Bài giảng lịch sử nhà nước và pháp luật 14

Chuyên đ

T T
NG “TÔN QUÂN
QUY N” C A
O NHO

ThS. Lê Vi t Tu n
Gi ng viên

H Lu t TP. HCM


N i dung chuyên đ
Con đ ng hình thành t t ng Nho
giáo
V trí c a nguyên t c “Tôn quân
quy n”
C s lý lu n c a nguyên t c
N i dung nguyên t c - quy n l c nhà
Vua


Tài li u nghiên c u
Tr n Tr ng Kim, “Nho giáo”

Nguy n Tài Th , “L ch s t t ng Vi t Nam”
Tr n V n Giàu, “S phát tri n t t ng Vi t
Nam t th k XIX đ n CMT8”
V Th Y n, “T t ng tôn quân quy n c a
đ o nho trong quá trình t ch c b máy nhà

n c phong ki n Vi t Nam th i Lê s và th i
Nguy n”


Con đ ng hình thành t t
giáo - Kh ng T
L ch s

ra đ i t t

Th i gian:
Hoàn c nh:
M c đích:

ng Nho

ng Nho giáo


V trí nguyên t c “Tôn quân quy n”
Xã h i

i đ ng – khát v ng xây d ng

N i dung: “ o l n đ c thi hành thì thiên h là c a chung,
kén ch n k có tài, có đ c làm vi c, gi ng gi i đi u tín ngh a,
s a tr đi u hoà m c. Cho nên, m i ng i không riêng kính
thân cha m mình, không riêng yêu con mình, khi n ng i già
c có ch nuôi n ng tr n đ i, ng i tr kho có ch s d ng
n ng l c, các thi u niên đ c nuôi d y l n khôn. Th ng

ng i đàn bà goá, th ng nh ng đ a đ n côi và ng i già
không n i n ng t a, nh ng ng i tàn t t thì ph i có ch nuôi
d ng, con trai đ u ph i có ngh nghi p, con gái đ u có
ch ng con. Nh v y, c a c i e v t b d i đ t c ng không ai
l y và c ng không c n thi t c t gi cho riêng mình. Còn v
n ng l c ch e không có cách gì thi th mà không c n gi làm
c a riêng. Do đó, m i âm m u đ u b l p kín không th x y ra,
m i hành vi tr m c p gây r i, gi c c p đ u không th n i d y,
c a ng không ph i đóng. Nh th g i là
i đ ng”


V trí nguyên t c “Tôn quân quy n”
Xã h i

i đ ng – khát v ng xây d ng

M c đích:

đ cao xã h i công b ng,
không lo nghéo đói,
không lo c a c i phân ph i không đ u.

Bi n pháp th c hi n – “Tôn quân quy n”
T t ng “Tôn quân quy n” là m t trong nh ng t
t ng, bi n pháp cai tr xã h i.
Khái ni m: là nguyên t c c b n trong t ch c, ho t
đ ng c a b máy nhà n c phong ki n, trong đó đ
cao tính th ng tôn và t p trung toàn b quy n l c
nhà n c vào nhà Vua.

V trí nguyên t c “Tôn quân quy n”
M c đích
m no và công b ng

Xã h i

i đ ng

bi n pháp
“Tôn quân quy n”

B máy Nhà n c
t ch c - ho t đ ng


C s lý lu n

Lý gi i “H p qu n”
“Ng i ta s c không b ng con trâu, ch y không
b ng con ng a, nh ng trâu ng a đ u b con
ng i s d ng. S d con ng i có kh n ng đó
vì con ng i bi t h p qu n.”
“Tài ch ng th kiêm ngh , con ng i ch ng th
kiêm quan. S ng riêng l ch ng giúp nhau thì
kh n.”


C s lý lu n

Lý gi i Vua – Thiên t
“Khi con ng i h p qu n mà không phân đ nh
gi i h n cao th p,trên d i s sinh ra tranh giành,
sinh lo n. Mu n xã h i không tranh giành, không
lo n l c thì ph i có Vua.”
“Vua là m u m c v y. M u m c ngay thì bóng
chi u c ng ngay. Vua là cái mâm v y. Mâm tròn
thì n c ph i tròn. Vua là cái ch u v y. Ch u
vuông thì n c vuông.”
Tr i đ t ra Vua là vì dân, vì đ o h p qu n c a
con ng i. Do v y, quy n l c c a Vua ph i vì
chung c a c thiên h , ch không ph i vì riêng
dòng h c nào.


C s lý lu n
Lý gi i Vua – Thiên t
Th n thánh hoá v ng quy n, “tr i là đ ng
th ng đ có quy n t i cao, loài ng i do th ng
đ sáng t o ra và là con cháu c a th ng đ .
cai qu n c i ng i, tr i đ t cho cõi ng i m t v
vua có quy n l c t i cao đ thay tr i hành đ o,
nói cách khác vua là ng i nh n đ c m nh tr i”
Vua là ng i tham tán quán thông c tr i, đ t và
ng i.
Ph c tùng quy n l c nhà Vua c ng đ ng ngh a
v i vi c làm theo đ o c a tr i, đ t.


N i dung c a nguyên t c

Quy n l c c a nhà Vua
Quy n l c nhà n c đ u đ c t p trung vào tay
thiên t ; quy n ban n, phong th ng, chinh
ph t, đ nh chính sách cai tr cho ch h u b n
ph ng.
Thiên t toàn quy n thi t l p b máy giúp vi c,
“đùi và b p tay m nh thì ng i kho , b tôi gi i
giúp vua thì vua hoá b c thánh nhân”.
Thiên t đ nh ra tr t t , tôn ti b ng L - Nh c

L : phân ra tr t t khác nhau đ v n v t có th t
phân minh.
Nh c: có quan h m t thi t đ n phong t c, luân lý và
chính tr ; đ bi t v n v t khác nhau nh ng đ ng m t
th , cùng theo m t l đi u hoà mà sinh hoá.


N i dung c a nguyên t c
Quy n l c c a nhà Vua
i v i quan: Vua đ t ch đ kh o xét công
tr ng, th ng ph t nghiêm minh.
i v i dân:dùng đ c đ cai tr , đ t ra ng luân
đ giáo hoá, đ a các quan h xã h i vào m t tr t
t , c th :
Vua tôi có trung ngh a,
Cha con có tình thân,
v ch ng có riêng bi t,
Anh em có th b c,
B n bè có tin c y.

N i dung c a nguyên t c
Quy n l c c a nhà Vua
Thiên t ban hành pháp lu t, đ nh hình ph t, xét
x nh ng k ch ng đ i và vi ph m luân th ng
đ o lý.
Uy quy n thiên t kh ng đ nh b ng nh ng chính
sách an dân, “ áng yêu ch ng ph i là vua ?
áng s ch ng ph i là dân sao? Dân không có
vua bi t trông c y vào đâu, vua không có dân bi t
cùng ai gi n c.”
Thiên t n m c th n quy n – là ch d a cho
v ng quy n.


N i dung c a nguyên t c
Tr i
Con ng

i

t
Vua – Thiên t

H p qu n
(đoàn k t)
Tranh giành - n i lo n

T n t i và phát tri n

N i dung c a nguyên t c
N i dung t t ng “Tôn quân quy n”: khi con
ng i đã đoàn t v i nhau thành xã h i, t t
ph i có quy n t i cao đ gi k c ng cho c
đoàn th , quy n y là quân quy n. Quy n
này ph i đ cho m t ng i gi thì m i rõ
ràng đ c m i th ng nh t, ng i gi quy n
này là đ hay v ng.
Tôn quân quy n: đ cao tính th ng tôn và
t p trung toàn b quy n l c nhà n c vào
nhà Vua.