Giáo án Ngữ văn 10 tuần 25 bài: Những yêu cầu về sử dụng tiếng Việt

BÀI SOẠN NGỮ VĂN 10 – GV NỊNH THỊ HỒNG LOAN

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 10
NHỮNG YÊU CẦU VỀ SỬ DỤNG TIẾNG VIỆT
I. Mục tiêu cần đạt:
- Kiến thức: HS nắm được:
+ Những yêu cầu sử dụng đúng tiếng Việt theo các chuẩn mực về ngữ âm và chữ
viết, về từ ngữ, về phong cách ngôn ngữ.
+ Những yêu cầu sử dụng hay để đạt hiệu quả giao tiếp cao.
- Kĩ năng:
+ Sử dụng tiếng Việt theo đúng các chuẩn mực ngôn ngữ.
+ Sử dụng sáng tạo, linh hoạt theo các phương thức chuyển đổi, theo các phép tu
từ.
+ Phát hiện, phân tích và sửa lỗi về phát âm, về chữ viết, dùng từ, đặt câu, cấu tạo
văn bản, về phong cách ngôn ngữ....
- Thái độ: Ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.
II. Chuẩn bị của thầy và trò:
- GV: SGK, SGV, bài soạn, bài soạn điện tử, máy chiếu
- HS: Vở soạn, sgk, vở ghi
III. Tiến trình bài giảng:
1. Kiểm tra bài cũ: Không thực hiện
2. Bài mới:
* Cho HS chọn từ đúng:
A
1

Khô ráo

B
Khô dáo

TRƯỜNG THPT XUÂN HUY – YÊN SƠN – TUYÊN QUANG

1


BÀI SOẠN NGỮ VĂN 10 – GV NỊNH THỊ HỒNG LOAN

2

Bàn hoàng

Bàng hoàng

3

Lãng mạn

Láng mạng

4

Nồng nàn

Lồng làn

5

Chau chuốt

Trau chuốt

6

Vợ trồng

Vợ chồng

7

Phượng vĩ

Phượng ví

* Trình chiếu một số câu sử dụng không đúng chuẩn mực tiếng Việt
Như các em đã thấy một bộ phận không nhỏ người Việt Nam hiện nay, nhất là lứa
tuoir học sinh - sinh viên đã đang làm mất đi sự trong sáng của tiếng Việt. Mỗi một
người Việt Nam chúng ta đều phải biết giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Tuy nhiên
để làm được điều đó chúng ta cần có những hiểu biết về tiếng Việt. Đó là những hiểu
biết về chuẩn mực và quy tắc tiếng Việt ở một số phương diện. Bài học hôm nay sẽ
củng cố cho các em những kiến thức đã có về tiếng Việt.
Hoạt động của thầy và trò
HĐI. Hướng dẫn tìm hiểu cách

Kiến thức cơ bản
I. Sử dụng đúng theo các chuẩn mực tiếng Việt

sử dụng tiếng Việt theo đúng các 1. Về ngữ âm và chữ viết
chuẩn mực
a.
- Hãy phát hiện lỗi về ngữ âm và

- Nói và viết sai phụ âm cuối: giặc -> giặt
chữ viết; chữa lại cho đúng?
- Nói và viết sai phụ âm đâu: dáo -> ráo
- Đọc đoạn hội thoại và phân tích

- Nói sai thanh điệu, viết sai dấu: lẽ/đỗi -> lẻ/đổi

sự khác biệt của từ phát âm địa

b.

phương so với từ tương ứng trong

Dưng mờ /nhưng mà

ngôn ngữ toàn dân?

Trời /giời

TRƯỜNG THPT XUÂN HUY – YÊN SƠN – TUYÊN QUANG

2


BAI SOAN NG VN 10 GV NINH THI HễNG LOAN

Bo /bu
M /m
- Sai vỡ phỏt õm hoc viờt theo ngụn ng a phng
=> Khi s dng ting Vit trong giao tip cn phỏt

õm theo õm thanh chun ca ting Vit, vit ỳng
cỏc quy tc hin hanh v chớnh t va ch vit núi
chung.
2. V t ng:
- Khi s dng ting Vit ta cn chỳ
ý iu gỡ v ng õm v ch vit?

a. Phỏt hin va cha li dựng t
b. La chn cõu dựng t ỳng
Cõu 2, 3 ,4 ỳng
Cõu 1, 5 sai

- Phỏt hin v cha li v t
ng ?

-> Sai ve keỏt hụùp tửứ
* Nhng li sai thng gp:
- cu to t
- sai v ý nghia
- cỏch kờt hp t
=> Khi s dng ting Vit trong giao tip cn dựng
t ng ỳng vi hỡnh thc va cu to, vi ý ngha
vi c iờm ng phỏp ca chỳng trong ting Vit.
3. V ng phỏp:
a. Cha li ng phỏp
- Li sai: thiờu ch ng
- Nguyờn nhõn: Khụng phõn nh rừ rng gia thnh

TRNG THPT XUN HUY YấN SN TUYấN QUANG

3


BÀI SOẠN NGỮ VĂN 10 – GV NỊNH THỊ HỒNG LOAN

phần trạng ngữ và chủ ngữ
- Cách chữa: - Bỏ từ qua
- Bỏ từ của và thay vào đó là dấu phảy
- Lựa chọn câu dùng từ đúng ?

- Bỏ từ đã cho
-> sai về cấu tạo câu

Câu 1, nghĩa của câu cho thấy
nhận định rằng: Anh ấy không
quyết đoán trong công việc, không
liên quan đến nghĩa của từ “yếu
điểm – điểm quan trọng”

b. Lựa chọn câu đúng
- Câu 2 đúng
- Lỗi sai: Thiếu dấu câu, sử dụng không phù hợp.

- Cần chú ý điều gì về sử dụng từ
ngữ khi nói và viết?

HS thảo luận theo bàn để phát

c. Chữa lỗi đoạn văn

hiện và chữa lỗi về ngữ pháp trong - Đoạn văn thiếu sự liên kết
câu " Qua tác phẩm Tắt đèn ....
- Lủng cùng không rõ nghĩa
C1 cái nghĩa “gây cho, khiến cho
- Cách chữa: Bỏ câu hai, sắp xếp thứ tự sao cho hợp lí
được biểu thị ở cụm động từ “ đã
( về nhà hoàn thiện - giờ sau kiểm tra)
cho ta thấy ...” đòi hỏi câu phải
nêu người /sự vật gây ra trạng thái
thấy bằng danh từ hoặc một cụm
TRƯỜNG THPT XUÂN HUY – YÊN SƠN – TUYÊN QUANG

4


BÀI SOẠN NGỮ VĂN 10 – GV NỊNH THỊ HỒNG LOAN

dt đặt ở phần cn của câu. Như vậy

* Những lỗi thường gặp:

phần “Qua ...” chỉ biểu thị hoàn

- Sai về cấu tạo câu

cảnh, chỉ dảm nhiệm chức năng
TN

- Sử dụng dấu câu không phù hợp.
- Thiếu sự liên kết giữa các câu trong văn bản.

- HS lựa chọn câu đúng:

=> Khi sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp cần cấu
tạo câu đúng quy tắc ngữ pháp, sử dụng dấu câu

1. Bộ đội ta đi đánh đồn giặc, chết thích hợp, các câu có sự liên kết chặt chẽ trong văn
như rạ.
bản
2. Bộ đội ta đi đánh đồn, giặc
chết như rạ.

4. Về phong cách ngôn ngữ:
a. Phân tích và chữa lỗi dùng từ không phù hợp

3. Bộ đội ta đi đánh đồn giặc chết với phong cách.
như rạ.
- Từ hoàng hôn - chỉ sử dụng trong phong cách ngôn
HS đọc đoạn văn và phân tích lỗi ngữ nghệ thuật, không phù hợp với phong cách ngôn
Chủ đề của đoạn văn: nói về tài

ngữ hành chính công vụ

sắc của Thuý Kiểu và Thuý Vân.

- Từ hết sức là chỉ sử dụng trong phong cách ngôn

C1 nói về hai nhân vật. C2 nói về

ngữ sinh hoạt, không phù hợp với phong cách ngôn

TK tài sắc vẹn toàn, C3 nói về hai

ngữ chính luận

nv, C4 nói về nhan sắc của TK, C5
nói về TV. C6 nói về tài của TK,
C7 kết luận về thân phận Kiều

b. Nhận xét về các từ thuộc ngôn ngữ nói
* Các từ ngữ thuộc ngôn ngữ nói:
- Từ xưng hô: bẩm, cụ, con
- Thành ngữ; trời tru đất diệt, một thước cắm dùi.
- Các từ ngữ mang sắc thái khẩu ngữ: sinh ra, có dám
nói gian, quả, sướng quá, về làng về nước, chả làm gì
nên ăn, kêu.

- Vậy khi sử dụng tiếng Việt về

* Từ ngữ và cách nói không thể sử dụng trong một lá

TRƯỜNG THPT XUÂN HUY – YÊN SƠN – TUYÊN QUANG

5


BÀI SOẠN NGỮ VĂN 10 – GV NỊNH THỊ HỒNG LOAN

mặt ngữ pháp ta cần chú ý điều

đơn đề nghị. Vì đơn từ thuộc phong cách ngôn ngữ

gì?

hành chính, lời lẽ câu văn phải mang tính trang trọng
hạn chế tối đa những từ ngữ mang tính biểu cảm.
=> Khi sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp cần nói và

- Phân tích và chữa lỗi những từ
dùng không phù hợp với phong

viết phù hợp với các đặc trưng và chuẩn mực trong
từng phong cách chức năng ngôn ngữ

cách ngôn ngữ?

- Nhận xét về các từ thuộc phong
cách ngôn ngữ nói ? ( từ xưng hô,
thành ngữ, từ ngữ mang sắc thái
khẩu ngữ )
Bẩm/kính thưa
Sinh ra thích /muốn

Ví dụ câu: " Con có dám nói ...
Trong đơn đề nghị phải viết: Tôi
xin cam đoan ....

- Khi nói và viết cần chú ý gì về
TRƯỜNG THPT XUÂN HUY – YÊN SƠN – TUYÊN QUANG

6


BÀI SOẠN NGỮ VĂN 10 – GV NỊNH THỊ HỒNG LOAN

phong cách ngôn ngữ?
HĐII. Hướng dẫn HS tìm hiểu
cách sử dụng tiếng Việt hay và đạt
hiệu quả giao tiếp cao.
- Trong câu tục ngữ “Chết đứng ...

II. Sử dụng hay, đạt hiệu quả giao tiếp cao.
• Tìm hiểu ngữ liệu:
Câu 1 trang 67
- Hai từ “đứng”, “quỳ” được dùng theo phương thức
nghĩa chuyển.Chúng không miêu tả các tư thế cụ thể
của con người mà đã chuyển nghĩa theo phương thức
ẩn dụ, tức là dùng nghĩa bóng đẻ nói đến nhân
cách, phẩm giá con người. Chết đứng là chết hiên
ngang có lý tưởng, sống quỳ là sống hèn hạ của
những kẻ không có lý tưởng .
- Hai từ trên vừa có chất tạo hình vừa có chất biểu
cảm.

- Phân tích cấu trúc cú pháp.
Cho câu văn : " Chị Sứ yêu biết

- Viết lại: Chị Sứ rất yêu chốn này, noi chị đã sinh ra,

bao nhiêu cái chốn này, nơi chị đã

nơi chị đã lớn lên.

oa oa cất tiếng khóc đầu tiên, nơi
quả ngọt trái sai đã thắm hồng da
dẻ chị"
1) Phân tích cấu trúc cú pháp của

- So sánh:
Câu văn giàu tính biểu cảm
+ Dùng quán ngữ “biết bao nhiêu”
+ Dùng từ ngữ miêu tả âm thanh “oa oa cất tiếng khóc

câu văn trên.
2) Viết lại câu văn trên theo cách

đầu tiên”

diễn đạt bình thường.( không sử

+ lặp từ, lặp cấu trúc cú pháp (lặp phần phụ chú)

dụng từ ngữ biểu cảm, không sử

- Câu văn giàu tính hình tượng : dùng hình ảnh ẩn dụ

dụng phép tu từ"

“ quả ngọt trái sai đã thắm hồng da dẻ chị”

TRƯỜNG THPT XUÂN HUY – YÊN SƠN – TUYÊN QUANG

7


BÀI SOẠN NGỮ VĂN 10 – GV NỊNH THỊ HỒNG LOAN

3) So sánh cách viết ở câu trên với -> Câu văn vừa đạt chuẩn mực vừa có tính nghệ thuật
câu văn viết lại.

cao

- Muốn sử dụng tiếng Việt hay và

=> Để sử dụng tiếng Việt hay, đạt hiệu quả giao tiếp

đạt hiệu quả giao tiếp cao ngoài

cao cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo ngôn ngữ theo

việc sử dụng đúng theo các chuẩn

các phương thức chuyển hoá, các phép tu từ

mực của nó, ta cần phải chú ý đến
điều gì?
HĐIII. Hướng dẫn luyện tập

III. Luyện tập:
Bài tập 2:

Từ hạng: Phân biệt người theo phẩm chất tốt - xấu,
mang nét nghĩa xấu ( khi dùng với người) nên không
phù hợp với câu văn này.
Từ lớp: Phân biệt người theo tuổi tác, thế hệ, khong
có nét nghĩa xấu. Phù hợp với câu này.
Từ phải: mang nét nghĩa bắt buộc, cưỡng bức nặng
nề, không phù hợp với sắc thái nghĩa nhẹ nhàng, vinh
hạnh của việc đi gặp các vị cách mạng đàn anh
Từ sẽ: có nét nghĩa nhẹ nhàng, phù hợp hơn.

3. Củng cố: Kiến thức cơ bản bằng sơ đồ
4. Hướng dẫn tự học:
- Hoàn thiện các bài tập còn lại
- Xem lại các bài văn của mình phân tích và sửa các lối về chữ viết, từ ngữ, câu văn
đoạn văn (nếu có)

TRƯỜNG THPT XUÂN HUY – YÊN SƠN – TUYÊN QUANG

8


BÀI SOẠN NGỮ VĂN 10 – GV NỊNH THỊ HỒNG LOAN

- Phát hiện và phân tích hiệu quả của các phép tu từ trong một số đoạn văn, thơ hay
mà anh /chị yêu thích.

TRƯỜNG THPT XUÂN HUY – YÊN SƠN – TUYÊN QUANG

9