Giáo án Ngữ văn 10 tuần 24 bài: Chuyện chức phán sự đến Tản Viên Nguyễn Dữ

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 10
CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN
Tiết

Nguyễn Dữ

A. Mục tiêu bài học:
Giúp hs:- Thấy được phẩm chất khảng khái, dũng cảm, chính trực, trọng công lí
của nhân vật Ngô Tử Văn- đại biểu cho chính nghĩa chống lại những thế lực gian tà.
- Củng cố lòng yêu chính nghĩa và niềm tự hào về người trí thức nước Việt.
- Thấy được nghệ thuật kể chuyện sinh động, hấp dẫn, giàu kịch tính, vai
trò của yếu tố kì ảo đối với việc phản ánh hiện thực cuộc sống xã hội đương thời.
B. Sự chuẩn bị của thầy và trò:
- Sgk, sgv và một số tài liệu tham khảo.
- Hs soạn bài theo các câu hỏi trong sgk.
- Gv soạn thiết kế dạy- học.
C. Cách thức tiến hành:
Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp hướng dẫn hs: đọc
diễn cảm, trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi.
D. Tiến trình dạy- học:


1. Ổn định tổ chức lớp.
2. Kiểm tra bài cũ.
3. Bài mới:
* Giới thiệu bài mới: Trong chương trình Ngữ Văn lớp 9- THCS, các em đã được
học tác phẩm Chuyện người con gái Nam Xương, là một trong hai mươi câu chuyện
trong Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ. Hôm nay, chúng ta lại cùng tìm hiểu về
một câu chuyện nữa trong tập truyện kí đócủa ông. Đó là Chuyện chức phán sự đền
Tản Viên, một tác phẩm ca ngợi những nho sĩ, trí thức khảng khái, chính trực vì
nghĩa lớn chống gian tà. Đồng thời qua lớp vỏ của yếu tố kì ảo, chúng ta cũng phần

nào thấu hiểu được cốt lõi hiện thực lịch sử đương thời.
Hoạt động của gv và hs

Yêu cầu cần đạt

Hs đọc phần Tiểu dẫn- sgk.

I. Tiểu dẫn:

- Nêu các nét chính về tác giả 1. Tác giả Nguyễn Dữ:
Nguyễn Dữ?

- Sống vào khoảng thế kỉ XVI.
- Quê quán: xã Đỗ Tùng- huyện Trường Tân (nay
thuộc huyện Thanh Miện- Hải Dương).
- Xuất thân trong gia đình khoa bảng.
- Từng đi thi và đã ra làm quan nhưng ko bao lâu


- Em có hiểu biết gì về truyện thì lui về ẩn giật.
truyền kì?

2. Thể loại truyện truyền kì:

Gv bổ sung: Qua truyện truyền - Là một thể văn xuôi tự sự thời trung đại, có thể
kì, chúng ta thấy đằng sau xen thơ ca, các lời bình luận của tác giả hoặc
những chi tiết hoang đường kì người khác ở cuối mỗi truyện.
ảo (phi hiện thực) lại là những
vấn đề cốt lõi của hiện thực, thể

- Phản ánh hiện thực qua những yếu tố kì lạ,
hoang đường.

hiện rõ quan niệm và thái độ
của tác giả.

- Viết bằng chữ Hán.

Gv giải thích nhan đề:
+ Truyền kì : những chuyện kì
lạ được lưu truyền trong dân
gian.
+ Mạn lục: ghi chép một cách 3. Tác phẩm Truyền kì mạn lục:
rộng rãi.

- Viết bằng chữ Hán.

 Ghi chép một cách rộng rãi - Ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI.
những chuyện kì lạ được lưu
truyền trong dân gian.
 Thái độ khiêm tốn của tác giả.

- Gồm 20 câu chuyện.
- Giá trị nội dung:


Bởi tác phẩm thực sự là một + Là một tiếng nói phê phán hiện thực.
sáng tác văn học với sự gia + Cảm thông, bênh vực những con người nhỏ bé
công hư cấu sáng tạo, trau với số phận bi thảm, đặc biệt là người phụ nữ với
chuốt, gọt rũa của tác giả.

khát vọng hạnh phúc lứa đôi.

- Tác phẩm gồm bao nhiêu câu + Thể hiện tinh thần dân tộc, niềm tự hào về nhân
chuyện, viết bằng loại chữ nào tài, văn hóa nước Việt, đề cao đạo đức nhân hậu,
và ra đời vào khoảng thời gian thủy chung.
nào?

+ Khẳng định quan điểm sống “lánh đục về trong”

- Nêu giá trị nội dung và nghệ của lớp trí thức ẩn dật đương thời.
thuật của tác phẩm?

- Giá trị nghệ thuật: được Vũ Khâm Lân (thế kỉ
XVII) khen tặng là “thiên cổ kì bút”.

II. Đọc- hiểu văn bản:
1. Đọc.
Yêu cầu hs đọc diễn cảm nối 2. Bố cục: 4 phần.


tiếp các phần của tác phẩm.

- P1: “Ngô Tử Văn...ko cần gì cả”

- Tìm bố cục của tác phẩm?

 Giới thiệu nhân vật và hành động đốt đền tà.

Gv yêu cầu hs về nhà tóm tắt - P2: “Đốt đền xong... khó lòng thoát nạn”

tác phẩm theo bố cục đã tìm

 Tử Văn gặp bách hộ Thôi và Thổ thần.

được.
- P3: “Tử Văn vâng lời...mất”
 Tử Văn bị bắt, đối chất ở Minh ti trước Diêm
Vương, được tha, nhận lời tiến cử làm quan phán
sự ở đền Tản Viên.
- P4: còn lại.
 Cuộc gặp gỡ tình cờ giữa quan phán sự đền Tản
Viên và người quen cũ.
 Lời bình của tác giả.
2. Tìm hiểu văn bản:
a. Nhân vật Ngô Tử Văn- người đốt đền tà:
- Tên chữ (tự): Ngô Tử Văn.
- Ngay từ đầu truyện, tác giả đã
giới thiệu gì về nhân vật chính?

Tên tục: Soạn.
- Quê quán: người huyện Yên Dũng, đất Lạng


Cách giới thiệu như vậy có tác Giang.
dụng gì?

- Tính tình: khảng khái, nóng nảy.
- Phẩm chất: cương trực, dũng cảm, trọng công lí.
 Tác giả giới thiệu nhân vật trực tiếp nhân vật
một cách ngắn gọn về tên họ, quê quán cụ thể, đặc

biệt là tính tình, phẩm chất nổi bật bằng những từ
ngữ khẳng định, khen ngợi.
 Tác dụng: định hướng rõ cho sự tiếp nhận câu
chuyện của người đọc (biểu hiện của tính khảng
khái, cương trực của nhân vật ntn?).
 Đó là cách giới thiệu nhân vật (mở truyện)
truyền thống, chưa thoát khỏi cách kể chuyện của

- Vì sao Ngô Tử Văn quyết định dân gian.
đốt đền?

- Tử Văn đốt đền vì tức giận, ko chịu được cảnh

- Chàng đã làm việc đó ntn? Ý yêu tà tác oai tác quái hại dân.
nghĩa?
Hs thảo luận, phát biểu.
Gv nhận xét, bổ sung: Cách làm

- Cách thực hiện:
+ Tắm gội sạch sẽ.
+ Khấn trời đất.


công việc ghê gớm khiến mọi + Châm lửa đốt đền.
người “lắc đầu, lè lưỡi, lo sợ + Không hề lo sợ hậu quả.
thay cho chàng” vừa cẩn trọng,

 Cẩn trọng, công khai, đàng hoàng, quyết liệt.

vừa công khai, đàng hoàng,

quyết liệt. Chàng tự tin vào

- Ý nghĩa:

hành động chính nghĩa của + Thể hiện sự khảng khái, chính trực, dũng cảm
mình, tỏ thái độ chân thành, muốn vì dân trừ hại của kẻ sĩ.
trong sạch của mình mong được + Thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc
trời đồng tình, ủng hộ.

diệt trừ hồn tên tướng giặc xâm lược hung bạo,

- Hậu quả của việc đốt đền với bảo vệ Thổ thần nước Việt...
Tử Văn là gì?

- Phân tích hình ảnh, lời nói, - Hậu quả:
bản chất tên tướng giặc?

+ Tử Văn bị “sốt nóng sốt rét”.

Gv bổ sung: Như vậy, tà đã đội + Bị hồn ma tên tướng giặc mắng mỏ.
nốt chính, ác lại nhân danh
thiện để cao giọng giảng giải

+ Bị hắn đe dọa, quyết kiện Tử Văn ở âm phủ.


đạo đức. Bởi lẽ, lúc sống, y đã
theo chân Mộc Thạnh xâm lược - Hình ảnh hồn ma tên tướng giặc:
đất nước ta, tàn hại dân ta. Khi

+ Diện mạo: khôi ngô, cao lớn, đầu đội mũ trụ.

bị bỏ xác nơi chiến trường, y lại
tiếp tục đánh đuổi, chiếm đền
của Thổ thần, tác oai tác quái. Y

+ Lời nói: tỏ vẻ hiểu biết.
+ Bản chất thực: xảo trá, tham lam, hung ác.

tự lật tẩy bản chất xảo trá, quan
tói lọc lừa, cậy thế làm càn,
tham lam, hung ác.
- Trước những lời lẽ của tên
tướng giặc, Tử Văn có thái độ
ntn?
- Thái độ của Tử Văn: coi thường, tự tin vào việc
Gv bổ sung: Tử Văn biết rõ sự
làm chính nghĩa của mình.
thật về việc làm tác oai tác quái,
hung ác của kẻ lên giọng giảng
giải đạo đức cho mình nên
chàng coi thường y, vẫn cứ ngồi
tự nhiên ngất ngưởng. Tính
chàng vốn can trường, tự tin


vào việc mình làm.

Tiết 2
Hoạt động của gv và hs

Yêu cầu cần đạt

Gv tiếp tục hướng dẫn hs - Cuộc gặp gỡ với ông già Thổ công:
tìm hiểu nhân vật Tử Văn + Giúp Tử Văn thấy rõ bản chất giả mạo, xảo trá,
theo bố cục của truyện:

những hành động tác oai tác quái của hồn ma tên

- Cuộc gặp gỡ với nhân vật tướng giặc.
ông già Thổ công có tác + Thổ công mong Tử Văn quyết tâm và bày cách giúp
dụng gì đến sự phát triển chàng làm việc nghĩa đến cùng.
của cốt truyện và nhân vật

Tạo ra sự phát triển lôgíc cho câu chuyện.

chính?
- Tinh thần, thái độ và lời
nói của Tử Văn trên đường
bị quỷ sứ bắt đi và trong
điện, trước Diêm Vương - Khi bị quỷ sứ bắt đem giải xuống âm phủ:
ntn?
Gv bổ sung:

+ Tinh thần, thái độ: điềm nhiên, ko hề khiếp sợ trước
cảnh địa ngục rùng rợn, quỷ sứ đe dọa.

+ Cảnh địa phủ thật ghê + Vẫn một mực kêu oan, đòi được phán xét minh

rợn: gió tanh sông xám, hơi bạch, công khai.
lạnh thấu xương, hai bên
cầu có đến mấy vạn quỷ
Dạ Xoa...
+ Tử Văn bị kết tội “tội
sâu ác nặng, ko được dự
vào hàng khoan giảm”
+ Khi chàng kêu oan, lại bị
kết thêm tội bướng bỉnh,
ngoan cố. Nhưng bao nhiêu
sự đe dọa ko hề làm chàng
nhụt chí, khiếp sợ. chàng
tin và đấu tranh cho sự thật,
cho chính nghĩa. Chàng
tranh biện trực tiếp với tên
đội mũ trụ với lời lẽ cứng
cỏi, ko chịu nhún nhường,
kiên quyết đấu tranh cho
chân lí, cho lẽ phải, biện hộ
cho mình và cứu giúp Thổ

- Thái độ và lời lẽ của tên cư sĩ giả hiệu:
+ Tỏ vẻ khúm núm, bị oan ức, đáng thương, đáng
được bênh vực.


thần.

+ Ra vẻ nhún nhường để khép thêm cho Tử Văn tội

- Thái độ và lời lẽ của tên bướng bỉnh, ngoan cố.
cư sĩ giả hiệu ra sao? Nó + Khi Tử Văn quả quyết yêu cầu Diêm Vương đem tư
cho thấy điều gì ở bản chất giấy đến đền Tản Viên để láy chứng cớ từ đức Thánh
của y?

Tản, nếu Diêm Vương làm y lời Tử Văn thì hắn hết
đường bao biện, sự thật sẽ được phơi bày...Y lại cố tỏ
ra rộng lượng, xin Diêm Vương khoan dung cho Tử
Văn để thể hiện đức hiếu sinh.
 Y tự lật tẩy bản chất xảo trá, giả hiệu, tạo sự sơ hở để
Diêm Vương nghi ngờ, quyết tâm làm rõ sự thật.
- Ý nghĩa của việc Diêm Vương xử kiện:
+ Thể hiện niềm tin của con người thời trung đại: bên
cạnh cõi trần còn có một thế giới khác là âm phủ, nơi
con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán
xét và thưởng phạt về những việc làm của mình khi
còn sống.
+ Thể hiện khát vọng công lí chưa thực hiện được
trong cuộc sống trần thế của người xưa.
+ Nhằm đẩy xung đột kịch tính của truyện đến cao


trào để nhân vật chính Tử Văn có dịp bộc lộ bản lĩnh,
khí phách của mình.
+ Có ý nghĩa khuyên răn con người nên sống và hành
- Chức quan phán sự là
chức quan ntn? Tại sao Tử

động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm
điều ác.

Văn được nhậm chức quan - Quan phán sự: chức quan coi việc xử án ngày xưa
đó? Việc nhậm chức của (xem xét các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án),
chàng có ý nghĩa gì?

là chức quan thực hiện công lí.

Gv bổ sung: Đền Tản Viên - Tử Văn được tiến cử nhậm chức trên vì chàng dũng
thờ đức Thánh Tản- người cảm bảo vệ công lí, chính nghĩa.
phán xử rõ mọi công đức, - Ý nghĩa:
tội trạng của con người trần + Là một phần thưởng xứng đáng.
thế. Tử Văn nhậm chức
phán sự - xem xét các vụ

+ Khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái
ác, bảo vệ công lí.

kiện tụng, giúp việc xử án
cho đức Thánh Tản – góp
phần thực hiện công lí
chính nghĩa.
Gv chuyển ý, nêu vấn đề:

b. Ngụ ý phê phán:
- Hồn ma tên tướng giặc Minh giả mạo Thổ thần. Lúc
sống cũng như khi đã là ma, y đều hung ác, xảo quyệt,


Bên cạnh việc đề cao chàng tham lam, hại dân, hại thần nên đã bị Diêm Vươngnho sĩ kiên cường, vì dân đại diện công lí trừng trị đích đáng.
trừ tà, truyện còn ngụ ý phê - Thánh thần, quan lại ở cõi âm cũng tham nhũng để

phán những ai và những cái ác lộng hành. Diêm Vương và cộng sự quan liêu,
hiện tượng, vấn đề gì trong xa dân để bao người tốt phải chịu oan ức, bất công,
xã hội đương thời?

ngang trái.
 Đó là những chi tiết hoang đường kì ảo nhằm phản
ánh hiện thực: hiện tượng oan trái, bất công của cõi
trần, quan lại tham nhũng, vua xa dân, người tốt phải
chịu bất công, ngang trái.

- Phân tích nghệ thuật kể

c. Nghệ thuật kể chuyện:

chuyện đặc sắc và hấp dẫn - Sử dụng yếu tố kì ảo dày đặc: xen lẫn chuyện người,
của Nguyễn Dữ?
Gợi mở: Vai trò của yếu tố
kì ảo bên cạnh yếu tố hiện

chuyện ma, chuyện thần, thế giới thực- ảo, trần thếđịa ngục, việc chết đi- sống lại, người trần bên cạnh
quỷ sứ, Thổ công, Diêm Vương,...

thực? Phân tích kịch tính  Tăng tính li kì, hấp dẫn.
(các bước phát triển) của  Là phương thức đặc biệt để chuyên chở nội dung và
câu chuyện?

cảm hứng hiện thực (là cách phản ánh hiện thực thâm


thuý, sâu sắc).

- Giàu kịch tính:
+ Phần trình bày (mở đầu): giới thiệu nhân vật (tên,
quê quán, tính cách, phẩm chất).
+ Khai đoạn (thắt nút): hành động đốt đền tà của Tử
Văn.
+ Phát triển: Tử Văn lên cơn sốt, gặp tên tướng giặc và
Thổ thần, bị bắt xuống âm phủ trị tội.
+ Đỉnh điểm (cao trào): Diêm Vương chấp nhận yêu
cầu đối chất của Tử Văn.
+ Kết thúc (mở nút): tên tướng giặc bị trị tội, Tử Văn
được ban thưởng.
III. Tổng kết bài học:
Chủ đề của truyện:
- Đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu
- Nêu chủ đề của truyện?

tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn,

Hs suy ngẫm, phát biểu.

một đại biểu của trí thức nước Việt.

Gv nhận xét, chốt ý, yêu - Niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến


cầu hs học phần ghi nhớ- thắng gian tà.
sgk.
E. Củng cố, dặn dò:
Yêu cầu hs:- Học bài, làm các bài tập ở phần luyện tập.
- Đọc trước bài làm văn: Luyện tập viết đoạn văn thuyết minh.

(Sưu tầm)