Giáo án Ngữ văn 7 bài 7: Đề văn biểu cảm và cách làm bài văn biểu cảm

Bài 7

Tiết 2
Văn bản : BÁNH TRÔI NƯỚC

A- Mục tiêu bài học:
Giúp HS:
- Hiểu được thái độ đề cao và khẳng định giá trị của phụ nữ trong thơ Hồ
Xuân Hương .
- Thấy được vẻ xinh đẹp, bản lĩnh sắt son, thân phận chìm nổi của người phụ
nữ trong bài thơ này.
- Rèn kĩ năng cảm nhận thơ tứ tuyệt Đường luật.
B- Chuẩn bị :
- Đồ dùng: Bảng phụ viết bài thơ
- Những điều cần lưu ý:
HS đọc kĩ phần chú thích. Hiểu được tính đa nghĩa trong thơ nói chung và
trong thơ Hồ Xuân Hương nói riêng.
C- Tiến trình tổ chức dạy và học :
I- Ổn định tổ chức:
Lớp 7A2: Sĩ số:

Vắng:

Lớp 7A3: Sĩ số:

Vắng:

II- Kiểm tra :
- Đọc thuộc lòng bài thơ Sau phút chia li? Em hãy nêu giá trị về nội dung
và NT của bài thơ?
- Y/c: Trả lời như phần Ghi nhớ .

III- Bài mới :


Trong đội ngũ những nhà thơ nữ của thời kì trung đại Việt Nam, Hồ Xuân
Hương được coi là nhà thơ tài hoa và độc đáo nhất. Tuy cuộc đời gặp nhiều
éo le ngang trái, nhưng những tác phẩm thơ ca của bà vẫn thấm đẫm tình
thương con người, ngời sáng niềm tin yêu và trân trọng đối với con người,
trước hết là đối với người phụ nữ.

Hoạt động của thầy – trò

Nội dung kiến thức
I- Giới thiệu chung :

- Hs đọc chú thích về Tác giả - tác 1- Tác giả: Hồ Xuân Hương.
phẩm
- Bà là người có học, có tài làm thơ,
- GV nêu 1 vài ý chính.
cuộc đời bà gặp nhiều bi kịch.
- Bà được mệnh danh là bà chúa thơ
Nôm.
2- TP: Bài thơ nằm trong chùm thơ
vịnh vật, vịnh cảnh
- Là bài thơ trữ tình đặc sắc, nổi
tiếng, tiêu biểu cho tư tưởng nghệ
thuật của bà.
II- Đọc - Hiểu văn bản:

- Hướng dẫn đọc: giọng vừa dịu, vừa
mạnh, vừa ngậm ngùi.

- GV đọc-hs đọc-nhận xét.
- GV giải thích từ khó.
- Về thể thơ, bài thơ này giống với
những bài thơ nào vừa học? vì sao?

- Thể thơ: thất ngôn tứ tuyệt.


- Bài thơ có nhan đề “Bánh trôi - Bánh trôi nước: chú thích sgk –95
nước”. Vậy em hiểu thế nào là bánh
trôi nước ?
- Có ý kiến cho rằng bài thơ có tính - Tính đa nghĩa trong thơ: là 1 thuộc
đa nghĩa. Vậy thế nào là tính đa tính của ngôn ngữ văn chương, thi ca
nói chung
nghĩa trong thơ?
- Bài thơ có mấy nghĩa, đó là những - Bài thơ có 2 nghĩa:
nghĩa gì?
+ Nói về bánh trôi nước khi đang
được luộc chín.
+ Phản ánh vẻ đẹp, phẩm chất và
thân phận của người phụ nữ trong xã
hội cũ.
1- Miêu tả bánh trôi nước :

- Với nghĩa thứ nhất bánh trôi nước
đã được miêu tả như thế nào? Chú ý
các từ ngữ: trắng, tròn, chìm, nổi, rắn
nát, lòng son.
(- Bánh có màu trắng của bột, bánh
được nặn thành viên tròn.

- Nếu nhào bột mà nhiều nước quá
thì nhão (nát), ít nước quá thì rắn
(cứng).
- Khi đun sôi nước để luộc bánh chín
thì nổi lên, bánh chưa chín thì chìm.
- Nhân bánh được làm bằng mật hoặc
đường phên nên khi chín thường có
màu đỏ như son)
-Em có nhận xét gì về cách miêu tả
bánh trôi của tác giả ?


=>Miêu tả rất giống bánh trôi ngoài
đời.
- Với nghĩa thứ 2, vẻ đẹp, phẩm chất
cao quí và thân phận chìm nổi của 2- Bánh trôi nước thể hiện phẩm
người phụ nữ được gợi lên như thế chất, thân phận người phụ nữ:
nào? Chú ý các cụm từ: ba chìm, rắn
- Vừa trắng lại vừa tròn ->Về hình
nát mặc dầu, giữ tấm lòng son.
thức thì xinh đẹp.
- Bảy nổi ba chìm ->Về số phận thì
chìm nổi, bấp bênh trước cuộc đời.
- Gv: Qua ngòi bút tài tình của Hồ - Giữ tấm lòng son ->Về phẩm chất
Xuân Hương, cái bánh trôi nước thì dù gặp cảnh ngộ như thế nào vẫn
không đơn thuần chỉ là cái bánh bình giữ sự chung thuỷ, sắt son.
thường mà còn trở thành 1 ẩn dụ thể
hiện cuộc đời và số phận của người
phụ nữ trong xã hội phong kiến
- Trong 2 nghĩa đó, nghĩa nào quyết

định giá trị bài thơ? vì sao?

- Gv: Bài thơ Bánh trôi nước đã cho
ta thấy hình thể xinh đẹp, phẩm chất
trong trắng son sắt, cùng thân phận
chìm nổi của người phụ nữ VN xưa
1 cách sâu sắc. Với bài thơ này, nữ sĩ
Hồ Xuân Hương đã 2 lần hoá thân,
vừa làm chiếc bánh trôi, vừa nhân
danh người phụ nữ để tự sự với bạn
đọc, truyền tới bạn đọc những tình
cảm trong sáng, nhân đạo. Bánh trôi
nước đúng là 1 áng văn chương đa
nghĩa độc đáo.
- Hs đọc ghi nhớ.

=> Nghĩa thứ 2 là chính, nghĩa thứ
nhất chỉ là phương tiện để chuyển tải
nghĩa sau. Và chính nghĩa sau đã làm
nên giá trị của bài thơ.


- Hãy ghi lại những câu hát than thân
đã học ở bài 4 (kể cả phần đọc thêm)
bắt đầu bằng 2 từ “Thân em” ?

* Ghi nhớ : sgk –95
* Luyện tập:
- Thân em như tấm lụa đào...
- Thân em như hạt mưa sa...

- Thân em như hạt mưa rào.
Hạt sa xuống giếng hạt ... vườn hoa.
- Thân em như giếng giữa đàng.
Người khôn rửa mặt, người phàm ...
- Thân em như miếng cau khô.
Người thanh tham mỏng, người thô
tham dày.

IV- Hướng dẫn học bài :
- Học thuộc lòng bài thơ, thuộc Ghi nhớ
- Soạn bài: Qua đèo ngang
D- Rút kinh nghiệm: