Giáo án Ngữ văn 7 bài 15: Mùa xuân của tôi

VĂN BẢN
MÙA XUÂN CỦA TÔI
- Vũ Bằng A. Mục tiêu:
1- Kiến thức:
+ Cảm nhận được những nét riêng đặc sắc của cảnh sắc tháng giêng mùa
xuân Hà Nội qua nỗi lòng sầu xứ của một ngòi bút rất đỗi tài hoa và tinh tế – Vũ
Bằng
- Tích hợp với phần Tiếng Việt và Tập làm văn:...
2- Luyện kĩ năng đọc và tìm hiểu, phân tích tuỳ bút – hồi kí - áng văn xuôi
giàu chất trữ tình, man mác như một bài thơ buồn, có phần còn da diết, khắc
nghiệt, khắc khoải hơn Thạch Lam, Nguyễn Tuân, vì hoàn cảnh và tâm sự riêng
biệt của tác giả.
3- Thái độ: Yêu quê hương mình.
B. chuẩn bị:
- Nghiên cứu soạn giáo án.
- Tư liệu tham khảo, Tranh ảnh chân dung Vũ Bằng.
C.Phương pháp:
- Phương pháp: giảng bình, phát vấn, phân tích, tổng hợp..
- Hình thức tổ chức hoạt động độc lập và hoạt động nhóm.
D. Tiến trình giờ dạy.
I. ổn định:
II. Kiểm tra bài cũ:
? Đọc thuộc lòng và diễn cảm một đoạn văn mà em thích trong bài “Một thứ
quà của lúa non: Cốm”. Tại sao lại thích đoạn văn đó?

TaiLieu.VN

Page


III. Bài mới:

- Giờ trước chúng ta cảm nhận được chất trữ tình tinh tế và sâu lắng của văn
bản “ Một thứ quà của lúa non : Cốm” qua ngòi bút của Thạch Lam. Hôm nay,
chúng ta lại làm quen với một tác giả quê ở Hà Nội, phải xa quê sống ở Sài
Gòn trong vùng kiểm soát của Mĩ - Ngụy. khi đất nước bị chia cắt, nên tình cảm
nhớ thương lại càng da diết sâu lặng. Bài văn của ông viết về cảnh sắc và
không khí mùa xuân ở Hà Nội và miền Bắc như thế nào. Chúng ta cùng tìm
hiểu văn bản “ Mùa xuân của tôi”.
Hoạt động của GV và HS

Ghi bảng

? Em hãy nêu một vài nét về tác giả Vũ I. Tìm hiểu tác giả và tác
Bằng?
phẩm:
- Nhà văn Vũ Bằng sinh ngày 3 tháng 6 năm
1913[1][2] tại Hà Nội và lớn lên trong một gia
đình Nho học, quê gốc ở đất Ngọc Cục, huyện
Lương Ngọc, nay là Bình Giang, tỉnh Hải
Dương. Ông theo học Trường Albert Sarraut,
tốt nghiệp Tú Tài Pháp.

1. Tác giả: ( SGK)
- Vũ Bằng ( 1913 – 1984)
- Là nhà văn, nhà báo nổi
tiếng về truyện ngắn, bút kí,
tuỳ bút,

Ngay khi còn nhỏ ông đã say mê viết văn, làm
báo. Năm 16 tuổi ông đã có truyện đăng báo,
và liền sau đó ông lao vào nghề văn, nghề báo

với tất cả niềm say mê. Cha mẹ Vũ Bằng sinh
sáu người con, ba trai, ba gái. Cha mất sớm, Vũ
Bằng ở với mẹ làm chủ một tiệm bán sách ở
phố Hàng Gai, Hà Nội, nên ông được cưng
chiều, không bị thiếu thốn, vì vậy việc ông lao
vào nghề viết không phải vì mưu sinh.
Năm 1935, ông lập gia đình với bà Nguyễn Thị
Quỳ, người Thuận Thành, Bắc Ninh. Cuối năm
1946, Vũ Bằng cùng gia đình tản cư ra vùng
kháng chiến. Cuối năm 1948, trở về Hà Nội,
bắt đầu tham gia hoạt động trong mạng lưới
tình báo cách mạng. Năm 1954, được sự phân
công của tổ chức, ông vào Sài Gòn, để lại vợ
và con trai ở Hà Nội (năm 1967, bà Quỳ qua
đời) và tiếp tục hoạt động cho đến 30 tháng 4
năm 1975. Vì nguyên nhân, trong đó có sự đứt

TaiLieu.VN

Page


đoạn đường dây liên lạc, mãi đến sau này, ông
mới được công nhận là người hoạt động cách
mạng và được truy tặng huân chương nhà nước
[3]

Ở Sài Gòn, ông lập gia đình với bà Phấn. Ông
mất lúc 4g30 ngày 7 tháng 4, năm 1984[1] tại
Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam, thọ 70

tuổi.
Ngày 13 tháng 2 năm 2007, Vũ Bằng đã được
truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học
nghệ thuật.[4].
? Nêu xuất xứ của văn bản?
Trong số trước tác của Vũ Bằng, Thương Nhớ
Mười Hai là tác phẩm tiêu biểu cho tâm tư và
phong cách viết của ông.
Nội dung sách ông viết về hình ảnh người vợ
tên Quỳ bên kia vỹ tuyến. Ông khởi sự viết từ
tháng Giêng 1960, ròng rã mười một năm mới
hoàn thành tác phẩm dày khoảng 250 trang vào
năm 1971.
G hướng dẫn H đọc: giọng đọc chậm rãi, sâu
lắng, mềm mại, hơn buồn...
* Giọng đọc phù hợp với các câu cảm  G 2. Tác phẩm:
đọc mẫu một đoạn  H đọc tiếp  G sửa sai
- Trích trong “ Thương nhớ
( nếu có)....
mười hai”( 1960 – 1971).
? Em hiểu thế nào là ( Ra ràng, giang hồ, hóa
 Một tác phẩm xuất sắc của
vàng) ?
Vũ Bằng.
? Văn bản này được viết theo thể loại gì?
Nhắc lại thế nào là tùy bút? - Là thể văn thiên
về biểu cảm, giàu hình ảnh và chất trữ tình, đan
xen yếu tố nghị luận.
- (Tuỳ bút: Là thể loại văn xuôi, thuộc loại kí
( bút kí), thường ghi chép những hình ảnh, sự

TaiLieu.VN

Page


việc, câu chuyện có thật mà nhà văn quan sát,
chứng kiến.
Tuỳ bút thiên về biểu cảm, chú trọng thể hiện
cảm xúc, tình cảm. suy nghĩ của tác giả trước
những vấn đề của đời sống).
? PTB Đ?

3. Đọc - Tìm hiểu chú thích.

? Văn bản có thể chia làm mấy phần? Nội
dung của từng phần? – 3phần
Đ1: từ đầu  mê luyến mùa xuân ( tình cảm
của con người với mùa xuân là một quy luật tất
II. Phân tích văn bản:
yếu, tự nhiên).
Đ2: Tiếp  liên hoan( Cảnh sắc và không khí
mùa xuân ở đất trời và lòng người).

1. Thể loại, bố cục.

Đ3: Còn lại ( Cảnh sắc riêng của trời đất
mùa xuân từ sau ngày rằm tháng giêng ở đất
Bắc).
GV. Bài tuỳ bút đã tái hiện cảnh sắc thiên

nhiên và không khí mùa xuân trong tháng
giêng ở HN và miền Bắc qua nỗi thương nhớ
của một người xa quê.
? quan sát hai câu đầu VB và cho biết trong
lời bình luận này, các cụm từ “Tự nhiên như
thế, không có gì lạ hết” được tác giả sử dụng
với ý gì?
- Khẳng định tình cảm “ mê luyến mùa - Thể loại:Tuỳ bút
xuân” là tình cảm sẵn có và hết sức thông
thường ở mỗi con người.
? Theo dõi câu văn thứ 3 và nhận xét về biện
pháp Nghệ thuật, dấu câu? tác dụng? ( Chiếu)
- Biện pháp điệp: điệp ngữ, điệp kiểu câu “
Ai bảo được…, đừng thương…, ai cấm - Phương thức: biểu cảm
được…, thì mới hết... nhiều dấu phẩy, dấu

TaiLieu.VN

Page


chấm phẩy.
 nhấn mạnh tình cảm con người dành cho - Bố cục: 3 phần:
mùa xuân, tạo nhịp điệu cho mùa xuân, lời văn
thêm tha thiết, mềm mại theo dòng cảm xúc.
? Tác giả liên hệ tình cảm mùa xuân của con
người với các quan hệ gắn bó của các hiện
tượng tự nhiên và xã hội nào?
-non - nước; bướm – hoa; trai – gái; mẹ con; cô gái còn son nhớ chồng…
? Theo em cách liên hệ này có tác dụng gì?

- Khẳng định tình cảm với mùa xuân là quy
luật, không thể khác, không thể cấm đoán.
? Đoạn văn trên thể hiện tình cảm, thái độ
nào của tác giả với mùa xuân quê hương ?
- Nâng niu, trân trọng, thương nhớ, thuỷ
chung với mùa xuân.
? Theo dõi những nội dung trong phần 2 của
văn bản để tìm những câu văn gợi tả cảnh sắc 2. Phân tích
và không khí mùa xuân HN - đất Bắc?
a. Cảm nhận về quy luật tình
( Chiếu) “Mùa xuân của tôi… thơ mộng…” cảm của con người đối với
mùa xuân.
? Từ “ có” lặp lại và dấu chấm lửng ở cuối
câu văn này có tác dụng gì?
- Liệt kê để nhấn mạnh các dấu hiệu điển - Tự nhiên như thế
hình của mùa xuân đất Bắc. gợi ra những vẻ
đẹp khác nhau của mùa xuân.
- Không có gì lạ hết
? Tại sao tác giả lại mở đầu đoạn bằng câu
Mùa xuân của tôi?
- Cảnh vật thiên nhiên, không khí mùa xuân
được nhớ lại, gợi lại từ những chi tiết, hình ảnh - Ai bảo được, đừng thương,
còn lắng đọng nhất, ám ảnh nhất. Đó là mùa

TaiLieu.VN

Page


xuân riêng trong hồi ức của người sầu xứ, xa ai cấm được...

xứ cho nên đó là mùa xuân rất riêng, mùa xuân
của tôi, mùa xuân trong lòng tôi. Cho nên, tác
giả mở đầu đoạn văn bằng câu Mùa xuân của
 Điệp ngữ, nhiều dấu phẩy,
tôi là rất có lí và phù hợp với tâm trạng.
dấu chấm phẩy .
? Những dấu hiệu điển hình nào tạo cảnh sắc
mùa xuân đất Bắc? ( Tìm những hình ảnh, chi
tiết, đặc trưng, tiêu biểu nhất) ( Chiếu phân
tích)
- Những hình ảnh rất tiêu biểu của mùa xuân
tháng giêng : mưa riêu riêu, gió lành lạnh, tiếng
nhạn kêu trong đêm xanh, tiếng trống chèo
vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát
huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng.
- Cùng với mùa xuân trở lại, tim người ta
dường như cũng trẻ hơn ra và đập mạnh hơn
trong những ngày đông tháng giá. Lúc ấy,
đường sá không còn lầy lội nữa mà là cái rét
ngọt ngào, chớ không còn tê buốt căm căm
nữa.
 nhấn mạnh tình cảm của con
người dành cho mùa xuân là
? Những dấu hiệu đó gợi một bức tranh xuân tất yếu.
đất Bắc như thế nào?
- Gợi tả được cảnh sắc thiên nhiên: thời tiết,
khí hậu đặc biệt của mùa xuân mưa riêu riêu,
gió lành lạnh của mùa đông còn vương lại, cái
ấm nồng nàn của khí trời xuân. Đó còn là âm
thanh của tiếng chim nhạn kêu, tiếng trống

chèo, câu hát huê tình của cô gái đẹp. Tạo
thành một sức sống riêng của mùa xuân đất
Bắc. ( Ghi)
b. Cảm nhận về cảnh sắc
không khí mùa xuân đất Bắc.
? Theo dõi đoạn văn tiếp theo và cho biết tác
giả gọi mùa xuân đất Bắc HN là “Mùa xuân
thánh thần của tôi”. điều đó có ý nghĩa gì?
“ Mùa xuân của tôi....là mùa
- Tác giả cảm nhận mùa xuân thiêng liêng, diệu xuân có mưa riêu riêu gió
kì, làm cho con người ta muốn phát điên lên.
lành lạnh...có câu hát huế
tình...đẹp như thơ, như

TaiLieu.VN

Page


* Mùa xuân đã khơi dậy ở thiên nhiên và con mộng...”.
người sức sống tiềm tàng và làm cho nó trở lên
mạnh mẽ, làm bừng dậy lòng yêu đời khao
khát sống và yêu thương được tác giả thể hiện
qua câu văn (Chiếu)
Câu văn “ nhựa sống ở trong người căng
lên ...cặp uyên ương đứng cạnh”
? Câu văn trên đã diễn tả sức mạnh nào của
mùa xuân?
- Mùa xuân khơi dậy sinh lực cho muôn loại,
trong đó có con người. Rạo rực, xôn xao, ấm

áp.
? Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?
Tác dụng ?
- Hình ảnh so sánh mới mẻ. Sức sống của thiên
nhiên và con người của mùa xuân cũng được
nói lên bằng nhiều hình ảnh gợi cảm và so sánh
cụ thể: nhựa sống ở người căng lên như máu
căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non
của cây cối phải trồi ra thành những cái lá nhỏ
ti ti. Mùa xuân đến làm cho “ tim người ta
dường như cũng trẻ hơn ra và đập mạnh hơn
trong những ngày đông tháng giá”. Mùa xuân
gọi dậy nỗi thèm khát yêu thương thực sự trong
lòng tác giả, đến mức: “ Ra ngoài trời, thấy ai
cũng muốn yêu thương, về đến nhà lại cũng
thấy yêu thương nữa”.
- Tất cả được nói lên bằng giọng điệu vừa sôi
nổi vừa tha thiết, với một ngôn ngữ mềm mại,
trau chuốt, giàu chất trữ tình đã góp phần quan
trọng tạo nên sức truyền cảm của đoạn văn.
? Không khí mùa xuân còn được thể hiện trong
đời sống gia đình trong không khí đoàn tụ êm
đềm. khung cảnh bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh,
bàn thờ tổ tiên với đèn nến, hương trầm.
( Chiếu)

TaiLieu.VN

Page

? Sức mạnh nào của mùa xuân được diễn tả
trong câu văn “ Nhang trầm, đèn nến...mở hội
liên hoan”?( (Chiếu)
- Mùa xuân có sức mạnh khơi dậy và lưu giữ
các tinh thần cao quý của con người như đạo lí,
gia đình, tổ tiên... Gia đình đoàn tụ, ông bà, cha
mẹ, anh em, con cháu…yêu thương hòa thuận,
trên kính dưới nhường…Lòng anh ấm áp lạ
lùng, trong lòng như có bao nhiêu là hoa, bướm
mở hội liên hoan.
? Em có nhận xét gì về nghệ thuật trong
đoạn văn trên? tác dụng? Cách dùng giọng
điệu, dấu câu có gì đặc biệt? Tác dụng?
- Giọng điệu vừa sôi nổi vừa êm ái, tha
thiết, câu dài được ngắt = nhiều dấu
phẩy.
 Không khí hài hoà với cảnh
- Sức sống của thiên nhiên và con người trong
sắc tạo thành một sự sống
tháng giêng mùa xuân được tác giả suy tưởng
riêng của mùa xuân đất Bắc.
và hồi nhớ trong tình cảm và tâm trạng buồn
xa, bồi hồi… đã bao nhiêu năm tháng trôi qua,
xa cách cả về không gian và thời gian nhưng
nhớ đến mùa xuân tháng giêng là cái mang
mang rạo rực, xôn xao và ấp áp lại hiện về,
sống lại trong lòng. Không phải chủ yếu là
cảnh mà là hồn của cảnh, đặc biệt là tâm trạng
của con người.

 phản ánh cảm xúc, mãnh liệt của tâm hồn, tạo
nhạc cho lời văn. ( Ghi )

“ nhựa sống....cây cối...”

? Vậy qua đoạn văn này em cảm nhận được
“ Trong lòng...liên hoan”.
điều kì diệu nào của mùa xuân?
- Mùa xuân khơi dậy năng lực sống cho
muôn loài.
- Khơi dậy nhiều năng lực tinh thần cao quý
của con người; khơi dậy tình yêu cuộc sống,
quê hương.

TaiLieu.VN

Page


? Từ đây tình cảm nào của tác giả dành cho
mùa xuân được bộc lộ?
- Lòng biết ơn, sự hân hoan, nỗi thương nhớ
mùa xuân.
? Em cảm nhận được gì về mùa xuân từ hình
ảnh minh hoạ trong SGK? ( Chiếu)
* HS đọc lại đoạn cuối văn bản:
? Theo dõi phần cuối văn bản và cho biết
mùa xuân của nửa sau tháng giêng được đặc
trưng bởi cái gì?
- Bầu trời, bữa cơm gia đình sau tết.

 Tạo hình ảnh so sánh mới
mẻ

? Điều đó được gợi tả bằng những chi tiết
nào?
( Thảo luận 2p) Tìm những hình ảnh chi tiết
miêu tả vẻ đẹp thiên nhiên, cuộc sống sinh
hoạt, cảnh sắc và không khí mùa xuân sau
ngày rằm tháng giêng và trước ngày rằm tháng
giêng? ( Chiếu)
Trước rằm tháng
riêng

Sau rằm tháng riêng

- Đào tươi, nhuỵ vẫn Đào hơi phai nhưng
còn phong.
nhuỵ vẫn còn phong
- Cỏ mướt xanh

-Cỏ nức mùi hương
man mác

- Trời nồm, mưa
phùn
-Trời hết nồm, mùa
xuân
- Nền trời đùng đục
như màu pha lê mờ

- Những vệt xanh
tươi, làn sóng hồng
- Bữa cơm còn thịt

TaiLieu.VN

 diễn tả sinh động và hấp dẫn
sức sống của mùa xuân.

Page


mỡ, dưa hành

hồng rung động

- Màn điều treo lơ - Bữa cơm giản dị
lửng, chưa làm lễ hoá
vàng, các trò vui tết - Hoá vàng, màn điều
hạ, trò vui tết đã mãn,
cuộc sống ăn chơi.
cuộc sống êm đềm
tháng nhật lại tiếp
tục.
? Em hãy chỉ ra câu văn có hình ảnh so sánh
khi tác giả miêu tả sự thay đổi, chuyển biến của
cảnh sắc và không khí mùa xuân?
- “Chỉ độ tám chín giờ sáng, trên nền trời trong
trong có những nàn sáng hồng hồng rung động
như cánh con ve mới lột”.

 Tác giả đã thể hiện sự nhạy cảm tinh tế của
mình qua những hình ảnh so sánh tiêu biểu
trên. Không có sự rung động nhạy cảm trong
lòng, không có sự quan sát tinh tế, không thể
viết lên những câu văn lung linh, truyền cảm
đến như vậy.
? Những chi tiết đó cho thấy cảnh tượng riêng
nào của mùa xuân đất Bắc vào độ tháng giêng?
- không gian rộng rãi, sáng sủa..
- Không khí đời thường giản dị, ấm cúng,
chân thật.
? Cảnh tượng ấy mang lại cảm xúc đặc biệt
nào cho con người?
- Vui vẻ, phấn chấn.
- Cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa.
? Cảm nhận của em về mùa xuân đất Bắc từ
văn bản này?

TaiLieu.VN

Page


- Cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp và rực rỡ
mang một vẻ đẹp riêng biệt của không khí ngày
xuân ở Hà Nội và miền Bắc trong những ngày
giáp Tết và sau ngày rằm tháng giêng. Đồng
thời qua cảnh sắc thiên nhiên, bộc lộ nỗi nhớ
thương da diết của một người xa quê, lòng yêu
cuộc sống, tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, ngòi bút

tài hoa độc đáo của tác giả Vũ Bằng.
? Tình cảm nhà văn dành cho mùa xuân đất
Bắc ntn?
- Qua việc tái hiện cảnh sắc và không khí
của mùa xuân miền Bắc, tác giả đã bộc lộ sự
quan sát, sự cảm nhận rất tinh tế trong từng chi
tiết miêu tả ngoại cảnh. Điều đó thể hiện tác  Giọng điệu vừa sôi nổi vừa
giả không chỉ là người am hiểu thiên nhiên mà
tha thiết  tạo nên sức truyền
còn rất yêu thiên nhiên, biết trân trọng cuộc
cảm của đoạn văn.
sống và tận hưởng những vẻ đẹp của cuộc
sống.
? Em học tập được gì về nghệ thuật biểu cảm
từ bàituỳ bút này?
- NT: Bằng ngòi bút tài hoa của tác giả. Sự
quan sát, sự cảm nhận rất tinh tế trong từng chi
tiết miêu tả. Giọng kể - tả - biểu cảm rất nhịp
nhàng, hài hoà trôi chảy tự nhiên theo dòng
cảm xúc. Ngôn ngữ giầu hình ảnh, cảm xúc.
- ND:Tình yêu thiên nhiên, trân trọng sự sống,
biết tận hưởng những vẻ đẹp của cuộc sống ->
Yêu quê hương đất nước.

HS: đọc to, rõ mục ghi nhớ SGK.

GV: Hướng dẫn HS luyện tập.

TaiLieu.VN

Page


Tiết 59
1. Tập đọc diễn cảm bài văn.

3. Cảm nhận về mùa xuân đất
Bắc sau ngày rằm tháng giêng.
- “ những vệt xanh tươi...

2. Sưu tầm và chép lại một số đoạn văn, câu
thơ hay về mùa xuân.
- “ Bữa cơm giản dị....vào
lòng”.
3. Viết một đoạn văn diễn tả cảm xúc của em
về một mùa trong năm ở quê hương hay nơi
mình đang sống.
4. Đọc thêm bài Xuân về của Nguyễn Bính
nêu cản nhận của em sau khi đọc xong bài thơ
đó.

TaiLieu.VN

Page


TaiLieu.VN

Page

 Không gian rộng rãi, sáng
sủa, không khí đời thường
giản, dị ấm cúng.

TaiLieu.VN

Page


III. Tổng kết:
1: Nghệ thuật:
- Ngòi bút tài hoa, sự quan sát,
sự cảm nhận rất tinh tế. Giọng
kể - tả - biểu cảm rất nhịp
nhàng, hài hoà trôi chảy tự
nhiên. Ngôn ngữ giầu hình
ảnh, cảm xúc, giàu chất trữ
tình.

2. Nội dung: nỗi nhớ thương
da diết của một người xa quê,
yêu thiên nhiên, biết trân trọng
cuộc sống và tận hưởng những
vẻ đẹp của cuộc sống. -> Yêu
quê hương đất nước.
* Ghi nhí – ( SGK).

IV. LuyÖn tËp

TaiLieu.VN

Page


TaiLieu.VN

Page