Giáo án Ngữ văn 10 tuần 1: Tổng quan văn học Việt Nam

TUẦN 1: TỔNG QUAN VĂN HỌC VIỆT NAM
A-MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức:
Giúp học sinh:
- Nắm được những kiến thức chung nhất, tổng quát nhất về hai bộ phận của VHVN và quá
trình phát triển của văn học viết Việt Nam.
- Nắm vững hệ thống vấn đề về:
+ Thể loại của VHVN.
+ Con người trong VHVN.
2. Kĩ năng:
Vận dụng để tìm hiểu và hệ thống hoá những tác phẩm sẽ học về văn học VN
3. Thái độ:
Bồi dưỡng niềm tự hào về truyền thống văn hóa của dân tộc qua di sản văn học được học.
Từ đó có lòng say mê với VHVN.
B-CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
GV: SGK, SGV Ngữ văn 10, Tài liệu tham khảo, Thiết kế bài giảng
HS: SGK, vở soạn, tài liệu tham khảo
C- Phương pháp thực hiện
Gv kết hợp phương pháp đọc sáng tạo, đối thoại, trao đổi, nêu vấn đề, thảo luận, tích hợp
D- TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định tổ chức lớp:
Lớp
Vắng
2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra đồ dùng học tập của học sinh( SGK, vở ghi, vở soạn..)
3. Bài mới
Lịch sử văn học của bất cứ dân tộc nào đều là lịch sử tâm hồn của dân tộc ấy. Để cung
cấp cho các em nhận thức những nét lớn về văn học nước nhà, hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu bài
“ Tổng quan VHVN”.


HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN – HỌC

SINH

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

G: ? Hãy cho biết bố cục bài “ Tổng quan
VHVN” gồm mấy phần? Mỗi phần nêu lên
những vấn đề gì của văn học?

A. Tìm hiểu chung

H: Ngoài phần đặt vấn đề “ Trải qua… tinh
thần ấy” bài “ Tổng quan…” được chia làm
3 phần lớn:

* Văn học Việt Nam:

-

Các bộ phận hợp thành của VHVN

-

Quá trình phát triển của VH viết VN

+, Ra đời rất sớm( công xã nguyên thủy), con
người chưa có chữ viết, cách cảm cách nghĩ còn
hồn nhiên...

-

Con người VN qua VH

G ? Phần đặt vấn đề giới thiệu điều gì?
H đọc phần I(Sgk-5)
G yêu cầu hsinh lên bảng vẽ sơ đồ các bộ
phận hợp thành của VHVN?
-> Gọi hsinh khác nhận xét, bổ sung.
-> G kết luận
? Trình bày hiểu biết về VHDG?( ra đời từ
bao giờ? có đặc điểm gì về thể loại?..)

I. Các bộ phận hợp thành của văn học Việt
Nam.
- VH dân gian:

+, Lực lượng sáng tác: tập thể nhân dân lao
động -> tính truyền miệng.
+, Thể loại: thần thoại, sử thi, cổ tích, truyền
thuyết…
- Vhọc viết:
+,Thế kỉ X phát triển, được ghi lại bằng chữ
viết( Hán, Nôm, Quốc ngữ).
+, Lực lượng sáng tác :trí thức -> mang dấu ấn
cá nhân, tác giả.
+, Thể loại:
. X -> XIX( VHTĐại): VH chữ Hán( văn xuôi,
thơ, văn biền ngẫu), VH chữ Nôm( thơ, văn biền
ngẫu).
. Từ đầu XX đến nay( VHHĐại):VH viết bằng
chữ quốc ngữ: tự sự , trữ tình, kịch.

? Vhọc viết có gì khác so với VHDG?

II.Quá trình phát triển của văn học viết Việt
Nam.
1. Văn học trung đại( X -> hết XIX)

? Quá trình phát triển của văn học viết Việt
Nam được chia làm mấy thời kì?

- Tồn tại: bối cảnh xã hội phong kiến -> vhọc
chịu ảnh hưởng của luồng tư tưởng phương


-Vhọc viết VN: 3 thời kì

Đông( đặc biệt TQuốc)

+, VH từ tkỉ X->XIX(VHTĐại)

- Hình thức: chữ Hán -> đạt nhiều thành tựu.

+, VH từ đầu tkỉ XX->CMT8/45
+, VH từ sau CMT8/45-> hết tkỉ XX
VHHĐại.
Thời kì VHTĐại có đặc điểm gì nổi bật?
Lấy d/chứng minh họa cụ thể?
? Vì sao vhọc từ tkỉ X đến hết XIX có sự
ảnh hưởng của VHTQuốc? ảnh hưởng
ntnào?

? Kể tên tác giả, tác phẩm tiêu biểu?
? Em có suy nghĩ gì về sự phát triển VH
Nôm của VHTĐ?

chữ Nôm: thơ Hồ Xuân Hương,
NTrãi…
- Tư tưởng: Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo…
( Truyện Kiều, Lục Vân Tiên- ( nam nữ thụ thụ
bất thân, tam tòng tứ đức, trai thời trung hiếu
làm đầu, trung quân ái quốc…)
- Nội dung: cảm hứng yêu nước( gắn với tư
tưởng trung quân), cảm hứng nhân đạo.
2.Văn học hiện đại( từ đầu thế kỉ XX cho tới
ngày nay)
- Về tác giả: xuất hiện đội ngũ nhà văn, nhà thơ
chuyên nghiệp, lấy việc viết văn, sáng tác thơ
làm nghề nghiệp.

(-> Sự phát triển của vhọc Nôm gắn liền với
những truyền thống lớn nhất của VHTĐ đó
là lòng yêu nước,tinh thần nhân đạo,tính
hiện thực, đồng thời phản ánh quá trình dân - Về hình thức: chữ quốc ngữ( chữ Hán- Nôm
tộc hóa và dân chủ hóa phát triển cao).
thất thế).
?Tại sao VHVN từ đầu thế kỉ XX đến nay
lại được gọi là văn học hiện đại?
(->phát triển trong thời đại mà quan hệ sản
xuất chủ yếu dựa vào hiện đại hóa. Mặt
khác những luồng tư tưởng tiến bộ của văn
hóa phương Tây đã thay đổi cách cảm, cách

nghĩ, cách nhận thức, cách nói của con
người VNam).
? Sự đổi mới ấy được biểu hiện cụ thể ra
sao?Lấy d/chứng minh họa?

- Về đời sống văn học: nhờ có báo chí và kĩ
thuật in ấn hiện đại-> tphẩm VH đi vào đời sống
nhanh hơn, mqhệ giữa độc giả- tác giả mật thiết
hơn.
- Về thể loại: xuất hiện thơ mới, tiểu thuyết, kịch
nói…
- Về thi pháp: xuất hiện hệ thống thi pháp mới.
+, VHTĐại: ước lệ, tượng trưng, khuôn mẫu
(Truyện Kiều- NDu), tính phi ngã.

+, VHHĐại: tả thực, chi tiết( Chí Phèo- NCao),
- Tản Đà: Mười mấy năm xưa ngọn bút lông tính bản ngã( cái tôi được đề cao- XDiệu: Ta là
Xác xơ chẳng bợn chút hơi đồng
một..)
Bây giờ anh đổi lông ra sắt


Cách kiếm ăn đời có nhọn không
- buổi giao thời: cũ – mới tranh nhau, Á- Âu ->Thành tựu nổi bật: +, VH yêu nước và cách
lẫn lộn: +, Nào có ra gì cái chữ Nho
mạng gắn liền với công cuộc gpdtộc.
Ông Nghè, ông Cống cũng…

+, Thể loại: phong phú, đa dạng.

+, Ông Nghè, ông Cống tan mây …
Đứng lại nơi đây một tú tài
+, Bài “ Ông đồ”( VĐLiên)
- Trích nhận định của Lưu Trọng Lư: “
Phương Tây bây giờ đã đi đến chỗ sâu nhất
trong hồn ta…”.
? Những thành tựu đạt được của văn học
thời kì này?
G dẫn dắt: “ VH là nhân học. Con người là
đối tượng phản ánh… trong nhiều mqhệ đa
dạng”. Đó là những mqhệ nào?
? Kể tên một số tác phẩm đã học trong
chương trình phản ánh mqhệ ấy?

III. Con người Việt Nam qua văn học.
1. Con người VNam trong quan hệ với thế giới
tự nhiên.
VDụ: Truyền thuyết “ Sơn Tinh – Thủy Tinh”
Ca dao về tình yêu qhương đnước.
Thơ NTrãi, Hồ Chí Minh…
- Trong quan hệ với thế giới tự nhiên: thiên
nhiên là bạn.
+, hình thành tình yêu thiên nhiên.
+,từ tình yêu thiên nhiên hình thành các hình
tượng nghệ thuật.
Vdụ: .Thuyền về có nhớ bến chăng?
Bến thì một dạ…
. Mới ra tù tập leo núi( HCM)
2. Con người VNam trong quan hệ quốc gia,
dân tộc.

Từ đó rút ra nhận xét gì?

- Tinh thần yêu nước( sợi chỉ đỏ): tình yêu quê
hương, tự hào về truyền thống văn hóa ,lịch sử,
ý chí căm thù quân xâm lược, dám hi sinh vì độc
lập- tự do…
Vdụ : Nam quốc sơn hà; Bình Ngô đại cáo; Hịch
tướng sĩ…
3. Con người VNam trong quan hệ xã hội.

? Có mqhệ như thế nào? Biểu hiện ra sao?
D/chứng.

- Lòng nhân đạo, tình yêu thương con người ->
tiền đề quan trọng cho sự hình thành chủ nghĩa


hiện thực và chủ nghĩa nhân đạo trong văn học.
Vdụ : Bình Ngô đại cáo (Ng Trãi)
? Một trong những phẩm chất tốt đẹp của
con người VNam là gì? Nó được biểu hiện
cụ thể ntnào qua thơ văn?

-> Nhìn thẳng vào thực tại với tinh thần phê
phán và cải tạo xã hội là một truyền thống
lớn của VHVN.

Truyện Kiều(Nguyễn Du)
4. Con người Việt Nam và ý thức về bản thân.

- Xu hướng chung: xây dựng đạo lí làm người
với nhiều phẩm chất tốt đẹp: nhân ái, thủy
chung, tình nghĩa, vị tha, đức hi sinh…
IV. Tổng kết.
- Ghi nhớ (sgk)
B. Bài tập.
* Bài tập 3( SBT-5)

? Những điểm cần ghi nhớ qua bài học?
-> Gọi hsinh đọc phần ghi nhớ .

- Cho biết:
b, Tên một vài tác phẩm thể hiện
lòng yêu nước.
c, Tên một vài tác phẩm có nội dung phê phán
xã hội phong kiến, thực dân nửa phong kiến…
d, Một vài câu ca dao, bài thơ về tình yêu.

GV hướng dẫn học sinh làm BT

4. Củng cố: ? Nêu các bộ phận hợp thành và quá trình phát triển của VHVN?
? Một số điểm khác giữa VHTĐại – VHHĐại?
5. Hướng dẫn học bài ở nhà và chuẩn bị bài mới
- Hoàn thành bài tập và đọc thêm TLTK
- Chuẩn bị bài: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.
E. RÚT KINH NGHIỆM