Bồi dưỡng học sinh gioi

Mục lục
Phần I Phần mở đầu
2
I. Lý do chn ti 2
II. Mc ớch nghiờn cu 3
III. Nhim v ca ti 4
IV. Phm vi ti 4
V i tng nghiờn cu v phng phỏp tin hnh 4
VI. Thc trng hc sinh 4
Phần II Nội dung
5
A.
Cơ sở lý luận . . Error: Reference source not found
I. Đặc điểm tâm lí học sinh bậc THCS ........ Error: Reference
source not found
II. Những khó khăn và thuận lợi của việc giảng dạy bộ môn
hoá học ở nhà tr ờng THCS. ....... Error: Reference source not
found
1. Thuận lợi: ............................. Error: Reference source not found
2. Khó khăn.
5
B.
Quá trình thực hiện .. Error: Reference source not
found
I. Cách phát hiện học sinh giỏi hoá . Error: Reference source
not found
II. Cách bồi d ỡng học sinh giói hoá: Error: Reference source
not found
1. Dạy lý thuyết: ....................... Error: Reference source not found
2. Dạy bài tập: .......................... Error: Reference source not found
3. Yêu cầu và việc kiểm tra đánh giá học sinh: ... Error: Reference

source not found
4. Một số bài tập dùng cho việc phát hiện và bồi d ỡng học sinh
giỏi hoá THCS:
7
Kinh nghiệm trong việc phát hiện và bồi dỡng học sinh giỏi hoá học THCS
Phần III Kết luận
17
I. Kt qu 17
II. xut Kin ngh 18
Phần I: Phần mở đầu
I. Lý do chn ti
"Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai". Câu nói ấy không có ý nghĩa với một lớp
ngời, một quốc gia mà nó có ý nghĩa cho tất cả các quốc gia trên thế giới. Trong"
Tuyên ngôn về quyền trẻ em" mà Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã nhất trí thông qua
ngày 10/11/1959 có nổi bật lên tinh thần cơ bản "Loài ngời phải dành cho trẻ em
những gì tốt nhất mà mình có ". Điều đó có nghĩa trẻ em nói chung phải đợc hởng thụ
tất cả tinh hoa của xã hội loài ngời, của dân tộc minh. Bằng cách no? Nhất thiết phải
qua con đờng học tập từ phía học sinh và con đờng giáo dục từ phía các nhà giáo dục.
Trớc ngỡng cửa của thời đai mới, thời đại của cách mạng khoa học kỹ thuật với sự phát
triển nh vũ bão đã và đang xâm nhập vào mọi lĩnh vực của đời sống. Ngày nay khi toàn
ảng toàn dân đang quyết tâm đa nớc ta theo con đờng công nghiệp hoá , hiên đại hoá.
Hơn bao giờ hết việc đào tạo một thế hệ trẻ có đầy đủ phẩm chất và năng lực đáp ứng
nhu cầu phát triển của đất nớc là một vấn đề sống còn mang tính chất thời đại. Từ năm
1993 - 1994 đến nay Bộ giáo dục và đào tạo đã tổ chức thi Quốc gia chọn học sinh
giỏi Hoá cấp Trung Học Cơ Sở. Từ năm 1996, Việt Nam chính thức tham gia vào các
k thi Olympic Hoá Quốc tế. Năm 1998, đoàn học sinh Việt Nam xếp thứ 19 trên tổng
số 49 nớc tại cuộc thi Olympic Hoá học sinh Quốc tế lần thứ 30 tổ chức tại Oxtraylia.
Để có đợc các học sinh giỏi hoá cấp PTTH Quốc gia và Quốc tế. Sau này trở
thành những ngời gắn bó với hoá học, cống hiến cả cuộc đời mình cho hoá học, thì việc
phát hiện và bồi dỡng, việc tạo nguồn học sinh giỏi hoá bậc THCS là một việc làm hết

sức quan trọng. Trong bài viết này chúng tôi xin đa ra một số kinh nghiệm trong việc
phát hiện và bồi dỡng học sinh giỏi hoá bậc THCS. Vì thời gian trực tiếp giảng dạy trên
lớp còn hạn chế, kinh nghiệm bồi dỡng học sinh giỏi hoá còn non nớt lên bài viết
Trờng THCS Đoàn Thi Điểm Thực hiện: Đỗ Thị Hằng
2
Kinh nghiệm trong việc phát hiện và bồi dỡng học sinh giỏi hoá học THCS
không thể tránh khỏi những sai sót . Kính mong các thày cô giáo cùng các bạn đồng
nghiệp đóng góp ý kiến của mình cho bài viết đợc hoàn chỉnh hơn.
II. Mục đích nghiện cứu:
* Đề tài này có tác dụng giúp giáo viên có thêm t liệu xây dựng chơng trình bồi d-
ỡng học sinh giỏi môn hóa cấp THCS. Trang bị cho học sinh những kiến thức cơ
bản nhất cần phải có ở ngời học sinh học đội tuyển học sinh giỏi hóa. Từ đó góp
phần nâng cao năng lực học môn Hóa giúp các em tiếp thu bài một cách chủ động,
sáng tạo.
* Gây đợc hứng thú cho học sinh khi làm bài tập trong SGK, sách tham khảo, giúp
học sinh tự giải đợc một số bài tập, đề thi học sinh giỏi các cấp, đề thi vào các tr-
ờng chuyên, lớp chuyên Hóa của tỉnh và quốc gia.
* Giúp học sinh nắm vững một cách có hệ thống các phơng pháp cơ bản và vận
dụng thành thạo các phơng pháp đó để giải bài tập.
* Thông qua đề tài này, giáo viên thấy rõ mục đích của việc đào tạo học sinh giỏi,
đồng thời mở ra hớng đi, giúp học sinh học tốt hơn bộ môn hóa học.
III. Nhiệm vụ của đề tài
* Đề tài này đa ra một số kinh nghiệm trong việc phát hiện học sinh giỏi môn
Hóa.
* Trang bị cho giáo viên, học sinh t liệu về một số phơng pháp giải toán Hóa học
áp dụng để làm bài tập.
* Rút ra một số nhận xét và chú ý khi làm từng phơng pháp.
* Chọn lọc, hệ thống một số bài tập hay gặp cho phù hợp cho từng phơng pháp.
IV. Phạm vi đề tài
Phát triển năng lực, t duy của học sinh thông qua giải toán hóa học đối với học

sinh lớp 8 và lớp 9. Đặc biệt có tác dụng với học sinh ôn thi đội tuyển học sinh
giỏi cấp THCS, thi vào các lớp chuyên Hóa THPT. Và là một tài liệu hữu ích đối
với giáo viên đang giảng dạy, đang bồi dỡng hoặc chuẩn bị bồi dỡng học sinh giỏi
môn hóa bậc THCS.
V. Đối tợng nghiên cứu và phơng pháp tiến hành
Đề tài áp dụng đối với học sinh lớp 8, lớp 9 và trong các giờ luyện tập, ôn tập cuối
kì, cuối năm, kì thi học sinh giỏi, và thi tuyển vào cấp III.
Trờng THCS Đoàn Thi Điểm Thực hiện: Đỗ Thị Hằng
3
Kinh nghiệm trong việc phát hiện và bồi dỡng học sinh giỏi hoá học THCS
Phơng pháp tiến hành: Học sinh có kiến thức cơ bản, đa ra phơng pháp giải, bài
tập áp dụng, sai lầm hay gặp, bài tập tự giải (học sinh về nhà làm bài tập).
VI. Dự kiến kết quả của đề tài
Khi cha thực hiện đề tài này: Học sinh cha biết tổng hợp kiến thức trên lớp để làm
các bìa tập hóa học nâng cao, đề thi học sinh giỏi, cảm thấy kiến thức hóa học mới
và khó, hay mắc những sai lầm, hay gặp khó khăn khi thực hiện giải toán.
Nếu thực hiện đợc đề tài này thì học sinh có hứng thú khi giải toán hóa học, làm
bài tập tốt hơn, có kỹ năng giải đề và trình bày bài thi hóa học một cách hiệu quả.

Trờng THCS Đoàn Thi Điểm Thực hiện: Đỗ Thị Hằng
4
Kinh nghiệm trong việc phát hiện và bồi dỡng học sinh giỏi hoá học THCS
Phần II: Phần nội dung
A. Cơ sở lý luận
I. Đặc điểm tâm lí học sinh bậc THCS
Phi núi rng la tui hc sinh THCS c im tõm lý ht sc in hỡnh , õy l
"Thi k quỏ ca vic chuyn t tr con sang ngi ln", do ú to cho cỏc em mt
nhõn cỏch a dng phong phỳ th hin mt s im c bn sau õy:
Hng thỳ cỏc em ó phỏt trin mc cao, hng thỳ v hc tp ó xut hin v
ngy cng m nột. õy l mt c im ht sc thun li i vi vic ging dy

b mụn hoỏ. T vic tũ mũ, thớch thỳ say mờ mụn khụng phi l mt khong
cỏch xa i vi cỏc em.
Bờn cnh ú ý thc t lp v kh nng i tỡm sõu v khỏm phỏ khoa hc l mt
u im in hỡnh ca hc sinh bc THCS. Tuy nhiờn vic i sõu vo bn cht
khỏi nim, kh nng phõn tớch, tng hp, so sỏnh ca cỏc em khụng phi lỳc no
cng bc l rừ nột.
Bờn cnh nhng u im trờn cng bc l nhng nhc im ca cỏc em: cú
hng thỳ say mờ cú nim khỏt khao chõn lý, cú lũng yờu khoa hc song cỏc em
cũn rt rố e ngi, ụi khi hay nn chớ lũng tin khi gp phi cụng vic quỏ khú
khn. Lm th no cú th khc phc nhng khú khn ú. iu quan trng nht
l : Mi giỏo viờn thc s quỏn trit nguyờn tc Tụn trng nhõn cỏch ca hc
sinh nờn cỏc em ngy cng vng vng ln khụn hn.
II. Những khó khăn và thuận lợi của việc giảng dạy bộ môn hoá học ở
nhà trờng THCS.
Cn c vo phõn phi chng trỡnh ca b mụn hoỏ trng THCS cựng vi
c thự ca b mụn khoa hc ny cú th nhn thy nhng thun li v khú khn trong
ging dy cng nh vic phỏt hin v bi dng hc sinh gii b mụn.
1. Thuận lợi:
Hoỏ hc l khoa hc thc nghim, l khoa hc nghiờn cu v cỏc cht v bin
i v cỏc cht khỏc. Mc dự nhng kin thc khoa hc trong sỏch giỏo khoa vit
cụ ng, nhng li gõy hng thỳ vi hc sinh c bit l h thng cỏc thớ nghim
lm tng tớnh tũ mũ ham hiu bit ca cỏc em. Nhng hin tng hoỏ hc xy ra
Trờng THCS Đoàn Thi Điểm Thực hiện: Đỗ Thị Hằng
5
Kinh nghiệm trong việc phát hiện và bồi dỡng học sinh giỏi hoá học THCS
trong cuc sng cỏc em u cú th vn dng kin thc ó hc hoc s hc gii
thớch lm rừ, õy chớnh l mt thun li ht sc to ln.
iu thun li c bn th hai cng chớnh l xut phỏt t kh nng tỡm tũi, mun
khỏm phỏ khoa hc, mt c im nhõn cỏch in hỡnh ca cỏc em. Vi b mụn
hoỏ hc l mt mụn khoa hc t nhiờn, vi tớnh chớnh xỏc cao ca tri thc, tớnh

hp lý ca kin thc, tớnh suy lun v logic cht ch, cng gõy tớnh tũ mũ, hng
thỳ hc tp ca cỏc em.
iu thun li c bn th ba l ng dng ca khoa hc hoỏ hc trong i sng
ngy cng rng rói. T vic phc v cho i sng sn xut, n vic xõy dng v
bo v T quc. V trớ ca b mụn hoỏ hc ngy cng c cao. õy l mt
trong nhng iu kin ht sc thun li cỏc em thờm yờu thớch b mụn.
2. Khó khăn:
Do phõn phi chng trỡnh b mụn hoỏ hc trng THCS ó lm hn ch v
mt thi gian ging dy trờn lp ca giỏo viờn, thi gian tỡm tũi nghiờn cu ca
hc sinh, trong khi ú yờu cu ca vic nm bt kin thc li mc cao. õy
cng l mt khú khn rt ln ũi hi phi cú s quyt tõm vt khú, s say mờ
tỡm tũi khụng qun thi gian ca c thy v trũ.
Hoỏ hc l mt thc nghim lin vi thc hnh. Do ú vic truyn th kin thc
hoỏ hc thụi l cha m quan trng hn l phi giỳp hc sinh nm bt nhng
k nng, k xo thc hnh. Hiu bit kin thc vn dng chỳng vo cuc sng
muụn hỡnh muụn v. Trong khi thit b thớ nghim hu ht cỏc trng THCS
cũn nghốo nn, thiu thn lc hu cha ỏp ng y yờu cu ang phỏt trin
ca xó hi. Mt khỏc vic kim tra ỏnh giỏ kin thc ca hc sinh cũn nng
nhiu v tớnh toỏn cha thc s gn lin vi k nng thc hnh thi nghim, lm
cho mng kin thc ny cỏc trng THCS cũn nhiu l hng ln. õy cng
chớnh l mt khú khn rt ln cho vic bi dng hc sinh gii hoỏ.
Bờn cnh nhng yu t khỏch quan ó nờu thỡ vic ging dy b mụn hoỏ cũn
cha c coi trng, cũn b coi l mụn ph. Giỏo viờn ging dy cha thc s tin
tng vo cỏc em, cha thi gian dnh sc vo vic trờn õy nõng cao kin
thc, nghiờn cu khoa hc, i mi phng phỏp dy hc b mụn.
Trờng THCS Đoàn Thi Điểm Thực hiện: Đỗ Thị Hằng
6
Kinh nghiệm trong việc phát hiện và bồi dỡng học sinh giỏi hoá học THCS
Trờn õy l mt s thun li v khú khn trong vic ging dy b mụn hoỏ v vic
phỏt hin bi dng hc sinh gii hoỏ trng THCS. Theo chỳng tụi ngh nhng khú

khn trờn mc dự ln, nhng nu nh mi giỏo viờn ging dy hoc trc tip ging dy
i tuyn tỡm cho mỡnh mt cỏch i ỳng, tranh th c s ng h quan tõm ca cỏc
cp lónh o, ca gia ỡnh cỏc em v c bit l to cho cỏc em s say mờ nhit tỡnh,
hng thỳ tỡm tũi khoa hc hoỏ hc thỡ nhng khú khn trờn khụng phi l khụng khc
phc c.
B. Quá trình thực hiện
I. Cách phát hiện học sinh giỏi hoá
Do c thự ca b mụn hoỏ hc: L khoa hc thc nghim ũi hi cỏc em hc sinh
núi chung cng nh cỏc em hc sinh gii hoỏ núi riờng mun hc gii b mụn hoỏ cn
phi cú mt nng lc tip thu kin thc tt, cú nng lc sỏng to, kh nng suy lun tt,
kh nng t duy c lp trong nhng tỡnh hung khú khn.
Ngoi ra ũi hi cỏc em phi cú nim say mờ b mụn ham hc ham hiu bit, cú
sc kho ú cng l mt trong nhng phm cht khụng th thiu c. Nhng khụng
phi lỳc no cỏc em hc sinh cng cng cú th hi cỏc phm cht nng lc ú, nu cú
thỡ lm th no cú th phỏt hin c. tỡm c hc sinh gii Hoỏ thỡ cn pho a
cỏc em vo hot ng, vo tỡnh hung cú vn .
C vn Phm Vn ng khi nghe bỏo cỏo Vn o to v s dng nhõn ti
theo lý thuyt tỡnh hung trong hot ng ó phỏt hin: Trong mi ngi chỳng ta
ngi no cng cú mt s trng nht nh no ú nú ang ng trong ngi mỡnh, cng
nh cỏc m vng nu nh ngi ta khụng o thỡ khụng khi no ngi ta thy.
Chớnh phng phỏp dy hc nờu vn , cỏc tỡnh hung cú vn ó kớch thớch
khờu gi ũi hi con ngi suy ngh tớm tũi v phỏt huy t duy n mc cao nht,
moi múc trong con ngi mỡnh, thm chớ trong tim thc ca mỡnh cỏi gỡ cú th gii
quyt vn t ra .
Chớnh nh cú tỡnh hung cú vn ngi giỏo viờn a ra l lm ny sinh nhu cu
cn thit phi hc hi, phi suy ngh gii quyt tỡnh hung mt cỏch hp lý khoa hc.
Trờn c s ú giỳp ngi giỏo viờn phỏt hin ra cỏc em cú nng khiu b mụn, cú phm
cht nng lc tt bi dng.
II. Cách bồi dỡng học sinh giói hoá:
Trờng THCS Đoàn Thi Điểm Thực hiện: Đỗ Thị Hằng

7
Kinh nghiệm trong việc phát hiện và bồi dỡng học sinh giỏi hoá học THCS
Cn c vo kin thc hoỏ lp 8, 9 cú th chia toỏn hoỏ thnh cỏc dng, cỏc chuyờn
c bn sau :
1. Bi tp nh tớnh:
õy l loi bi tp yờu cu hc sinh phi nm vng tớnh cht vt lớ, húa hc, cỏch iu
ch,ca cỏc cht vụ c, hu c ó hc. c bit phi bit tng hp,khỏi quỏt húa t
cỏc cht riờng l thnh cỏc dng c thự cho tng loi cht. Sau õy l mt s dng c
bn:
* Cõu hi trỡnh by, so sỏnh, gii thớch hin tng v vit phng trỡnh phn
ng.
Trong loi bi tp ny, giỏo viờn cn lu ý cho cỏc em cỏc tớnh cht c bit, cỏc hin
tng xy ra trong thc t lm thớ nghim, v cỏc tỡnh hung d b nhm ln khi lm bi:
vớ d: Cho kim loi Na vo dung dch CuSO
4
cú hin tng gỡ xy ra? Gii thớch?
* Toỏn nhn bit Tỏch cht
L loi toỏn giỳp hỡnh thnh mt cỏch cú h thng tớnh cht hoỏ hc ca tng hp
cht c th, rốn luyn kh nng ng phú linh hot vi nhng tỡnh hung khú. hc
sinh nm vng c loi toỏn ny, ngoi vic ging dy h thng kin thc c bn trong
sỏch giỏo khoa, cng nh kin thc nõng cao thỡ vic ra h thng bi tp phi phự hp
vi trỡnh hc sinh, phi lm xut hin nhng tỡnh hung cú vn .
Vớ d: Khi dy loi toỏn nhn bit cỏc cht vi nhng yờu cu, nhng tỡnh hung khỏc
nhau t d n khú nh :
+ Nhn bit bng thuc th cho trc.
+ T chn hoỏ cht nhn bit.
+ Nhn bit cỏc cht khi khụng dựng hoỏ cht hoc ớt hoỏ cht nht.
+ Nhn bit cỏc cht khi cht ny cú mi liờn quan vi nhau hoc l sn phm ca cỏc
quỏ trỡnh sn xut hoỏ hc.
Tng t nh toỏn nhn bit thỡ cỏch lm loi toỏn tỏch cht cng vy, cỏc bi

tp c nõng dn t n gin n phc tp, t tỏch cỏc cht trong hn hp cú tớnh cht
khỏc nhau, n nhiu tớnh cht ging nhau hoc trc tip thc hnh thao tỏc trờn mt s
hoỏ cht cho phộp. Qua cỏc bi tp nh vy s giỳp hc sinh hiu sõu thờm kin thc,
phỏt trin t duy sỏng to, cỏch trỡnh by khoa hc v tớnh cn thn.
* Toỏn iu ch - vit phng trỡnh biu din dóy bin hoỏ:
Trờng THCS Đoàn Thi Điểm Thực hiện: Đỗ Thị Hằng
8