Giáo án Ngữ văn 9 bài 8: Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga (trích Truyện Lục Vân Tiên)

LỤC VÂN TIÊN CỨU KIỀU NGUYỆT NGA
(Trích: Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu)
I. Mục tiêu
- Hiểu và lí giải được vị trí của tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên và đóng góp của Nguyễn Đình
Chiểu cho kho tàng văn học dân tộc
- Nắm được giá trị nội dung và nghệ thuật của một đoạn trích trong tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên
- Giáo dục cho HS thái độ: yêu chính nghĩa, ghét gian tà.
1. Kiến thức
- Trình bày nét chính về tác giả Nguyền Đình Chiểu và tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên. Thể loại
thơ lục bát truyền thống của dân tộc qua tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên
- Bước đầu hiểu về tác giả Nguyền Đình Chiểu và tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên. Thể loại thơ lục
bát truyền thống của dân tộc qua tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên
- Bước đầu hiểu về tác giả Nguyền Đình Chiểu và tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên. Phân tích được
thể loại thơ lục bát truyền thống của dân tộc qua tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên
2. Kĩ năng
- Đọc hiểu một đoạn trích truyện thơ
- Nhận diện và hiểu được tác dụng của các từ địa phương Nam Bộ được sử dụng trong đoạn trích
- Phân tích được tác dụng của các từ địa phương Nam Bộ được sử dụng trong đoạn trích
II. Các kĩ năng sống được giáo dục trong bài
III. Đồ dùng dạy học
1. GV: Bảng phụ, phiếu bài tập, tư liệu về Nguyễn Đình Chiểu.
2. HS: Chuẩn bị tốt các câu hỏi phần Đọc, hiểu văn bản
IV. Phương pháp
- PP: Vấn đáp, động não, bình giảng.
- KHTD: TLN
V. Các bước lên lớp
1. Ổn định tổ chức(1’)
2. Kiểm tra bài cũ(3’)
H. Đọc thuộc lòng diễn cảm đoạn trích “Mã Giám Sinh mua Kiều”, phân tích nhân vật Mã Giám
Sinh ?
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học

TaiLieu.VN

Page 1


Hoạt động của thầy và trò
HĐ1. Khởi động

TG

Nội dung

1’

Cố thủ tướng Phạm Văn Đồng đã
từng nói về Nguyễn Đình Chiểu: Trên
trời có những vì sao có ánh sáng khác
thường, nhưng thoạt nhìn chưa thấy
sáng song càng nhìn, càng sáng.
Nguyễn Đình Chiểu – Nhà thơ yêu
nước vĩ đại là một trong những ngôi sao
như thế. Ngay từ năm 1864, tức là chỉ
mươi năm sau khi tác phẩm ra đời, một
người Pháp đã dịch tác phẩm này ra
tiếng Pháp mà điều thôi thúc ông ta
chính là hiện tượng đặc biệt “ở Nam kì
lục tỉnh, có lẽ không có một người chài
lưới hay người lái đò nào lại không
ngâm nga vài ba câu Lục Vân Tiên
trong khi đưa đẩy mái chèo”.

HĐ2. HDHS đọc và TLCT
- Mục tiêu: HS đọc diễn cảm văn bản,
hiểu được các chú thích khó của văn
bản
- GVHD học sinh đọc chú ý chuyển
giọng sao cho phù hợp ở những câu kể,
tả trận đánh, cử chỉ và lời nói của hai
nhân vật chính sau trận đánh.
- GV đọc một đoạn, gọi học sinh đọc và
nhận xét.

15’

I. Đọc, tìm hiểu văn bản

1. Đọc văn bản

- GV Tóm tắt một lượt và hướng dẫn
học sinh tự tóm tắt.

H. Nêu hiểu biết của em về tác giả

TaiLieu.VN

Page 2


2. Thảo luận chú thích
a. Tác giả:
- Nguyễn Đình Chiểu (1822-1888) tục

gọi là Đồ Chiểu
- Quê nội ở Thừa Thiên Huế, quê ngoại
ở Gia Định.
- Đỗ tú tài ở Gia định 1843, năm 1849
ông bị mù.
- Về Gia Định dạy học, bốc thuốc,
- Cùng các lãnh tụ nghĩa quân (Trương
Định, Phan Tòng) bàn mưu tính kế
chống Pháp.
- Ông sáng tác nhiều thơ văn khích lệ
tinh thần yêu nước, chiến đấu của nhân
dân Nam Bộ.
H. Qua tìm hiểu chú thích Tác giả, em
hãy nêu những phẩm chất, tính cách,
những bài học lớn về con người nguyễn
Đình Chiểu?
- Nguyễn Đình Chiểu một nhân cách
lớn, nghị lực sống và cống hiến trọn đời

- Giữ trọn lòng trung thành với dân, với
nước cho đến khi qua đời.
- Ông để lại nhiều áng văn có giá trị
(viết bằng chữ nôm): Lục Vân Tiên,
Ngư tiều y thuật vấn đáp, Dương từ- Hà
mậu, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc...

Mới 26 tuổi đã tàn tật, đường công danh
nghẽn lối, đường tình duyên trắc trở, về
quê lại gặp buổi loạn li nhưng ông
không gục ngã trước số phận mà vẫn

ngẩng cao đầu mà sống. Ông ghé vai
gánh vác cả ba trọng trách: Làm một
thầy thuốc, một thầy giáo, một nhà thơ.
NĐC kiên quyết giữ vững lập trường
kháng chiến, tìm đến các căn cứ chống
giặc, làm quân sự cho các lãnh tụ nghĩa
quân.

TaiLieu.VN

Page 3


H. Nêu vài nét về tác phẩm này?

H. Em có nhận xét gì về kết cấu của tác
phẩm? Kiểu kết cấu ấy có ý nghĩa gì?
Kết cấu theo kiểu truyền thống của loại
truyện phương Đông, nghĩa là theo từng
chương hồi, xoay quanh diễn biến cuộc
đời các nhân vật chính.

b. Tác phẩm

Kiểu kết cấu này vừa phản ánh
chân thực cuộc đời đầy rẫy bất công vừa
nói lên khát vọng ngàn đời của nhân
dân ta “ở hiền gặp lành, cái thiện bao
giờ cũng chiến thắng cái ác, chính nghĩa
thắng gian tà.

- Là tác phẩm lớn gồm 2082 câu thơ
nôm lục bát.

- Viết khoảng đầu những năm 50 thế kỉ
XIX trong thời gian nhà thơ ở Gia Định.

- Tác phẩm được lưu truyền rộng rãi

H. Nêu đặc điểm thể loại? Nội dung tư
tưởng?
- HS trả lời
- GV chốt

- GV cùng HS tìm hiểu các chú thích
khác trong bài.
HĐ3. HDHS tìm hiểu bố cục
- Mục tiêu: HS chia được bố cục văn
bản và nêu được nội đung chính của văn
bản
TaiLieu.VN

+ Thể loại: Là một truyện thơ nôm
mang tính chất là một truyện để kể
nhiều hơn là để đọc, để xem.
+ Về nội dung tư tưởng:
- Xem trọng tình nghĩa giữa con người
với con người
- Đề cao tinh thần nghĩa hiệp.
- Thể hiện khát vọng của nhân dân

Page 4


H. Theo em văn bản được chia mấy
phần?

hướng tới lẽ công bằng và những điều
tốt đẹp trong cuộc đời.

- P1. 14 câu đầu: LVT đánh tan bọ
cướp, tiêu diệt kẻ cầm đầu Phong Lai

c. Các chú thích khác

- P2. Còn lại: Cuộc trò chuyện giữa
LVT với KNN
HĐ4. HDHS tìm hiểu văn bản

II. Bố cục

- Mục tiêu: Bước đầu cảm nhận được vẻ
đẹp của nhân vật LVT
- GV: LVT là một nhân vật lí tưởng của
tác phẩm. Đây là một chàng trai vừa rời
3’
trường học bước vào đời lòng đầy hăm
hở muốn lập công danh, cũng mong thi
thố tài năng cứu người, giúp đời. Gặp
tình huống bất bình này là một thử
thách đầu tiên cũng là một cơ hội hành

động cho chàng.

- Chia 2 phần

III. Tìm hiểu văn bản
H. Phẩm chất của LVT trong đoạn trích
này bộc lộ qua những tình huống nào?
+ Hành động đánh cướp

1. Nhân vật Lục Vân Tiên

+ Cách cư xử với KNN
H. Hành động đánh cướp của LVT được 20’
tác giả miêu tả tập trung trong những
câu thơ nào?

a, Hành động đánh cướp của Lục Vân
Tiên

TaiLieu.VN

Page 5


H. Em đánh giá như thế nào về hành
động đó?

“ Vân Tiên ghé lại bên đàng
Bẻ cây làm gậy nhằm làng xông vô
Kêu rằng bớ đảng hung đồ

Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân.”

- HS đọc từ đầu ... thân vong và tìm chi
tiết
H. Hình ảnh Vân Tiên đánh cướp được
miêu tả như thế nào?
H. Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ
thuật nào để miêu tả Vân Tiên đánh
cướp? Qua đó làm nổi bật phẩm chất
nào của nhân vật?
- TLN – 5’
- Các nhóm trình bày
- GV chốt kiến thức

- Vân Tiên chỉ có một mình, tay không.
Trong khi bọn cướp đông người, gươm
giáo đủ đầy, tiếng tăm lẫy lừng. Vân
Tiên bẻ cây làm gậy xông vô đánh
cướp.

“Vân Tiên tả đột hữu xông
Khác nào Triệu tử ....... dương dang”

- Sử dụng biện pháp nghệ thuật so sánh
để làm nổi bật tính cách anh hùng, tài
năng và tấm lòng vị nghĩa của Vân Tiên.

4. Củng cố và HDHS học bài ở nhà (2’)H. Đọc diễn cảm lại văn bản
- Nắm vững kiến thức về tác giả, tác phẩm.
TaiLieu.VN

Page 6


- Giờ sau tìm hiểu tiếp tiết 2 của văn bản

Văn bản: LỤC VÂN TIÊN CỨU KIỀU NGUYỆT NGA
(Trích: Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu)
I. Mục tiêu
- Đã tìm hiểu ở tiết 37
1. Kiến thức
- Trình bày nét chính về tác giả Nguyền Đình Chiểu và tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên. Thể loại
thơ lục bát truyền thống của dân tộc qua tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên
- Bước đầu hiểu về tác giả Nguyền Đình Chiểu và tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên. Thể loại thơ lục
bát truyền thống của dân tộc qua tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên
- Bước đầu hiểu về tác giả Nguyền Đình Chiểu và tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên. Phân tích được
thể loại thơ lục bát truyền thống của dân tộc qua tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên
2. Kĩ năng
- Đọc hiểu một đoạn trích truyện thơ
- Nhận diện và hiểu được tác dụng của các từ địa phương Nam Bộ được sử dụng trong đoạn trích
- Phân tích được tác dụng của các từ địa phương Nam Bộ được sử dụng trong đoạn trích
II. Các kĩ năng sống được giáo dục trong bài
III. Đồ dùng dạy học
1. GV: Bảng phụ, phiếu bài tập, tư liệu về Nguyễn Đình Chiểu.
2. HS: Chuẩn bị tốt các câu hỏi phần Đọc, hiểu văn bản
IV. Phương pháp
- PP: Vấn đáp, động não, bình giảng.
- KHTD: TLN
V. Các bước lên lớp
1. Ổn định tổ chức(1’)

2. Kiểm tra bài cũ(2’)
H. Nêu hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Đình Chiều và tác phẩm Lục Vân Tiên?
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học
TaiLieu.VN

Page 7


HĐ của thầy và trò
HĐ1. Khởi động

T.g

Nội dung chính

1’

Tiết trước chúng ta đã tìm hiểu được LVT
là người anh hùng, sau khi LVT đánh tan
bọn cướp cách đối xử với KNN như thế
nào chúng ta cùng tìm hiểu bài hôm nay
HĐ2. HD tìm hiểu văn bản.
- Mục tiêu: Khát vọng cứu người giúp đời 31’ III. Tìm hiểu văn bản
của tác giả và phẩm chất của hai nhân vật
Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga

H. LVT hỏi han KNN như thế nào?

H. Vì sao VT lại có thái độ như vậy?

H. Lời an ủi của LVT ntn?

1. Nhân vật Lục Vân Tiên
b. Cách cư xử của LVT với KNN.
“ Hỏi ai than khóc ở trong xe này?
Vân Tiên nghe nói liền cười.”
- Thấy hai cô gái còn chưa hết hãi
hùng, Vân Tiên đã tìm cách an ủi họ, ân
cần hỏi han.
“ Khoan khoan ngồi đó chớ ra
Làm ơn há để trông người trả ơn
Nhớ câu kiến ngãi bất vi

H. TG sử dụng NT gì, tác dụng của NT
đó?

Làm người thế ấy cũng phi anh hùng”

- TLN – 5’

- Ngôn ngữ đối thoại.

- Các nhóm báo cáo kết quả

- Lục VT là con người chính trực, hào
hiệp, trọng nghĩa khinh tài, từ tâm nhân
hậu.

- GV nhận xét
- Gọi học sinh đọc: Thưa rằng... cùng

ngươi.

2, Nhân vật KNN

H. Qua những lời giãi bày của KNN, em
TaiLieu.VN

Page 8


thấy nàng có những phẩm chất gì?
- HS dựa vào đoạn thơ và ý nghĩa câu trả
lời của KNN để nêu nhận xét.

“Làm con đâu giám cãi cha

- GV tóm tắt các ý kiến của hs và chốt lại
kiến thức.

Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa

Trước xe quân tử tạm ngồi
Hà Khê qua đó cũng gần
Xin theo cùng thiếp đền ân cho chàng.

H*. Đánh giá của em thế nào về những
hình ảnh trên?

Gẫm câu báo đức thù công
Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi.”

- HS trả lời
- GV chốt
- Ngôn ngữ đối thoại
H. Theo em, nhân vật trong đoạn trích
này được miêu tả chủ yếu qua ngoại hình,
nội tâm hay hành động, cử chỉ? Điều đó
cho ta thấy truyện LVT gần với loại
truyện nào mà em đã học?

- Nguyệt Nga là một cô gái khuê các,
thuỳ mị nết na, có học. Nàng rất áy náy,
băn khoăn tìm cách trả ơn nói lên lòng
biết ơn của mình.

- Nhân vật LVT được miêu tả qua hành
động, cử chỉ
- Truyện gần với truyện dân gian.
H*. Em có nhận xét gì về ngôn ngữ của
tác giả trong đoạn thơ trích?
- Ngôn ngữ bình dị, mộc mạc gần với lời
nói thông thường và mang màu sắc địa
phương Nam Bộ nó có phần thiếu trau
truốt uyển chuyển nhưng lại phù hợp với
ngôn ngữ người kể, rất tự nhiên dễ đi vào
quần chúng.
HĐ4: HD tổng kết rút ra ghi nhớ
- Mục tiêu: HS rút ra được ND và NT
chính của truyện
H. Qua đoạn trích em hiểu tác giả muốn

bộc lộ khát vọng gì?
TaiLieu.VN

IV. Ghi nhớ (SGK)
Page 9


- HS đọc ghi nhớ
- GV nhấn mạnh nội dung chính.

3’

HĐ5: HD học sinh luyện tập

- ND
- NT

- Mục tiêu: HS giải được các bài tập
- Gọi 2 học sinh đọc đoạn thơ.
- Nhận xét
V. Luyện tập
5’

4. Củng cố và HDHS học bài (2’)
H. Qua đoạn trích em hiểu tác giả muốn bộc lộ khát vọng gì?
- Học thuộc lòng đoạn trích, học để nắm vững nội dung
- Chuẩn bị: Bài Ôn tập văn học trung đại

TaiLieu.VN

Page 10