Giáo án Ngữ văn 8 bài 23: Hịch tướng sĩ

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 8
TUẦN 23 - TIẾT 93: VĂN BẢN: HỊCH TƯỚNG SĨ
- Trần Quốc Tuấn I. Mục tiêu cần đạt
Giúp HS:
- Cảm nhận được lòng yêu nước bất khuất của TQT, của nhân dân ta trong cuộc
kháng chiến chống ngoại xâm thể hiện qua lòng căm thù giặc, tinh thần quyết chiến,
quyết thắng kẻ thù xâm lược.
- Nắm được đặc điểm cơ bản của thể hịch, thấy được đặc sắc NT văn chính luận
của hịch.
- Biết vận dụng bài học để viết văn NL, có sự kết hợp giữa tư duy lôgíc và tư duy
hình tượng, giữa lí lẽ và tình cảm.
II. Chuẩn bị
- Giáo viên : soạn giáo án, sưu tầm tư liệu: Tranh, ảnh, tượng Trần Quốc Tuấn,
kiến thức về cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên xâm lược TK XIII
- Học sinh: Soạn bài
III. Tiến trình dạy học
1. Kiểm tra bài cũ: Vì sao thành Đại La được chọn làm kinh đô?
2. Bài mới:
TQT là một trong những danh tướng kiệt xuất của nhân dân VN và của thế giới trung đại.
Ông góp công lớn trong hai cuộc kháng chiến chống quân Mông- NGuyên. Là nhà lí luận
quân sự với các tác phẩm Vạn kiếp tông bí truyền thư, Binh thư yếu lược...
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG BÀI HỌC
I. Giới thiêu chung
1. Tác giả - Tác phẩm

Nêu những nét chính về tác giả?

* Tác giả: (1231- 1300), tước Hưng Đạo

Vương
- Là một danh tướng kiệt xuất của DT
- Có công lớn trong các cuộc chống Mông
– Nguyên
Trình bày hiểu biết của em về tác phẩm? * Tác phẩm
Em biết gì về thể hịch?
- Là thể văn nghị luận đời xưa, thường - Thuộc thể hịch(thể văn nghị luận trung
được vua chúa, tướng lĩnh hoặc thủ lĩnh đại)
một phong trào nào đó dùng để cổ động,
thuyết phục hoặc kêu gọi đánh giặc
- Theo Biên niên lịch sử cổ trung đại VN
thì bài này được công bố vào tháng 9 năm
1284, tại cuộc duyệt binh ở Đông Thăng
Long. Trong ba cuộc kháng chiến chống - Viết vào khoảng trước cuộc kháng chiến
Mông- Nguyên thời Trần thì cuộc kháng chống Mông – Nguyên lần thứ hai (1285)
chiến lần thứ hai là gay go nhất. Giặc cậy
thế mạnh ngang tàng hống hách. Ta sôi
sục quyết tâm chiến đấu. Nhưng trong
hàng ngũ tướng sĩ cũng có người dao
động, có tư tưởng cầu hoà. Để cuộc chiến
đấu giành thắng lợi điều quan trọng là
phải đánh bại tư tưởng dao động. Vì vậy
TQT viết bài hịch này.
- Ngôn ngữ không nặng nề, khoa trương
mà gần gũi, thân tình. Điều này phù hợp
với đối tượng và mục đích của bài hịch.
Đối tượng là ta nói với ta, còn mục đích là
đánh bại tư tưởng bàng quan, cầu an - Viết chủ yếu bằng văn biền ngẫu(từng
hưởng lạc, thờ ơ trước vận mệnh của đất cặp câu cân xứng nhau)

nước.
HS quan sát SGK


Bố cục chung của bài hịch gồm mấy
phần?
Thông thường bài hịch kêu gọi đánh gặc 2. Chú thích
có bốn phần chính:
3. Bố cục:
+ Phần 1: Nêu vấn đề
+ Phần 2: Thường nêu truyền thống vẻ
vang trong sử sách để gây lòng tin tưởng
+ Phần ba: Thường nhận định tình hình để
gây lòng căm thù giặc và phân tích để làm
rõ đúng sai
+ Phần kết thúc: đề ra chủ truơng cụ thể
và kêu gọi đấu tranh
Em có nhận xét gì về bố cục của bài
hịch này?
Kết cấu của bài hịch cơ bản giống kết cấu
chung của thể hịch nhưng có sự thay đổi
linh hoạt. Tác giả không nêu phần đặt vấn - Phần 1: Từ đầu...lưu tiếng tốt
đề riêng vì toàn bộ bài hịch là nêu vấn đề
-> Nêu gương trung thần dám xả thân lập
và giải quyết vấn đề.
công, ghi danh sử sách.
- Phần 2: tiếp...ta cũng vui lòng
-> Tố cáo tội ác của giặc, bộc lộ tâm trạng
của tác giả
- Phần 3: Tiếp... có được không

-> phân tích những mặt lợi của việc đánh
giặc cứu nước
- Phần 4: còn lại
Giọng điệu cần thay đổi linh hoạt cho phù -> Nêu nhiệm vụ cấp bách, khích kệ tinh
hợp với từng đoạn. Giọng điệu chung cần thần chiến đấu.
hùng hồn, tha thiết
II.Tìm hiểu văn bản


1. Đọc
Tác giả mở đầu bài hịch bằng cách nào?
Mở bài như vậy có ý nghĩa gì?

2. Tìm hiểu văn bản

Tất cả họ đều có chung một lòng trung a. Nêu gương sáng trong lịch sử
nghĩa. TQT nêu ra như vậy để muốn nói - Nêu những tấm gương trung thần trong
rằng: Họ đều là những tì tướng như các sử sách TQ hi sinh vì chủ, vì nước
ngươi, họ làm được tại sao các ngươi
-> Nhằm thức tỉnh và khích lệ ý chí lập
không thế?
công danh, hy sinh vì nước của nghĩa sĩ
Cách nêu dẫn chứng từ xa đến gần, từ xưa
đến nay nhằm làm nổi bật tinh thần quên
mình vì chủ. Điều quen thuộc là các tấm
gương ấy đều được dẫn từ sử sách TQ
như một thói quen truyền thống của các
nhà nho, nhà văn VN chịu ảnh hưởng sâu
sắc văn hoá Hán.
Điều đáng lưu ý là tác giả đưa ra những

tấm gương của các tướng Mông- Nguyên
đang là kẻ thù của đất nước. Đó chính là
một hạn chế của tác giả.
Tội ác và sự ngang ngược của kẻ thù
được tác giả lột tả ntn?

b.Tố cáo tội ác của giặc và nỗi lòng của
Em có nhận xét gì về những hành động tác giả
của chúng?
* Tội ác của giặc
Để lột tả điều đó tác giả sử dụng BPNT - Đi lại ngênh ngang
gì?


- Những hình ảnh ẩn dụ “ lưỡi cú diều ”, “ - Uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình
thân dê chó ” dùng để chỉ sứ Nguyên
- Đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ
-> có ý nghĩa gì diễn tả nỗi căm giận, lòng - Đòi ngọc lụa, thu bạc vàng
khinh bỉ giặc, chỉ ra nỗi nhục lớn khi chủ
- > Bằng những hành động thực tế và qua
quyền đất nước bị xâm phạm
hình ảnh ẩn dụ tác giả đã lột tả sự ngang
Có thể so sánh với thực tế lịch sử:
ngược, tham lam tàn bạo của giặc
+ Năm 1277, Sài Xuân đi xứ, buộc ta lên
tận biên giới đón rước
+ Năm 1281, Sài Xuân lại sang xứ, cưỡi
ngựa đi thẳng vào cửa Dương Minh, quân
sĩ Thiên Trường ngăn lại, bị Xuân lấy roi
đánh toặc cả đầu, vua sai Thượng tướng

Trần Quang Khải ra đón tiếp, Xuân nằm
khểnh không dậy. So với thực tế ấy sẽ
thấy tác dụng của lời hịch như đổ thêm
dầu vào lửa.
Trước thực tế đó TQT có những hành
động, thái độ ntn?

Những hành động, thái độ đó nói lên
điều gì?
Em có nhận xét gì về kết cấu câu văn * Nỗi lòng tác giả
trong đoạn văn trên?
- Tới bữa quên ăn- Nửa đêm vỗ gối
Mỗi chữ, mỗi lời như chảy trực tiếp từ trái - Ruột đua như cắt- Nước mắt đầm đìa
tim qua ngòi bút lên trang giấy. Câu văn
- Chỉ căm tức chưa xả thịt lột da - nuốt
chính luận mà khắc hoạ sinh động hình
gan uống máu quân thù
tượng người anh hùng yêu nước: đau xót
- Trăm thân phơi ngoài nội cỏ- nghìn xác


đến quặn lòng trước tình cảnh đất nước, này gói trong da ngựa cũng vui lòng
căm thù giặc đến bầm gan tím ruột, mong
rửa nhục đến quên ăn, quên ngủ, vì nghĩa
-> Sử dụng câu văn biền ngẫu để thể hiện
lớn mà coi thường xương tan, thịt nát
nỗi uất ức, căm tức khi chưa trả được thù,
sẵn sàng hi sinh để rửa sạch mối nhục cho
đất nước.

=> Tấm gương yêu nước bất khuất.
IV. Củng cố và hướng dẫn về nhà
1. Củng cố:
- Nắm được những nét chính về ấac giả và tác phẩm
- Nắm được nội dung hai phần đầu tiên của VB
2. Huớng dẫn về nhà:
- Hoàn thiện phần bài soạn “Hịch tướng sĩ”


TUẦN 23 - TIẾT 94: VĂN BẢN: HỊCH TƯỚNG SĨ
- Trần Quốc Tuấn I. Mục tiêu cần đạt
Giúp HS:
- Cảm nhận được lòng yêu nước bất khuất của TQT, của nhân dân ta trong cuộc
kháng chiến chống ngoại xâm thể hiện qua lòng căm thù giặc, tinh thần quyết chiến,
quyết thắng kẻ thù xâm lược.
- Nắm được đặc điểm cơ bản của thể hịch, thấy được đặc sắc NT văn chính luận
của hịch.
- Biết vận dụng bài học để viết văn NL, có sự kết hợp giữa tư duy lôgíc và tư duy
hình tượng, giữa lí lẽ và tình cảm.
II. Chuẩn bị
- Giáo viên : soạn giáo án, sưu tầm tư liệu: Tranh, ảnh, tượng Trần Quốc Tuấn,
kiến thức về cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên xâm lược TK XIII
- Học sinh: Soạn bài
III. Tiến trình dạy học
1. Kiểm tra bài cũ: Vì sao thành Đại La được chọn làm kinh đô?
2. Bài mới:
TQT là một trong những danh tướng kiệt xuất của nhân dân VN và của thế giới trung đại.
Ông góp công lớn trong hai cuộc kháng chiến chống quân Mông- NGuyên. Là nhà lí luận
quân sự với các tác phẩm Vạn kiếp tông bí truyền thư, Binh thư yếu lược...
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG BÀI HỌC
c. Mối ân tình giữa chủ và tướng và thái
độ của chut tướng trước những việc làm
của tướng sĩ

Chú ý vào ĐV: Các ngươi...Lúc bấy giờ,
dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có * Mối ân tình giữa chủ và tướng
được không


Mối ân tình giữa chủ và tướng sĩ dựa trên
những MQH nào?
- Mối quan hệ trên- dưới(giữa chủ tướng–
Đưa ra những MQH đó nhằm mục đích tì tướng, các thuộc tướng của mình )
gì?
- Mối quan hệ bình đẳng của những người

QH chủ tướng → khích lệ tinh thần trung cùng cảnh ngộ
quân ái quốc; QH cùng cảnh ngộ → khích -> Khích lệ ý thức trách nhiệm đối với ậo
lệ lòng ân nghĩa thuỷ chung của những vua tôi và với tình cốt nhục.
người chung hoàn cảnh
- Sau khi nêu mối ân tình giữa chủ soái và
tướng sĩ, TQT phê phán những hành động
sai trái của tướng sĩ
TQT đã chỉ ra những gì chưa tốt ở các
tướng sĩ?
* Phê phán những biểu hiện sai trái của
tướng sĩ:
NHư việc chọi gà, mê tiếng hát...

+ Không biết nhục, không biết lo cho chủ,
cho nước

+ Ham những thú vui tầm thường
Tác giả phân tích hậu quả của lối sống
+ Quên danh dự và bổn phận
này ntn?
+ Cầu an hưởng lạc
Qua đó tác giả bộc lộ thái độ ntn?
- > hậu quả là mất hết sinh lực và tâm trí
đánh giặc, dẫn đến cảnh nước mất nhà tan
=> Tác giả phê phán dứt khoát, rạch ròi
lối sống cá nhân, hưởng lạc của tướng sĩ
Sau đó tác giả khẳng định những hành
động đúng nên làm là gì? có dụng ý gì?
Nên nhoé câu: “đặt mồi lửa...”
Lợi ích của những việc làm này là gì?

* KHuyên bảo tướng sĩ
- Phải biết lo xa
- Tăng cường tập võ nghệ
- > Chống được giặc ngoại xâm, bảo vệ
được gia đình, đất nuớc


- Nghệ thuật lập luận : điệp ngữ, liệt kê,
Theo em trong hai ĐV trên tác giả thuyết so sánh tương phản, câu văn biền ngẫu
phục người ngh bằng lối lập luận nào?
d. Nêu nhiệm vụ cấp bách- khích lệ tinh

thần chiến đấu
Phần kết bài TQT đưa ra nội dung gì?

- Vạch rõ ranh giới giữa hai con đường
chính và tà, sống và chết

-> thái độ dứt khoát, giọng điệu tâm tình
nhằm động viên tới mức cao nhất ý chí và
Em có nhận xét gì về giọng điệu ở phần quyết tâm chiến đấu của mọi người
cuối bài hịch?
- Hãy nêu một số đặc sắc NT đã tạo nên
sắc thuyết phục người đọc bằng cả nhận
III. Tổng kết và luyện tập : Ghi nhớ
thức và tình cảm?
(SGK)
- Cảm nhận của em về ND bài hịch?
1. Tổng kết(ghi nhớ SGK)
Trả lời các câu hỏi trong SGK tr.61

2. Luyện tập

IV. Củng cố và hướng dẫn về nhà
1. Củng cố:
- Nắm được những nét chính về nội dung của bài hịch và những nét đặc sắc NT
2. Huớng dẫn về nhà:
- Học thuộc phần ghi nhớ
- Chuẩn bị bài: Hành động nói