Giáo án Ngữ văn 7 bài 4: Những câu hát than thân

VĂN BẢN :
NHỮNG CÂU HÁT THAN THÂN
_ Ca dao _
A- Mục tiêu bài học:
Giúp HS:
- Nắm được nội dung ý nghĩa và số hình thức nghệ thuật tiêu biểu của
những bài ca dao về chủ đề than thân:
+ Nỗi khổ về cuộc đời vất vả và thân phận nhỏ bé của người nông dân, người
phụ nữ trong xã hội phong kiến.
+ Tinh thần phản kháng, tố cáo chế độ phong kiến.
+ Sử dụng hình ảnh ẩn dụ: con cò, con kiến, con tằm, con hạc, con cuốc.
B-Chuẩn bị :
- Đồ dùng: Bảng phụ
- Những điều cần lưu ý:
Nội dung cảm xúc của những bài ca dao này rất đa dạng, chứa đựng ý
nghĩa nhân đạo và dân chủ sâu sắc
C- Tiến trình tổ chức các hđ dạy - học:
I- Ổn định tổ chức:
Sĩ số:

Vắng:

II- Kiểm tra:
? Đọc thuộc lòng 4 bài ca dao về tình yêu quê hương, đất nước, con
người? Tình cảm chung được thể hiện trong 4 bài ca dao là gì ? Em có nhận xét
gì về thể thơ trong 4 bài ca dao này ?
* Yêu cầu: Trả lời như phần ghi nhớ SGK(4O)
III- Bài mới:


Hoạt động của thầy - trò

Nội dung kiến thức

I- Giới thiệu chung:
- Thế nào là ca dao- dân ca?
- Chủ đề của 3 bài ca dao này là gì?

II- Đọc và tìm hiểu văn bản:

- Ca dao- dân ca thuộc kiểu văn bản * Đọc :
nào? (Tự sự, miêu tả hay biểu cảm)
HS đọc: giọng tâm tình, thấm thía,
xót xa.
* Chú thích :
* Tìm hiểu văn bản :
1- Bài 1:
HS đọc chú thích - chú ý: chú thích
1,3,7

Nước non lận đận 1 mình,
Thân cò lên thác xuống ghềnh ....

- Cuộc đời lận đận vất vả của con cò
được diễn tả như thế nào?

H : Người nông dân đã mượn hình
ảnh con cò để nói lên nỗi khổ cực
trong cuộc sống. Những ngậm ngùi
chua xót như phải lặn lội bờ sông, bờ
ao, phải đi ăn đêm bị chết rũ trên cây

và bị áp bức bóc lột.
- 2 câu đầu có sử dụng biện pháp
nghệ thuật gì ? Hãy chỉ ra những
hình ảnh đối lập đó và nêu tác dụng - Sự đối lập giữa con cò và hoàn
của nó ?


cảnh :
1 mình > < nước non
GV đọc 2 câu cuối

Thân cò > < Thác ghềnh
Lên thác > < xuống ghềnh

- Em có nhận xét gì về nghệ thuật -> Sử dụng hình ảnh đối lập - Tô đậm
được sử dụng ở 2 câu cuối ? Tác dụng hình ảnh con cò khó nhọc, vất vả, cay
của biện pháp nghệ thuật đó ?
đắng trước quá nhiều khó khăn, ngang
trái
- Từ hình ảnh con cò em liên tưởng
đến hạng người nào trong xã hội
xưa ?
con ?

- Ngoài nội nung than thân bài ca dao
còn có nội dung nào khác ?

- Bài 2 nói về những con vật nào ?

Ai làm cho bể kia đầy

Cho ao kia cạn, cho gầy cò

-> Câu hỏi tu từ. - Khẳng định tội ác
của xã hội phong kiến.

- Bài ca dao là tiếng kêu thương cho
thân phận bé mọm cơ cực của người
nông dân

- Em hãy hình dung về cuộc đời của
con tằm, cái kiến qua lời ca ?
=>Tố cáo xã hội phong kiến tàn ác,
H :+ Con tằm suốt đời chỉ ăn lá dâu , bất công.
cuối đời phải hả tơ cho người
2 - Bài 2:
+ Kiến là loài vật nhỏ bé , cần ít
thức ăn nhất nhưng ngày ngày vẫn Thương thay thân phận con tằm...
cần mẫn kiếm mồi
.............. lũ kiến tí ti ..........
- Thân phận con tằm cái kiến có điểm
.............. hạc lánh đường mây...
gì giống nhau ?
.............

con cuốc giữa trời ....


- Theo em con tằm cái kiến là hình * 4 câu thơ đầu :
ảnh của ai mà dân gian tỏ lòng
Thân phận của con tằm và cuộc đời lũ

thương cảm?
kiến nhỏ bé suốt đời ngược xuôi , làm
Theo em trong bài ca dao này con lụng vất vả nhưng hưởng thụ ít
hạc có ý nghĩa gì ?
-> Tượng trưng cho con người nhỏ
H: +Lánh : Tìm nơi ẩn náu
nhoi, yếu đuối,cựôc đời khó nhọc, vất
vả nhưng chịu đựng và hy sinh
+ Đường mây : Từ ước lệ chỉ
không gian phóng khoáng, nhàn tản
* 4 câu thơ tiếp :
- Có thể hình dung ntn về nỗi khổ của
con quốc trong bài ca dao ?
H:+ Quốc giữa trời : Gợi hình ảnh của
sinh vật nhỏ nhoi ,cô độc giã không
gian rộng lớn

Thương thay ….
Thương thay ….

- Hạc : Cuộc đời phiêu bạt,lận đận

+ Kêu ra máu : đau thương , khắc
khoải , tuyệt vọng

- Bài ca dao có sử dụng biện pháp
nghệ thuật gì ? Tác dụng của biện
pháp nghệ thuật đó ?
- Quốc : Nỗi oan trái, tuyệt vọng
-Em hiểu cụm từ “thương thay” như => Mượn hình ảnh con có, con quốc

thế nào?Hãy chỉ ra ý nghĩa của sự lặp để nói tới tiêng kêu thương về nỗi oan
trái không được lẽ công bằng soi tỏ
lại cụm từ này ?
Đọc bài 3 - Bài 3 nói về ai?
- Hình ảnh so sánh của bài này có gì -> Điệp từ được lặp lại 4 lần - Tô đậm
mối thương cảm, xót xa cho cuộc đời
đặc biệt?
cay đắng nhiều bề của người lao
GV : gt trái bần : tròn, dẹt, có vị chua động.
chát => tầm thường


- Từ hình ảnh so sánh “ Thân em như
trái bần trôi ,, em hiểu gì về thân phận
người phụ nữ trong xã hội xưa?

GV : Hình ảnh so sánh trái bần gợi
sự liên tưởng đến thân phận người
nghèo khó. “Gió dập sóng dồi” xô
đẩy, quăng quật trên sông nước mênh
mông không biết “tấp vào đâu”.
- Cụm “thân em,, gợi cho em suy nghĩ
gì ?- Qua đây em thấy cuộc đời người
phụ nữ trong xã hội phong kiến như
thế nào?
GV : Cuộc đời người phụ nữ trong xã
hội phong kiến cũ phải chịu nhiều đau
khổ, đắng cay. Họ hoàn toàn lệ thuộc
vào hoàn cảnh, họ không có quyền tự
mình quyết định cuộc đời mình, xã

hội phong kiến luôn nhấn chìm họ.
3- Bài 3:
- Ba bài ca dao trên có điểm chung gì
về nội dung và nghệ thuật?

Thân em như trái bần trôi
Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu.

=>Hình ảnh so sánh . gợi số phận
chìm nổi, lênh đênh, vô định của
người phụ nữ trong xã hội phong
kiến.
- Thân em gợi sự tội nghiêp ,cay
đắng, thương cảm


Bài ca là lời của người phụ nữ than
thân cho thân phận bé mọn,chìm nổi
,trôi dạt ,vô định

* Ghi nhớ: SGK(49)

* Luyện tập:
- Con cò lặn lội bờ ao...
- Con cò đi đón cơn .
IV- Hướng dẫn học bài: