như đang dùng mọi giác quan để đón nhận những tín hiệu mùa thu vì nó
đến không báo trước. Từ “bỗng” diễn tả cảm giác ngạc nhiên, bất ngờ đầy thú vị
của nhà thơ. Và ngay cả khi khứu giác, xúc giác cùng với thị giác mách bảo, khi đã
nhận ra “hương ổi”; ” gió se” và cả “sương chùng chình”, tác giả vẫn bâng khuâng,
xao xuyến chưa dám tin vào giác quan của mình: “hình như thu đã về”. Bởi tất cả
những tín hiệu quá mơ hồ, hư ảo. Bước chân mùa thu ngập ngừng trước cửa ngõ
thời gian lay động lòng người, đánh thức giác quan, xôn xao hoài niệm. Phải có
một cảm nhận tinh tế, sâu sắc như Hữu Thỉnh mới có thể nhận ra sự hiện diện của
của mùa thu ngay từ những phút giây đầu tiên như thế.

Bức tranh mùa thu lúc giao mùa đi từ vô hình, mong manh đến hữu hình, cụ thể :

Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã


Cảm xúc bâng khuâng, ngỡ ngàng lúc ban đầu dần tan biến nhường chỗ cho những
cảm hứng mãnh liệt hơn. Hình dáng mùa thu dần hiện rõ, không gian thua dần mở
rộng hơn trong tầm quan sát của tác giả. Dòng sông trong thời điểm giao mùa đã
bớt đi sự cuồn cuộn của mùa mưa bão. Nó trở nên hiền hòa hơn, êm ả hơn, cố tình
chậm lại để tận hưởng khoảnh khắc thu mới chớm.

Người đọc như cảm nhận được sự hài lòng của dòng sông khi được đắm chìm

mình vào không gian thu. Trái ngược hẳn với dòng sông, những cánh chim bắt đầu
vội vã hơn khi nhận ra phút đầu thu. Sự cảm nhận về thời khắc giao mùa thúc giục
cánh chim bay nhanh hơn, để có thể tìm nơi cư trú ở phương Nam ấm áp trước khi
đón nhận những đợt gió giá lạnh của mùa đông.

Sự tinh tế của tác giả là nhận ra sự thay đổi về tốc độ khi nó mới chỉ “bắt đầu”, thật
mơ hồ khó nhận thấy. Điều đó chỉ có được khi có sự gắn bó sâu nặng với cuộc đời.
Điểm thú vị ở hai câu thơ này là tốc độ trái chiều giữa chậm và nhanh thể hiện một
cách sinh động quy luật của tự nhiên trong thời điểm giao thoa của thời tiết. Mùa
thu mới chớm thật dịu nhẹ, thật êm đềm, mênh mang cả đất trời. Hữu Thỉnh đã tô
điểm khung trời thu bằng áng mây duyên dáng :

Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu

Đám mây mùa hạ vẫn còn đó, nhưng nó đã bớt trĩu nặng hơi nước mùa mưa. Nó đã
nhẹ nhàng hơn, trắng xốp và bồng bềnh hơn, êm ả trôi lững lờ trên nền trời mùa hạ
đang nhuốm dần sắc thu. Nó mềm mại như dải lụa “vắt nửa mình” đầy gợi cảm
giữa hai bến bờ thời gian. Cái đặc biệt của khổ thơ không chỉ là khắc họa vẻ đẹp
thiên nhiên lúc sang thu mà còn là lấy không gian để miêu tả thời gian.


Ở khổ thơ cuối, tác giả tiếp tục hoàn thiện bức tranh thiên nhiên lúc giao mùa bằng
những chi tiết chọn lọc :

Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi

Nắng, mưa, sấm là những đặc trưng của mùa hạ vẫn còn vương lại trong khoảng
khắc này. Nắng, mưa, sấm vẫn còn song từ gay gắt thành dịu nhẹ, từ dày đặc thành
thưa thớt, từ ồn ào thành vắng lặng. Sắc nắng nhạt dần, mưa bớt đi độ xối xả, sấm
cũng thưa hơn và hàng cây lâu năm với sắc lá đang dẫn sẫm lại cũng bớt bị bất ngờ
bởi sấm. Tất cả đã xuất hiện với độ giảm dần để trở thành tín hiệu mùa thu. Thiên
nhiên đang nhẹ bước qua ranh giới mong manh giữa hai mùa. Sự thay đổi từ thiên
nhiên có vẻ như đã rõ hơn song chỉ có thể xác định được bằng sự nhạy cảm khó
lường của giác quan mách bảo.

Đặc biệt hơn trong hai câu cuối, nghệ thuật nhân hóa và ẩm dụ đã giúp người đọc
có được sự chiêm nghiệm độc đáo về cuộc đời. “Sấm” tượng trưng cho những tác
động, khó khăn của cuộc sống, “hàng cây đứng tuổi” lại chỉ những con người đã
trưởng thành. Khi con người ta từng trải, có kinh nghiệm sống sẽ điềm tĩnh hơn
trước những bão táp của cuộc đời.

Đến đây ta bỗng hiểu sao vừa có sự “chùng chình” bịn rịn với mùa hạ, “dềnh
dàng” mà lại “vội vã” lúc thu sang. Đời người vất vả lo toan, bỗng nhận ra mình đã
“sang thu” rồi, bỗng nhận ra mình đang ở độ tuổi xế chiều. Cái bồng bột đi qua
nhường lại chỗ cho sự điềm tĩnh, chín chắn.


Kết bài:
Với sự cảm nhận tinh tế, ý thơ hàm xúc mang cốt cách rất riêng, vừa cổ điển vừa
hiện đại, bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh đã mang đến một không gian mới chớm
thu thật đẹp, thi vị. Bài thơ lay động cảm xúc, lắng đọng trong hồn người. Sang thu
xứng đáng là một trong những bài thơ hay về thơ mùa thu trong nền văn học nước
nhà.