Giáo án Lịch sử 8 bài 30: Phong trào yêu nước chống Pháp từ đầu thế kỉ 20 đến năm 1918

Bài 30.
PHONG TRÀO YÊU NƯỚC CHỐNG
PHÁPTỪ ĐẦU THẾ KỶ XX ĐẾN NĂM 1918
I.MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức: Học sinh cần nhận thức rõ
- Xu hướng cách mạng mới xuất hiện trong phong trào đấu tranh giải phóng dân
tộc Việt Nam-xu hướng cách mạng dân chủ tư sản với nhiều hình thức phong phú.
- Phong trào Đông Du 1905-1909
- Phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục 1907
- Cuộc vận động Duy tân và chống thuế ở Trung kì 1908.
2. Tư tưởng:
- Giáo dục học sinh trân trọng sự cố gắng phấn đấu của các sĩ phu yêu nước tiến
bộ,họ luôn vươn tới những cái mới,muốn vận động cách mạng đi vào quĩ đạo
chung của cách mạng thế giới.
- Các sĩ phu tiến bộ đang muốn tìm con đường mới cứu dân tộc ra khỏi vòng nô lệ.
- Học sinh hiểu rõ bản chất tàn bạo,xảo quyệt của chủ nghĩa đế quốc,đế quốc
phương Đông và phương Tây .
3. Kĩ năng
- Học sinh hình thành kĩ năng so sánh,đối chiếu các sự kiện lịch sử.
- Biết nhận định,đánh giá tư tưởng và hành động của các nhân vật lịch sử.
II.ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
- Văn thơ yêu nước đầu thế kỉ XX.Chân dung: Phan Bội Châu,Lương Văn
Can,Phan Châu Trinh
- Những hình ảnh hoặc những cuốn băng về phong trào duy tân chống thuế ở
Trung Kì.
III.NỘI DUNG BÀI MỚI
1.Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
- Em hãy trình bày về các giai cấp và tầng lớp trong xã hội Việt Nam đầu
thế kỉ XX và thái độ chính trị của từng giai cấp.
3. Bài mới

Sau khi phong trào Cần Vương thế kỉ XIX tan rã,phong trào tự vệ vũ
trang chống Pháp của quần chúng cũng tạm thời lắng xuống.Một phong trào
cách mạng mới được đẩy lên ở nước ta-phong trào cách mạng có xu hướng dân
chủ tư sản với nhiều hình thức phong phú.Hôm nay chúng ta tìm hiểu phong
trào yêu nước chống Pháp từ đầu thế kỉ XX 1918.
GV cho học sinh nhận thức về xu hướng dân I. PHONG TRÀO YÊU NƯỚC


chủ tư sản
- Phong trào Cần Vương cuối thế kỉ XIX
giúp vua cứu nước thất bại.
- Đầu TK XX,cuộc khai thác thuộc địa lần
thứ nhất làm cho xã hội Việt Nam chuyển
biến.Các đô thị phát triển sự xuất hiện các
giai cấp,tầng lớp mới: tư sản,tiểu tư sản =>
Xu thế cứu nước mới đi theo dân chủ tư
sản.
? Hoàn cảnh Việt Nam đầu TK XX như
thế nào? (GV hướng dẫn học sinh trả lời)
TL: Đầu TK XX,một trào lưu dân chủ tư
sản đã tràn vào VN qua các tân thư của
Trung Quốc và sự duy tân tự cường của
Nhật Bản.
Trong xã hội VN,một số nhà yêu nước
muốn noi gương Nhật,vì Nhật cùng màu
da,cùng văn hoá hán học đi theo con đường
TBCN đã có thế lực đánh thắng đế quốc
Nga 1905,cho nên có thể nhờ cậy được.
? Để thực hiện ý định trên những nhà yêu
nước đã làm gì? TL: Năm 1904 lập ra Hội

Duy tân do Phan Bội Châu đứng đầu.

TRƯỚC CHIẾN TRANH THẾ
GIỚI THỨ NHẤT
1. Phong trào Đông Du (19051909)

a. Hoàn cảnh
- Đầu thế kỉ XX,một số nhà yêu
nước muốn noi gương Nhật Bản để
duy tân tự cường.

b. Diễn biến
- Hội Duy tân thành lập năm 1904

- Mục đích lập ra một nước Việt
Nam độc lập.
?Mục đích,hoạt động của hội là gì?
- Hoạt động chủ yếu của hội là
TL: -Mục đích lập ra một nước Việt Nam phong trào Đông Du.
độc lập.
- Hoạt động chủ yếu của hội là phong trào
Đông Du.
+ 1905 phong trào bắt đầu  9GV Minh hoạ thêm.......
1908 học sinh Việt Nam bị trục
? Phong trào Đông Du diễn ra như thế xuất khỏi Nhật.
nào.
+ Tháng 3-1909 phong trào tan rã.
TL: Đầu 1905 Phan Bội Châu sang Nhật
nhờ giúp khí giới,tiền bạc để đánh
Pháp,nhưng người Nhật chỉ hứa giúp đào

tạo cán bộ cho cuộc bạo động phong trào
Đông Du.
- Phong trào lúc đầu phát triển thuận lợi
1908 có tới 200 người.Nhưng sau đó NhậtPháp cấu kết với nhau đã trục xuất những


người yêu nước Việt Nam khỏi Nhật (91908).
- 3.1909 Phan Bội Châu cũng bị trục xuất
khỏi Nhật,phong trào Đông Du tan rã,Duy
tân hội ngừng hoạt động.
? Dựa vào đâu Hội Duy tân chủ trương
bạo động vũ trang để giành độc lập?
TL: Hội dựa vào Nhật: cùng màu da,cùng
văn hoá hán học,đi theo con đường tư bản
Châu Âu =>đánh thắng đế quốc Nga (1905).
?Em có suy nghĩ gì về chủ trương này?
TL: Chủ trương này chưa chuẩn xác,cách
mạng muốn thành công không chỉ trông chờ
vào sự giúp đỡ của nước ngoài,muốn thành
công phải do nhân tố bên trong quyết định.
? Ý nghĩa và nguyên nhân thất bại của
phong trào Đông Du.
- Ý nghĩa:tuy thất bại đã dấy lên cao trào
yêu nước mới đi theo con đường dân chủ tư
sản.
-Nguyên nhân:do đế quốc Pháp-Nhật cấu
kết với nhau.
GV hướng dẫn học sinh xem H.102 và giới
thiệu tóm lược thân thế sự nghiệp của Phan
Bội Châu.

GV chuyển tiếp sang mục 2
? Đông Kinh nghĩa thục thành lập trong
hoàn cảnh nào.
TL: Cùng với phong trào Đông Du ở Bắc
Kì,có cuộc vận động cải cách văn hoá xã hội
theo lối tư sản.
3-1907 Đông Kinh nghĩa thục thành lập
tại Hà Nội do Lương Văn Can,Nguyễn
Quyền....... đứng đầu.

c.Ý nghĩa: Đã dấy lên cao trào yêu
nước mới  dân chủ tư sản.

2.Đông Kinh nghĩa Thục (1907)
a. Hoàn cảnh
- Đầu thế kỷ XX,ở Bắc Kì có cuộc
vận động cải cách văn hoá xã hội
theo lối tư sản.
- 3-1907 Đông Kinh nghĩa thục
thành lập.

b. Chương trình học:
- Địa lí,lịch sử,khoa học thường
thức
- Bình văn,xuất bản báo chí
- Truyền bá trí thức và nếp sống
GV hướng dẫn HS xem H.103 Lương Văn mới.
Can hiệu trưởng trường Đông Kinh nghĩa
thục.
GV giải thích thêm:Đây là trường học mở

tại thủ đô,thuần vì nghĩa (Đông kinh tên cũ


của Hà Nội).
? Chương trình học của Đông Kinh nghĩa
thục bao gồm những vấn đề gì.
TL: - Chương trình học gồm có địa lí,lịch
sử,khoa học thường thức.
- Tổ chức những buổi bình văn.
- Xuất bản sách báo nhằm bồi dưỡng lòng
yêu nước,truyền bá nội dung học tập và nếp
sống mới.
GV giải thích thêm......

c.Ý nghĩa:
- Thức tỉnh lòng yêu nước.bước
đầu tấn công hệ tư tưởng phong
kiến.
- Mở đường cho sự phát triển hệ tư
? Em nêu rõ qui mô hoạt động của Đông tưởng tư sản ở Việt Nam.
Kinh nghĩa thục.
TL: Lúc đầu hoạt động tại Hà Nội.Học sinh
có lúc lên tới 1000 người.Sau lan rộng ra
các tỉnh Bắc Kì,lôi cuốn hàng ngàn người
tham gia.
3. Cuộc vận động Duy Tân và
? Đông Kinh nghĩa thục có ý nghĩa gì đối phong trào chống thuế ở Trung kì
với phong trào yêu nước chống Pháp ở (1908)
nước ta.
a. Cuộc vận động Duy Tân

TL: Đông Kinh nghĩa thục chỉ tồn tại từ
tháng 311 năm 1907. Thời gian tồn tại 9 + Lãnh đạo: Phan Châu
tháng nhưng đã có ý nghĩa lớn đối với Trinh,Huỳnh Thúc Kháng.
phong trào cách mạng Việt Nam,phát triển + Hình thức hoạt động: (SGK)
văn hoá và ngôn ngữ dân tộc.
- Thành tích nổi bật của Đông Kinh nghĩa
thục là đề cao chữ quốc ngữ.
Cho HS đọc sgk mục 3 và đặt câu hỏi
? Cuộc vận động Duy Tân ở Trung kì diễn
ra như thế nào.
TL: Đầu thế kỉ XX,cuộc vận động Duy
Tân(theo cái mới) diễn ra sôi nổi ở Trung
Kì....
-Lãnh đạo. - Hình thức hoạt động...(dùng
đèn chiếu)
GV giới thiệu HS xem H.104: (treo chân
dung và sử dụng đèn chiếu).
? Em có nhận xét gì giữa phong trào
Đông Kinh nghĩa thục (Bắc Kì) và cuộc

b. Phong trào chống thuế
- Phong trào bùng nổ 1908 bắt đầu
từ Quảng Nam.Sau lan rộng khắp
Trung Kì.


vận động Duy tân (Trung Kì).
TL: Phạm vi hoạt động của Duy tân rộng
hơn,hình thức phong phú xuống tận đến các
làng xã,có nhiều môn học mới: diễn thuyết

các đề tài sinh hoạt xã hội,tình hình thế
giới,chống quan lại xấu,phong tục lạc
hậu,thực hiện đời sống mới.
? Cuộc vận động Duy tân có ảnh hưởng
gì đối với phong trào đấu tranh của nhân
dân ta ở Trung Kì.
TL: Phong trào Duy tân phát triển mạnh,tư
tưởng Duy tân càng ăn sâu vào nhân
dân.Năm 1908 phong trào chống đi
phu,chống thuế nổ ra ở Trung Kì.Bắt đầu từ
Quảng Nam sau lan rộng ra .... khắp Trung
Kì.
?Pháp có thái độ gì đối với phong trào
chống thuế? TL:Thực dân Pháp đàn áp,bắt
bớ,tù đày.Phan Châu Trinh,Trần Quý Cáp bị
tuyên án tử hình.
? Em có nhận xét gì về mức độ đấu tranh
của phong trào chống thuế so với cuộc vận
động Duy tân ? TL: cao hơn,trực diện,có
yêu sách cụ thể,ảnh hưởng rộng.
? Theo em,Phong trào Duy Tân và phong
trào chống thuế ở Trung Kì có mối liên hệ
gì.
TL: Phong trào Duy Tân và phong trào
chống thuế có mối liên hệ chặt chẽ với
nhau.
Cải cách Duy tân: mở trường dạy học theo
lối mới,sống theo lối mới,kinh doanh theo
lối mới trong quần chúng,đã kết hợp chặt
chẽ với cuộc đấu tranh của nông dân đã làm

bùng nổ phong trào chống thuế.
GV kết luận: Phong trào đã thể hiện rõ
tinh thần cách mạng của nông dân trong sự
nghiệp giải phóng dân tộc,nhưng cũng thể
hiện rõ thiếu một giai cấp lãnh đạo có năng
lực.

- Phong trào bị thực dân Pháp đàn
áp và tan rã.

* Nhận xét:
- Thể hiện tinh thần cách mạng của
nông dân.
- Thiếu một giai cấp lãnh đạo có
năng lực.


4. Củng cố:
- Dựa vào đâu Hội Duy tân chủ trương vũ trang giành độc lập,em có suy
nghĩ về chủ trương này.
- Kể tên các phong trào yêu nước đầu thế kỉ XX.
5.Dặn dò:
- Học bài,làm bài tập,soạn bài mới bài 30,phần II dựa vào câu hỏi cuối từng
mục.
6. Bài tập về nhà
- Nêu những đặc điểm giống nhau và khác nhau giữa phong trào yêu nước
đầu thế kỉ XX và cuối thế kỉ XIX.
- Lập bảng thống kê các phong trào yêu nước đầu thế kỉ XX.(theo mẫu ở
sách giáo khoa)
-------------o0o------------------

Bài 30.
PHONG TRÀO YÊU NƯỚC CHỐNG PHÁP
TỪ ĐẦU THẾ KỶ XX ĐẾN NĂM 1918 (tt)
1. Kiến thức: Học sinh cần nhận thức rõ
- Xu hướng cách mạng mới xuất hiện trong phong trào đấu tranh giải phóng
dân tộc Việt Nam-xu hướng cách mạng dân chủ tư sản với nhiều hình thức phong
phú.
- Phong trào Đông Du 1905-1909
- Phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục 1907
- Cuộc vận động Duy tân và chống thuế ở Trung kì 1908.
2. Tư tưởng:
- Giáo dục học sinh trân trọng sự cố gắng phấn đấu của các sĩ phu yêu nước
tiến bộ,họ luôn vươn tới những cái mới,muốn vận động cách mạng đi vào quĩ đạo
chung của cách mạng thế giới.
- Các sĩ phu tiến bộ đang muốn tìm con đường mới cứu dân tộc ra khỏi vòng
nô lệ.
- Học sinh hiểu rõ bản chất tàn bạo,xảo quyệt của chủ nghĩa đế quốc,đế quốc
phương Đông và phương Tây .
3. Kĩ năng
- Học sinh hình thành kĩ năng so sánh,đối chiếu các sự kiện lịch sử.
- Biết nhận định,đánh giá tư tưởng và hành động của các nhân vật lịch sử.
II.ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
- Văn thơ yêu nước đầu thế kỉ XX.Chân dung: Phan Bội Châu,Lương Văn
Can,Phan Châu Trinh


- Những hình ảnh hoặc những cuốn băng về phong trào duy tân chống thuế ở
Trung Kì.
III.NỘI DUNG BÀI MỚI

1.Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Bài mới:
Giới thiệu bài: Tiếp nối phong trào yêu nước theo xu hướng dân chủ tư sản đầu
thế kỉ XX ,trong thời gian chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918 ), phong trào
yêu nước tiếp tục phát triển và có những đặc điểm riêng biệt .
II/ PHONG TRÀO YÊU NƯỚC TRONG THỜI KÌ CHIẾN TRANH THẾ GIỚI
THỨ NHẤT
( 1914 - 1918 )
1. Chính sách của thực dân pháp ở Đông Dương trong thời chiến .
Hoạt động dạy và học
Kiến thức cơ bản
HS : Đọc sách giáo khoa trang 146.
GV(H): Nêu những thay đổi trong chính sách - Xã hội: Bắt lính cung cấp cho
kinh tế , xã hội của Pháp ở Việt Nam trong thời kì chiến tranh.
Chiến tranh thế giới thứ nhất . Vì sao có sự thay
đổi đó ?
- Kinh tế: Trồng cây cộng
HS: Tăng cường bắt lính .Diện tích trồng cây nghiệp, khai thác mỏ, bắt mua
công nghiệp tăng ,đẩy mạnh khai thác kim loại công trái...
,bắt nhân dân mua công trái ....Tất cả đều nhằm
cung cấp cho chiến tranh .
GV(H): Mặt tích cực và tiêu cực của chính sách
đó?
- Chính trị, văn hoá: lừa bịp.
HS: Tích cực: kinh tế Việt Nam khởi sắc, tư sản  Mâu thuẫn giai cấp và dân
dân tộc có điều kiện vươn lên. Tiêu cực: lợi tộc thêm sâu sắc.
nhuận chỉ để cho Pháp dốc vào chiến tranh, nhân
dân ta nói chung càng bần cùng hơn.
GV: Về chính trị, văn hoá, Pháp sử dụng nhiều

thủ đoạn hòng ru ngủ nhân dân ta, lôi kéo tay sai.
 Mâu thuẫn giai cấp và dân tộc thêm sâu sắc, là
nguyên nhân dẫn tới các cuộc đấu tranh trong
thời gian Chiến tranh thế giới làn thứ nhất...
2. Vụ mưu khởi nghĩa ở Huế (1916). Khởi nghĩa của binh lính và tù chính trị ở
Thái Nguyên (1917).
GV hướng dẫn HS lập bảng thống kê Vụ mưu khởi nghĩa ở Huế (1916). Khởi
nghĩa của binh lính và tù chính trị ở Thái Nguyên (1917).
Các cuộc khởi
Vụ mưu khởi nghĩa ở Huế
Khởi nghĩa ở Thái Nguyên
nghĩa


Nguyên nhân

Pháp mở chiến dịch bắt lính để
đưa sang chiến trường châu Âu.

Binh lính được giác ngộ phối
hợp với tù binh chính trị khởi
nghiã.
Lãnh đạo
Thái Phiên, Trần Cao Vân, mời
Lương Ngọc Quyến, Trịnh
vua Duy Tân tham gian.
Văn Cấn
Diễn biến chính Dự kiến đên 3 rạng sáng 4-5-1916 Giết chết tên giám binh, phá
tại Huế nhưng bị bại lộ, mưu khởi nhà lao, thả tù chính trị,
nghĩa không thành.

chiếm các công sở, làm chủ
tỉnh lị, nhưng không chiếm
được trại lính nên bị phản
công.
Kết quả
Thái Phiên, Trần Cao Vân bị bắt
Kéo dài 5 tháng thất bại. Đội
và bị xử tử. Vua Duy Tân bị đày
Cấn tự sát.
sang châu Phi.
3. Hoạt động của Nguyễn Tất Thành sau khi ra đi tìm đường cứu nước.
GV cho các em tự trình bày những hiểu Tiểu sử Nguyễn Tất Thành:
biết của mình về quãng đời niên thiếu
của Nguyễn Tất Thành trước 1911, nhất
là thời gian Người ở Huế và sự kiện 5-6- - 1911, Nguyễn Tất Thành ra đi tìm
1911, tại bến cảng Nhà Rồng (Sài Gòn), đường cứu nước.
Người ra đi tìm đường cứu nước.
GV(H): Mục đích của chuyến đi?
HS: Tìm con đường cứu nước mới. Vì
không tán thành đường lối của các bậc
tiền bối.
GV(H): Hoạt động của Nguyễn Tất
- 1917 tại Pháp, tham gia các hoạt động
Thành sau khi ra đi?
yêu nước
HS: Từ 1911 đến 1917, đi nhiều nơi trên có chuyển biến trong tư tưởng.
thế giới. (dùng lượt đồ chỉ nơi đến).
Từ 1917, trở lại Pháp, tham gia các hoạt
động yêu nước, tiếp nhận ảnh hưởng của
Cách mạng tháng Mười Nga, có chuyển

biến trong tư tưởng.
GV: Những hoạt động yêu nước của
Người tuy chỉ bước đầu nhưng là điều
kiện quan trọng để Người xác định con
đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc
Việt Nam.
HS thảo luận: Hướng đi của Nguyễn Tất
Thành có gì mới so với những nhà yêu


nước chống Pháp thời đó?
+ Nguyễn Tất Thành đi sang phương
Tây tìm hiểu những bí mật đằng sau
những từ: Tự do, Bình đẳng, Bác ái.
+ Người không đi theo con đường của
các bậc tiền bối vì có nhược điểm.
+ Từ khảo sát thực tế, Người đúc rút
thành kinh nghiệm rồi quyết định theo
chủ nghĩa Mác-Lênin.
GV: Những hoạt động bước đầu của
Nguyễn Tất Thành đã mở ra chân trời
mới cho cách mạng Việt Nam.
3.Củng cố : + Trình bày đặc điểm nổi bật của phong trào yêu nước trong những
năm 1914-1918?
+ Vì sao Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước mới?
4. Bài tập: Sưu tầm tài liệu, tranh ảnh về cuộc hành trình tìm đường cứu nước
của Nguyễn Tất Thành.
--------------------------------------------------