Giáo án Ngữ văn 10 tuần 27 bài: Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 10
Tiết 67,68:

TÌNH CẢNH LẺ LOI CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ
(Trích: Chinh phụ ngâm)
Nguyên tác chữ Hán: Đặng Trần Côn
Bản điễn Nôm: Đoàn Thị Điểm

A. Mục tiêu bài học
Giúp HS:
- Học sinh nắm được khái quát về tác phẩm chinh phụ ngâm, gtrị ndung và gtrị nghệ
thuật
-Đánh giá đóng góp của tác phẩm cho nền VH trung đại thế kỷ XVIII
-Tâm trạng đau đớn xót thương của người chinh phụ
B.Phương tiện thực hiện
-SGK, SGV, Thiết kế bài học
C.Cách thức tiến hành
GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các phương pháp gợi tìm kết hợp với các hình
thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi.
D.Tiến trình dạy học
1.Ổn định tổ chức
2.Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Em hãy cho biết ấn tượng của em về Trương Phi trong đoạn trích “Hồi trống
Cổ Thành”
Trả lời: - HS tự trả lời những suy nghĩ của bản thân
- GV nhận xét và đánh giá


3. Bài mới
Hoạt động của GV&HS

Yêu cầu cần đạt

Tiết1:

I-Tiểu dẫn:

*Hoạt động1: Hướng dẫn tìm

1-Vị trí của chinh phụ ngâm khúc

hiểu tiểu dẫn

-Mở đầu gđoạn p/triển rực rỡ của VHVN, mở đầu

-''Chinh phụ ngâm'' có vị trí

thể loại lớn là thể loại ngâm khúc

ntnào trong VH trung đại VN?

2-Tác giả - Dịch giả:

-Em biết gì về tác giả Đặng Trần a-Đặng Trần Côn:
Côn?
-Sống vào thế kỷ XVIII
-Là người thông minh, học giỏi
-Điều lưu ý về dịch giả?

b-Đoàn Thị Điểm:
-Là người phụ nữ toàn bích, toàn diện

-GVMR: đọc tác phẩm ta thấy
như màn kịch, có đỉnh điểm, có

-Có tài năng, lấy chồng rất muôn năm 37 tuổi

tháo gỡ: khéo léo kết hợp miêu

3-Tác phẩm chinh phụ ngâm:

tả tâm lý và đối thoại

-Gtrị ndung: thể hiện nội tâm của người chinh phụ
khi có chồng đi lính, nỗi khát khao mong đợi
-Gtrị nghệ thuật: Bút pháp tự sự và trữ tình

*Hoạt động2: Hướng dẫn tìm

II-Đoạn trích: “Tình cảnh lẻ loi của người chinh

hiểu đoạn trích “Tình cảnh lẻ loi

phụ”

của người chinh phụ”

1-Đọc: sgk

-Đọc: sgk (y/c học sinh )

2-Bố cục: 3phần (8 câu đầu, 8 câu giữa và 8 câu

-Bố cục đoạn trích chia như thế

cuối)

nào?

3-Phân tích:


a)Tám câu thơ đầu
-Tám câu thơ đầu mở ra hình

(Tâm trạng buồn, cô đơn, lẻ loi, khát khao hạnh

ảnh người chinh phụ hiện lên

phúc lứa đôi)

như thế nào?

-Một mình ở nhà, lẻ loi ngoài hiên,đi đi lại lại
-Quanh quanh quẩn quẩn

-Em nhận xét gì về không gian
mở ra trong câu thơ?

-Buông rèm., cuốn rèm bao nhiêu lần,..
những động tác, hành động lặp đi lặp lại không

mục đích, vô nghĩa của chinh phụ cốt chỉ để biểu lộ

-Tâm trạng nhớ nhung được thể

tâm trạng cô đơn lẻ loi của nàng. Nỗi lòng không

hiện cụ thể ntnào?

biết san sẻ cho ai!
-Điệp ngữ bắc cầu “đèn biết chăng - đèn có biết”
đã và sẽ là một biện pháp nghệ thuật phổ biến trong

-Âm điệu thơ triền miên và lối
điệp ngữ liên hoàn

đoạn trích và trong toàn khúc ngâm.(Có thể nói
thêm hình ảnh của đoạn dưới non Yên, bằng trờitrời thăm thẳm..) diễn tả tâm trạng buồn lê thê
trong thời gian và không gian dường như không
bao giờ dứt
+“đèn biết chăng - đèn có biết”đay còn là sự kết

-Trong câu thơ tiếp theo xuất

hợp việc sử dụng câu hỏi tu từ nhằm làm lời than

hiện hình ảnh gì? H/ảnh ấy gây

thơ, nỗi khắc khoải đợi chờ và hi vọng trong nàng

ấn tượng ntnào?

day dứt không yên. Từ lời kể chuyển thành lời độc
thoại nội tâm da diết, tự dằn vật, rất thương, rất
ngậm ngùi.
-H/ả “ngọn đèn, hoa đèn” cùng với h/ả cái bóng
trên tường của chính mình gợi cho người đọc nhớ
đên h/ả ngọn đèn không tắt trong nỗi nhớ của người


-Âm thanh xuất hiện trong

thiếu nữ trong bài ca dao “đèn thương nhớ ai mà

không gian lạnh lẽo ấy là gì?

đèn không tắt?...”
b)Tám câu tiếp theo: Bút pháp tả cảnh ngụ tình

Tiết2:

-Dùng cảnh vật thiên nhiên, tự nhiên để miêu tả
tâm trạng con người, dùng cái khách quan để tả cái

-Qua bức tranh tâm trạng này

chủ quan

em hình dung ntnào về hình ảnh

+Tiếng gà eo óc báo hiệu canh năm, báo hiệu rằng

của người chinh phụ?

người vợ trẻ xa chồng đã thao thức suốt cả đêm.
+Bóng cây hoè ngoài sân, trong vườn ngắn rồi dài,

-Em hãy so sánh khung cảnh lúc
này khác gì so với khổ đầu?
phụ ntnào?

dài rồi lại ngắn. (thưòi gian của xa cách và nhớ
thương –thời gian tâm trạng –một khắc, một giờ
dàin hư một năm.
+Cụ thể hoá mối sầu như niên (dằng dặc)
+Các từ: gượng, gảy, soi, đốt.. gắn liền với các đồ

-Bút pháp tả cảnh ngụ tình được

vật như đàn, hương, gương- những thú vui tao nhã,

thể hiện trong bức tranh này như những thói quen trang điểm củan gười phụ nữ trẻ
thế nào?
bây giờ tiến hành miễn cưỡng, gượng gạo
(+) Đốt hương để tìm sự thanh thản mà hồn lại mê
+Lấy dẫn chứng cụ thể?

man, bấn loạn
(+)Soi gương mà không cầm được nước mắt
(+)Dây đàn, phín đàn chỉ nhắc cảnh chia li và nỗi

-Em có nhận xét gì về cách xây

chia lìa ám ảnh dây đứt, phím chùng…

dựng hình ảnh thơ ca?

-H/ả ẩn dụ tượng trưng mang tính ước lệ của thi
pháp trữ tình trugn đại bóng bảy, sang trọng và cổ
kính nhưng ở đây người đọc vẫn thấy sự chân thật


trong thể hiện một tâm trạng thật.
c) Tám câu tiếp đoạn cuối (nỗi nhớ chồng đi
-Nội dung của 8 câu thơ cuối lf

chinh chiến xa trường)

gì?

-Gió đông : Gió xuân tươi mát làm dịu đi cảnh vật
và lòng người
-Non yên: Địa danh người chồng chinh chiến

+Hình ảnh gợi ra “giớ đông” tức =>Niềm xa xôi và không gian ngút tầm mắt, xa
cách muôn trùng giữa người chinh phu và người
gió về mùa xuân có dụng ý gì?
+Non Yên là nơi chiến trận xa

chinh phụ

trường của người chồng, cung

-Tâm trạng người chinh phụ được miêu tả 1 cách

được gợi đến để làm gì?

trực tiếp
+Nỗi nhớ triền miên trong thời gian ''đằng đằng''
được cụ thể hoá bằng độ dài không gian''đường
lên...''
+Đất trời dường như bao la đến vô hạn
''xa thẳm": không có đích, ''đau đáu'' trăn trở không
sao gỡ ra được
->Tâm trạng của ngừơi chinh phụ được miêu tả
trong quá trình phát triển

+Tâm trạng của người chinh phụ ->Càng làm cho khung cảnh thêm hoang vắng
ra sao?

=>Hình ảnh người chinh phụ chìm sâu trong tâm
trạng cô đơn, vò võ, lẻ loi chiếc bóng thao thức
suốt 5 canh: nhớ nhung, sầu muộn, lo lắng, day dứt

+Tâm trạng đó có sự biến

->Khao khát âm thanh mãnh liệt được hưởng hạnh

chuyển hay không?

phúc ái ân đôi lứa của người chinh phụ. Mối sầu

của nàng được tăng lên
III-Tổng kết:
1.Nội dung
Bằng sự đồng cảm và chia sẻ nỗi niềm khát khao
hạnh phúc lứa đôi của người phụ nữ , tac giả đã
*Hoạt động3: Hướng dẫn tóm
lược lại nội dung và nghệ thuật
của đoạn trích

khẳng định được giá trị nhân văn, nhân đạo sâu sắc
của khúc ngâm. Đông thời gián tiếp phê phán chiến
tranh phong kiến chia rẽ tình cảm gia đình, gây nên
bao tấn bi kịch tinh thần cho con người.
2.Nghệ thuật:
-Miêu tả diễn biến tâm trạng đặc sắc
-Tiếng nói độc thoại dẫn lòng người vì giá trị nhân
văn cao cả
-Xây dựng hình tượng nhân vật, cử chỉ hành động,
qua các điệp ngữ điệp từ, ẩn dụ tượng trưng và cau
hỏi tu từ …

4.Củng cố dặn dò:
-Hình dung được diễn biến tâm trạng của người chinh phụ trong đoạn trích?
-Các biện pháp nghệ thuật biểu hiện tâm trạng?
-ý nghĩa tư tưởng của đoạn trích?
-HS đọc và sduy ngẫm nội dung Ghi nhớ
-Học thuộc lòng đoạn thơ
-Giờ sau học: Làm văn “Trả bài viết số 5”