Quản lý tài chính tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐẶNG THỊ NGỌC QUỲNH

QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG
ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THUỘC
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2019


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐẶNG THỊ NGỌC QUỲNH

QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG
ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THUỘC
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
Ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 8 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Chí Thiện

THÁI NGUYÊN - 2019

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của riêng tác giả. Số
liệu và kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa từng được sử dụng trong bất
cứ luận văn, luận án nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đều
đã được cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn
gốc.
Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019
Học viên thực hiện

Đặng Thị Ngọc Quỳnh


ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn Ban
Giám hiệu Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên, các
thầy cô giáo, đặc biệt là các thầy cô giáo trong Khoa Quản lý - Luật Kinh tế,
những người đã trang bị cho tôi những kiến thức cơ bản và những định hướng
đúng đắn trong học tập và tu dưỡng đạo đức, tạo tiền đề tốt để tôi học tập và
nghiên cứu.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Trần Chí Thiện người Thầy đã dành nhiều thời gian và tâm huyết, tận tình hướng dẫn chỉ bảo cho
tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn các Phòng, Khoa, Trung tâm trường Đại học
Kỹ thuật Công nghiệp đã cung cấp những thông tin cần thiết và giúp đỡ tôi
trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè đã

quan tâm giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện cho tôi trong học tập, tiến hành
nghiên cứu và hoàn thành đề tài này.
Xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019
Học viên thực hiện

Đặng Thị Ngọc Quỳnh


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................. ii
MỤC LỤC ................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................... vii
DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................ viii
MỞ ĐẦU.................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................. 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 3
4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ............................................................. 3
5. Bố cục luận văn ..................................................................................... 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH
TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÀNH VIÊN THUỘC ĐẠI HỌC VÙNG ..... 5

1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của trường đại học thành viên thuộc Đại
học vùng ............................................................................................ 5
1.1.1. Khái niệm đại học thành viên thuộc Đại học vùng ......................... 5
1.1.2. Đặc điểm của trường đại học thành viên thuộc Đại học vùng ........ 5

1.1.3. Vai trò của trường đại học thành viên thuộc Đại học vùng ............ 9
1.2. Quản lý tài chính tại trường đại học thành viên thuộc Đại học
vùng ......................................................................................................... 10
1.2.1. Khái niệm tài chính và quản lý tài chính ...................................... 10
1.2.2. Sự cần thiết phải quản lý tài chính tại trường đại học thành viên
thuộc Đại học vùng ......................................................................... 14
1.2.3. Mục tiêu quản lý tài chính tại trường đại học thành viên thuộc Đại
học vùng .......................................................................................... 15
1.2.4. Nguyên tắc quản lý tài chính tại trường đại học thành viên thuộc
Đại học vùng ................................................................................... 16


iv
1.2.5. Phương thức quản lý tài chính tại trường đại học thành viên thuộc
Đại học vùng ................................................................................... 18
1.2.6. Nội dung quản lý tài chính tại trường đại học thành viên thuộc Đại
học vùng .......................................................................................... 21
1.2.7. Các công cụ quản lý tài chính tại các trường đại học thành viên
thuộc đại học vùng .......................................................................... 32
1.2.8. Những nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính tại trường đại học
thành viên thuộc Đại học vùng ....................................................... 34
1.3. Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý tài chính tại trường đại học thành
viên thuộc Đại học vùng ................................................................. 36
1.3.1. Kinh nghiệm quản lý tài chính tại một số trường đại học nước ngoài .. 36
1.3.2. Kinh nghiệm quản lý tài chính tại một số trường đại học thành viên
thuộc Đại học vùng ......................................................................... 38
1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp
thuộc Đại học Thái Nguyên ............................................................ 41
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................... 44

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................... 44
2.2. Phương pháp nghiên cứu.................................................................. 44
2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin .................................................... 44
2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin ................................................... 45
2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .................................................. 45
2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................... 47
2.3.1. Chỉ tiêu phán ánh tình hình trường Đại học Kỹ thuật Công
nghiệp ...................................................................................................... 47
2.3.2. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình nhân sự quản lý tài chính ........... 47
2.3.3. Các chỉ tiêu phản ánh quy mô và cơ cấu thu chi........................... 47
2.3.4. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình quản lý thu chi............................ 47
2.3.5. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình quyết toán thu - chi .................... 47
2.3.6. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình kiểm tra, thanh tra, kiểm toán .... 48


v
Chương 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THUỘC ĐẠI HỌC
THÁI NGUYÊN ...................................................................................... 49

3.1 Tổng quan về trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp thuộc Đại học
Thái Nguyên .................................................................................. 49
3.1.1 Quá trình hình thành và phát triển ................................................. 49
3.1.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy ................................................................. 49
3.1.3. Chức năng, nhiệm vụ trong quản lý tài chính .............................. 51
3.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính tại trường Đại học Kỹ thuật
Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên .................................... 57
3.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý tài chính ................................................. 57
3.2.2. Quản lý tài chính ........................................................................... 60
3.2.3. Thực trạng quản lý tài chính tại trường Đại học Kỹ thuật Công

nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên .............................................. 74
3.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại trường Đại
học Kỹ thuật Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên ............... 84
3.3. Đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại trường Đại học Kỹ thuật
Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên .................................... 89
3.3.1. Kết quả đạt được ........................................................................... 89
3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 92
Chương 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI
CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THUỘC
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ..................................................................... 99

4.1 Định hướng quản lý tài chính tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp
thuộc Đại học Thái Nguyên .......................................................... 99
4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại trường Đại học Kỹ thuật
Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên .................................. 102
4.2.1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý tài chính ............................. 102
4.2.2. Tăng cường cơ sở vật chất cho quản lý tài chính........................ 104


vi
4.2.3. Hoàn thiện các quy chế thu chi nội bộ và các quy định khác về thu
chi tài chính ................................................................................. 105
4.2.4. Hoàn thiện phương thức quản lý tài chính .................................. 106
4.2.5. Hoàn thiện nội dung quản lý tài chính ....................................... 107
4.3. Kiến nghị ........................................................................................ 114
4.3.1. Đối với Nhà nước ........................................................................ 114
4.3.2. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo ................................................. 117
4.3.3. Đối với Đại học Thái Nguyên ..................................................... 117
KẾT LUẬN............................................................................................ 119
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................... 121

vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CBVC :

Cán bộ viên chức

CGCN :

Chuyển giao công nghệ

CLC

:

Chất lượng cao

CNTT

:

Công nghệ thông tin

ĐH

:

Đại học

ĐHCL :

Đại học công lập

ĐTQT

Đào tạo quốc tế

:

ĐVSN :

Đơn vị sự nghiệp

ĐVT

Đơn vị tính

:

GD&ĐT :

Giáo dục và đào tạo

GDĐH :

Giáo dục đại học

HCTC

:

Hành chính tổ chức

HSSV

:

Học sinh sinh viên

KHTC :

Kế hoạch tài chính

KTCN :

Kỹ thuật Công nghiệp

KTX

Ký túc xá

:

NSNN :

Ngân sách nhà nước

PGS.TS :

Phó giáo sư, tiến sĩ

PTCNC :

Phát triển công nghệ cao

SV

:

Sinh viên

THPT

:

Trung học phổ thông


viii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1.

Mức thu học phí từ năm học 2015-2016 đến năm học 20172018 ..................................................................................... 62

Bảng 3.2:

Tổng nguồn tài chính của Trường Đại học Kỹ thuật Công
nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên năm 2015 - 2017........ 63

Bảng 3.3:

Kinh phí NSNN cấp giai đoạn 2015 - 2017........................ 64

Bảng 3.4:

Nguồn thu sự nghiệp giai đoạn 2015 - 2017 ...................... 66

Bảng 3.5:

Tình hình sử dụng kinh phí giai đoạn 2015 - 2017 ............ 67

Bảng 3.6:

Cơ cấu chi thường xuyên tại trường ĐH Kỹ thuật Công nghiệp 68

Bảng 3.7:

Tổng hợp thu nhập bình quân của CBVC giai đoạn 2015-2017 69

Bảng 3.8:

Tình hình trích lập các quỹ giai đoạn 2015 - 2017 ............. 71

Bảng 3.9:

Dự toán thu - chi năm 2017 của trường Đại học Kỹ thuật
Công nghiệp ........................................................................ 76

Bảng 3.10: Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu sự nghiệp tại trường ĐH ĐH Kỹ

thuật Công nghiệp ............................................................... 79
Bảng 3.11. Quyết toán các khoản chi tại trường ĐH Kỹ thuật Công nghiệp 81


ix
DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1:

Quy trình quản lý tài chính tại trường đại học thành viên
thuộc Đại học vùng ............................................................. 20

Hình 3.1:

Cơ cấu tổ chức của trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp 50

Hình 3.2:

Tổ chức bộ máy kế toán của Trường ĐH Kỹ thuật Công
nghiệp .................................................................................. 58


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sự nghiệp giáo dục đào tạo luôn có vị trí đặc biệt quan trọng trong quá trình
phát triển kinh tế xã hội ở mỗi quốc gia, nhất là những quốc gia đang phát triển
như Việt Nam. Trong Văn kiện của Đại hội XI, Đảng ta đã khẳng định “Phát triển
giáo dục đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công
nghiệp hoá hiện đại hoá, là điều kiện phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản

để phát triển xã hội tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”.
Phát triển giáo dục và đào tạo phải đi trước một bước so với phát triển kinh
tế. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển vì có hiệu quả và tác động nhiều
mặt và dài hạn. Để nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nói chung và đào tạo
đại học nói riêng, bên cạnh sự đổi mới về các mặt như tổ chức, cán bộ, chương
trình, phương pháp đào tạo, việc đảm bảo nguồn tài chính và xác lập cơ chế quản
lý tài chính cho các trường đại học có vai trò cực kỳ quan trọng.
Thực hiện đổi mới cơ chế tài chính giáo dục, việc nhà nước trao quyền
tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp có thu hoạt động trong
việc tổ chức công việc, sắp xếp lại bộ máy, sử dụng lao động và nguồn lực tài
chính để hoàn thành nhiệm vụ được giao, phát huy mọi khả năng của đơn vị để
cung cấp dịch vụ đào tạo với chất lượng cao cho xã hội, tăng nguồn thu nhằm
từng bước nâng cao thu nhập cho cán bộ viên chức. Tuy nhiên, huy động nguồn
tài chính và quản lý tài chính cho giáo dục và đào tạo là một vấn đề khá phức
tạp. Trước hết, trong giai đoạn đổi mới hiện nay, khi cơ chế quản lý chuyển từ
nhà nước bao cấp hoàn toàn sang nhà nước chỉ chịu một phần chi phí, đầu ra
và sản phẩm của hoạt động đào tạo đại học lại rất đa dạng. Hơn nữa, xét về mặt
cấu trúc cơ chế quản lý tài chính cho các trường đào tạo công lập, cả về đa dạng
hoá nguồn thu tài chính, cả về nâng cao quyền tự chủ trong quyết định chi tiêu
đều không thể áp dụng một kiểu mô hình giống nhau ở tất cả các trường.


2
Trải qua hơn 50 năm xây dựng và phát triển, Trường Đại học Kỹ thuật
Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên đã trở thành một cơ sở đào tạo nguồn
kỹ sư có chất lượng cao cho đất nước. Nhà trường luôn đề cao vấn đề nâng cao
chất lượng đội ngũ CBVC lên hàng đầu với mục tiêu cung cấp cho xã hội nguồn
nhân lực có trình độ năng lực tốt nhất. Trong xu thế cạnh tranh và hội nhập,
Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp ngày càng gặp nhiều khó khăn về nguồn
kinh phí để đảm bảo cho nhu cầu chi tiêu thường xuyên trong điều kiện Ngân

sách Nhà nước cấp chi thường xuyên cho giáo dục đại học có xu hướng giảm,
học phí bị khống chế bởi mức trần thu học phí quy định thấp, số lượng tuyển
sinh các hệ của Nhà trường bị sụt giảm,…Trước bối cảnh đó, Trường Đại học
Kỹ thuật Công nghiệp nhận thức được tầm quan trọng của công tác quản lý và
sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu và phát
triển bền vững của Nhà trường.
Phân tích thực trạng việc quản lý tài chính ở Trường Đại học Kỹ thuật
Công nghiệp, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính của
Trường theo hướng đa dạng hoá các nguồn thu, chủ động, tự chủ cao trong quản lý,
sử dụng tài chính là nhu cầu rất cần thiết đối với thực tiễn hiện nay. Do vậy tôi chọn
đề tài “Quản lý tài chính tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp thuộc Đại
học Thái Nguyên” làm luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1 Mục tiêu chung
Đánh giá đúng thực trạng tình hình quản lý tài chính tại trường Đại học Kỹ
thuật Công nghiệp, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản
lý tài chính tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp.
2.2 Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa được những vấn đề lý luận về các vấn đề liên quan đến
quản lý tài chính tại trường đại học thành viên thuộc Đại học vùng.


3
- Phân tích, đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý tài chính tại trường
Đại học Kỹ thuật Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên để thấy được những
mặt tích cực, hạn chế và nguyên nhân của các hạn chế trong quản lý tài chính.
- Đề xuất được một số giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý tài chính
tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Là các vấn đề lý luận về quản lý tài chính ở các trường đại học thành
viên thuộc đại học vùng và thực tiễn quản lý tài chính ở trường Đại học Kỹ
thuật Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
+ Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vi Trường Đại học Kỹ thuật
Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên (Cấp trường và cấp đơn vị, tổ chức
thuộc trường).
+ Về thời gian: Tài liệu tổng quan được thu thập từ những tài liệu đã
công bố trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến 2017; số liệu điều tra thực
trạng về công tác quản lý tài chính trong 3 năm từ năm 2015 đến năm 2017.
+ Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu một số vấn đề về công tác
quản lý thu, quản lý chi tại trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp thuộc Đại
học Thái Nguyên.
4. Ý nghĩa khoa học của luận văn
- Làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về công tác quản lý tài chính ở các
trường đại học thành viên thuộc Đại học vùng, trong đó làm rõ mối quan hệ giữa
cấp trường và các đơn vị, tổ chức trong trường trong quản lý tài chính.
- Đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý tài chính từ năm 2015 đến
năm 2017 trong nội bộ trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp thuộc Đại học Thái
Nguyên.
- Xây dựng giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại trường
Đại học Kỹ thuật Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên, góp phần thúc đẩy


4
tự chủ tài chính, sự phát triển và nâng cao uy tín, chất lượng đào tạo của trường
Đại học Kỹ thuật Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên.
5. Bố cục luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo luận văn
được trình bày gồm 4 chương như sau:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính tại trường đại học
thành viên thuộc Đại học vùng.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu.
Chương 3: Thực trạng về quản lý tài chính tại trường Đại học Kỹ thuật
Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên
Chương 4: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại trường Đại
học Kỹ thuật Công nghiệp thuộc Đại học Thái Nguyên.


5
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH
TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÀNH VIÊN THUỘC ĐẠI HỌC VÙNG
1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của trường đại học thành viên thuộc Đại
học vùng
1.1.1. Khái niệm đại học thành viên thuộc Đại học vùng
Đại học vùng là cơ sở giáo dục đại học công lập bao gồm các cơ sở giáo
dục đại học thành viên, các đơn vị trực thuộc đại học vùng, tổ chức theo hai
cấp, đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực các trình độ của giáo dục đại học và thực
hiện công tác nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ đáp ứng nhu cầu
phát triển kinh tế - xã hội của vùng, miền và cả nước.
Đại học vùng trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo và chịu sự quản lý hành
chính của Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là
Ủy ban nhân dân cấp tỉnh) nơi đại học vùng đặt trụ sở trong các lĩnh vực được
phân công theo quy định của của pháp luật; có tư cách pháp nhân, có con dấu
và tài khoản riêng.
Đại học vùng có các cơ sở giáo dục đại học thành viên, gồm: trường đại
học, trường cao đẳng.
Trường đại học thành viên (sau đây gọi là trường đại học) là cơ sở giáo
dục đại học thành viên, là cơ sở giáo dục bậc cao tiếp theo bậc trung học dành

cho những học sinh có khả năng và nguyện vọng học tập tiếp lên trên. Trường
đại học cung cấp cho sinh viên học vấn cao và cấp các bằng cấp khoa học trong
nhiều các lĩnh vực ngành nghề. Các trường đại học có thể cung cấp các chương
trình bậc đại học và sau đại học.
1.1.2. Đặc điểm của trường đại học thành viên thuộc Đại học vùng
Sự phát triển của xã hội loài người gắn liền với sự phát triển của tri thức,
của khoa học kỹ thuật và công nghệ. Trong đó không thể phủ nhận vai trò quan
trọng của các trường đại học đối với sự phát triển của xã hội. Trường đại học là


6
một bộ phận của hệ thống giáo dục đại học. Vì vậy, nó có những đặc điểm giống
như bất kỳ một trường đại học nào trong xã hội. Các đặc điểm đó là:
1.1.2.1. Về sản phẩm của trường đại học
Trường đại học là chủ thể tham gia nền kinh tế xã hội nhưng không trực
tiếp tham gia vào quá trình sản xuất tạo ra các sản phẩm vật chất mà đóng góp
vào quá trình này thông qua việc cung cấp các sản phẩm dịch vụ.
- Sản phẩm dịch vụ của trường đại học không thích hợp với việc mua bán hàng hóa. Sản phẩm của trường đại học là người lao động được đào tạo với
các kiến thức, kỹ năng, thái độ sẽ tồn tại bền vững đi theo suốt cuộc đời họ.
- Sản phẩm của trường đại học là người lao động có chất lượng cao nên
mang lại lợi ích cho chính mình và cho toàn xã hội.
- Sản phẩm dịch vụ của trường đại học còn có tính đặc biệt vì giá cả dịch
vụ biến động không theo một tỷ lệ nhất định với năng suất lao động. Năng suất
lao động của người thầy không tăng một cách cơ học bằng cách tăng số lượng
sinh viên trên một cán bộ giảng dạy, điều này sẽ dẫn tới hệ quả chất lượng giáo
dục đại học giảm đi. Khi muốn chất lượng giảng dạy tăng lên cần giảm số lượng
sinh viên trên một giảng viên, cộng với các yêu cầu tăng hơn về thiết bị, giáo
trình giảng dạy, cơ sở vật chất sẽ làm tăng chi phí đào tạo. Thước đo giá trị của
dịch vụ giáo dục đại học là mức phí (Nhà nước hoặc người học) phải trả.
1.1.2.2. Về quá trình hoạt động sản xuất sản phẩm dịch vụ của trường đại học

Quá trình hoạt động của trường đại học xét về bản chất là quá trình sản
xuất tiêu hao lao động sống và lao động vật hóa để tạo ra sản phẩm dịch vụ.
Trường đại học tạo ra sản phẩm dịch vụ trong quá trình tương tác giữa người
dạy và người học.
Lực lượng sản xuất bao gồm người thầy, trang thiết bị, giáo cụ, giáo
trình,… trong đó người thầy có vai trò đặc biệt quan trọng. Người thầy tác động
trực tiếp đến người học bằng cách truyền đạt kiến thức, hướng dẫn kỹ năng, rèn
luyện ý thức,…. Quá trình này buộc người thầy phải tiêu hao sức lao động của


7
mình và sử dụng tiêu hao các công cụ khác phục vụ giảng dạy. Song song với
quá trình đó, người học được tiếp nhận các “dịch vụ” mà người thầy đã cung
cấp.
Quá trình cung ứng dịch vụ đồng thời với quá trình tiêu hao dịch vụ. Điều
này tạo nên đặc điểm của sản phẩm dịch vụ giáo dục đại học là kết quả lao động
không tách rời bản thân người thực hiện.
1.1.2.3. Về sự phụ thuộc vào điều kiện sản xuất
Quá trình hoạt động của trường đại học diễn ra chịu sự tác động của các
yếu tố về điều kiện sản xuất nhất định giống như bất kỳ quá trình sản xuất của
một đơn vị kinh tế nào khác. Tuy nhiên, nó có đặc điểm là ít phụ thuộc nhiều
vào các điều kiện địa lý tự nhiên mà phụ thuộc nhiều vào các điều kiện xã hội ở
môi trường mà nó hoạt động.
Hoạt động giáo dục đại học của trường đại học chịu ảnh hưởng bởi các
quan điểm, ý chí chủ quan của người quản lý. Các yếu tố này tác động qua việc
dành sự đầu tư cho hoạt động GDĐH hay không, giải quyết các vấn đề nảy sinh
của thị trường GDĐH ra sao. Ngoài ra, các yếu tố về trình độ phát triển kinh tế,
khoa học công nghệ, văn hóa xã hội là các yếu tố tác động trực tiếp đến hoạt
động của trường đại học qua nhu cầu sử dụng sinh viên được đào tạo, sử dụng
các kết quả nghiên cứu của trường đại học, phát triển và bảo tồn các thành tựu

văn hóa.
Hoạt động cung cấp sản phẩm dịch vụ của trường đại học còn phụ thuộc
rất nhiều vào các yếu tố nội lực của bản thân trường đại học. Chất lượng, năng
lực của đội ngũ giảng viên, các điều kiện về CSVC, trang thiết bị, học liệu,… là
yếu tố quyết định đến chất lượng quá trình giảng dạy “cung ứng dịch vụ” cũng
như chất lượng sản phẩm dịch vụ cung cấp cho xã hội.
Ngoài các đặc điểm cơ bản như bất kỳ một trường đại học nào được trình
bày ở trên, các trường đại học còn có các đặc điểm riêng, ảnh hưởng quyết


8
định tới cơ chế tài chính của trường đại học đối với hoạt động đào tạo, NCKH
và các hoạt động khác của nhà trường. Các đặc điểm đó là:
1.1.2.4. Về cơ chế quản lý tài chính và bộ máy tổ chức quản lý tài chính
Trường đại học do Thủ tướng Chính phủ thành lập nên chịu sự quản lý,
kiểm tra, giám sát về tổ chức bộ máy, hoạt động hành chính theo quy định của
Nhà nước hoặc chính quyền các cấp. Bộ máy quản lý, điều hành của trường đại
học được tổ chức phù hợp với điều kiện cụ thể của từng trường nhưng phải tuân
thủ các quy định về lĩnh vực này trong các văn bản pháp luật của Nhà nước hoặc
địa phương.
- Trường đại học đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp và toàn diện của Đảng ủy
trường với các chi bộ ở các đơn vị trực thuộc trường.
- Bộ máy chính quyền quản lý điều hành của trường đại học thường có
Hội đồng trường, Ban Giám hiệu, các phòng chức năng và khoa đào tạo, viện
nghiên cứu chuyên ngành.
- Trong trường đại học, còn có các tổ chức chính trị - xã hội: Công đoàn,
Đoàn Thanh niên, Hội Cựu chiến binh tham gia tổ chức động viên quần chúng,
giám sát hoạt động của cơ quan. Đặc biệt, Công đoàn đại diện và bảo vệ quyền
lợi hợp pháp, chính đáng của người lao động, chăm lo đời sống vật chất, tinh
thần cho người lao động.

- Ngoài ra, các trường đại học còn chịu sự quản lý chuyên môn của
cơ quan quản lý Nhà nước về GDĐH. Thông thường ở các nước, cơ quan này
sẽ quản lý hoặc giám sát về nội dung chương trình đào tạo, về chỉ tiêu và phương
thức tuyển sinh của các trường đại học.
1.1.2.5. Về nguồn tài chính và cơ chế quản lý tài chính
Các trường đại học còn có đặc điểm quan trọng là sở hữu thuộc về Nhà
nước. Các trường đại học do Nhà nước thành lập và đầu tư kinh phí để xây dựng
và hoạt động nên tính chất hoạt động của các trường đại học thường không vì
mục đích lợi nhuận.


9
Về nguồn kinh phí:
- Nhà nước cấp kinh phí đầu tư cơ sở vật chất, bảo đảm chi phí hoạt động
thường xuyên để thực hiện nhiệm vụ chính trị, chuyên môn được giao;
- Trường được phép thu một số khoản phí, lệ phí (được coi là nguồn thu
thuộc NSNN), mức thu học phí bị khống chế trong khung quy định của Nhà nước;
- Trường tổ chức hoạt động sản xuất cung ứng dịch vụ để có nguồn thu khác.
NSNN chiếm tỷ trọng chủ yếu trong tổng nguồn tài chính của trường đại học.
Về cơ chế quản lý tài chính: các trường đại học được tự chủ trong khuôn
khổ quy định. Các trường được tự chủ tối đa ở một số khoản chi nhất
định; nhưng đồng thời phải tuân thủ các khoản mục chi đã được ấn định bởi cơ
quan phân bổ và giao dự toán. Điều này chưa cho phép các trường đại học thực
hiện được chính sách ưu đãi đối với người dạy và người học hoặc tập trung đầu
tư để nâng cao chất lượng.
Như vậy, trường đại học là một thiết chế vô cùng quan trọng của xã hội
và trong bối cảnh của nền kinh tế tri thức toàn cầu, trách nhiệm của trường
đại học ngày càng quan trọng đối với sự phát triển của đất nước. Đồng thời các
trường đại học có tính tự chủ rất cao trong các hoạt động học thuật, trong phương
thức tổ chức quản lý và đào tạo,… Nhận thức về vai trò, sứ mạng và đặc điểm

của trường đại học là nền tảng để hoạch định chính sách giáo dục đại học, quyết
định một cơ chế quản lý (trong đó bao gồm cả cơ chế quản lý tài chính) phù hợp
để các trường đại học hoạt động thực sự có chất lượng, đáp ứng được nhu cầu
và kỳ vọng của cả xã hội.
1.1.3. Vai trò của trường đại học thành viên thuộc Đại học vùng
Trường đại học thành viên thuộc Đại học vùng cũng đóng vai trò quan
trọng giống như các trường Đại học khác đối với sự phát triển kinh tế xã hội
của mỗi quốc gia, thể hiện khái quát qua các mặt sau:
- Sự ra đời và hoạt động của các trường đại học thể hiện vai trò của
Nhà nước đối với giáo dục đại học. Nhà nước thông qua các hoạt động của
trường đại học để điều tiết các nguồn lực xã hội sao cho có hiệu quả nhất, từ đó


10
điều tiết cơ cấu đào tạo nhân lực hợp lý, duy trì và phát triển giáo dục đào tạo.
Thông qua trường đại học, Nhà nước muốn đầu tư nhằm đảm bảo lợi ích công
về giáo dục đại học. Lợi ích này lan tỏa ra toàn xã hội, đảm bảo tất cả mọi người
đều có cơ hội bình đẳng tiếp cận với giáo dục đại học.
- Trường đại học là nơi triển khai các chính sách đầu tư phát triển giáo
dục đại học của mỗi quốc gia. Các trường đại học thuộc sở hữu Nhà nước,
được Chính phủ hoặc chính quyền ở các địa phương cấp ngân sách để triển khai
các chính sách phát triển giáo dục đại học của chính quyền các cấp.
- Trường đại học được Nhà nước giao kinh phí, tài sản, cơ sở vật chất để
thực hiện các mục tiêu và chính sách ưu tiên đầu tư cho giáo dục đào tạo của
đất nước.
- Trường đại học giữ vai trò định hướng cho hoạt động và sự phát
triển của hệ thống giáo dục đại học của quốc gia. Trường đại học định hướng
cho phát triển các chương trình đào tạo bằng cách bổ sung, hoàn thiện các
chương trình đã có sẵn, xây dựng các chương trình đào tạo mới phù hợp với xu
thế phát triển của xã hội; định hướng cho nghiên cứu khoa học thông qua việc

xây dựng các nhóm nghiên cứu mạnh, duy trì các hướng nghiên cứu cơ bản,
triển khai các hướng nghiên cứu mới,…
- Trường đại học có sứ mạng đào tạo, cung cấp nguồn nhân lực
CLC, NCKH và chuyển giao công nghệ đáp ứng nhu cầu phát triển của đất
nước. Trong hệ thống giáo dục đại học, các trường đại học có lợi thế hơn các
trường tư thục về điều kiện đảm bảo chất lượng như đội ngũ cán bộ, cơ sở vật
chất, học liệu, thư viện để thực hiện được các sứ mạng nêu trên.
1.2. Quản lý tài chính tại trường đại học thành viên thuộc Đại học vùng
1.2.1. Khái niệm tài chính và quản lý tài chính
1.2.1.1. Khái niệm tài chính
Tài chính là hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình phân
phối các nguồn tài chính bằng việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp
ứng yêu cầu tích lũy và tiêu dùng của các chủ thể trong xã hội.


11
Tài chính trong các trường đại học, cao đẳng là phản ánh các khoản thu,
chi bằng tiền của các quỹ tiền tệ trong các trường đại học, cao đẳng. Xét về
hình thức nó phản ánh sự vận động và chuyển hóa của các nguồn lực tài chính
trong quá trình sử dụng các quỹ bằng tiền. Xét về bản chất nó là những mối
quan hệ tài chính biểu hiện dưới hình thức giá trị phát sinh trong quá trình hình
thành và sử dụng các quỹ bằng tiền nhằm phục vụ cho sự nghiệp đào tạo nguồn
nhân lực cho đất nước. Các quan hệ tài chính trong trường đại học như sau:
 Quan hệ tài chính giữa trường với NSNN
Ngân sách nhà nước cấp kinh phí bao gồm: Chi thường xuyên, chi sự
nghiệp khoa học công nghệ, chi chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục đào
tạo, chi đầu tư phát triển, chi nhiệm vụ đột xuất do nhà nước giao cho các trường.
Các trường phải thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với nhà nước (ví dụ như: Nộp
thuế theo quy định của Nhà nước)
 Quan hệ tài chính giữa nhà trường với xã hội

Quan hệ tài chính giữa nhà trường với xã hội, mà cụ thể là người học
được thể hiện thông qua các khoản thu sau: Học phí, lệ phí và một số loại phí
khác để góp phần đảm bảo cho các hoạt động giáo dục. Chính phủ quy định
khung học phí, cơ chế thu và sử dụng học phí đối với các loại hình trường.
 Quan hệ tài chính trong nội bộ nhà trường
Quan hệ tài chính trong nội bộ nhà trường gồm các quan hệ tài chính
giữa các phòng, khoa, trung tâm và giữa cán bộ viên chức trong nhà trường
thông qua quan hệ tạm ứng, thanh toán, phân phối thu nhập như: thù lao giảng
dạy, nghiên cứu khoa học, tiền lương, thưởng, thu nhập tăng thêm,…
 Quan hệ tài chính giữa trường với nước ngoài
Quan hệ tài chính giữa trường với nước ngoài gồm các quan hệ tài
chính với các trường, các tổ chức nước ngoài về các hoạt động như: liên kết


12
đào tạo, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế nhằm phát triển các nguồn lực
tài chính, tìm kiếm các nguồn tài trợ…
Nhìn chung, các quan hệ tài chính phản ánh các trường đại học hoạt
động gắn liền với hệ thống kinh tế - chính trị - xã hội của đất nước. Việc quản
lý hiệu quả các hoạt động của trường, đặc biệt là về mặt tài chính là hết sức
quan trọng và cần thiết để sự nghiệp giáo dục và đào tạo của nhà trường được
tiến hành thường xuyên và hiệu quả, đi đúng định hướng chiến lược phát triển
giáo dục đào tạo của đất nước.
1.2.1.2. Khái niệm quản lý tài chính
Quản lý tài chính là quản lý các hoạt động huy động, phân bổ và sử dụng
các nguồn lực tài chính bằng những phương pháp tổng hợp gồm nhiều biện
pháp khác nhau được thực hiện trên cơ sở vận dụng các quy luật khách quan về
kinh tế - tài chính một cách phù hợp với điều kiện đổi mới, hội nhập quốc tế
của đất nước.
Quản lý tài chính là việc sử dụng các công cụ quản lý tài chính nhằm

phản ánh chính xác tình trạng tài chính của một đơn vị, thông qua đó lập kế
hoạch quản lý và sử dụng các nguồn tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt
động của đơn vị.
Quản lý tài chính trong các trường đại học, cao đẳng hướng vào quản lý
thu, chi của các quỹ tài chính trong đơn vị, quản lý thu chi của các chương trình,
dự án đào tạo, quản lý thực hiện dự toán ngân sách của trường. Quản lý tài chính
đòi hỏi các chủ thể quản lý phải lựa chọn, đưa ra các quyết định tài chính và tổ
chức thực hiện các quyết định đó nhằm đạt được mục tiêu hoạt động quản lý tài
chính của đơn vị. Mục tiêu tài chính có thể thay đổi theo từng thời kỳ và chính
sách chiến lược của từng đơn vị. Tuy nhiên, khác với quản lý doanh nghiệp chủ
yếu nhằm mục tiêu tối ưu hóa lợi nhuận, mục tiêu của quản lý tài chính trong các
trường đại học, cao đẳng không vì mục đích lợi nhuận, phục vụ cho cộng đồng xã


13
hội là chủ yếu cho nên quản lý tài chính tại các trường đại học, cao đẳng là quản
lý sử dụng có hiệu quả, đúng định hướng.
Quản lý tài chính căn cứ vào đặc điểm hoạt động của trường đại học công
lập:
Sản phẩm của các trường đại học công lập là kiến thức, kỹ năng, khả
năng tư duy và làm việc… mà sinh viên tích lũy được sau khi ra trường. Nói
cách khác, đó là “giá trị tăng thêm do giáo dục” của người học. Đặc điểm sản
phẩm của trường học là không thể định lượng bằng đơn vị tiền tệ một cách
khách quan như là doanh thu của một doanh nghiệp. Bởi vì giá cả (trong mối
tương quan với chất lượng) của hàng hóa được xác định một cách khách quan
trên cơ sở thị trường đầy đủ.
Do mục tiêu hoạt động đào tạo của các trường đại học công lập là phục
vụ xã hội, nên nguồn thu của các trường không chỉ là học phí, mà còn có nguồn
từ NSNN hoặc các nguồn khác từ các tổ chức xã hội tổ chức nghề nghiệp…
Những nguồn tài trợ này phục thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau (như chính

sách của Chính phủ, của tổ chức tài trợ, tình hình của kinh tế của quốc gia…)
nên không phản ánh xác đáng sản phẩm của trường học trên cơ sở tiền tệ. Tuy
nhiên, có thể xem giáo dục là một dịch vụ bao trùm liên quan đến toàn xã hội.
Các nước trên thế giới đều coi giáo dục là xương sống của phát triển, cũng có
quốc sách cho thứ dịch vụ đặc biệt này.
Do đặc điểm hoạt động đào tạo đòi hỏi chuyên môn rất cao nên sự phân
quyền trong các trường đại học thường lớn hơn nhiều so với doanh nghiệp và
trong nhiều trường hợp, sự chồng chéo về quyền lực làm cho cơ cấu tổ chức
trong trường không hình thành những tuyến rõ ràng. Cơ cầu tổ chức của các
trường đại học không có dạng hình chóp thông thường. Trái lại, đó là một sự
đan xen phức tạp của trách nhiệm và một sự phát triển không ngừng những
trung tâm ra quyết định.


14
1.2.2. Sự cần thiết phải quản lý tài chính tại trường đại học thành viên thuộc
Đại học vùng
Việc quản lý sử dụng nguồn tài chính ở các trường có liên quan trực tiếp
đến hiệu quả kinh tế xã hội do đó phải có sự quản lý, giám sát, kiểm tra nhằm
hạn chế, ngăn ngừa các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng trong khai thác và sử
dụng nguồn lực tài chính đồng thời nâng cao hiệu quả việc sử dụng các nguồn
tài chính. Chính vì vậy, việc quản lý tài chính tại các trường đại học phải đặt
lên hàng đầu vì:
Thứ nhất, nguồn thu tại các trường chủ yếu bù đắp một phần hay toàn
bộ khoản chi phí hoạt động thường xuyên của đơn vị, giúp giảm áp lực cấp kinh
phí từ ngân sách Nhà nước.
Việc cân đối việc thu thông qua các khoản phí, lệ phí và các khoản chi
trong trường đại học là một vấn đề cần phải được xem xét hàng đầu nhằm thỏa
mãn lợi ích của đơn vị cũng như lợi ích của toàn xã hội. Các khoản phí, lệ phí
mà các đơn vị thu không thể quá cao để đáp ứng nhu cầu chi tiêu, nhưng cũng

không thể quá thấp, vì sẽ tạo gánh nặng cho ngân sách Nhà nước.
Do đó, để dung hòa hai mặt lợi ích này, Nhà nước đã ban hành các định mức
thu cho phù hợp nhằm đảm bảo mức thu phù hợp, đồng bộ, thống nhất trong phạm
vi cả nước, phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội trong các giai đoạn khác nhau.
Những khoản thu do trường đại học định mức thu phải được xem xét trên khía cạnh
cân bằng thu, chi, chủ yếu là để bù đắp cho chi phí thường xuyên của đơn vị, đồng
thời giúp giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước.
Thứ hai, các khoản chi cho hoạt động sự nghiệp nói chung là hướng tới
mục đích của cộng đồng, không vì mục tiêu lợi nhuận, không tạo ra của cải vật
chất và không có tính hoàn trả trực tiếp. Chính vì vậy, các trường đại học phải
quản lý chi tiêu một cách có hiệu quả theo dự toán, định mức, chế độ,… theo
quy định nhằm đảm bảo các khoản chi được sử dụng đúng mục đích, phù hợp
với chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị. Nếu xét về mặt lâu dài, các khoản
chi sự nghiệp có ảnh hưởng tới phạm vi rộng, phát huy lợi ích của cộng đồng.