Giáo án Ngữ văn 6 bài 23: Đêm nay Bác không ngủ

Giáo án
Môn Ngữ văn lớp 6

Đêm nay Bác không ngủ
- Người soạn: Nguyễn Thị Trang
- Ngày soạn: 14/09/2013
I. Mục tiêu cần đạt
1. Về kiến thức
- Cảm nhận được tình yêu thương lớn lao của Bác Hồ dành cho bộ đội,dân
công và tình cảm của người chiến sĩ đối với Người trong bài ‘‘ Đêm nay Bác
không ngủ’’.
- Nắm được những nét đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả và kể chuyện của
bài thơ.
2. Về kĩ năng
- Rèn luyện kỹ năng đọc hiểu
- Kĩ năng đọc diễn cảm
3. Về thái độ
II. Phần chuẩn bị của giáo viên
- Soạn giáo án
- Có tranh minh họa
III. Yêu cầu chuẩn bị
- Giáo viên: Soạn giáo án
1


- Học sinh: Soạn bài đầy đủ
IV. Thiết kế bài giảng.
Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ.
Bài “ Buổi học cuối cùng ’’của Anphôngxơ Đôđê
- Câu hỏi 1: Em hiểu thế nào về tên truyện: ‘‘ Buổi học cuối cùng’’?
- Câu hỏi 2: Em hãy chỉ ra những chi tiết thể hiện tâm trạng của Phrăng

trên đường tới trường?
Hoạt động 2: Dẫn vào bài
Bài “ Đêm nay Bác không ngủ” của Minh Huệ là một trong những bài thơ
thành công sớm nhất viết về Bác Hồ và đã rất quen thuộc với đông đảo
công chúng văn học qua nhiều thế hệ.
Bài thơ được viết dựa trên những sự kiện có thực. Năm 1950, trong chiến
Dịch Biên giới, Bác Hồ đã trực tiếp ra mặt trận chỉ huy cuộc chiến đấu. Đầu
năm 1951, Minh Huệ ở Nghệ An, gặp một người là bộ đội vừa từ Việt Bắc
về. Người bạn ấy kể cho nhà thơ một kỉ niệm được gặp Bác trong một đêm
trên đường đi Chiến dịch Biên giới. Câu chuyện gây xúc động cho Minh
Huệ và ông đã dựa vào đó để sáng tác bài thơ này.

2


Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Nội dung

I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả:
- Giáo viên hỏi: Em

- Học sinh đọc SGK và - Minh Huệ tên khai

hãy nêu những nét

trả lời câu hỏi.

sinh Nguyễn Thái

chính về tiểu sử tác giả

(1927) quê Nghệ An,

Minh Huệ?

làm thơ từ thời kháng
chiến chống thực dân
Pháp. Ông giữ chức vụ
chủ tịch hội Văn nghệt
tỉnh Nghệ An. Ngoài
thơ, ông còn viết
truyện, kí và phê bình

2. Tác phẩm:
- Giáo viên hỏi: Em

- Học sinh đọc SGK và

- Bài thơ "Đêm nay bác

hãy cho biết hoàn cảnh trả lời câu hỏi

không ngủ" được lấy từ

sáng tác bài thơ?

sự kiện lịch sử chiến
dịch biên giời 1950 và
được sáng tác 1951

- Giáo viên hỏi: Theo

- Học sinh suy nghĩ và

- Phương thức biểu đạt:

em văn bản "Đêm nay

trả lời

Kết hợp nhuần nhuyễn

Bác

giữa yếu tố tự sự và trữ

không ngủ" kết hợp

tình.Thêm yếu tố miêu

những phương thức

tả.

biểu đạt nào?

3


II. Đọc và hiểu văn

- Học sinh đọc bài.

- Cần đọc với nhịp

bản

chậm, giọng thấp ở

1. Đọc

đoạn đầu và nhịp nhanh

- Giáo viên đọc mẫu

hơn, giọng lên cao hơn

một đoạn. Hướng dân

một chút ở đoạn sau.

một vài học sinh đọc
tiếp nối nhau.
- Học sinh đọc chú

- Đội viên Vệ quốc:

thích và trả lời.

Chiến sĩ bộ đội Việt

2. Giải thích từ khó

Nam thời chống Pháp.

- Yêu cầu học sinh dựa

- Đinh ninh: Tin chắc

vào mục chú thích

vào một điều gì đó.

(SGK,tr66), giải thích
lại một số từ:
+ Đội viên Vệ quốc
+ Đinh ninh
3. Thể thơ và bố cục

- Học sinh đọc lại bài

- Thể thơ: ngũ ngôn (5

thơ, suy nghĩ và trả lời

tiếng một dòng thơ, bốn

câu hỏi.

dòng một khổ thơ)

- Học sinh suy nghĩ và

- Bố cục:

trả lời.

+ 9 khổ thơ đầu: Lần

- Giới thiệu về thể thơ
của bài.

thức dậy thứ nhất của
- Giáo viên hỏi: Theo

anh đội viên .

em bài thơ chia làm

+ 7 khổ thơ tiếp: Lần

mấy đoạn,

thức dậy thứ 3 của anh

nội dung chính từng

đội viên.

đoạn?
4


4. Phân tích
a. Phân tích cái nhìn
và tâm trạng của anh
đội viên đối với Bác
Hồ.
- Giáo viên hỏi: Anh

- Học sinh suy nghĩ và

Lần thứ nhất:

đội viên đã có suy

trả lời.

- Ngạc nhiên, băn

nghĩ và thái độ như thế

khoăn đến khắc khoải

nào đối với Bác qua

(khổ 1)

hai lần thức giấc rồi

- Nhìn, theo dõi những

lần lượt tìm các dẫn

cử chỉ, hành động của

chứng cụ thể trong bài

Bác(Khổ 2,3,4)

thơ.

Điệp từ "càng" diễn tả
tình thương tăng cấp.
- Mơ màng như nằm
trong giấc mộng đẹp đẽ,
ấm áp (khổ 5)
- So sánh, ẩn dụ: Bóng
Bác - ngọn lửa hồng
=> Tình cảm thân thiết,
ngưỡng mộ của anh đội
viên với Bác.
- Thổn thức, thầm thì...
(khổ 6) => Sự xúc động
=> Thương yêu, cảm
phục trước tấm lòng

của Bác
5


Lần thứ 3:
- Hốt hoảng, giật mình,
nằng nặc mời Bác ngủ
+ Từ láy "nằng nặc +
đảo trật tự ngôn từ, lặp
lại các cụm từ "mời Bác
ngủ", Bác ơi! Bác ơi
mời Bác ngủ"
=> diễn tả tăng dần
mức độ bồn chồn, tình
cảm lo lắng chân thành
mộc mạc của người đội
viên với Bác.
- Lòng vui sướng mênh
mông. Anh thức luôn
cùng Bác
=> Niềm vui của anh
đội viên khi hiểu được
tấm lòng và sự vĩ đại
của Bác.
=> Qua diễn biến tâm
trạng của người chiến
-

sĩ, bài thơ đã biểu hiện
cụ thể và chân thực tình

cảm của anh, cũng là
tình cảm chung của bộ
đội và nhân dân ta đối
6


với Bác Hồ. Đó là lòng
yêu kính vừa thiêng
liêng vừa gần gũi, là
lòng biết ơn và niềm
hạnh phúc được nhận
tình yêu thương và sự
chăm sóc của Bác Hồ,
là niềm tự hào về vị
lãnh tụ vĩ đại mà bình
dị.
b. Hình tượng Bác Hồ
- Giáo viên hỏi: Hình

- Học sinh suy nghĩ và

- Các phương diện:

ảnh Bác Hồ được hiện

trả lời.

Hình dáng, tư thế, vẻ

ra qua cái nhìn của anh

mặt, cử chỉ, hành động

đội viên và miêu tả từ

và lời nói.

những phương diện
nào?
- Giáo viên hỏi: em

- Học sinh đọc kĩ bài

- Hình dáng, tư thế: Lần

hãy tìm những dẫn

thơ để tìm dẫn chứng

đầu thức dậy, anh đội

chứng cụ thể về từng

và nêu nhận xét.

viên thấy Bác ngồi lặng

phương miêu tả ấy và

yên bên bếp lửz, vẻ mặt

nhận xét?

trầm ngâm như đang
nghĩ ngợi chăm chú về
một điều gì. Đến lần
thứ 3 thức dây, anh đội
viên thấy Bác trong tư
thế “ngồi đinh ninh/
7


Chòm râu im phăng
phắc”
- Cử chỉ và hành động:
Bác đốt lửa, dém chăn
cho từng người một,
nhón chân nhẹ nhàng.
- Lời nói:Nhẹ nhành và
bộc lộ sự lo lắng đối
với tất cả bộ đội và
nhân dân: ‘‘Bác thương
đoàn dân công…Mong
trời mau mau sáng’’
=> Qua các chi tiết
miêu tả ở trên, hình ảnh
Bác Hồ hiện lên trong
bài thơ thật giản dị, gần
gũi, chân thực mà hết
sức lớn lao. Bài thơ đã

thể hiện một cách cảm
động, tự nhiên mà sâu
sắc tấm lòng yêu
thương mênh mông, sâu
nặng, sự chăm lo ân
cần, chu đáo của Bác
Hồ với chiến sĩ và đồng
bào

8


- Giáo viên: yêu cầu

- Đọc đoạn thơ cuối và

- Khổ thơ cuối đã nâng

học sinh đọc khổ thơ

trả lời.

nghĩa của câu chuyện ,

cuối và yêu cầu học

của sự việc lên một tầm

sinh cho biết nghĩa

khái quát lớn, làm

của khổ thơ đó.

người đọc thấu hiểu
một chân lí đơn giản
mà lớn lao:
“Đêm nay Bác không
ngủ
Vì một lẽ thường tình
Bác là Hồ Chí Minh ’’
- Cái đêm Bác không
ngủ miêu tả trong bài
thơ chỉ là một đêm
trong vô vàn những
đêm không ngủ của
Bác. Việc Bác không
ngủ vì lo việc nước và
thương bộ đội, dân
công đã là một ‘’lẽ
thường tình’’ của cuộc
đời Bác, vì Bác là Hồ
Chí Minh – vị lãnh tụ
cảu dân tộc và người
cha thân yêu của quân
đội ta, cuộc đời người
dành trọn vẹn cho nhân
9

dann tổ quốc. Dó chính
là cái lẽ sống ‘‘ nâng
niu tất cả chỉ quên
mình’’của Bác mà mọi
người dân đều thấu
hiểu.
- Giáo viên hỏi: theo

- Học sinh suy nghĩ và

- Kết hợp miêu tả, kể

em bài thơ có những

trả lời.

chuyện với biểu hiện

nghệ thuật đặc sắc gì?

cảm xúc truyền cảm,
thể thơ năm chữ thích
hợp với bài thơ có yếu
tố kể chuyện.

III. Tổng kết
- Yêu cầu 1 hoặc 2

- Đọc phần ghi nhớ

- Qua câu chuyện về

hoặc sinh đọc lại phần

một đêm không ngủ của

ghi nhớ.

Bác Hồ trên đường đi
chiến dịch, bài thơ đã
thể hiện tấm lòng yêu
thương sâu sắc, rộng
lớn của Bác với bộ đội
và nhân dân, tình cảm
yêu kính cảm phục của
người chiến sĩ đối với
lãnh tụ.
- Bài thơ sử dụng thể
thơ năm chữ, có nhiều
10


vần liền thích hợp với
lối kể chuyện, kết hợp
miêu tả, kể với biểu
cảm, có nhiều chi tiết
giản dị, chân thực và
cảm động.

11