Giáo án Ngữ văn 12 tuần 8: Việt Bắc (Phần một: tác giả)

VIỆT BẮC
(Trích)
TỐ HỮU

I. MỤC TIấU CẦN ĐẠT:
- Hiểu đặc điểm cơ bản để đánh giá đúng thơ Tố Hữu.
- Hiểu các chặng đường sáng tác qua các tập thơ tiêu biểu: thể hiện sự vận động của tư
tưởng và nghệ thuật trong thơ ông..
- Hiểu nét chủ yểu trong phong cách thơ Tố Hữu.
II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN:
- SGK, SGV
- Thiết kế bài học
- Các tài liệu tham khảo
III. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH:
GV tổ chức giờ dạy theo cỏch kết hợp cỏc phương phỏp: thảo luận nhúm, phỏt vấn,
phõn tớch, diễn giảng, …
IV. TIẾN TRèNH BÀI DẠY:
1. Kiểm tra bài cũ:
- Cho biết đối tượng của bài nghị luận về một ý kiến bàn về văn học là gỡ?
- Với kiểu bài đú, cỏch làm như thế nào?
2. Tiến trỡnh dạy:


HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI HỌC
PHẦN MỘT: TÁC GIẢ:

* Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh I. Vài nột về tiểu sử :
tỡm hiểu Vài nột về tiểu sử tỏc giả.
- GV: Giới thiệu những nột chớnh về

đường đời của Tố Hữu?
- Tố Hữu (1920 - 2002), tờn thật là Nguyễn Kim
Thành.
- Quờ ở làng Phự Lai, xó Quảng Thọ, huyện Quảng
Điền, Thừa Thiờn - Huế
- Cuộc đời chia làm ba giai đoạn:
+ Thời thơ ấu:
o Xuất thõn trong một gia đỡnh nhà nho nghốo.
o Cha và mẹ sớm đó truyền cho ụng tỡnh yờu với văn
học
o Biết làm thơ Đường từ lỳc 10 tuổi.
- GV: Những yếu tố nào trong phần
cuộc đời ảnh hưởng đến hồn thơ Tố  Chớnh gia đỡnh và quờ hương đó gúp phần hỡnh
Hữu?
thành hồn thơ Tố Hữu.
+ Thời thanh niờn:
o Năm 1938, ụng được kết nạp Đảng và từ đú dõng
đời mỡnh cho CM.
o Năm 1939, bị bắt và bị giam qua nhiều nhà tự ở
miền Trung và Tõy Nguyờn.
o Năm 1942, Tố Hữu vượt ngục, ra Thanh Hoỏ, tiếp
tục hoạt động
o Cỏch mạng thỏng Tỏm: lónh đạo cuộc Tổng khởi
nghĩa giành chớnh quyền ở Huế.


HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI HỌC
+ Thời kỡ giữ nhưng cương vị trọng yếu:

o Trong chiến chống Phỏp: đặc trỏch văn hoỏ văn
nghệ ở cơ quan trung ương Đảng.
o Khỏng chiến chống Phỏp và Mĩ: Tố Hữu liờn tục
giữ những chức vụ quan trọng trong bộ mỏy lónh đạo
của Đảng và Nhà nước.
- ễng được nhà nước phong tặng giải thưởng HCM về
văn học nghệ thuật đợt 1 năm 1996.
II. Đường cỏch mạng, đường thơ:

* Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh
tỡm hiểu Đường cỏch mạng, đường
thơ Tố Hữu
- GV: Giới thiệu những nột chớnh về
đường cỏch mạng, đường thơ của Tố
Hữu? Nhận xột?
- GV: Trỡnh bày nội dung chớnh (Ba 1. Từ ấy (1937-1946):
phần)của tập thơ Từ ấy ?
- Là chặng đường 10 năm làm thơ và hoạt động sụi nổi
từ giỏc ngộ qua thử thỏch đến trưởng thành của người
thanh niờn CM.
- “Từ ấy” gồm 3 phần :
a. Mỏu lửa (1937 - 1939):
- Sỏng tỏc trong thời kỡ Mặt trận dõn chủ.
- Nội dung:
+ Cảm thụng với thõn phận những người nghốo khổ
+ Khơi dậy ở họ lũng căm thự, ý chớ đấu tranh và niềm
tin vào tương lai.


HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI HỌC
b. Xiềng xớch (1939-1942):
- Sỏng tỏc trong cỏc nhà lao ở Trung Bộ và Tõy
Nguyờn.
- Nội dung:
+ Tõm tư của một người chiến sĩ trẻ tuổi tha thiết yờu
đời và khỏt khao tự do và hành động.
+ í chớ kiờn cường đấu tranh của người chiến sĩ CM
ngay trong nhà tự thực dõn.
c. Giải phúng (1942 - 1946):
- Sỏng tỏc từ khi vượt ngục cho đến thời kỡ giải phúng
dõn tộc
- Nội dung:
+ Ngợi ca thắng lợi của CM, và độc lập tự do của đất
nước .
+ Khẳng định niềm tin vào chế độ mới
 Những bài thơ tiờu biểu: Từ ấy, Tõm tư trong tự, Bà
mỏ Hậu Giang,…
2. Việt Bắc (1947 - 1954):
- Là chặng đường thơ trong khỏng chiến chống Phỏp.
- Nội dung:
+ Là bản hựng ca về cuộc khỏng chiến chống Phỏp
gian khổ mà anh hựng.

- GV: Trỡnh bày nội dung chớnh của
tập thơ Việt Bắc?

+ Ca ngợi những con người khỏng chiến: Đảng và
Bỏc Hồ, anh vệ quốc quõn, bà mẹ nụng dõn, chị phụ

nữ, em liờn lạc…
+ Nhiều tỡnh cảm sõu đậm được thể hiện: tỡnh quõn


HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI HỌC
dõn, miền xuụi và miền ngược, tỡnh yờu đất nước, tỡnh
cảm quốc tế vụ sản,….
- Tập thơ Việt Bắc là một trong những thành tựu xuất
sắc của VH khỏng chiến chống Phỏp.
- Tỏc phẩm tiờu biểu: Việt Bắc, Hoan hụ chiến sĩ Điện
Biờn, Phỏ đường,….
3. Giú lộng (1955 - 1961):
- Ra đời khi bước vào giai đoạn XDCNXH ở miền Bắc
và đấu tranh thống nhất Tổ quốc.
- Nội dung:
+ Niềm tin vào cuộc sống mới XHCN
+ Tỡnh cảm thiết tha, sõu nặng với miền Nam và
quốc tế vụ sản.

- Niềm vui ấy đem đến cho tập thơ cảm hứng lóng mạn
- GV: Trỡnh bày nội dung chớnh của và khuynh hướng sử thi đậm nột.
tập thơ Giú lộng?
- Tỏc phẩm tiờu biểu : Mẹ Tơm, Bài ca xuõn 61, Ba
mươi năm đời ta cú Đảng,…
4. “Ra trận” (1962 - 1971), “Mỏu và hoa” (1972 –
1977):
- Là chặng đường thơ Tố Hữu trong những năm khỏng
chiến chống Mỹ.

- Nội dung:
+ Ra trận: bản hựng ca về miền Nam, những hỡnh
ảnh tiờu biểu cho dũng khớ kiờn cường của dõn tộc
(anh giải phúng quõn, ngươờithợ điện, em thơ hoỏ anh
hựng, anh cụng nhõn, cụ dõn quõn…)
+ Mỏu và hoa:


HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
- GV: Trỡnh bày nội dung chớnh của 2
tập thơ “Ra trận” (1962 - 1971),
“Mỏu và hoa” (1972 – 1977)?

NỘI DUNG BÀI HỌC
o Ghi lại chặng đường cỏch mạng đầy gian khổ
o Niềm tin sõu sắc vào sức mạnh của quờ hương, con
người Việt Nam.
- Cổ vũ, ca ngợi chiến đấu, mang đậm tớnh thời sự.
- Tỏc phẩm tiờu biểu: Bài ca Xuõn 68, Kớnh gởi cụ
Nguyễn Du, Theo chõn Bỏc, Nước non ngàn dặm,…
5. “Một tiếng đờn” (1992) và “Ta với ta” (1999):
- Giọng thơ trầm lắng, đượm chất suy tư, chiờm
nghiệm về cuộc đời và con người.
- Niềm tin vào lớ tưởng và con đường cỏch mạng, tin
vào chữ nhõn luụn toả sỏng ở mỗi hồn người.
III. Phong cỏch thơ Tố Hữu:

1. Về nội dung: Thơ Tố Hữu là thơ trữ tỡnh - chớnh
trị:
- Trong việc biểu hiện tõm hồn: thơ Tố Hữu hướng đến

cỏi ta chung với những lẽ sống lớn, tỡnh cảm lớn, niềm
vui lớn của con người cỏch mạng, của cả dõn tộc.
- GV: Trỡnh bày nội dung chớnh của
hai tập thơ “Một tiếng đờn” (1992) và
“Ta với ta” (1999)?

+ Tỡnh cảm lớn: tỡnh yờu lớ tưởng (Từ ấy), tỡnh
cảm kớnh yờu lónh tụ (Sỏng thỏng năm), tỡnh cảm
đồng bào đồng chớ, tỡnh quõn dõn (Cỏ nước), tỡnh
cảm quốc tế vụ sản (Em bộ Triều Tiờn).

+ Niềm vui lớn: niềm vui trước nhưữg chiến thắng
của dõn tộc (Huế thỏng Tỏm, Hoan hụ chiến sĩ Điện
* Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh Biờn, Toàn thắng về ta)
tỡm hiểu phong cỏch nghệ thuật thơ


HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
Tố Hữu
- Thao tỏc 1: Hướng dẫn học sinh
tỡm hiểu nội dung thơ Tố Hữu
+ GV: Tại sao núi thơ Tố Hữu là thơ
trữ tỡnh - chớnh trị?

NỘI DUNG BÀI HỌC
- Trong việc miờu tả đời sống: Thơ Tố Hữu mang
đậm tớnh sử thi :
+ Luụn đề cập đến những vấn đề cú ý nghĩa lịch sử và
cú tớnh chất toàn dõn:
o Cụng cuộc xõy dựng đất nước (Bài ca mựa xuõn

1961)
o Cả nước ra trận đỏnh Mĩ (Chào xuõn 67)

+ GV: Lớ giải cỏc luận điểm
o Tỡnh cảm lớn

+ Cảm hứng chủ đạo là cảm hứng lịch sử dõn tộc chứ
khụng phải là cảm hứng thế sự - đời tư: nờn con người
trong thơ Tố Hữu là con người của sự nghiệp chung,
mang phẩm chất tiờu biểu cho cả dõn tục, mang tầm
vúc lịch sử và thời đại: anh vệ quốc quõn (Lờn Tõy
Bắc), anh giải phúng quõn (Tiếng hỏt sang xuõn), anh
Nguyễn Văn Trỗi (Hóy nhớ lấy lời tụi), chị Trần Thị Lý
(Người con gỏi Việt Nam)

o Niềm vui lớn
- Giọng thơ mang chất tõm tỡnh, rất tự nhiờn, đằm
thắm, chõn thành:
+ GV: Thế nào là tớnh chất sử thi ?

+ Xuất phỏt từ tõm hồn của người xứ Huế

+ Do quan niệm của nhà thơ: “Thơ là chuyện đồng
+ GV: Thơ Tố Hữu mang tớnh sử thi
điệu…”
như thế nào?
2. Về nghệ thuật: Thơ Tố Hữu đậm đà tớnh dõn tộc:

- Về thể thơ: đặc biệt thành cụng khi vận dụng
những thể thơ truyền thống của dõn tộc:

+ Lục bỏt ca dao và lục bỏt cổ điển
(Khi con tu hỳ, Việc Bắc, Bầm ơi, Kớnh gửi cụ Nguyễn
Du…),


HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI HỌC
+ Thể thất ngụn (Quờ mẹ, Mẹ Tơm, Bỏc ơi, Theo chõn
Bỏc…) dạt dào õm hưởng, nghĩa tỡnh của hồn thơ dõn
tộc
- Về ngụn ngữ:
+ Thường sử dụng những từ ngữ, những cỏch núi quen
thuộc với dõn tộc.
+ Phỏt huy cao độ tớnh nhạc, sử dụng tài tỡnh cỏc từ
lỏy, cỏc thanh điệu, cỏc vần thơ,….
Em ơi Ba Lan mựa tuyết tan,

+ GV: Thơ Tố Hữu cũn thể hiện tớnh
trữ tỡnh chớnh trị ở phương diện nào?

Đường bạch dương sương trắng nắng tràn.

Thỏc, bao nhiờu thỏc cũng qua,
Thờnh thờnh là chiếc thuyền ta trờn đời.
- Thao tỏc 2: Hướng dẫn học sinh
tỡm hiểu về nghệ thuật thơ Tố Hữu
+ GV: Thơ Tố Hữu đậm đà tớnh dõn
tộc được biểu hiện ở những phương
diện nào?

+ GV: Phõn tớch cỏc vớ dụ.


HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG BÀI HỌC

V. Hướng dẫn học bài, chuẩn bị bài:
1. Hướng dẫn học bài:
- Trỡnh bày vài nột về tiểu sử Tố Hữu?
- Những nhõn tố nào hỡnh thành nờn tõm hồn thơ Tố Hữu?
- Nội dung chớnh cỏc tập thơ của Tố Hữu?
- Phong cỏch thơ Tố Hữu?
2. Hướng dẫn chuẩn bị bài:
- Chuẩn bị bài mới: Luật thơ.
- Cõu hỏi:
+ Thế nào là luật thơ? Cỏc thể thơ của Việt Nam?
+ Tiếng cú vai trũ như thế nào trong một bài thơ?
+ Chỉ ra cỏch gieo vần, ngắt nhịp, hài thanh trong một số thể thơ dõn tộc: lục bỏt, song
thất lục bỏt và thể thơ thất ngụn bỏt cỳ?