Phân tích vẻ đẹp bức tranh mùa xuân trong mùa xuân nho nhỏ của thanh hải

Phân tích vẻ đẹp bức tranh mùa xuân trong Mùa xuân nho nhỏ của Thanh
Hải
Mở bài
Thanh Hải là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ cách mạng miền nam.
Thơ ông chân thật, bình dị, đôn hậu và chân thành. Cuộc đấu tranh bền bỉ, anh
dũng của nhân dân miền Nam, của nhân dân Thừa Thiên, là nguồn cảm hứng chủ
yếu của thơ Thanh Hải. Sau năm 1975, thơ ông càng chín hơn. Bài Mùa xuân nho
nhỏ (1980, làm trên giường bệnh trước khi mất không lâu) là thành công tiêu biểu
hơn cả.

Thân bài:
Thiên nhiên mùa xuân vốn thường mang lại cho con người niềm vui rộn ràng và
sức sống tươi trẻ, sự tin yêu vào cuộc sống. Mở đầu bài thơ là cảm xúc của tác giả
về mùa xuân của thiên nhiên, đất trời, vũ trụ. Đó là bức tranh mùa xuân ở Cố đô
Huế dịu dàng, tươi mát và tràn đầy sức sống:

“Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.”

Chỉ bằng một vài nét phát họa đơn sơ tác giả dựng lên trước mắt người đọc một
bức tranh mùa xuân nên thơ, dịu mát với những đường nét, màu sắc hài hòa tươi
sang. Một dòng sông trong xanh mát rượi, màu xanh của sự sống, của ước mơ, hòa
bình, khát vọng. Màu xanh ấy luôn mang đến cho con người cảm giác trẻ trung,


yêu đời, yêu cuộc sống. Trên cái nền của dòng sông xanh tươi, mát rượi ấy bỗng
xuất hiện một bông hoa tím biếc nhẹ nhàng trôi. Màu tím nên thơ dịu dàng, nhẹ

nhàng, đằm thắm, thủy chung, son sắt đợi chờ. Màu tím đặc trưng của vùng đất cố
đô, của quê hương xứ sở, gợi lên trong lòng người biết bao tình cảm mến yêu, lưu
luyến.

Động từ “mọc” được đặt ở đầu câu như nhấn mạnh sự xuất hiện của loài hoa đang
nhẹ trôi giữa dòng sông xanh mát. Sự xuất hiện ấy tuy nhỏ bé nhưng là dấu hiệu
của một sự sống đang hiện hữu, đang khoe hương sắc làm đẹp cho cuộc đời. Ở đây,
sự phối hợp màu sắc rất nên thơ, thanh tao, nhã nhặn. Tác giả sử dụng những gam
màu nhạt, nhã nhặn để tạo nên một bức tranh mùa xuân nên thơ, dịu mát. Và trong
bức tranh mùa xuân trong trẻo, tươi mát ấy tác giả bỗng nghe thấy tiếng hót véo
von lảnh lót của loài chim chiền chiện:

“Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”

Tiếng chim hót thánh thót vang vọng cả đất trời làm cho lòng người cũng xôn xai
tưng bừng rộn rã. Từ cảm thán “ơi” kết hợp với cụm từ nghi vấn “hót chi”, một
cách nói rất Huế thể hiện tâm trạng mừng vui, say sưa ngây ngất, sự giao hòa của
con người với vẻ đẹp thiên nhiên, của mùa xuân sự sống.

Những giọt sương đêm còn đọng trên cành lá hay là giọt mưa xuân từ trên bầu trời
thánh thót rơi. Cũng có thể đó là giọt âm thanh của tiếng chim chiền chiện kết tụ lại
mà tác giả ngỡ như là những giọt nước lấp lánh sắc màu cứ rơi, rơi mãi tưởng
chừng không dứt.


Sự chuyển đổi từ thính giác sang thị giác, xúc giác một cách tinh tế, đầy sang tạo.
Tiếng chim vốn là âm thanh của tạo hóa mà con người chỉ có thể cảm nhận bằng

đôi tai, bằng thính giác. Nhưng qua cách cảm nhận của tác giả trong một phút giây
thăng hoa của tâm hồn nghệ sĩ trước vẻ đẹp của thiên nhiên, đất trời, vũ trụ thì
tiếng chim ấy lại hóa thành từng giọt long lanh có hình khối màu sắc khiến ta có
thể nhìn thấy và đưa tay hứng lấy từng giọt âm thanh khi từng tiếng ca trong trẻo
của một loài chim đang cất cao giọng hót đón chào bình minh buổi sớm. Cách hiểu
ấy tuy có phần cầu kì nhưng không kém phần thú vị làm cho hình ảnh nên thơ trở
nên độc đáo, sáng tạo đến vô cùng.

Không gian mùa xuân cao rộng nên thơ, dịu mát, trong sáng, tươi đẹp, mà không
buồn bã u ám. Con người đang nằm trên giường bệnh, trong những ngày sắp lìa đời
vậy mà nhìn ra cảnh vật bên ngoài vẫn thấy tươi đẹp, nên thơ, đáng yêu, đáng trân
trọng.

Hình ảnh “tôi đưa tay tôi hứng” gợi lên thái độ nâng niu, trân trọng hiện thực cuộc
sống tươi đẹp xung quanh mình. Đó là tình yêu đời, yêu cuộc sống nồng nàn tha
thiết mà ngay giữa lúc yếu đuối nhất vẫn hết sức nồng nhiệt.

Từ cảm xúc về mùa xuân của thiên nhiên, của đất trời vũ trụ tác giả suy ngẫm về
mùa xuân của đất nước, của con người hôm nay:

“Mùa xuân người cầm sung
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả


Tất cả như xôn xao.”

Điệp từ “mùa xuân” nhấn mạnh không khí mùa xuân tràn ngập khắp nẻo đường.

Mùa xuân tươi đẹp, hiền hòa, nên thơ, trong sáng nhưng người lính vẫn phải ra đi
cầm sung bảo vệ quê hương đất nước. Nhưng có hề chi,người lính vẫn nhận ra mùa
xuân vẫn theo anh trên khắp mọi ngã đường. Trên lưng anh là những chồi non lộc
biếc vừa mới nhú, là những cành lá ngụy trang đang reo vui trong chiều gió. Anh ra
đi trong không khí màu xuân của đất nước, trong trạng thái yêu đời, phấn chấn,
trong niềm tin vào tương lai, vào ngày mai tất thắng của dân tộc.

Đối với người ra đi, không khí mùa xuân hiện lên trong hình ảnh “lộc giắt đầy trên
lưng” . Những chồi non lộc biếc thì đối với người ở lại, với nhiệm vụ dựng xây đất
nước. Không khí mùa xuân lại còn hiện lên qua hình ảnh “Lộc trải dài nương mạ”.
Những cánh đồng bao la, bát ngát trù phú trải rộng tới chân trời với những bông
lúa còn non, xanh tươi mơn mởn như hứa hẹn một mùa bội thu, một cuộc sống no
ấm, đủ đầy sẽ đến.

Điệp từ “tất cả” kết hợp với các từ láy “hối hả”, “xôn xao” nhấn mạnh một không
khí khẩn trương, nhiệt tình chiến đấu và lao động dựng xây quê hương đất nước
sau những năm tháng đánh Mĩ ác liệt của toàn dân tộc.

Dù đang nằm trên giường bệnh mà tác giả vẫn cảm nhận được nhịp sống hối hả
khẩn trương, sự chuyển mình, sự hồi sinh của quê hương đất nước. Hàng trăm
hàng vạn con người đang bắt tay vào công cuộc xây dựng nước nhà, hàn gắn
những vết thương chiến tranh, đưa nền kinh tế của đất nước ngày càng phát triển.
Điều đó chứng tỏ con người ấy vẫn luôn gắn bó, hướng lòng mình vào tương lai,
vận mệnh của đẩt nước, không có một phút nào không nghĩ về tổ quốc, quê hương.
Âm điệu khổ thơ nhanh gọn, tươi vui có gì đó thúc giục lòng người, tái hiện những
bước chân rầm rập náo nức của toàn dân hướng về phía trước.


Và trong không khí tưng bừng nhộn nhịp của những ngày dựng xây đất nước, của
một sự sống đang được hồi sinh tác giả bỗng suy nghĩ về đất nước của những năm

tháng đã qua:

“Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.”

Bốn nghìn năm dựng xây đất nước là bốn nghìn năm văn hiến. 4000 năm ta đã
đánh bại biết bao kẻ thù xâm lược làm nên những chiến thắng vẻ vang. Nhưng đó
cũng là một bốn nghìn thời gian dài với biết bao những gian lao vất vả, những đau
thương mất mát, biết bao gia đình phải sống trong cảnh chia lìa tan nát vì bom đạn
kẻ thù.

Thế nhưng dù trong gian khổ khó khăn, trong đau thương mất mát con người Việt
Nam vẫn không cúi đầu khuất phục, đất nước vẫn tồn sinh sau những biến cố thăng
trầm của lịch sử. Niềm tự hào về quê hương, đất nước, một đất nước với bề dày
lịch sử bốn nghìn năm chống giặc ngoại xâm hào hùng, chói lọi:

“Đất nước của những người con gái, con trai
Đẹp như hoa hồng, cứng hơn sắt thép”.
(Mặt đường khát vọng – Nguyễn Khoa Điềm)

So sánh đất nước như những vì sao cứ đi lên phái trước là một hình ảnh so sánh
tuyệt đẹp nói lên niềm tin tưởng của tác giả vào tương lai, vào sự phát triển của đất
nước. Niềm tin ấy không huyền hồ, mộng ảo mà bắt rễ sâu xa từ trong hiện thực


chiến đấu gian khổ song rất đỗi hào hùng của cả một dân tộc chua bao giờ khuất
phục trước kẻ thù trong suốt 4000 năm dựng nước và giữ nước. Niềm tin ấy xuất
phát từ tấm lòng yêu nước nồng nàn, tha thiết, từ những ước mơ, khát vọng cao

đẹp của tác giả về tương lai đất nước huy hoàng, xán lạn.

Chính niềm tin tưởng ấy và tình yêu dạt dào vào cuộc sống tươi vui, cuối bài thơ,
tác giải thể hiện nguyện ước chân thành và lẽ sống cao đẹp, muốn được hóa thân
thành một phần thiêng liêng của đất nước:

“Ta làm con chim hót
Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến.”

Điệp từ “ta làm” kết hợp với những lời thơ chân thành tha thiết từ chính trái tim
như nhấn mạnh khát khao cống hiến những gì đẹp nhất của cuộc đời mình dù là
nhỏ bé cho quê hương đất nước, cho cuộc đời chung muôn sắc muôn màu của hồn
thơ Thanh Hải. Một cành hoa, một con chim nhỏ bé vô cùng nhưng vẫn có thể làm
đẹp cho cuộc đời bằng tiếng hót véo von trong trẻo gợi lên trong lòng người bao
niềm hân hoan khoái lạc, bằng sắc hoa tươi thắm, bằng hương thơm nồng nàn lan
tỏa khắp không gian.

Đẹp vô cùng khi được làm một loài chim một cành hoa như thế giữa chốn nhân
gian và ngay cả khi sự sống của đời người cũng thu hẹp trong một nốt trầm của
một bản nhạc muôn điệu đa cung bậc của cuộc đời. Sự sống ấy cũng vô cùng đáng
quý, đáng trân trọng vì nó đã góp phần làm đẹp cho cuộc đời này. Những vần thơ
chân thành tha thiết ấy của Thanh Hải gợi cho chúng ta nhớ đến giai điệu của bài
hát Tự nguyện:


Nếu là chim, tôi sẽ là loài bồ câu trắng
Nếu là hoa tối sẽ làm một đóa hướng dương
Nếu là mây tôi sẽ là một vầng mây ấm

Nếu là người tôi sẽ chết cho quê hương

Hoặc những vần thơ của Tố Hữu khi bàn về lẽ sống cống hiến cao đẹp ở đời:

Nếu là con chim, chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình.

(Khúc ca xuân – Tố Hữu)

Xin tạm biệt cuộc đời yêu quý nhât
Còn mấy vần thơ, một nắm tro
Thơ gởi bạn đời, tro bón đất
Sống là cho và chết cũng là cho.

(Tạm biệt – Tố Hữu)


Từ khổ 1 sang khổ 4 là một sự chuyển đổi từ cái tôi say sưa ngây ngất trước vẻ đẹp
của thiên nhiên đất trời tạo hóa thành cái “ta” vừa bộc lộ khát vọng của chính tác
giả vừa thể hiện tâm niệm của tất cả mọi người. Cái “ta” ấy là tiếng nói của cái tôi
nói thay cho tất cả mọi người, nói cái riêng mà vẫn có cái chung, xưng ta mà
không hề cao giọng, không quá đề cao cá nhân mình mà ngược lại rất chân thành
tha thiết.

Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc

Mùa xuân mà tác giả nói đến đây không phải là mùa xuân của tự nhiên, của thời
khắc chuyển giao từ năm cũ sang năm mới mà là mùa xuân của đời người, là con
tim là khối óc, là những điều tươi đẹp nhất mà con người cống hiến cho nhân dân,
cho đất nước để cùng với mọi người làm nên mùa xuân của dân tộc.

“Một mùa xuân nho nhỏ/ Lặng lẽ dâng cho đời” là một cách nói vô cùng khiêm tốn
và rất đỗi trân trọng thể hiện khát vọng dâng hiến làm đẹp cho cuộc đời, cho mùa
xuân của đất nước thêm muôn phần tươi đẹp, cho sự sống mãi tràn đầy bất diệt của
nhà thơ Thanh Hải.

Và đối với Thanh Hải sự đóng góp ấy, sự cống hiến ấy là bất kể thời gian, tuổi tác:

Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc


“Tuổi hai mươi”, “khi tóc bạc” là hai hình ảnh hoán dụ, tượng trưng cho hai giai
đoạn khác nhau của một đời người. Tuổi hai mươi là những năm tháng hoa niên
căng đầy nhựa sống mà nói như Tố Hữu:

Hai mươi tuổi tim đang rạt rào máu
Gân đang săn và thớ thịt căng da

Những năm tháng trẻ trung, sung mãn, sức sống tràn đầy, con người có thể làm biết
bao những điều tốt đẹp cho cuộc đời, cho quê hương, đẩt nước. Nhưng thế giới bên
ngoài với bao điều mới lạ, hấp dẫn luôn vẫy gọi, con người phải biết chiến thắng
những ham muốn tầm thường ích kỷ, những đam mê bồng bột của tuổi trẻ để nghĩ
tới một lẽ sống cao đẹp hơn, thiêng liêng hơn; hãy đem hết tài năng, trí tuệ, và sức
trẻ của mình âm thầm lặng lẽ xây dựng quê hương đất nước. Và ngay cả khi tuổi

già tóc bạc, con người vẫn phải giữ mãi cho mình niềm lạc quan yêu đời, yêu cuộc
sống, phải biết vượt lên sự già yếu bệnh tật để tiếp tục cống hiến, tiếp tục sống
những ngày tháng có ích cho cuộc đời này.

Điệp từ “dù là” lập đi lập lại hai lần như nhấn mạnh cái ý thức sống có ích, sống
cống hiến cho cuộc đời không kể ngày tháng. Từ già đến trẻ, cả một đời người là
cả một sự cống hiến không ngừng nghỉ, không mệt mỏi. Hay nói khác đi con người
sống là phải cống hiến, cống hiến cả một cuộc đời mình vì nhân dân, vì quê hương
đất nước, vì tất cả mọi người. Một lẽ sống vô cùng cao đẹp, đậm chất nhân văn mà
có lẽ suốt cả cuộc đời mỗi người chúng ta cần phấn đấu thực hiện để cuộc sống của
mình có ý nghĩa hơn.

Sau khi trút hết những dòng suy tư thầm kín tác giả khe khẽ hát lên những làn điệu
của quê hương mình:

“Mùa xuân ta xin hát


Câu nam ai, nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền xứ Huế.”

Dùng những hình ảnh thơ giản dị đời thường nhưng giàu ý nghĩa tượng trưng thể
hiện sự chân thành, tha thiết khát vọng sống cao đẹp có ích của tác giả. Thể thơ 5
chữ gắn liền với những làn điệu dân ca mang âm hưởng dịu dàng tha thiết, cách
gieo vần liền tạo sự liền mạch của cảm xúc, chất nhạc. Cấu từ bài thơ chặt chẽ:
mùa xuân của thanh niên, của đất nước, đời người, góp phần vào mùa xuân lớn của
dân tộc. Giọng thơ thể hiện đúng tâm trạng của tác giả.

Kết bài:
Bài thơ bắt đầu từ những cảm xúc trực tiếp hồn nhiên, trong trẻo trước vẻ đẹp và
sức sống của mùa xuân thiên nhiên, từ đó mở rộng cảm nghĩ về mùa xuân đất
nước. Kết thúc bài thơ là sự trở về với những cảm xúc thiết tha, tự hào về quê
hương,đất nước qua điệu dân ca xứ Huế. Mùa xuân nhỏ nhỏ là một khúc ca vui mà
Thanh Hải đã kịp để lại cho cuộc đời ngay trước khi đi về nơi vĩnh hằng.