Giáo án Ngữ văn 6 bài 23: Đêm nay Bác không ngủ

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 6

ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ
Minh Huệ
I.Mục tiêu cần đạt:
Giúp học sinh:
- Cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng Bác Hồ trong bài thơ với tấm lòng
yêu thương mênh mông, sự chăm sóc ân cần đối với các chiến sĩ và đồng
bào; thấy được tình cảm yêu quý, kính trọng của người chiến sĩ đối với
Bác Hồ.
- Nắm được những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ : Kết hợp miêu tả, kể
chuyện với biểu hiện cảm xúc, tâm trạng ; những chi tiết giản dị, tự nhiên
mà giàu sức truyền cảm; thể thơ năm chữ thích hợp với bài thơ có yếu tố
kể chuyện.
II.Chuẩn bị bài học:
1.Giáo viên:
- Xem sách giáo khoa, sách tham khảo, nghiên cứu nội dung bài học,
soạn giáo án.
- Chuẩn bị đồ dùng dạy học : Bảng phụ
2. Học sinh:
Xem sách giáo khoa, soạn bài trước ở nhà.
III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy – học
1. Ổn định lớp

: 1’

2. Kiểm tra bài cũ : 4’
Hãy nêu ý nghĩa tư tưởng của truyện “Buổi học cuối cùng”.
3. Dạy bài mới
Giới thiệu bài

: 2’

Nhà thơ Tố Hữu viết:
“ Bác ơi tim Bác mênh mông thế
Ôm cả non sông mọi kíêp người”
1


Thật vậy trái tim Bác Hồ - trái tim không ngủ yên. Cách đây hơn nữa thế kỉ,
đã có một đêm mưa rừng khiến Bác không sao ngủ được . Để tìm hiểu lí do
vì sao Bác không ngủ thì hôm nay cô sẽ giới thiệu cho các em một tác
phẩm của tác giả Minh Huệ nói về đêm không ngủ của Bác . Đó là bài thơ
“Đêm nay Bác không ngủ”.
T

Hoạt động của giáo

G

viên

Hoạt động của học sinh

Hoạt động 1:

Nội dung

I. Giới thiệu chung:

Hướng dẫn đọc và Đọc chú thích sách giáo

tìm hiểu chú thích về khoa trang 66.
tác giả, tác phẩm.

1. Tác giả:
- Minh Huệ tên khai sinh là
Nguyễn Thái, sinh năm 1927, quê ở

_ Hướng dẫn đọc bài Học sinh đọc theo hướng Nghệ An.
thơ

dẫn của giáo viên.

Đọc với nhịp chậm

- Làm thơ từ thời kháng chiến
chống Pháp.

giọng thấp ở đoạn

2. Tác phẩm:

đầu và nhịp nhanh

- Đây là bài thơ nổi tiếng nhất của

hơn, giọng lên cao

ông được viết đầu năm 1951.

hơn một chút ở đoạn

- Dựa trên một sự kiện có thực.

giữa và cuối cùng
cùng chậm lại.
(?) Bài thơ kể lại câu
chuyện gì? Em hãy Kể lại một đêm không
kể tóm tắt diễn biến ngủ của Bác trên đường
câu chuyện đó?

đi chiến dịch thời kháng

(?) Em hãy cho biết chiến chống Pháp.
hoàn cảnh, thời gian Hoàn cảnh : Trên đường
địa điểm diễn ra câu đi chiến dịch mưa lâm
chuyện đó ?

thâm và lạnh; Thời gian:
2


Một đêm khuya; Địa
điểm : Trong một mái lều
(?) Bài thơ được tranh xơ xác.
viết theo thể thơ gì?

Viết theo thể ngũ

Em có nhận xét gì về ngôn, nguồn gốc từ hát
số tiếng và số dòng dặm Nghệ Tĩnh. Mỗi khổ

trong một khổ thơ.

có 4 dòng. Vần liền ở

 Thể thơ 5 chữ bắt cuối dòng 2,3.
nguồn từ thơ ca dân
gian, thể này phổ
biến trong tục ngữ
như: Cơm treo, mèo
nhịn đói; Việc bé xé
ra to. Thể thơ này
thích hợp với những
bài thơ có yếu tố tự
sự.
(?) Theo em bài
thơ này có mấy nhân
vật?
Hoạt động 2:

Bài thơ có hai nhân vật :
Anh đội viên và Bác

Hướng dẫn Đọc Hiểu văn bản.
- Phân tích tâm
trạng của anh đội
viên khi thức dậy lần
thứ nhất.
Cho học sinh đọc lại
bài thơ
(?) Trong bài thơ em

II. Đọc - Hiểu văn bản
1. Cái nhìn và tâm trạng của anh
đội viên đối với Bác.
1.1. Anh đội viên thức dậy lần thứ
nhất.
3


thấy anh đội viên đã  Thức dậy ba lần
thức dậy mấy lần

Lần thứ nhất :”Từ đầu…

trong đêm ?

Lấy sức đâu mà đi”

(?) Trong lần đầu
thức giấc anh đã  Học sinh phát biểu ý
chứng kiến những kiến.
hành động gì của
Bác ?
Tâm trạng của anh
ra sao ?

- Ngạc nhiên vì trời đã khuya mà Bác

Đọc 2 câu thơ :

chưa ngủ.

“Bóng Bác cao lồng

- Xúc động khi thấy Bác đốt lửa ,dém

lộng

chân cho các chiến sĩ.

Ấm hơn ngọn lửa
hồng”
(?) Em hãy cho biết

- Mơ màng : Cảm nhận được sự lớn
lao của Bác
- Thổn thức : Lo cho sức khoẻ của

tác giả đã sử dụng  Sử dụng phép so sánh Bác
biện pháp tu từ nào không ngang bằng Thể
và cho biết tác dụng hiện sự lớn lao vĩ đại của
của nó ?
Bác đồng thời cũng rất
 Câu chuyện mở gần gũi – tình thương của
đầu và phát triển rất Bác còn ấm hơn ngọn
tự nhiên, giản dị mà lửa.
cuốn hút. Lần đầu

 Nghệ thuật so sánh : Gợi tả hình

tiên bức chân dung

ảnh lớn lao gần gũi của Bác, đồng thời

của Bác được tái

thể hiện tình cảm thân thiết, ngưỡng

hiện chân thực mà

mộ của anh đối với Bác.

cảm động qua tâm
trạng của anh đội
viên, Bác vừa là vị
4


lãnh tụ vĩ đại đồng
thời cũng là người
cha kính yêu hết sức
gần gũi.
- Phân tích tâm trạng
của anh đội viên khi
thức dậy lần thứ ba.

Học sinh đọc lại đoạn thơ
“Lần thứ ba thức dậy

(?) Tại sao tác giả …………

không tả, kể lần thức Bác ơi ! mời Bác ngủ”
giấc thứ hai của anh
đội viên ?
(?) Tâm trạng của

Học sinh thảo luận.

anh đội viên như thế
nào khi thức dậy lần
thứ ba ?

 Hốt hoảng khi thấy
Bác vẫn chưa ngủ.

(?) Vì sao anh đội

 Nằng nặc mời Bác đi

viên thấy vui sướng nghỉ

1.2 Anh đội viên thức dậy lần thứ ba

khi nghe câu trả lời
của Bác ?

- Anh hốt hoảng khi thấy Bác vẫn

(?) Từ đó dẫn đến  Học sinh nêu ý kiến
quyết định gì ở anh ?

ngồi đinh ninh.
- Anh năn nỉ mời Bác đi nghỉ.

(?) Em có nhận xét

- Anh thức luôn cùng Bác.

gì về từ ngữ được sử
dụng

trong

đoạn

 Học sinh trả lời

thơ ?
 Qua diễn biến tâm trạng của người
 Sử dụng nhiều từ láy chiến sĩ, bài thơ thể hiện cụ thể và
chân thực tình cảm của anh đội viên
5


- Hướng dẫn tìm mang tính gợi hình, gợi cũng như tình cảm chung của bộ đội
hiểu hình tượng Bác cảm rất cao (đinh ninh, và nhân dân ta đối với Bác Hồ. Đó là
Hồ.

phăng phắc, lồng lộng, lòng kính yêu vừa thiêng liêng vừa

(?) Tác giả đã miêu hốt hoảng)

gần gũi, là lòng biết ơn và niềm hạnh

tả Bác theo trình tự

phúc được nhận tình yêu thương và sự

ra sao?

chăm sóc của Bác, là niềm tự hào về
vị lãnh tụ vĩ đại mà bình dị.

(?) Việc tác giả sử
dụng các từ láy:
Trầm

ngâm,

2. Hình tượng Bác Hồ

đinh  Theo trình tự không

Hình tượng của Bác được miêu tả

ninh, phăng phắc có gian, thời gian,cử chỉ, lời thông qua cái nhìn và tâm trạng của
tác dụng gì trong nói, tâm trạng.
việc thể hiện hình
ảnh Bác ?

anh đội viên

- Hình dáng – tư thế:

 Làm cho hình ảnh

Lặng im, trầm ngâm, đinh ninh 

Bác Hồ hiện lên cụ thể, Thể hiện chiều sâu tâm trạng của Bác
sinh động, chân thực.
Học sinh nêu dẫn chứng.

- Cử chỉ - hành động:
Đốt lửa, dém chân với cử chỉ nhẹ
nhàng. Thể hiện tình cảm yêu
thương và sự chăm sóc ân cần, tỉ mỉ
của Bác đối với các chiến sĩ.
- Lời nói:
Thương đoàn dân công, càng
thương càng nóng ruột. Thể hiện
nỗi lòng, sự lo lắng của Bác đối với tất

- Tìm hiểu ý nghĩa
khổ thơ cuối.
Học sinh đọc lại
khổ thơ cuối.

cả bộ đội và nhân dân.
 Qua các chi tiết miêu tả , hình
ảnh Bác Hồ hiện lên trong bài thơ thật
giản dị, gần gũi, chân thực mà hết sức

(?) Em hãy cho biết Học sinh đọc khổ thơ lớn lao.
vì sao trong đoạn kết cuối
6


nhà thơ lại viết:
Đêm nay Bác

3. Ý nghĩa khổ thơ cuối

không ngủ

- Đêm không ngủ trong bài thơ là

Vì một lẽ thường  Học sinh nêu ý kiến
tình

một trong vô vàn những đêm không
ngủ của Bác.

Bác là Hồ Chí

- Việc Bác không ngủ vì lo việc

Minh.

nước và thương bộ đội, dân công đã là

Hoạt động 3:

một “lẽ thường tình” của cuộc đời

Hướng dẫn học sinh

Bác.

tổng kết
Cho học sinh đọc
ghi nhớ sách giáo
khoa
Ngoài bài thơ này
em còn biết bài thơ
nào khác nóivề đêm Học sinh đọc ghi nhớ và
không ngủ của Bác.

ghi bài vào tập

III. Tổng kết:

Hướng dẫn học sinh
luyện tập.

Học sinh trả lời.
Ghi nhớ (sgk)
IV. Luyện tập:
Học sinh về nhà làm

Học sinh về nhà làm bài tập

phần luyện tập.

7