Giáo án Ngữ văn 12 tuần 22 bài: Rừng xà nu Nguyễn Trung Thành

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12
RỪNG XÀ NU
- Nguyễn Trung ThànhI. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Nắm được tư tưởng mà tác giả gửi gắm qua những hình tượng trong tác phẩm: sự
lựa chọn con đường tự giải phóng của nhân dân các dân tộc Tây Nguyên trong
cuộc chiến đấu chống lại kẻ thù.
- Thấy được chất sử thi, ý nghĩa và gí trị của tác phẩm trong thời điểm nó ra đời và
trong thời đại ngày nay.
II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG
1.Kiến thức:
- Hình tượng rừng xà nu- biểu tượng của cuộc sống đau thương nhưng kiên cường
và bất diệt.
- Hình tượng nhân vật T nú và câu chuyện bi trang về cuộc đời anh thể hiện đầy đủ
nhất cho chân lí: phải dùng bạo lực cách mạng để chống lại bạo lực phản cách
mạng, đấu tranh vũ trang là con đường tất yếu để tự giải phóng.
- Chất sử thi thể hiện qua cốt truyện , bút pháp xây dựng nhân vật, giọng điệu và vẻ
đẹp ngôn ngữ của tác phẩm.
2. Kĩ năng:
Tiếp tục hoàn thiện kĩ năng đọc- hiểu văn bản tự sự.
III. CHUẨN BỊ:
1.Giáo viên: Sách giáo khoa Ngữ văn, sách bài tập Ngữ văn, sách Chuẩn KTKN,
sách GV, phụ bảng...


2. Học sinh: Sách giáo khoa, trả lời câu hỏi thảo luận.
IV. PHƯƠNG PHÁP: Nêu vấn đề, thuyết minh, thảo luận…
V. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP:
1 Ổn định lớp.
2 Kiểm tra bài cũ.
3. Bài mới:
T

g

HĐ của giáo viên

HĐ của học

Nội dung cần đạt

sinh

4p Hoạt động 1: Tổ

I. Tìm hiểu chung

h

1. Tác giả

chức

tìm

hiểu

chung

- Đọc tiểu dẫn

1. Cho HS đọc SGK và tóm
phần Tiểu dẫn tắt

(SGK) kết hợp với
những hiểu biết cá
nhân để giới thiệu
về

nhà

Nguyễn

văn
Trung

Thành (cuộc đời,
sự

nghiệp,

đặc

điểm sáng tác,…)

- Tên khai sinh là Nguyễn Ngọc Báu,
sinh năm 1932, quê ở Thăng Bình, Quảng
Nam.
- Nhập ngũ năm 1950, rồi làm phóng
viên báo Quân đội nhân dân liên khu V,
tập kết ra Bắc, viết văn với bút danh
Nguyên Ngọc
- Năm 1962: tình nguyện trở về chiến
trường miền Nam lấy bút danh Nguyễn

Trung Thành.
- Tác phẩm: Đất nước đứng lên- giải
nhất, giải thưởng Hội văn nghệ Việt Nam
năm 1954- 1955; Trên quê hương những


anh hùng Điện Ngọc (1969); Đất Quảng
(1971- 1974);…
Ông là nhà văn có những tác phẩm viết
hay nhất về đất và người Tây Nguyên
trong hai cuộc kháng chiến. Năm 2000,
ông được tặng giải thưởng Nhà nước về
Văn học nghệ thuật.
3p 2.
h

Yêu cầu HS - Phát biểu

tham khảo tài liệu

2. tác phẩm:
a. Hoàn cảnh ra đời tác phẩm.

và hiểu biết lịch

- Mĩ-nguỵ ra sức phá hoại hiệp định

sử, để cho biết

Giơ-ne-vơ, lê máy chém đi khắp miền

hoàn cảnh ra đời

Nam. Cách mạng rơi vào thời kì đen tối.

và xuất xứ của
truyện ngắn Rừng

- Đầu năm 1965, Mĩ đổ quân ồ ạt vào

xà nu

miền Nam và đánh phá ác liệt ra miền
Bắc. Cả nước sục sôi không khí đánh Mĩ.
- Nhận xét, bổ

-Điều chỉnh, nhận sung
xét và cho những
HS khác phát biểu
bổ sung.

xà nu viết về sự
kiện nổi dậy của
làng

đó.
Rừng xà nu (1965) ra mắt lần đầu tiên
trên Tạp chí văn nghệ quân giải phóng
miền Trung Trung bộ (số 2- 1965), sau đó

- Mặc dù Rừng

buôn

Rừng xà nu được viết vào đúng thời điểm

Tây

Nguyên trong thời

được in trong tập Trên quê hương những
anh hùng Điện Ngọc.
b. Tóm tắt
- Tác phẩm kể về Tnú và buôn làng


kì đồng khởi trước

Xôman trong không gian của những cánh

1960 nhưng chủ

rừng xà nu bạt ngàn chạt tít đến chân trời.

đề tư tưởng của

- Tnú sau ba năm đi lực lượng trở về

tác phẩm vẫn có

thăm làng. Đêm hôm đó, tại nhà ưng, Cụ

quan hệ mật thiết

Mết đã kể cho dân làng nghe cuộc đời của

với tình hình thời

Tnú.

sự của cuộc kháng
chiến lúc tác phẩm
ra đời.

+ Tnú mồ côi cha mẹ từ nhỏ, được dân
làng nuôi dưỡng, được anh Quyết giác
ngộ. Tnú làm liên lạc cho anh Quyết. Khi
đi liên lạc Tnú thông minh, gan dạ.
+ Anh Quyết hy sinh, Tnú vượt ngục về
lãnh đạo dân làng. Thằng Dục ác ôn
nhiều lần tìm bắt Tnú nhưng không được,
hăn bắt vợ con anh tra tấn dã man.
+ Tnú không chịu được, anh nhảy ra
giữa bọn ác ôn và bị bắt, bị chúng đốt 10
đầu ngón tay.
+ Dân làng vùng dậy cứu anh nhưng
vợ và con Tnú đã chết. Sau khi được dân
làng cứu mặc dù bị thương nhưng anh vẫn
tham gia quân giải phóng.
- Đoạn kết Tnú chia tay cụ Mết và Dít

ra đi chiến đấu. Những đồi xà nu vẫn chạy
nối tiếp đến chân trời.


70 Hoạt động 2: Tổ

II. Đọc- hiểu

ph chức đọc- hiểu
văn
bản
tác

1. Nhan đề tác phẩm
- Rừng xà nu ẩn chứa cái khí vị riêng

phẩm.

luận Tây Nguyên, gợi lên vẻ đẹp hùng tráng,
1. Yêu cầu HS
theo nhóm, cử sức sống bất diệt của cây và tinh thần bất
đọc đoạn mở đầu
đại diện trình khuất của người Tây Nguyên.
và một số đoạn
bày và tranh
- Rừng xà nu mang nhiều tầng nghĩa
sau đó tóm tắt
luận với các bao gồm cả ý nghĩa tả thực lẫn ý nghĩa
toàn bộ tác phẩm.
nhóm khác.

tượng trưng. Tên cho tác phẩm như đã
(Tóm tắt tác phẩm
chứa đựng được cảm xúc của nhà văn và
-

cần

đảm

những

chi

Thảo

bảo

linh hồn tư tưởng chủ đề tác phẩm.

tiết

2. Hình tượng rừng xà nu

chính:)
-

Thảo

luận

a. Cây xà nu đã trở thành một phần máu

thịt trong đời sống vật chất và tinh thần
theo
nhóm,
cử
2. Yêu cầu HS
của người dân làng Xô Man.
đại
diện
trình
phát biểu cảm
- Cây xà nu, rừng xà nu là hình tượng
nhận về nhan đề bày và tranh
được miêu tả công phu, đậm nét xuyên
tác phẩm (thảo luận với các
suốt chiều dài tác phẩm tạo nên một không
luận và phát biểu nhóm khác.
gian nghệ thuật đậm đà chất Tây Nguyên.
tự do). GV định
- Rừng xà nu hứng chịu sự bắn phá huỷ
hướng, nhận xét
chỉnh,

diệt của đại bác Mĩ suốt trong một thời

nhấn mạnh ý cơ

gian dài. Cây xà nu đầy thương tích , chết

bản

chóc…

và

điều


- Cây xà nu giàu sức sống, có năng lực
sinh sôi nẩy nở cực kì mạnh mẽ; ham ánh
sáng , khí trời vươn lên rất nhanh .Cạnh
một cây xà nu bị bắn gục, đã có bốn năm
cây con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình mũi
tên lao thẳng lên bầu trời kết thành dải
rừng bạt ngàn “đến hút tầm mắt cũng
không thấy gì khác ngoài những rừng xà

3. Tổ chức cho HS
tìm hiểu về hình - Đọc
tượng rừng xà nu
theo các yêu cầu:
- Cho HS đọc
đoạn đầu truyện

nu nối tiếp chạy đến chân trời” Đã hai ba
năm nay, trong mưa bom bão đạn, “rừng
xà nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra, che

- Phát biểu tự chở cho làng.

do

- Cây xà nu gắn bó mật thiết với đời
sống nhân dân làng Xô Man: Cả trong

- Đoạn đầu truyện

sinh hoạt thường ngày (đuốc xà nu Tnú soi

tác giả tập trung

cho Dít giần gạo; khói xà nu trên gương

khắc hoạ hình ảnh

mặt của các em bé; khói xà nu xông bảng

rừng xà nu, cây xà

nứa cho Tnú và Mai học chữ để mai sau

nu. Cây xà nu hiện

làm cán bộ,…). Cả trong những sự kiện

lên trong tác phẩm

trọng đại của buôn làng( Giặc đốt hai bàn

với một diện mạo,

tay Tnú bằng giẻ tẩm nhựa xà nu; đuốc xà

phẩm chất như thế

nu soi rõ xác giặc trong đêm đồng khởi,

nào?

…)
b. Cây xà nu tượng trưng cho phẩm chất
và số phận của nhân dân Tây Nguyên
trong chiến tranh CM. Vẻ đẹp , những


thương tích mà rừng xà nu phải gánh chịu,
những đặc tính của xà nu…là hiện thân
cho vẻ đẹp, những mất mát, đau thương,
sự khát khao tự do và sức sống bất diệt
của dân làng Xô Man nói riêng, đồng bào
Tây Nguyên nói chung.

- Cây xà nu chịu thương tích, chết chóc
bởi quân thù tàn bạo cũng như dân làng
- Đọc thầm và
phát biểu

Xô Man bị chúng giết hại ( Anh Xút, bà
Nhan; mẹ con Mai) hoặc phải mang
thương tật suốt đời như anh Tnú=> mất

mát đau thương của dân làng.
- Cây xà nu ham ánh sáng và khí trời, có
sức sống mãnh liệt không sức gì tàn phá
nổi “ cạnh một cây xà nu ngã xuống đã có
bốn năm cây con mọc lên, cũng như các
thế hệ người Xô Man kế tiếp nhau đứng
dậy chiến đấu giành lấy sự sống , tự do.=>
biểu tượng cho sự khát khao tự do và sức
sống bất diệt của dân làng Xô Man nói
riêng, đồng bào Tây Nguyên nói chung.

- Trong quá trình miêu tả rừng xà nu, cây
xà nu, nhà văn đã sử dụng nhân hóa như


- Đọc thầm và một phép tu từ chủ đạo. Ông luôn lấy nỗi
phát biểu

đau và vẻ đẹp của con người làm chuẩn
mực để nói về xà nu khiến xà nu trở thành

? Rừng xa nu , cây

một ẩn dụ cho con người, một biểu tượng

xà nu ngoài ý

của Tây Nguyên bất khuất, kiên cường.

nghĩa tạo ra không

định

* Tóm lại: Nguyễn Trung Thành đã tạo

cho truyện đem lại

nên những hình ảnh ẩn dụ, những liên

chất Tây Nguyên

tưởng kỳ vĩ khi miêu tả rừng xà nu với tất

đậm đà cho câu

cả lòng yêu mến tự hào. Qua hình tượng

chuyện, còn mang

cây xà nu người đọc hiểu biết thêm dải đất

ý nghĩa nào khác?

Tây Nguyên hùng vĩ, về cuộc sống của

gian xác

đồng bào Tây Nguyên và nhất là thêm yêu
quý tự hào về những phẩm chất cao quý
của họ. Rừng xà nu trùng điệp chạy đến
chân trời là biểu tượng cho thế trận chiến

tranh nhân dân, người người lớp lớp.
2. Nhân vật Tnú
Hình tượng mang ý nghĩa điển hình cho số
- Thảo luận

phận và con đường cách mạng của cộng

nhóm và trình

đồng các dân tộc Tây Nguyên:

bày

Cụ Mết rất tự hào khi nói về anh:“Nó là

? Khi miêu tả rừng

người Strá mình – Cha mẹ nó chết sớm,

xà nu, cây xà nu,

làng Xô Man này nuôi nó. Đời nó khổ,

biện pháp tu từ

nhưng bụng nó sạch như nước suối làng

nào được nhà văn

ta”.

sử dụng một cách


thường xuyên nhất

a. Hoàn cảnh của sống của T nú:

quán?

- Cuộc đời Tnú từng chịu nhiều thiệt thòi,
mất mát, đau thương: Mồ côi sớm; hai lần
- Phát biểu

bị tra tấn dã man; ba năm bị giặc giam
cầm.
- Tnú được cộng đồng yêu thương đùm
bọc; sớm được cán bộ Đảng giáo dục , dìu

? Em hãy hát biểu
khái quát những
cảm

nhận

của

mình

về

hình

dắt; được Mai tin cậy, yêu thương.
- Tnú xứng đáng với công ơn , kì vọng của
dân làng, của anh Quyết cán bộ Đảng:

tượng rừng xà nu

b. Là người gan góc, dũng cảm, mưu

trong truyện?

trí;
- Mặc dù địch khủng bố gắt gao, Tnú vẫn
kiên cường tiếp tế , làm liên lạc cho Cán
bộ Đảng : “ Cán bộ là Đảng. Đảng còn
núi nước này còn”
- Tích cực học chữ để làm cách mạng

-

Định

hướng,

nhận xét và điều
chỉnh, nhấn mạnh
ý cơ bản.

“Không học chữ sao làm được cán bộ
giỏi”
c. Có tính kỉ luật cao, trung thành với
CM;
- Đi lực lượng 3 năm, mặc dù nhớ quê
hương gia đình nhưng phải được sự cho

4. Tổ chức cho HS

phép của cấp trên T nú mới về.


tìm hiểu về cuộc

- Khi bị bắt, anh đã nuốt thư vào bụng;

đời Tnú và cuộc

giặc tra tấn đến thế nào cũng không tiết lộ

nổi dậy của dân

bí mật cách mạng;

làng Xô Man theo

- Có thời cơ thuận lợi liền vượt ngục về

các nội dung sau:

làng tích cực chuẩn bị lực lượng kháng

? Phẩm chất của

chiến.

người anh hùng

- Khi bị đót mười đầu ngón tay, lửa cháy

Tnú.

rừng rực, anh vân không hề van xin. Vì T

? Vì sao trong câu

nú nhớ lời anh Quyết dặn….

chuyện bi tráng về

d. Có một trái tim yêu thương và sôi sục

cuộc đời Tnú, cụ

căm thù: Sống rất nghĩa tình và luôn

Mết 4 lần nhắc tới

mang trong tim ba mối thù: thù của bản

ý: "Tnú không cứu

thân, thù của gia đình, thù của buôn làng.

được vợ con" để
rồi ghi tạc vào tâm

- Số phận đau thương:

trí người nghe câu

+ Giặc kéo về làng để tiêu diệt phong

nói: "Chúng nó đã

trào nổi dậy. Để truy tìm Tnú, chúng bắt

cầm súng, mình

và tra tấn bằng gậy sắt đến chết vợ con

phải cầm giáo".

anh

? Cảm nhận về
cuộc đời Tnú và
cuộc nổi dậy của

 Mắt anh biến thành hai cục lửa hồng

căm thù
- Xông vào quân giặc như hổ dữ nhưng

dân làng Xô Man.

không cứu được vợ con, bản thân bị bắt, bị

- Yêu cầu HS thảo

tra tấn (bị đốt 10 đầu ngón tay).

luận theo nhóm,

 Cuộc đời đau thương


cử đại diện trình
bày và tranh luận
với

các

nhóm

khác.
-

- "Tnú không cứu được vợ con"- cụ Mết
nhắc tới 4 lần
 như một điệp khúc day dứt, đau

thương trong câu chuyện kể và nhằm nhấn

Định

hướng,

mạnh: khi chưa có vũ khí, chỉ có hai bàn

nhận xét và điều

tay không thì ngay cả những người thương

chỉnh, nhấn mạnh

yêu nhất cũng không cứu được.

ý cơ bản

- Hình ảnh bàn tay của Tnú:
+ Khi nguyên vẹn: là đôi bàn tay tình
nghĩa. (cầm phấn viết chữ, khi bị giặc bắt
chỉ vào bụng: cộng sản ở đây này), che
chở cho mẹ con Mai…)

6. Yêu cầu HS
nhận xét về các
nhân vật: cụ Mết,
Mai,

Dít,

Heng

+ Khi tật nguyền: vẫn vững vàng cầm vũ
khí. (…)
- Tnú và dân làng Xô Man quật khởi,
đứng dậy cầm vũ khí:

(Gợi ý: Các nhân

+ Trong đêm Tnú bị đốt 10 đầu ngón

vật này có đóng

tay, dân làng đã nổi dậy “ào ào rung

góp gì cho việc

động”, cứu được Tnu, tiêu diệt bọn ác ôn.

khắc họa nhân vật

Tiếng cụ Mết như mệnh lệnh chiến đấu:

chính và làm nổi

"Thế là bắt đầu rồi, đốt lửa lên!"

bật tư tưởng cơ
bản

phẩm?)

của

tác

 Đó là sự nổi dậy đồng khởi làm rung
chuyển núi rừng. Câu chuyện về cuộc đời
một con người trở thành câu chuyện một


thời, một nước.
- Thảo luận

+ Bàn tay Tnu được chữa lành, anh vào

nhóm và trình

lực lượng, tiếp tục chống giặc.

bày

+ Biết vượt lên trên bi kịch cá nhân; gia
nhập lực lượng vũ trang giải phóng gắn

- Thảo luận

kết cuộc kháng chiến của làng với cuộc

nhóm và trình

kháng chiến của toàn miền Nam, toàn dân

bày

tộc.
+ Là bộ đội chính quy , Tnú dũng cảm,
lập nhiều chiến công. Được về phép thăm
làng Tnú tuyệt đối chấp hành kỉ luật.

7. Nêu vấn đề để
HS tìm hiểu vẻ
đẹp nghệ thuật của
tác phẩm

*Tóm lại: Cuộc đời bi tráng và con đường
đến với CM của T nú điển hình cho con
đường đến với CM của người dân Tây
Nguyên, góp phần làm sáng tỏ chân lí của
thời đại: phải dùng bạo lực CM để tiêu
diệt bạo lực phản CM; đấu tranh vũ trang
là con đường tất yếu để tự giải phóng.
3. Mối quan hệ giữa rừng xà nu và T
nú: Hình tượng rừng xà nu và Tnú có
mối quan hệ khăng khít, bổ sung cho
nhau. Rừng xà nu chỉ giữ được màu xanh
bất diệt khi có những con người biết hi
sinh như T nú; sự hi sinh của những con
người như T nú góp phần là cho những

cánh rừng mãi mãi xanh tươi.

4. Vai trò của các nhân vật: cụ Mết,
Mai, Dít, Heng.
- Cụ Mết, Mai, Dít, bé Heng là sự tiếp
nối các thế hệ làm nổi bật tinh thần bất
khuất của làng Xô Man nói riêng, của Tây
Nguyên nói chung.
- Cụ Mết "quắc thước như một cây xà
nu lớn" là hiện thân cho truyền thống
thiêng liêng, là người hieuj triệu và chỉ
huy đồng khởi.
- Mai, Dít là thế hệ hiện tại. Trong Dít
có Mai của thời trước và có Dít của hôm
nay. Vẻ đẹp của Dít là vẻ đẹp của sự kiên
định, vững vàng trong bão táp chiến tranh.
- Bé Heng là thế hệ tiếp nối, kế tục cha
anh để đưa cuộc chiến tới thắng lợi cuối
cùng.
Dường như cuộc chiến khốc liệt này đòi
hỏi mỗi người Việt Nam phải có sức trỗi
dậy của một Phù Đổng Thiên Vương
5. Nghệ thuật:
- Không khí, màu sắc đậm chất Tây


Nguyên thể hiện ở bức tranh thiên nhiên; ở
ngôn ngữ, tâm lí, hành động của các nhân
vật.

- Xây dựng thành công các nhân vật
vừa có những nét cá tính sống động vừa
mang những phẩm chất có tính khái quát,
tiêu biểu(cụ Mết; T nú, Dít...)
- Khắc họa thành công hình tượng cây
xà nu-một sáng tạo nghệ thuật đặc sắc-tạo
nên màu sắc sử thi và lãng mạn bay bổng
cho thiên truyện.
- Lời văn giàu tính tạo hình, giàu nhạc
điệu, khi thâm trầm, khi tha thiết, trang
nghiêm,…
6. Ý nghĩa văn bản:
- Ngợi ca tinh thần bất khuất, sức mạnh
quật khởi của đồng bào các dân tộc Tây
Nguyên nói riêng, đất nước, con người
VN nói chung trong cuộc đấu tranh GP
dân tộc;
- Khẳng định chân lí của thời đại: để giữ
gìn sự sống của đất nước và nhân dân,
không có cách nào khác là phải cùng
nhau đứng lên cầm vũ khí chống lại kẻ
thù.


6p Hoạt động 3: Tổ

IV. Tổng kết

h

- Qua truyện gắn Rừng xà nu, ta nhận

chức

củng

cố-

tổng kết

Thảo luận

thấy đặc điểm phong cách sử thi Nguyễn

Qua truyện ngắn nhóm và trình
Rừng xà nu, HS bày

Trung Thành: hướng vào những vấn đề

nhận xét về phong

lịch sử và quan điểm cộng động.

cách

Nguyễn

Trung Thành

trọng đại của đời sống dân tộc với cái nhìn

- Rừng xà nu là thiên sử thi của thời đại
mới. Tác phẩm đã đặt ra vấn đề có ý nghĩa
lớn lao của dân tộc và thời đại: phải cầm
vũ khí đứng lên tiêu diệt kẻ thù bạo tàn để
bảo vệ sự sống của đất nước, nhân dân.

===================================