Ôn Thi TNPT - Chuyển Font

PHẦN I. GIỚI THIỆU
Năm học 2008-2009 là năm thứ ba thực hiện chương trình đổi mới Sách giáo khoa
bậc THPT, đặc biệt là lớp 12 chuẩn bị cho kì thi Tốt nghiệp THPT và thi Đại học, chắc hẳn
giáo viên và học không khỏi lúng túng trước việc dạy và học. Chương trình mới, dạy sao cho
tốt và học sao cho tốt, chủ động truyền đạt tri thức và lĩnh hội tri thức là việc làm hết sức
nghiêm túc và tối cần thiết đối với mỗi giáo viên và học sinh.
Trước yêu cầu của thực tế đó, qua nghiên cứu tài liệu, dựa vào cấu trúc đề thi
TNTHPT và thi Đại học và thực tế giảng dạy cho thấy vấn đề đặt ra là cần phải có một bộ tài
liệu với những định hướng rõ ràng về nội dung, chuẩn hóa kiến thức cũng như các kĩ năng
và cách làm bài thi sao cho tốt, chúng tôi tiến hành biên soan Bộ tài liệu ôn tập môn Ngữ văn
12.
Tài liệu được biên soạn dưới dạng các chuyên đề, trong đó, mỗi vấn đề được cấu trúc
theo dạng câu hỏi và gợi ý trả lời .
Nội dung tài liệu bao gồm:
Bài Khái quát Văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến hết thế kỉ
XX và sáu chuyên đề:
Chuyên đề 1: Văn nghị luận (4 tiết)
Chuyên đề 2: Văn bản nhật dụng (Chính luận) (4 tiết)
Chuyên đề 3: Thơ (10 tiết)
Chuyên đề 4: Kí và kịch (6 tiết)
Chuyên đề 5: Truyện (13 tiết)
Chuyên đề 6: Nghị luận xã hội (5 tiết)
Bộ tài liệu giúp cho giáo viên và học sinh có cái nhìn đầy đủ, bao quát và toàn diện
về những kiến thức đã học cũng như cách triển khai kiến thức sao cho thật hợp lí và đạt
được kết quả cao trong mọi kì thi.
Đây là bộ tài liệu xây dựng nội dung ôn tập môn Ngữ văn 12 chương trình chuẩn, sử
dụng để ôn tập cho học sinh lớp 12 thi tốt nghiệp THPT năm 2009.
Do thời gian biên soạn có hạn nên tài liệu này không thể tránh khỏi những thiếu sót.
Rất mong nhận được sự góp ý chân thành của các bạn đồng nghiệp và các em học sinh.
Người biên soạn
Trịnh Thị Hải Lân

PHẦN II. NỘI DUNG KHÁI QUÁT
Stt
Chun đề
(Tiết)
Bài dạy Mục tiêu
Số
tiết
Ghi
chú
KHÁI QT
VHVN 1945-
hết TK XX
-VHVN từ 1945-1975:
+ Q trình phát triển và những thành tựu chủ yếu
+ Những đặc điểm cơ bản
-VHVN từ 1975- hết TK XX: Những chuyển biến
và một số thành tựu ban đầu của văn học
1
1
Chun đề 1:
Văn nghị luận
(4 tiết)
TUN NGƠN
ĐỘC LẬP –
Hồ Chí Minh
-Tác giả: Quan điểm sang tác; Di sản văn học;
Phong cách nghệ thuật
- Tác phẩm:
+ Hồn cảnh sáng tác; Giá trị của tác phẩm
+ Thấy được ý nghóa to lớn và giá trò nhiều mặt

của TNĐL , biết cách tìm hiểu văn chính luận qua
TNĐL .
2
Nguyễn Đình
Chiểu, ngơi sao
sang trong văn
nghệ của dân
tộc
- Thấy rõ nét đặc sắc trong bài NLVH của PVĐ vừa
khoa học chặt chẽ, vừa giàu sắc thái biểu cảm, có
nhiều phát hiện mới mẻ, sâu sắc về nội dung.
- Hiểu sâu sắc những giá trị to lớn của thơ văn NĐC
càng thêm q con người và tác phẩm của ơng .
2
2
Chun đề 2:
Văn bản nhật
dụng (Chính
luận)
( 4 tiết )
Thơng điệp
nhân ngày thế
giới phòng
chống AIDS, 1-
12-2003
-Bản thơng điệp khẳng định tầm quan trọng của việc
phòng chống HIV/AIDS trên tồn thế giới
- Đồn kết cộng đồng để đẩy lùi căn bệnh thế kỉ
- Sức thuyết phục của bài văn
2

NHÌN VỀ VỐN
VĂN HĨA
CỦA DÂN
TỘC –
Trần Đình
Hượu
-Hiểu sâu sắc về vốn văn hóa dân tộc; những mặt
tích cực và hạn chế của văn hóa truyền thống
- Phát huy những mặt mạnh, khắc phục những hạn
chế
2
Dạy
ở
cuối
HK
II
Chun đề 3:
Thơ
TÂY TIẾN –
Quang Dũng
-Hồn cảnh bài thơ ra đời
- Cảm nhận được vẻ đẹp hoang vu, hùng vĩ, hấp dẫn
của cảnh vật miền Tây
- Vẻ đẹp hào hùng, hào hoa của người lính TT.
- Hiểu được những nét đặc sắc về nghệ thuật của
TP .
2
3 ( 10 tiết )
VIỆT BẮC –
Tố Hữu

( Phần 1 Tác giả ) :
- Hiểu ,đánh giá đúng đắn về TH , cũng như thơ ơng
trong VHDT. Những nét cơ bản trong PC thơ TH .
- Nắm được con đường sáng tác thơ TH qua các tập
thơ- đặc điểm cơ bản thơ TH ln gắn liền với thời
kì đấu tr CM và thể hiện sự v động trong TTNT thơ
TH .
( Phần 2 Tác phẩm ) :
-Hồn cảnh bài thơ ra đời
- VB là đỉnh cao của thơ TH – Thành tựu nổi bậc
2
thơ ca kháng chiến chống Pháp .
- Cảm thụ – phân tích được những giá trị đặc sắc
của bài thơ
* Khúc hát ân tình của người KC với QHĐN,với
nd
* Hình thức NT đậm đà tính DT .
- Thấy nét cơ bản trong PCNT thơ TH .
ĐẤT NƯỚC-
Nguyễn Khoa
Điềm
-Cái nhìn mới mẻ cùa nhà thơ về ĐN : Là sự kết tinh
và hội tụ trên nhiều bình diện, gắn bó với cuộc sống
nhân dân, bởi chính nhân dân làm ra đất nước.
-Những đặc sắc về nghệ thuật của đoạn thơ: Giọng
thơ trữ tình – chính luận, sự vận dụng sáng tạo các
yếu tố văn hóa DG để thể hiện TT “ ĐN của nhân
dân”
- Có được tình u ĐN và những người làm nên
ĐN.

2
SĨNG – Xn
Quỳnh
- Cảm – hiểu được tình u trong sáng, hồn hậu,
thủy chung của người con gái với khát vọng hướng
về hạnh phúc tuyệt đối .
- Nắm được NT đặc sắc của bài thơ trữ tình : Diễn
tả bằng h/ả ẩn dụ “sóng”kết hợp chủ thể trữ tình
“em” , nhòp điệu dạt dào, lôi cuốn, từ ngữ giản dò,
gợi cảm .
2
ĐÀN GHI TA
CỦA LOR- CA
- Thanh Thảo –
- Hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp bi tráng của hình
tượng Lor ca qua mạch cảm xúc suy tư đa chiều,
vừa sâu sắc vừa mãnh liệt của tác giả bài thơ .
- Thấy được vẻ độc đáo trong hình thức biểu đạt thơ
mang phong cách tượng trưng.
- Có những tri thức đọc – hiểu một bài thơ theo
PCHĐ
2
4
Chun đề 4:
Kí và Kịch
( 6 tiết )
NGƯỜI LÁI
ĐỊ SƠNG ĐÀ
– Nguyễn Tn
–

- Vẻ đẹp đa dạng của sơng Đà Hung bạo – trữ tình,
vẻ đẹp giản dị, kì vĩ của người lái đò SĐ. Tình u
lịng say mê của NT trước TN và con người miền
TB.
- Cảm ,hiểu được nét đặc sắc trong NT tùy bút của
NT
- Bồi dưỡng long TN, kính trọng ,u mến người
LĐ dũng cảm, thông minh tài hoa.
2
AI ĐÃ ĐĂT
TÊN CHO
DỊNG SƠNG -
Hồng Phủ
Ngọc Tường
- Hiểu những cảm nhận tinh tế, sâu sắc tình u,
niềm tựi hào thiết tha, sâu lắng tg dành cho sơng
Hương, cho xứ Huế thân u được thể hiện qua áng
văn đẹp, tài hoa – Bồi dưỡng thêm tình u q
hương đất nước.
- Nhận biết đặc trưng của thể loại bút kí trong bài .
2
HỒN
TRƯƠN
G BA
DA
+ Bi kịch của con người khi bị đặt vào nghịch cảnh
phải sống nhờ, sống tạm, sống trái với tự nhiên
khiến cho tâm hồn thanh cao, nhân hậu bị nhiễm độc
và tha hóa trước sự lấn át của thể xác thơ lỗ, phàm
2 Dạy

ở
cuối
HK
HÀNG
THỊT -
Lưu
Quang
Vũ-
tục – Thấy được vẻ đẹp tâm hồn người lao động
trong cuộc đấu tranh chống lại sự dung tục, bảo vệ
quyền được sống trọn ven, hài hòa giữa thể xác và
tâm hồn và khát vọng hồn thiện nhân cách .
- Cảm nhận được nét đặc sắc kịch Lưu Quang Vũ :
Kịch bản VH và NT sân khấu bởi tính hiện đại kết
hợp già trị truyền thống, phê phán mạnh mẽ, quyết
liệt và chất trữ tình đầm thắm, bay bổng.
II
5
Chun đề 5:
Truyện
( 13 tiết )
VỢ CHỒNG A
PHỦ – Tơ Hồi
.
- Tóm tắt truyện ngắn
- Hiểu được cuộc sống cực nhục, tăm tối, quá trình
đồng bào TB vùng lên tự giải phóng khỏi ách
thống trò của bọn chúa đất cấu kết TD .Hiểu được
giá trò nhân đạo của TP trong việc kh/đònh sức
sống tiềm tàng của người lao động.

- Những đóng góp của nhà văn trong việc khắc
họa tính cách nh/vật, sự tinh tế trong diễn tả cuộc
sống nội tâm, sở trường quan sát, m tả phong tục
tập quán và lối sống của người H
’
mông, NT trần
thuật linh hoạt, lời văn tinh tế mang màu sắc DT
và giàu chất thơ .
2
VỢ NHẶT –
Kim Lân .
- Tóm tắt truyện ngắn
- Hiểu được sự khủng khiếp của nạn đói ở nước ta
1945 do Pháp Nhật gây ra.
- Cảm nhận niềm khaokhát mãnhliệt của người lđ
về hạnh phúc gia đình và niềm tin bất diệt vào sự
sống và tương lai
- Hiểu được sự sáng tạo xuất sắc và độc đáo về
nghệ thuật truyện, tình huống truyện, miêu tả tâm
lí, dựng đối thoại.
2
RỪNG XÀ NU
- Nguyễn
Trung Thành –
- Tóm tắt truyện ngắn
- Nắm được tư tưởng cơ bản mà tác gỉa gửi gắm
qua những hình tượng của thiên truyện- sự
lựa chọn con đường đi của DT trong các
cuộc đấu tranh chống lại sự tàn ác của kẻ
thùù

- Tính sử thi của TP, qua chủ đề, hình tượng, hệ
thống nhân vật , ngôn ngữ, giọng điệu .
-Nhận thức được ý nghóa, giá trò của TP trong hoàn
cảnh cuộc kh/ ch chống Mỹ cũng như trong thời
đại ngày nay .
2
NHỮNG ĐỨA
CON
TRONG
GIA
- Tóm tắt truyện ngắn
- Sự gắn bó sâu nặng giữa tình cảm GĐ, và tình
u nước, yêu CM, giữa truyền thống GĐ với
truyền thống DT, tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn
2
ĐÌNH –
Nguyễn
Thi-
của con người trong chống Mỹ
- Hiểu được giá trò NT của thiên truyện, NT trần
thuật đặc sắc, khắc họa tính cách, m tả tâm lí săc
sảo ngôn ngữ đậm chất Nam bộ
CHIẾC
THUYỀ
N
NGỒI
XA –
Nguyễn
Minh
Châu –

- Tóm tắt truyện ngắn
- Cảm nhận được suy nghó của người nghệ só nhiếp
ảnh khi phát hiện ra sự thật đằng sau bức ảnh rất
đẹp về chiếc thuyền trong sương sớm mà anh tình
cờ chụp được là số phận đau đớn của người phụ nữ
, là bao ngang trái trong một GĐ vạn chài Từ đó
thấy rõ mỗi người trong cõi đời nhất là người nghệ
só, không thể sơ lược , đơn giản nhìn nhận cuộc
sống con người.
- Nghệ thuật kết cấu độc đáo, cách triển khai coat
truyện rất sáng tạo của một cây bút truyện ngắn
đầy bản lónh .
2
THUỐC – Lỗ
Tấn .
- Tóm tắt tiểu sử tác giả
- Tóm tắt truyện ngắn
- Thuốc là hồi chuông cãnh báo căn bệnh mê
muội của người dân TQ đầu thế kỉ XX. Nhân dân
coi CM là giặc “mua máu người về làm thuốc”.
Nhà văn phê phán nhưng cũng tin vào sự thức
tỉnh, hiểu CM và làm CM.
- Cách viết cô đọng, súc tích, giàu hình ảnh mang
tính biểu tượng của ngòi bút Lỗ Tấn .
1
SỐ PHẬN
CON NGƯỜI
- Sơ-lơ -khốp .
- Tóm tắt tiểu sử tác giả
- Tóm tắt truyện ngắn

- Sự khám phá tính cách Nga kiên cường và nhân
ái qua bút pháp hiện thực táo bạo và nghệ thuật
truyện ngắn đặc sắc của Sô lô khốp
- Ý chí và nghò lực của con người , có thể khắc
phục mọi khó khăn,gian khổ, vượt qua số phận éo
le .
1
ƠNG GIÀ VÀ
BIỂN CẢ
– Hê ming .
- Tóm tắt tiểu sử tác giả
- Nắm được nguyên lý “ tảng băng trôi” của hê
ming uê- hiểu được sự tin tưởng vào nghò lực, vào
sức mạnh tinh thần và niềm kiêu hảnh về con
người trong việc đeo đuổi ước mơ giản dò nhưng to
lớn của đời người và nhà văn.
- Khám phá nghệ thuật kể chuyện độc đáo, kết
hợp nhuần nhuyễn giữa lời văn kể chuyện và lời
văn miêu tả cảnh vật, miêu tả đối thoại và độc
thoại nội tâm.
1
6 Chun đề 6 : NGHỊ LUẬN -Bàn về tư tưởng, đạo lí; phân tích mặt đúng-sai, 3
Nghị luận
xã hội
( 5 tiết )
VỀ MỘT TƯ
TƯỞNG,
ĐẠO LÍ
lợi- hại; chỉ ra nguyên nhân, thái đọ và bày tỏ chính
kiến của mình trước hiện tượng đó

- Diễn đạt mạch lạc, giàu cảm xúc, sử dụng nhiều
biện pháp tu từ
- Bài học nhận thức và hành động về tư tưởng, đạo
lí
NGHỊ LUẬN
VỀ MỘT HIỆN
TƯỢNG ĐỜI
SỐNG
-Bàn về hiện tượng đời sống; phân tích mặt đúng-
sai, lợi- hại; chỉ ra nguyên nhân, thái đọ và bày tỏ
chính kiến của mình trước hiện tượng đó
- Diễn đạt mạch lạc, giàu cảm xúc, sử dụng nhiều
biện pháp tu từ
- Bài học rút ra
2
Rèn luyện kĩ năng thông qua bài viết của HS 2
PHẦN III. NỘI DUNG CỤ THỂ
KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM
TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945 ĐẾN HẾT THẾ KỶ XX.
(1 Tiết)
Câu 1: Nêu quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu của VHVN từ
Cách mạng tháng Tám 1945 đến 1975?
a. Chặng đường từ năm 1945 đến 1954.
- Truyện ngắn và kí: là những thể loại mở đầu cho văn xuôi chặng đường kháng
chiến chống Pháp . Những tác phẩm tiêu biểu: Một lần tới Thủ đô và Trận phố Ràng của
Trần Đăng, Đôi mắt và rừng nhật kí Ở rừng của Nam Cao, Làng của Kim Lân...Từ 1950,
đã xuất hiện những tập truyện kí khá dày dặn: Vùng mỏ của Võ Huy Tâm, Xung kích của
Nguyễn Đình Thi, Đất nước đứng lên của Nguyên Ngọc...
- Thơ ca: đạt được nhiều thành tựu xuất sắc.
+Tiêu biểu là những tác phẩm: Cảnh khuya, Cảnh rừng Việt Bắc, Rằm tháng giêng

của Hồ Chí Minh, Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm, Tây Tiến của Quang Dũng, Đất
nước của Nguyễn Đình Thi...đặc biệt là tập thơ Việt Bắc của Tố Hữu.
+ Cảm hứng chính là tình yêu quê hương đất nước, lòng căm thù giặc, ca ngợi cuộc
sống kháng chiến và con người kháng chiến.
- Kịch: một số vở kịch xuất hiện gây sự chú ý lúc bấy giờ như Bắc Sơn, Những
người ở lại của Nguyễn Huy Tưởng, Chị Hòa của Học Phi
- Lí luận, phê bình văn học: chưa phát triển nhưng đã có những tác phẩm có ý
nghĩa quan trọng như bản báo cáo Chủ nghĩa Mác và vấn đề văn hóa Việt Nam của Trường
Chinh, bài tiểu luận Nhận đường và tập Mấy vấn đề nghệ thuật của Nguyễn Đình Thi.
b. Chặng đường từ 1955 đến 1964.
- Văn xuôi: mở rộng đề tài, bao quát được khá nhiều vấn đề và phạm vi của hiện
thực đời sống như đề tài kháng chiến chống Pháp: Sống mãi với Thủ đô của Nguyễn Huy
Tưởng ; đề tài hiện thực đời sống trước Cách mạng: Tranh tối tranh sáng của Nguyễn Công
Hoan, Mười năm của Tô Hoài; đề tài công cuộc xây dựng CNXH: Sông Đà của Nguyễn
Tuân, Mùa lạc của Nguyễn Khải.
- Thơ ca: phát triển mạnh mẽ. Các tập thơ tập thơ xuất sắc ở chặng đường này gồm
có: Gió lộng của Tố Hữu, Ánh sáng và phù sa của Chế Lan Viên, Riêng chung của Xuân
Diệu, Đất nở hoa của Huy Cận , Tiếng sóng của Tế Hanh...
- Kịch nói : có phát triển . Tiêu biểu : Một đảng viên của Học Phi, Chị Nhàn và Nổi
gió của Đào Hồng Cẩm.
c. Chặng đường từ 1965 đến 1975.
- Văn học tập trung viết về kháng chiến chống Mĩ. Chủ đề bao trùm là ngợi ca tinh
thần yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng.
- Văn xuôi chặng đường này tập trung phản ánh cuộc sống chiến đấu và lao động, đã
khắc họa khá thành công hình ảnh con người Việt Nam anh dũng, kiên cường, bất khuất.
+ Từ tiền tuyến lớn, những tác phẩm truyện kí viết trong máu lửa của chiến tranh như
tác phẩm Người mẹ cầm súng của Nguyễn Thi, Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành, Chiếc
lược ngà của Nguyễn Quang Sáng ...
+ Ở miền Bắc, truyện kí cũng phát triển mạnh như truyện ngắn của Nguyễn Thành Long,
Nguyễn Kiên, Vũ Thị Hường...Tiểu thuyết cũng phát triển: Bão biển của Chu Văn, Cửa

sông và Dấu chân người lính của Nguyễn Minh Châu...
-Thơ: đạt nhiều thành tựu xuất sắc. Nhiều tập thơ có tiếng vang , tạo được sự lôi
cuốn, hấp dẫn như: Máu và hoa của Tố Hữu, Hoa ngày thường, chim báo bão của Chế Lan
Viên, Vầng trăng quầng lửa của Phạm Tiến Duật, Gió lào cát trắng của Xuân Quỳnh, Góc
sân và khoảng trời của Trần Đăng Khoa...
-Kịch: cũng có những thành tựu đáng ghi nhận. Quê hương Việt Nam và Thời tiết
ngày mai của Xuân Trình, Đại đội trưởng của tôi của Đào Hồng Cẩm là những vở kịch tạo
được tiếng vang bấy giờ.
Câu 2. Nêu ngắn gọn những đặc điểm cơ bản của VHVN từ 1945 đến 1975 ?
(3 đặc điểm)
a- Nền văn học chủ yếu vận động theo hướng cách mạng hóa, gắn bó sâu sắc với vận
mệnh chung của đất nước
- Văn học được kiến tạo theo mô hình “ Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận” “
mỗi nhà văn cũng là một chiến Sỹ.”
- Khuynh hướng tư tưởng chủ đạo của nền văn học mơí là tư tưởng cách mạng, văn
học trước hết phải phục vụ cách mạng, ý thức công dân của người nghệ sĩ được đề cao.
- Hiện thực đời sống cách mạng trở thành nguồn cảm hứng nghệ thuật cho nhà văn “
Văn nghệ phụng sự kháng chiến nhưng chính kháng chiến đem đến cho văn nghệ một sức
sống mới. Sắt lửa mặt trận đang đúc nên văn nghệ mới của chúng ta” ( Nguyễn Đình Thi).
- Đề tài về tổ quốc là đề tài xuyên suốt trong các sáng tác.
- Chủ nghĩa xã hội cũng là một đề tài lớn của văn học.
=> Văn học là tấm gương lớn phản chiếu những vấn đề lớn lao, trọng đại của đất
nước .
b- Nền văn học hướng về đại chúng
- Đại chúng vừa là đối tượng phản ánh và đối tượng phục vụ, vừa là nguồn cung cấp
bổ sung lực lượng sáng tác cho văn học.
- Các nhà văn thay đổi hẳn cách nhìn nhận về quần chúng nhân dân,có những quan
niệm mới về đất nước : Đất nước của nhân dân.
- Hướng về đại chúng văn học giai đoạn này phần lớn là những tác phẩm ngắn gọn,
nội dung dễ hiểu, chủ đề rõ ràng,phù hợp với thị hiếu và khả năng nhận thức của nhân dân.

c- Nền văn học mang khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn
* Khuynh hướng sử thi thể hiện ở những phương diện:
- Đề cập đến những vấn đề có ý nghĩa lịch sử và toàn dân tộc.
- Nhân vật chính thường là những con người dại diện cho khí phách tinh hoa, phẩm
chất, ý chí của dân tộc.
- Con người chủ yếu được khám phá ở bổn phận,trách nhiệm, nghĩa vụ công dân, ở lẽ
sống lớn và tình cảm lớn .
- Lời văn thường mang giọng điệu ngợi ca, trang trọng và đẹp một cách tráng lệ hào
hùng
* Cảm hứng lãng mạn là cảm hứng khẳng định cái tôi đày tình cảm, cảm xúc và
hướng tới lí tưởng. Cảm hứng lãng mạn của văn học VN từ 1945- 1975 thể hiện trong việc
khẳng định phương diện lí tưởng của cuộc sống mới và vẻ đẹp cảu con người mới, ca ngợi
chủ nghĩa anh hùng cách mạng và tin tưởng vào tương lai tươi sáng của dân tộc
- Cảm hứng lãng mạn trở thành cảm hứng chủ đạo không chỉ trong thơ mà trong tất
cả các thể loại khác.

Câu 3: . Những chuyển biến và một số thành tựu ban đầucủa văn học từ 1975-
hết thế kỉ XX?
* Sau 1975 , đề tài văn học được mở rộng hơn.Một số tác phẩm đã phơi bày một vài
mặt tiêu cực trong xã hội, nhìn thẳng vào những tổn thất nặng nề trong chiến tranh, bi kich
cá nhân.
+ Những cây bút thời chống Mĩ cứu nước vẫn tiếp tục sáng tác, sung sức hơn cả là
Xuân Quỳnh, Nguyễn Duy, Hữu Thỉnh, Thanh Thảo...
+ Thành tựu nổi bật của thơ ca giai đoạn này là trường ca: Những người đi tới biển
của Thanh Thảo, Đường tới thành phố của Hữu Thỉnh. Tự hát của Xuân Quỳnh, Người đàn
bà ngồi đan của Ý Nhi, Thư mùa đông của Hữu Thỉnh. Những cây bút thơ thuộc thế hệ sau
năm 1975 xuất hiện nhiều, đang từng bước tự khẳng định mình như: Một chấm xanh của
Phùng Khắc Bắc, Tiếng hát tháng giêng của Y Phương...
+ Văn xuôi sau năm 1975 có nhiều khởi sắc hơn thơ ca , như Nguyễn Trọng Oánh,
Thái Bá Lợi...văn xuôi tạo được sự chú ý của người đọc với những tác phẩm như: Đứng

trước biển của Nguyễn Mạnh Tuấn, Gặp gỡ cuối năm của Nguyễn Khải, Mùa lá rụng trong
vườn của Ma Văn Kháng...
* Từ năm 1986, văn học chính thức bước vào chặng đường đổi mới. Văn học gắn bó
hơn, cập nhật hơn những vấn đề của đời sống hàng ngày.
+ Phóng sự xuất hiện đề cập đến những vấn đề bức xúc của đời sống.
+ Văn xuôi thực sự khởi sắc với những tập truyện ngắn: Chiếc thuyền ngoài xa và Cỏ
lau của Nguyễn Minh Châu, Tướng về hưu của Nguyễn Huy Thiệp; tiểu thuyết Bến không
chồng của Dương Hướng, Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh; bút kí Ai đã đặt tên cho dòng
sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
+ Kịch nói sau năm 1975 phát triển mạnh mẽ, như Hồn Trương Ba, da hàng thịt của
Lưu Quang Vũ, Mùa hè ở biển của Xuân Trình...
+ Lí luận, nghiên cứu phê bình văn học cũng có sự đổi mới. Ngoài những cây bút có
tên tuổi , đã xuất hiện một số cây bút trẻ có nhiều triển vọng.
⇒Như vậy: Từ sau năm 1975, nhất là từ 1986, VHVN từng bước chuyển sang giai
đoạn mới. Văn học vận động theo hướng dân chủ hóa , mang tính nhân bản và nhân văn sâu
sắc. Đề tài, chủ đề đa dạng; thủ pháp nghệ thuật phong phú; cá tính sáng tạo của nhà văn
được phát huy.
Cái mới của văn học giai đoạn này là tính chất hướng nội, đi vào hành trình tìm kiếm bên
trong, quan tâm nhiều hơn tới số phận cá nhân trong hoàn cảnh phức tạp,đời thường . Bên
cạnh đó, còn nảy sinh một vài xu hướng tiêu cực, những lúng túng, bất cập, những biểu hiện
quá đà, thiếu lành mạnh.

*****
Chuyên đề 1: Văn nghị luận (6 tiết)
TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP - Hồ Chí Minh
(2 tiết)
Câu 1. Quan điểm sáng tác văn học của NAQ –HCM
- Người xem văn nghệ là một hoạt động tinh thần phong phú, phục vụ có hiệu quả cho
sự nghiệp cách mạng.
- HCM luôn quan niệm văn chương phải có tính chân thật. Nhà văn phải tránh lối viết

cầu kì xa lạ. Hình thức tác phẩm phải trong sáng, hấp dẫn, ngôn từ phải chọn lọc.
- Người đặc biệt coi trọng đối tượng thưởng thức. Văn chương trong thời đại CM phải
coi CM là đối tượng phục vụ. Bởi vậy khi viết Người thường đặt ra những câu hỏi: Viết cho
ai? Viết để làm gì? Viết cái gì? Viết như thế nào?
Câu 2. Nêu những nét khái quát về di sản văn học của Hồ Chí Minh?
* Văn chính luận
- Viết nhằm mục đích đấu tranh chính trị, tiến công trực diện kẻ thù, thức tỉnh và giác
ngộ quần chúng, tố cáo tội ác của thực dân Pháp, kêu gọi sự đoàn kết đấu tranh...
- Những ánh văn chính luận được viết không chỉ bằng lí trí sáng suốt, trí tuệ sắc sảo,
lời văn chặt chẽ, súc tích mà còn bằng cả tấm lòng yêu nước nồng nàn của một trái tim vĩ
đại.
- Tiêu biểu : Bản án chế độ thực dân Pháp(1925) ; Tuyên ngôn độc lập(1945) ; Lời
kêu gọi toàn quốc kháng chiến(1946)
* Truyện và kí
- Viết nhằm tố cáo tội ác dã man, bản chất tàn bạo, xảo trá của thực dân phong kiến
tay sai và đề cao tấm lòng yêu nước của nhân dân.
- Bút pháp hiện đại và nghệ thuật trần thuật linh hoạt, tác giả tạo nên những tình
huống truyện độc đáo, bằng trí tưởng tượng phong phú, trí tuệ sắc sảo và vốn kiến thức văn
hoá sâu rộng.
- Tiêu biểu : Lời than vãn của bà Trưng Trắc (1922) ; Vi hàng (1923) ; Những trò lố
hay là Va-ren và Phan Bội Châu (1925) ; Nhật ký chìm tàu (1931) ; Vừa đi đường vừa kể
chuyện (1963)
* Thơ ca: - Đây là lĩnh vực sáng tạo nổi bật nhất trong sự nghiệp văn học của Bác.
Thơ của Người thể hiện tâm hồn nghệ sĩ tinh tế, tài hoa, một tấm gương nghị lực phi
thường và nhân cách cao đẹp của một chiến sĩ cách mạng.
- Người để lại hơn 250 bài thơ, được in trong 3 tập thơ: Nhật ký trong tù gồm 134
bài; Thơ Hồ Chí Minh gồm 86 bài; Thơ chữ Hán Hồ Chí Minh gồm 36 bài.
Câu 3. Phong cách nghệ thuật trong văn chương của NAQ - _HCM?
Phong cách đa dạng mà thống nhất, kết hợp sâu sắc giữa chính trị và văn chương, giữa
tư tưởng và nghệ thuật, giữa truyền thống và hiện đại. ở mỗi loại lại có phong cách riêng,

độc đáo hấp dẫn.
-Văn chính luận: bộc lộ tư duy sắc sảo,lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, bằng chứng đầy
thuyết phục, giàu tính luận chiến và đa dạng về bút pháp.
-Truyện kí rất chủ động và sáng tạo, tính chiến đấu mạnh mẽ, lối kể chân thực, tạo
không khí gần gũi,có khi giọng điệu châm biếm, sắc sảo, thâm thuý và tinh tế. Truyện ngắn
của Người rất giàu chất trí tuệ và tính hiện đại.
- Thơ ca có phong cách đa dạng: hài hòa giữa bút pháp cổ điển và hiện đại, chất trữ
tình và tính chiến đấu, nhiều bài cổ thi hàm súc, uyên thâm đạt chuẩn mực cao về nghệ
thuật; có những bài dễ hiểu, mộc mạc mang sắc thái dân gian, hiện đại vừa dễ nhớ, tác động
trực tiếp vào tình cảm người nghe.
Câu 4. Nêu hoàn cảnh ra đời bản Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh?
- Ngày 19/ 8/ 1945 Cách mạng tháng Tám thắng lợi ở Hà Nội. Ngày 26/ 8/ 1945
,Chủ tịch Hồ Chí Minh từ chiến khu cách mạng Việt Bắc về tới Hà Nội.
- Tại căn nhà số 48 phố Hàng Ngang - Hà Nội, Người soạn thảo bản Tuyên ngôn độc
lập.
- Ngày 2/ 9/ 1945, tại quảng trường Ba Đình- Hà Nội , Người thay mặt Chính Phủ
lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đọc bản Tuyên ngôn độc lập trước hàng chục
vạn đồng bào.
- Vào thời điểm đó tại phía Nam, Pháp nấp sau lưng Anh đang âm mưu chiếm lại
Việt Nam. Phía Bắc, quân đội Tưởng- tay sai đế quốc Mĩ chực sẵn ở biên giới sẵn sàng vào
Việt Nam. Bác viết bản Tuyên ngôn khi biết rõ âm mưu đó của Anh, Pháp và Mĩ.
Câu 5: Đối tượng và mục đích sáng tác
*. Đối tượng: Tuyên ngôn độc lập hướng tới không chỉ đồng bào trong cả nước mà còn
là nhân dân trên thế giới, trước hết là nhân dân tiến bộ ở Pháp và Mỹ. Nó không nhằm chỉ
khẳng định quyền tự do độc lập của dân tộc Việt Nam mà còn bao hàm một cuộc tranh luận
ngầm nhằm vạch trần luận điệu xảo quyệt của kẻ thù trớc công luận.
* . Mục đích:
- Viết để tuyên bố quyền độc lập của dân tộc Việt Nam.
- Bác bỏ lí lẽ của kẻ thù, ngăn chặn âm mưu của đế quốc Mỹ, Anh , Pháp.
Câu 6 .Giá trị của bản TNĐL

a. Về lịch sử
Là một văn kiện có giá tri lịch sử to lớn: Tuyên bố chấm dứt chế độ thực dân, phong
kiến ở nước ta và mở ra kỉ nguyên mới độc lập tự do dân tộc.
b.Về văn học:
TNĐL là bài văn chính luận ngắn gọn, súc tích, lập luận chặt chẽ, đanh thép, lời lẽ
hùng hồn và đầy sức thuyết phục -áng văn bất hủ .
Câu 7: Giải thích vì sao bản Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam lại mở đầu
bằng viểc trích dẫn hai bản tuyên ngôn Độc lập của Mĩ và Tuyên ngôn Nhân quyền
của Cách mạng pháp,
- Căn cứ pháp lí cho bản tuyên ngôncủa Việt Nam. Đó là bản Tuyên ngôn tiến bộ,
được thế giới thừa nhận.
- Tranh thủ sự ủng hộ của Mĩ và phe đồng minh.
- Buộc tội pháp đã lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, bác ái đến cướp nước ta, làm trái
với tinh thần tiến bộ của chính bản tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng
pháp.
Câu 8: Văn phong chính luận của Hồ Chí Minh được thể hiện như thế nào qua
bản Tuyên ngôn độc lập?.
- Về lập luận chặt chẽ: Mọi cố gắng trong lập luận của tác giả bản Tuyên ngôn Độc
lập chủ yếu dựa trên lập trường quyền lợi tối cao của một dân tộc nói chung và của dân tộc
ta nói riêng.
- Về lí lẽ đanh thép: Sức mạnh của lí lẽ được sử dụng trong bản tuyên ngôn xuất phát
từ tình yêu công lí, thái đồ tôn trọng sự thật, và trên hết, dựa vào lẽ phải và chính nghĩa của
dân tộc ta.
- Về bằng chứng đầy sức thuyết phục: Những bằng chứng xác thực, hùng hồn, không
thể chối cãi cho thấy một sự quan tâm sâu sắc đến vận mệnh của dân tộc ta, hạnh phúc của
nhân dân ta. Ngưới lấy các dẫn chứng: chính trị, kinh tế, sự kiện lịch sử để tố cáo và buộc tội
thực dânPháp đối với nhân dân ta.
- Về ngôn ngữ hùng hồn: Cách sử dụng từ ngữ chan chứa tình cảm ngay từ câu đầu
tiên của bản tuyên ngôn: “Hỡi đồng bào cả nước” (đồng bào - những người chung một bọc,
anh em ruột thịt), và nhiều đoạn văn khác, luôn có cách xưng hô bộc lộ tình cảm tha thiết,

gần gũi: đất nước ta, nhân dân ta, nước nhà của ta, dân tộc ta, những người yêu nước
thương nòi của ta, nòi giống ta, các nhà tư sản ta, công nhân ta,... .
Câu 9: Sức thuyết phục của bản Tuyên ngôn Độc lập
- Tuyên ngôn Độc lập là một áng văn mẫu mực. HCM đã thuyết phục người đọc.
người nghebằng sự chặt chẽ trong lập luận, sự đanh thép của lí lẽ, sự đúng đắn của luận cứ.
*. HCM đã trích dẫn hai bản tuyên ngônnổi tiếng của pháp và của Mĩ để làm căn cứ
cho bản Tuyên ngôn.
Nêu và khẳng định quyền con người và quyền dân tộc:
- Trích dẫn 2 bản tuyên ngôn:
+ Tuyên ngôn độc lập của Mĩ (1776)
+ Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Pháp (1791)
-> Nêu lên nguyên lí cơ bản về quyền bình đẳng, độc lập của con người .
- Ý nghĩa của viêc trích dẫn:
+ Có tính chiến thuật sắc bén, khéo léo, khóa miệng đối phương.
+ Khẳng định tư thế đầy tự hào của dân tộc( đặt 3 cuộc CM, 3 nền độc lập, 3 bản
TN ngang tầm nhau.)
- Lập luận sáng tạo :" Suy rộng ra.." -> từ quyền con người nâng lên thành quyền
dân tộc.
→ Tóm lại: Với lời lẽ sắc bén, đanh thép, Người đã xác lập cơ sở pháp lý của bản
TN, nêu cao chính nghĩa của ta. Đặt ra vấn đề cốt yếu là độc lập dân tộc.
* Tội ác của TDP (80 năm): Lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng… nhưng thực chất
cướp nước, áp bức đồng bào ta,trái với nhân đạo và chính nghĩa.
Người lấy các dẫn chứng về kinh tế, chính trị, các sự kiện lịch sử để tố cáo và kết
ántội ác của TDP đối với nhân ta và đổi với phe đồng minh.
Chứng cứ cụ thể :
+ Về chính trị: không có tự do, chia để trị ,đầu độc , khủng bố.
+ Về kinh tế: bóc lột dã man ,…
-Đoạn văn có giá trị của bản cáo trạng súc tích,đanh thép, đầy phẩn nộ đối với tội ác
tày trời của thực dân.
- Tội ác trong 5 năm (1940-1945)

+ Bán nước ta 2 lần cho Nhật (bảo hộ?)
+Phản bội đồng minh ,không đáp ứng liên minh cùng Việt Minh để chống Nhật,
thậm chí thẳng tay khủng bố, giết nốt tù chính trị ở Yên Bái,Cao Bằng.
→Lời kết án đầy phản nộ, sôi sục căm thù. Vừa:
+ Vạch trần thái độ nhục nhã của Pháp (quỳ gối , đầu hàng , bỏ chạy..)
+ Đanh thép tố cáo tội ác tày trời (từ đó,...từ đó..)
Đó là lời khai tử dứt khoát sứ mệnh bịp bợm của thực dân Pháp đối với nước ta ngót
gần một thế kỉ.
* . Dân tộc VN (lập trường chính nghĩa)
- Gan góc chống ách nô lệ của Pháp trên 80 năm ...
- Gan góc đứng về phe đồng minh chống Phát xít.
- Khoan hồng với kẻ thù bị thất thế.
-Giành độc lập từ tay Nhật chứ không phải từ Pháp .
→ Với lối biện luận chặt chẽ, lô gích, từ ngữ sắc sảo. Cấu trúc đặc biệt, nhịp điệu
dồn dập, điệp ngữ"sự thật "như chân lí không chối cãi được. Lời văn biền ngẫu.
.Phủ định chế độ thuộc địa thực dân Pháp và khẳng định quyền độc lập, tự do của
dân tộc
-Phủ định dứt khoát, triệt để...(thoát ly hẳn,xóa bỏ hết.....) mọi đặc quyền, đặc lợi
của thực dân Pháp đối với đất nước VN.
-Khẳng định mạnh mẽ quyền độc lập, tự do của dân tộc.
→ Hành văn: hệ thống móc xích->khẳng định tuyệt đối
* .Lời tuyên bố độc lập trước thế giới
-> Quyền hưởng tự do, độc lập.
-> Sự thật đã giành tự do, độc lập.
-> Quyết tâm giữ vững nền độc lập, tự do.
- Lời văn:
+ Giàu tính nhạc cân đối, nhịp nhàng vẫn rất gân guốc, có chỗ dùng lói biểu hiện phủ
định của phủ định
+ Giọng văn khỏe khoắn mạnh mẽ, trang troïng, thieâng lieâng
- Khẳng định vị thế bình đẳng của nước ta trên toàn thế giới. “ Chúng tôi tin rằng…”

Tổng kết:
Với tư duy sâu sắc, cách lập luận chặt chẽ, ngôn ngữ chính xác, dẫn chứng cụ thể,
đầy sức thuyết phục, thể hiện rõ phong cách chính luận của HCM. TNĐL đã khẳng định
được quyền tự do, độc lập của dân tộc VN,
TNĐL có giá trị lớn lao về mặt lịch sử, đánh dấu một trong những trang vẻ vang bậc nhất
trong lịch sử đấu tranh kiên cường bất khuất giành độc lập tự do từ trước đến nay và là một
áng văn bất hủ của nền văn học dân tộc.
- Tầm tư tưởng vĩ đại, sự uyên bác.
- Bài văn chính luận mẫu mực xuất sắc của thế kỉ XX- áng thiên cổ hùng văn-> văn
phong đa dạng
NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU, NGÔI SAO SÁNG TRONG
VĂN NGHỆ CỦA DÂN TỘC - (Phạm Văn Đồng)
(2 tiết)
Câu 1: Tác giả:
+ Phạm Văn Đồng ( 1906- 2000)
+ Quê Đức Tân - Mộ Đức - Quảng Ngãi
- Quá trình tham gia cách mạng:
+ Tham gia cách mạng từ năm 1925
+ Gia nhập hội Việt Nam cách mạng thanh niên đồng chí Hội (1926).
+ Năm 1927 về nước hoạt động
+ Năm 1929 bị bắt đày ra Côn Đảo
+ Năm 1936 ra tù tiếp tục hoạt động
+ Tham gia chính phủ lâm thời năm 1945
Sau đó tiếp tục giữ chức: Bộ trưởng bộ ngoại giao (1954), Phó thủ tướng, Thủ tướng
chính phủ (1955 - 1981). Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (1981 - 1987). Đại biểu Quốc hộ từ
khoá I đến khoá VII.
→ Kết luận:
Phạm Văn Đồng:
- Nhà hoạt động cách mạng xuất sắc, nhà văn hóa đồng thời là nhà lí luận văn nghệ
lớn của của nước ta trong thế kỉ XX.

- Người học trò, người đồng chí thân thiết của Chủ tịch Hồ Chí Minh
- Được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng và nhiều huân chương cao quý khác.
Câu 2. Hoàn cảnh và mục đích sáng tác
* Hoàn cảnh sáng tác
- Bài viết đăng trên tạp chí Văn học số 7 - 1963 nhân kỉ niệm ngày mẩt của Nguyễn
Đình Chiểu (3/7/1888- 3/7/1963).
- Năm 1954- 1959,Ngô Đình Diệm và chính quyền Said Gònlê máy chem. Khắp
miền nam. TỪ 1960, Mĩ can thiệp sâu vào chiến tranh Việt Nam .
* Mục đích:
+ Kỉ niệm ngày mất của nhà văn tiêu biểu, người chiển sĩ yêu nước trên mặt trận văn
hoá và tư tưởng.
+ Tác giả bài viết này có ý nghĩa định hướng và điều chỉnh cách nhìn và chiểm lĩnh
tác gia Nguyễn Đình Chiểu.
+ Từ cách nhìn đúng đắn về Nguyễn Đình Chiểu trong hoàn cảnh nước mất để khẳng
định bản lĩnh và lòng yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu, đánh giá đúng vẻ đẹp trong thơ văn
của nhà thơ đất Đồng Nai. Đồng thời khôi phục giá trị đích thực của tác phẩm Lục Vân
Tiên.
+ Thể hiện mối quan hệ giữa văn học và đời sống giữa người nghệ sĩ chân chính và
hiện thực cuộc đời.
+ Đặc biệt nhằm khơi dậy tinh thần yêu nước thương nòi của dân tộc.
Câu 3: Bài văn chia làm mấy phần? Nêu những nét chính về nội dung và nghệ
thuật của mỗi phần.
a Nội dung
* Phần thứ nhất: “ ngôi sao Nguyễn Đình Chiểu” đến “ Vóc dê da cọp không lường
thực hư”.
- Tác gỉả khẳng định: NĐC là một hiện tượng văn học độc đáo, thơ văn NĐC có vẻ
riêng không dễ nhận ra.
- Cuộc đời NĐC :
+ Một chiến sĩ suốt đời phấn đấu , hi sinhvì nghĩa lớn.
+ Ông đã cầm bút và coi văn chươnglà vũ khí sắc bén chống lại kẻ thù và tay sai; lên

án những kẻ lợi dụng văn chương làm điều phi nghĩa.
* Phần thứ hai: từ “Thơ văn yêu nước của NĐC”đến “ Núi sông còn gánh nặng hai
vai”
+ Tác giả bình về thơ văn NĐC.
- Thơ văn yêu nước của NĐC chống ngoại xâm đã : “làm sống lại” một kì “thời khổ
nhục nhưng vĩ đại”, tham gia tích cực vào cuộc đấu tranh của thời đại, cổ vũ mạnh mẽcho
cuộc chiến đấu chống ngoại xâm bằng hình tượng văn học.
- Tác phẩm tiêu biểu: “ văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”, “ xúc cảnh”…
* Phần thứ ba: từ “ bây giờ xin nói về Lục vân Tiên” đến hết.
Tác giả đề cập đến một tác phẩm lớn của NĐC là truyện thơ “Lục Vân Tiên”.
- Ca ngợi chính nghĩa , đạo đức đáng quý ở đời…
- Đánh giá lại những giá trị sâu sắc của truyện thơ này
→Khẳng định : Truyện Lục Vân Tiên chưá đựng nội dung tư tưởng, đạo đức gần gũi
với quần chúng nhân dân,…
b. Nghệ thuật
-Bài văn nghị luận có bố cục chặt chẽ, các luận điểm được triển khai đều bám sát vào
vấn đề trung tâm; lập luận đi từ chung đến riêng,kết hợp cả diễn dịch và quy nạp
- Lời văn có tính khoa học, vừa có màu sắc văn chương, vừa khách quan ,công tâm,
ngôn ngữ giàu hình ảnh
- Giọng điệu có sự thay đổi,…
Câu 4: Nội dung của bài:
1. Phần đầu:
- Tác giả so sánh liên tưởng văn chương Nguyễn Đình Chiểu như “vì sao có ánh
sáng khác thường. Nhưng con mắt của chúng ta phải chăm chú nhìn mới thấy, và càng nhìn
càng thấy sáng”.
+ Đây là cái nhìn khoa học và có ý nghĩa như một định hướng tìm hiểu về văn
chương Nguyễn Đình Chiểu.
+ Đó là thứ văn chương đích thực. Cho nên đứng về một vài điểm hình thức, câu thơ
chưa thật chuốt, thật mượt mà đánh giá thấp thơ văn Nguyễn Đình Chiểu.
- Câu mở đầu: “Ngôi sao Nguyễn Đình Chiểu, một nhà thơ lớn của nước ta, đáng lẽ

phải sáng tỏ hơn nữa trong bầu trời văn nghệ dân tộc, nhất là trong lúc này”. Đây là luận
điểm của phần đặt vấn đề.
→ Phạm Văn Đồng vừa đặt vấn đề bằng cách chỉ rõ định hướng tìm hiểu thơ văn
Nguyễn Đình Chiểu, vừa phê phán một số người chưa hiểu Nguyễn Đình Chiểu, vừa khẳng
định giá trị thơ văn yêu nước của nhà thơ chân chính Nguyễn Đình Chiểu. Đây là cách vào
đề phong phú, sâu sắc vừa thể hiện phương pháp khoa học của Phạm Văn Đồng.
* Một là vài nét về con người và quan niệm sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu.
+ Sinh ra trên đất Đồng Nai hào phóng.
+ Triều đình nhà Nguyễn cam tâm bán nước, khắp nơi nổi dậy hưởng ứng chiếu Cần
Vương
+ Bị mù cả 2 mắt, Nguyễn Đình Chiểu viết thơ văn phục vụ cuộc chiến đấu của đồng
bào Nam Bộ ngay từ những ngày đầu.
+ Thơ văn còn ghi lại tâm hồn trong sáng và cao quí của Nguyễn Đình Chiểu.
+ Thơ văn ghi lại lịch sử thời khổ nhục nhưng vĩ đại.
+ Cuộc đời và hoạt động của Nguyễn Đình Chiểu là một tấm gương anh dũng.
+ Đất nước và cảnh ngộ riêng càng long đong thì khí tiết càng cao:
Sự đời thà khuất đôi tròng thịt
Lòng đạo xin tròn một tấm gương
+ Cuộc đời và thơ văn Nguyễn Đình Chiểu là của một chiến sĩ luôn hi sinh phấn đấu
vì nghĩa lớn. Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu là thơ văn chiến đấu, đánh thẳng vào giặc ngoại
xâm và tôi tớ của chúng:
Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm
Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà
+ Với Nguyễn Đình Chiểu cầm bút viết văn là một thiên chức. Ông khinh miệt những
kẻ lợi dụng văn chương để làm việc phi nghĩa:
Thấy nay cũng nhóm văn chương
Vóc dê da cọp khôn lường thực hư
→Luận điểm đưa ra có tính khái quát bao trùm. Luận cứ bao gồm những lí lẽ và dẫn
chứng cũng rất cụ thể, tiêu biểu, có sức cảm hoá.
2. Phần hai:

- Phần thân bài tác giả trình bày nội dung:
“Thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu làm sống lại trong tâm trí của chúng ta
phong trào kháng Pháp oanh liệt và bền bỉ của nhân dân Nam Bộ từ năm 1860 về sau, suốt
20 năm trời”.
+ Tái hiện lại một thời đau thương và khổ nhục nhưng vô cùng anh dũng của dân tộc
(Nguyễn Tri Phương thua ở Sài Gòn, Tự Đức vội vã đầu hàng. Năm 1862 cắt 3 tỉnh miền
Đông và năm 1867 cắt ba tỉnh miền Tây cho giặc. Mặc dù vậy nhân dân Nam bộ đã vùgn lên
làm cho kẻ thù phải khiếp sợ và khâm phục).
+ Phần lớn thơ văn của thầy Đồ Chiểu là những bài văn tế ca ngợi những người anh
hùng tận trung với nước và than khóc những người liệt sĩ đã trọn nghĩa với dân. Đặc biệt
người nghĩa sĩ nông dân chỉ biết cuốc cày đã trở thành anh hùng cứu quốc .
-Đọc lại nhiều đoạn trong bài văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc
“Hỡi ôi! Sóng giặc đất rền;
Lòng dân trời tỏ”
“Thác mà trả nước non rồi nợ, danh thơm đồn sáu tỉnh chúng đều khen;
Thác mà ưng đình miếu để thờ, tiếng hay trải muôn đời ai cũng mộ”
+ So sánh văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc với Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi.
Hai bài văn: hai cảnh ngộ, hai thời buổi nhưng một dân tộc. Tác phẩm của Nguyễn
Trãi là khúc ca khải hoàn ca ngợi những chiến công oanh liệt chưa từng thấy, biểu dương
chiến thắng làm rạng rỡ nước nhà. Bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc là khúc ca những người
anh hùng thất thế nhưng vẫn hiên ngang: “sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc muôn kiếp
nguyện được trả thù kia”.
+ Trong thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu còn có những đoá hoa, hòn ngọc
rất đẹp (Xúc cảnh): “Hoa cỏ… trời chung”
+ Phong trào kháng chiến chống Pháp ở Nam Bộ lúc bấy giờ làm nảy nở nhiều nhà
văn, nhà thơ: Phan Văn Trị, Nguyễn Thông, Bùi Hữu Nghĩa, Huỳnh Mẫn Đạt, Nguyễn Văn
Lạc, Nguyễn Hữu Huân, Hồ Huân Nghiệp…
→ Văn viết rõ ràng, lí lẽ đưa ra có dẫn chứng đầy đủ. Đó là cách lập luận chặt chẽ,
làm cho người đọc, người nghe lĩnh hội được vẻ đẹp đáng trân trọng, kính phục con người
và thơ văn Nguyễn Đình Chiểu. Bởi lẽ Nguyễn Đình Chiểu là nhà nho yêu nước tiêu biểu,

tấm gương sáng ngời về lòng yêu nước, trọng đạo lí. Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu là vũ khí
chiến đấu chống bọn xâm lược và là bài ca chính nghĩa, ca ngợi đạo đức ở đời. Tất cả kết
hợp tình cảm nồng hậu của Phạm Văn Đồng đối với Nguyễn Đình Chiểu để bài viết giàu
tính thuyết phục.
3. Phần ba:
- Lục Vân Tiên là tác phẩm lớn nhất của Nguyễn Đình Chiểu rất phổ biến trong dân
gian nhất là ở miền Nam.
+ Ca ngợi chính nghĩa, những đạo đức đáng quí trọng ở đời, ca ngợi những người
trung nghĩa:
+ Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga, Vương Tử Trực, Hớn Minh, Tiểu Đồng là những
người đáng kính, trọng nghĩa khinh tài, mặc dầu khổ cực gian nguy, quyết phấn đấu vì nghĩa
lớn.
+ Họ đấu tranh chống mọi giả dối bất công và họ đã chiến thắng.
- Về văn chương của Lục Vân Tiên, đây là “một chuyện kể”, “chuyện nói”, lời văn
“nôm na”, dễ hiểu, dễ nhớ, truyền bá rộng rãi trong dân gian.
- Tác giả bày tỏ ý kiến chưa hiểu đúng về truyện Lục Vân Tiêu do hoàn cảnh thực tế
(bị mù, nhờ người viết) nên “tam sao thất bản”.
Phần kết thúc:
- Luận điểm là “đời sống và sự nghiệp Nguyễn Đình Chiểu là một tấm gương sáng,
nêu cao địa vị và tác động của văn học nghệ thuật, sứ mạng của người chiến sĩ trên mặt
trận văn hoá và tư tưởng”.
Thực chất là rút ra bài học sâu sắc:
+ Đôi nén hương lòng tưởng nhớ người con quang vinh của dân tộc (nhắc nhở).
+ Mối quan hệ giữa văn học và đời sống.
+ Vai trò của người chiến sĩ trên mặt trận văn hoá tư tưởng.
Chuyên đề 2: Văn bản nhật dụng - Chính luận (4 tiết):
THÔNG ĐIỆP NHÂN NGÀY THẾ GIỚI
PHÒNG CHỐNG AIDS, 1-12-2003- Cô-Phi An -nan
(2 tiết)

Câu 1.Tác giả
- Cô- phi An- nan sinh ngày 8- 4- 1938 tại Gan- na, một nước cộng hoà thuộc châu
Phi.
- Ông là người châu Phi da đen đầu tiên được bầu làm Tổng thư kí Liên hợp quốc và
đảm nhiệm chức vụ này 2 nhiệm kì .
- Được trao giải thưởng Nô- ben Hoà bình năm 2001.
Câu 2. Hoàn cảnh ra đời:
Nhân Ngày thế giới phòng chống AIDS 1-12-2003, Tổng thư kí Liên hợp quốc Cô-
phi An-nan đã gửi bức thông điệp đến toàn thế giới, nhằm kêu gọi mọi quốc gia, tổ chức và
mọi người hãy nỗ lực ngăn chặn phòng chống đại dịch này trên toàn cầu.
Câu 3 . Nội dung bản thông điệp:
* Bản thông điệp nêu lên vấn đề phòng chống AIDS.
* Đó là một vấn đề rát cần phải đặt lên “Vị trí hàng đầu trong chương trình nghị sự
về chính trị và hành động thực tế” của mỗi quốc gia và mỗi cá nhân vì:
- HIV/AIDS là vấn đề nóng bỏng, cấp thiết của toàn nhân loại và đe dọa nghiêm
trọng tới AIDS vẫn hoành hành đang lây lan với tốc độ báo động, nhất là ở phụ nữ và có rất
ít dấu hiệu suy giảm.
- HIV/AIDS làm tuổi thọ của người dân bị giảm sút nghiêm trọng, tỉ lệ tử vong cao.
- Những thách thức cạnh tranh không quan trọng hơn bằng vấn đè cấp bách
HIV/AIDS.
Câu 4.. Tình hình phòng chống HIV trên thế giới.
a. Những vấn đề đã đạt được.
- Ngân sách phòng chống HIV tăng.
- Quỹ toàn cầu phòng chống lao, sốt rét được thông qua.
- Các nước đã xây dựng kế hoạch phòng chống HIV.
- Các công ty đã áp dụng chính sách phòng chống HIV nơi làm việc, nhiều nhóm từ
thiện và cộng đồng phối hợp với chính phủ và tổ chức khác phòng chống HIV.
b.Những vấn đề chưa đạt được.
- HIV vẫn gây tỉ lệ tử vong cao, ít có dấu hiệu suy giảm (1 phút có 10 người bị
nhiễm HIV, HIV đang lây lan ở mức báo động đối với phụ nữ, phụ nữ đã chiếm một nửa số

người bị nhiễm, bệnh dịch này lan rộng ở những nơi trước đây được coi là an toàn: châu Á,
Đông Âu, Uran đến Thái Bình Dương), điều này dẫn đến dân số có nguy cơ giảm, ảnh
hưởng đến lực lượng lao động toàn cầu.
- Chúng ta chưa đạt được chỉ tiêu đề ra trong năm 2005: chưa giảm được số thanh
niên, trẻ sơ sinh nhiễm HIV, chưa triển khai chương trình chăm sóc toàn diện trên thế giới.
Câu 5. Các biện pháp cần thực hiện để đẩy lùi HIV (Lời kêu gọi):
- Cần có nguồn lực và hành động cần thiết “ chúng ta cần phải nổ lực nhiều hơn nữa
để thực hiện cam kết của mình bằng những nguồn lựcvà hành động cần thiết”.
- Đưa vấn đề AIDS lên vị trí hàng đầu và sẵn sàng đối mặt với nó “ chúng ta phải
đưa vấn đề AIDS lên vị trí hàng đầu trong chương trình nghị sự về chính trị và hành động
thực tế của mình. Đó là lí do chúng ta phải công khai lên tiếng về AIDS”.
- Không có thái độ kì thị, phân biệt đối xử với người bị nhiễm HIV “ chúng ta sẽ
không hoàn thành các mục tiêu đề ra thậm chí chúng ta còn bị chậm hơn nữa nếu sự kì thị và
phân biệt đối xử vẫn tiếp tục diễn ra đối với những người bị HIV/AIDS. Hãy đừng để một ai
có ảo tưởng rằng chúng ta có thể bảo vệ được chính mình bằng cách dựng lên các bức rào
ngăn cách giữa “ chúng ta” và “họ”.
- Mọi người cùng chung tay để chống lại căn bệnh của thế kỉ “ Hãy sát cánh cùng
tôi, bởi lẽ cuộc chiến chống lại HIV/AIDS bắt đầu từ chính các bạn”.
Câu 6 : Hình thức nghệ thuật:
- Tác giả sử dụng hệ thống lập luận chặt chẽ, thuyết phục:
+ Mở đầu nêu luận điểm xuất phát “ ngày hôm nay chúng ta đã cam kết và các nguồn
lực đã được tăng lên. Song những hành động của ta vẫn còn quá ít so với yêu cầu thực tế”.
+ Sau đó đi vào từng luậm điểm : luận điểm 1, tác giả nêu lên những gì thế giới đã làm
được để phòng chống HIV thời gian qua, tác giả đưa ra những luận cứ, những dẫn chứng xác
thực, dẫn chứng được đưa theo phương diện từ rộng đến hẹp ( ngân sách phòng chống HIV
trên thế giới, quốc gia, công ty….). Luận điểm 2, tác giả nêu lên những gì thế giới chưa làm
được trong phòng chống HIV, đưa ra những số liệu chính xác, thuyết phục ( trong năm qua
mỗi phút đồng hồ …. Thái Bình Dương).
+ Sử dụng lập luận phản đề ( lẽ ra…lẽ ra…và lẽ ra…) làm cơ sở để đưa ra kiến nghị
của mình.

+ Để tăng tính thuyết phục bài viết sử dụng câu văn dài ngắn khác nhau, sử dụng nhiều
câu khẳng định, mệnh lệnh ( chúng ta đã… chúng ta hãy….chúng ta không thể…hãy cùng
tôi….) và cũng để tạo nên giọng điệu hùng hồn cho bài viết.
- Câu văn chứa đựng nhiều yếu tố biểu cảm nhất là đoạn “Đó là lí do chúng ta phải
công khai lên tiếng → chính các bạn”. Nhờ yếu tố biểu cảm đó giúp bài văn không khô
khan mà dễ thuyết phục và thúc giục mọi người hành động phòng chống HIV.
- Ngôn ngữ hàm súc,chọn lọc, bài viết ngắn gọn, súc tích, cô đọng.
*. Bài học cho việc làm văn nghị luận:
- Lập luận chặt chẽ, lô gic.
- Dẫn chứng thuyết phục , sát thực.
- Bài viết thể hiện t/ cảm, tư tưởng, quan điểm của mình một cách rõ ràng.
- Lời văn trong sáng, giáu sức thuyết phục.
NHÌN VỀ VỐN VĂN HÓA DÂN TỘC- Trần Đình Hượu
(2 tiết)
I. Tác giả, hoàn cảnh sáng tác
* Tác giả:
- Trần Đình Hượu (1926- 1995) quê ở xa Võ Liệt- Thanh Chương- Nghệ An. Từ
năm 1963 đến 1993, giảng dạy tại Trường Đại học Khoa Văn , Trường Đại học Tổng hợp
Hà Nội là một chuyên gia về các vấn đề văn hóa, tư tưởng Việt Nam.
- Ông đã có nhiều công trình nghiên cứu về văn hóa, tư tưởng có giá trị: Đến hiện đại
từ truyền thống (1994), Nho giáo và văn học Việt Nam trung cận đại (1995), Các bài giảng
về tư tưởng phương Đông (2001),…
* Hoàn cảnh sáng tác
“Đến hiện đại từ truyền thống”của PGS Trần Đình Hựơu là một công trình nghiên
cứu văn hóa có ý nghĩa. “Về một số mặt của vốn văn hóa truyền thống” được trích ở phần
Về vấn đề tìm đặc sắc văn hóa dân tộc (mục 5, phần II) thuộc công trình Về một số mặt của
vốn văn hóa truyền thống.
II. Nội dung
1. Đặc điểm nổi bật trong sáng tạo văn hóa Việt Nam
+ Đặc điểm nổi bật của sáng tạo văn hóa Việt Nam là: "thiết thực, linh hoạt, dung

hòa".
+ Thế mạnh của văn hóa truyền thống là tạo ra một cuộc sống thiết thực, bình ổn,
lành mạnh với những vẻ đẹp dịu dàng, thanh lịch, những con người hiền lành, tình nghĩa,
sống có văn hóa trên một cái nền nhân bản.
Ví dụ :
+ Về mặt tín ngữơng: Người Việt Nam tiếp thu đạo Phật, đạo Nho… người Việt Nam
coa nhiều tôn giáo, nhiều dân tộc cùng tồn tại trên lãnh thổ nhưng hầu như trong lihj sử
không xả ra xung đột dữ dội về tôn giáo và sắc tộc.Các công trình kiến trúc nhưm chùa
chiền, nhà thờ, tháp, đài… có quy mô nhỏ, vừa, hài hòa với thiên nhiên ( Chùa tây phương,
chùa Một Cột , Tháp Rùa,…)
+ Về ứng xử, sinh hoạt:người Việt Nam coi trọng hiền lành, chất phác hơn sự láu
lỉnh, tinh nhanh; coi trọng sự khéo léo hay hơn coi trọng trí tuệ siêu phàm; coi trọng sự khéo
léo hơn sự cầu kì,…
2. Các quan niệm về văn hóa truyền thống VN:
a. Quan niệm sống, quan niệm về lí tưởng:
- "Coi trọng hiện thế trần tục hơn thế giới bên kia", "nhưng cũng không bám lấy hiện
thế, không quá sợ hãi cái chết".
- "ý thức về cá nhân và sở hữu không phát triển cao".
- "Mong ước thái bình, an cư lạc nghiệp để làm ăn cho no đủ, sống thanh nhàn, thong
thả, có đông con nhiều cháu".
- "Yên phận thủ thường, không mong gì cao xa, khác thường, hơn người".
- "Con người được ưa chuộng là con người hiền lành, tình nghĩa".
- "Không ca tụng trí tuệ mà ca tụng sự khôn khéo", "không chuộng trí mà cũng không
chuộng dũng", "dân tộc chống ngoại xâm liên tục nhưng không thượng võ".
- "Trong tâm trí nhân dân thường có Thần và Bụt mà không có Tiên".
b. Tôn giáo:
- Những tôn giáo có ảnh hưởng mạnh đến văn hóa truyền thống Việt Nam là: Phật
giáo và Nho giáo (Phật giáo và Nho giáo tuy từ ngoài du nhập vào nhưng đều để lại dấu ấn
sâu sắc trong bản sắc dân tộc).
- Để tạo nên bản sắc văn hóa dân tộc, người Việt Nam đã tiếp nhận tư tưởng của các

tôn giáo này theo hướng: " Phật giáo không được tiếp nhận ở khía cạnh trí tuệ, cầu giải
thoát, mà Nho giáo cũng không được tiếp nhận ở khía cạnh nghi lễ tủn mủn, giáo điều khắc
nghiệt". Người Việt tiếp nhận tôn giáo để tạo ra một cuộc sống thiết thực, bình ổn, lành
mạnh với những vẻ đẹp dịu dàng, thanh lịch, những con người hiền lành, tình nghĩa, sống có
văn hóa trên một cái nền nhân bản.
c. Quan niệm về cái đẹp:
- "Cái đẹp vừa ý là xinh, là khéo".
- "Không háo hức cái tráng lệ huy hoàng, không say mê cái huyền ảo, kì vĩ. Màu sắc
chuộng cái dịu dàng, thanh nhã, ghét cái sặc sỡ".
- "Tất cả đều hướng vào cái đẹp dịu dàng, thanh lịch, duyên dáng và có quy mô vừa
phải".
3. Thế mạnh và hạn chế.
-Thế mạnh của văn hóa truyền thống là tạo ra một cuộc sống thiết thực, bình ổn, lành
mạnh với những vẻ đẹp dịu dàng, thanh lịch, những con người hiền lành, tình nghĩa, sống có
văn hóa trên một cái nền nhân bản.
- Hạn chế của nền văn hóa truyền thống là không có khát vọng và sáng tạo lớn trong
cuộc sống, không mong gì cao xa, khác thường, hơn người, trí tuệ không được đề cao.
Tác giả đã có một quan niệm toàn diện về văn hóa và triển khai công việc nghiên
cứu của mình dựa vào việc khảo sát thực tế khách quan chứ không phải vào các "tri thức tiên
nghiệm".
4. Con đường hình thành bản sắc dân tộc của văn hóa Việt Nam.
-Trong lời kết của đoạn trích, PGS Trần Đình Hựu khẳng định: "Con đường hình
thành bản sắc dân tộc của văn hóa không chỉ trông cậy vào sự tạo tác của chính dân tộc đó
mà còn trông cậy vào khả năng chiếm lĩnh, khả năng đồng hóa những giá trị văn hóa bên
ngoài. Về mặt đó, lịch sử chứng minh là dân tộc Việt Nam có bản lĩnh".
-Như vậy, khi khái quát bản sắc văn hóa Việt Nam, tác giả không hề rơi vào thái độ
tự ti hay miệt thị dân tộc. Và "Nền văn hóa tương lai" của Việt Nam sẽ là một nền văn hóa
tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, có hòa nhập mà không hòa tan, tiếp thu tinh hoa văn hóa
nhân loại để làm giàu cho văn hóa dân tộc.
5. Ý nghĩa của việc tìm hiểu truyền thống văn hóa dân tộc

-Trong bối cảnh thời đại ngày nay, việc tìm hiểu bản sắc văn hóa dân tộc trở thành
một nhu cầu tự nhiên. Chưa bao giờ dân tộc ta có cơ hội thuận lợi như thế để xác định "chân
diện mục" của mình qua hành động so sánh, đối chiếu với "khuôn mặt" văn hóa của các dân
tộc khác. Giữa hai vấn đề hiểu mình và hiểu người có mối quan hệ tương hỗ.
-Tìm hiểu bản sắc văn hóa dân tộc rất có ý nghĩa đối với việc xây dựng một chiến
lược phát triển mới cho đất nước, trên tinh thần làm sao phát huy được tối đa mặt mạnh vốn
có, khắc phục được những nhược điểm dần thành cố hữu để tự tin đi lên.
-Tìm hiểu bản sắc văn hóa dân tộc gắn liền với việc quảng bá cái hay, cái đẹp của dân
tộc để "góp mặt" cùng năm châu, thúc đẩy một sự giao lưu lành mạnh, có lợi chung cho việc
xây dựng một thế giới hòa bình, ổn định và phát triển.
III. Tổng kết:
Bài viết của PGS Trần Đình Hựu cho thấy: nền văn hóa Việt Nam tuy không đồ sộ
nhưng vẫn có nét riêng mà tinh thần cơ bản là: "thiết thực, linh hoạt, dung hòa". Tiếp cận
vấn đề bản sắc văn hóa Việt Nam phải có một con đường riêng, không thể áp dụng những
mô hình cứng nhắc hay lao vào chứng minh cho được cái kông thua kém của dân tộc mình
so với dân tộc khác trên một số điểm cụ thể.
Bài viết thể hiện rừ tính khách quan, khoa học và tính trí tuệ.
*****
Chuyên đề 3: Thơ ( 10 tiết)
TÂY TIẾN - Quang Dũng
(2 tiết)
I. Tiểu dẫn
1. Tác giả :
Quang Dũng- Bùi Đình Diệm (1921 – 1988) , quê làng Phượng Trì- Đan Phượng-
Hà Nội Tham gia kháng chiến, vừa làm lính đánh giặc vừa làm thơ. Một hồn thơ tài hoa, bút
pháp lãng mạn. Tập thơ tiêu biểu nhất của ông: Rừng biển quê hương;“Mấy đầu ô”, trong
đó có bài “Tây Tiến” viết năm 1948.
- Năm 2001, ông tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
2. Trình bày hoàn cảnh ra đời bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng.
- Phần đông chiến sĩ của đơn vị Tây Tiến (trong đó có Quang Dũng) vốn là học sinh,

thanh niên Hà Nội.
- Đây là một đơn vị quân đội được thành lập năm 1947, chiến đấu trên địa bàn rừng
núi rất rộng lớn và hiểm trở (miền tây Bắc Bộ Việt Nam và vùng Thượng Lào). Sinh hoạt
của các chiến sĩ vô cùng thiếu thốn, gian khổ, đặc biệt bệnh sốt rét hoành hành dữ dội. Tuy
vậy, họ vẫn lạc quan và dũng cảm chiến đấu.
- Quang Dũng làm đại đội trưởng rồi chuyển sang đơn vị khác.
- Nhớ đơn vị cũ, nhà thơ viết Tây Tiến năm 1948.
II.Nội dung
1 . Phân tích đoạn thơ sau trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng?
“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
.. .. . . . . . ..
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”.
* Khái quát về nỗi nhớ
- Ba hình ảnh hiện về trong nỗi nhớ: Sông Mã, Tây Tiến, rừng núi.
- Điệp từ : nhớ, chơi vơi à nỗi nhớ dàn trải, tha thiết, gợi khoảng cách về không
gian, thời gian.
* Câu 3,4: Vẻ đẹp của người lính trên đường hành quân.
- Sương lấp đoàn quân mỏi: Sự gian lao của người lính trên đường hành quân.
- Hoa về trong đêm hơi: Vộn cảm nhận được vẻ đẹp của núi rừng.
* Câu 5->8: Bức tranh thiên nhiên miền Tây:
- Từ láy tạo hình : diễn tả sự hiểm trở, trùng điệp và độ cao ngất trời của núi đèo
miền Tây.
- Hình ảnh Súng ngửi trời : thể hiện sự tinh nghịch, ngộ nghĩnh của người lính, vẫn
vui đùa trước mọi hoàn cảnh khó khăn.
- Phép đối : Ngàn thước lên cao>< ngàn thước xuống à Diễn tả dốc núi vút lên đổ
xuống gần như thẳng đứng, nhìn lên cao chót vót, nhìn xuống sâu thăm thẳm.
- Câu thơ Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi : Dùng toàn thanh bằng à Vẻ đẹp thơ
mộng, yên bình của bản làng Tây Bắc, cũng là tâm hồn cua rngười lính vẫn hướng về cuộc
sống đời thường.
* Câu 9-> 12 : Vẻ đẹp của người lính trong tư thế hi sinh.

- Từ láy : chiều chiều, đêm đêm cùng những hình ảnh thác gầm thét, Cọp trêu người
à Những khó khăn và những nguy hiểm nối tiếp nhau.
- Cách nói giảm : Không bước nữa, bỏ quên đời : Cái chết nhẹ nhàng nhưng vẫn
thiêng liêng trang trọng.
* Hai câu cuối : Khẳng định, kết lại nỗi nhớ.
Nhớ ôi !...
- Nỗi nhớ da diết của tác giả và những người lính Tây Tiến.
- Nhớ về những kỉ niệm của cuộc sống đời thường ấm áp : cơm lên khói, thơm nếp
xôi.
2. Phân tích đoạn thơ sau trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng.
“Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa,
. . . . .
Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa”
- Đoạn thơ mở ra một thế giới khác của Tây Bắc: Một Tây Bắc tươi mát, thơ mộng,
mĩ lệ, tài hoa, duyên dáng qua những nét vẽ mềm mại, tinh tế. Hình ảnh một đêm liên hoan
văn nghệ của bộ đội được gợi lên với những chi tiết rất thực mà cũng rất mộng, rất ảo.
- Con người và cảnh vật nơi xứ lạ: xiêm áo lộng lẫy, dáng điệu "e ấp" của cô gái Tây
Bắc, tiếng khèn, điệu múa độc đáo mang đậm bản sắc địa phương mang vẻ đẹp bí ẩn . Hai
tiếng "kìa em" thể hiện một cái nhìn ngỡ ngàng, kinh ngạc trìu mến.
- Nhà thơ đã vẽ lên hình ảnh con người mờ ảo trong chiều sương Châu Mộc, gợi lên
cái hồn của rừng lau, cái dáng mềm mại của cô gái trên chiếc thuyền, cái đong đưa của
những bông hoa trôi theo dòng nước lũ.
- Đoạn thơ bộc lộ nét tài hoa, hồn thơ lãng mạn của Quang Dũng.
3 . Cảm nhận của anh (chị) về đoạn thơ sau trong bài thơ Tây Tiến ?
“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
. . . . . . . . . .
Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi”
Gợi ý
a. Chân dung người lính Tây Tiến:
Tây tiến đoàn binh không mọc tóc

.................
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
+ Ngoại hình: Diện mạo khác thường, nhưng vẫn lẫm liệt oai phong: Không mọc
tóc, mắt trừng, dữ oai hùm. Dáng vẻ ấy như hòa cùng núi rừng, tương xứng với vẻ hào hùng
dữ dội của Tây Bắc.
+ ý chí: Người lính chịu nhiều gian khổ, thiếu thốn, bệnh tật, nhưng ốm mà không
yếu, dữ mà không tợn. Lần lượt vượt qua sự hiểm trở của núi rừng, sự rình mò của thú dữ,
sự dãi dầu của thân xác, sự hoành hành của bệnh tật và cuối cùng là cái chết. Nhưng tất cả
không làm cho họ nhụt chí: Bỏ quên đời, chẳng tiếc đời xanh, gửi mộng qua biên giới, đêm
mơ Hà Nội…Thật ngang tàng, bất cần, với thái độ kiên định, sắt đá, coi thường cả cái chết.
Quyết hiến dâng đời trai trẻ cho quê hương đất nước.
+ Tâm hồn: Mộng mơ, hào hoa, tình tứ. Dịch bệnh phải bó tay trước sức sống dẻo
dai của những người lính đa tình này : Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
b. Khúc ca bi tráng
- Lời thơ trang trọng. Cái chết của người chiến sĩ Tây Tiến thật đẹp, đó là ý chí hào
hùng, quyết dâng hiến đời trai trẻ cho đất nước. Vì độc lập tự do của Tổ Quốc. Chiến trường
đi chẳng tiếc đời xanh. Câu thơ đã toả sáng một phương châm sống, một triết lý sống, một lẽ
sống rất cao đẹp của tuổi trẻ thời bấy giờ: Quyết tử cho Tổ Quốc quyết sinh. Quang Dũng đã
vẽ lại hình ảnh cuả đồng đội với tất cả tấm lòng khâm phục và nỗi nhớ thương da diết của
mình.
- Nhắc đến sự hào hùng chính là nói đến cái Tráng. Nhưng không thể không nhắc đến
cái Bi. Lại một lần nữa nhà thơ không dấu diếm một sự thật đau lòng trong chiến tranh. Nhà
thơ nhìn thẳng vào cái Bi, nhưng đem đến cho nó một vẻ đẹp lẫm liệt, hào hùng và sang
trọng:
Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành
Không một giọt nước mắt, không một nén hương, không một manh chiếu, chỉ có con
sông Mã thay lời sông núi tấu lên khúc nhạc buồn bi tráng tiễn đưa hương hồn người chiến
sỹ.
c. Nỗi nhớ bâng khuâng

- Với những kỷ niệm sâu sắc về một thời chiến đáu đầy gian khổ hi sinh, người lính
Tây Tiến luôn gắn bó với miền Tây Bắc Bộ của Tổ Quốc. Cái chết vẫn không làm cho người
chiến sỹ Tây tiến quay đầu, các anh vẫn Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi.
4 . Đoạn cuối;
“ Tây Tiến người đi không hẹn ước
.... Hồn về Sầm nứa chảng về xuôi”
- Bốn câu thơ khẳng định nét đẹp tinh thần của người lính Tây Tiến mãi mãi tỏa sáng
đối với thời đại và lịch sử
- Vẻ đẹp tinh thần của người lính: Tinh thần một đi không trở lại, sẵn sàng hy sinh
cho tổ quốc.
- Giọng thơ chủ đạo: hào húng, đầy khí phách
VIỆT BẮC - Tố Hữu
(2 tiết)
I. Phần tác giả;
1. Những nhân tố tác động đến con đường thơ của Tố Hữu :
- Quê hương: sinh ra và lớn lên ở xứ Huế, một vùng đất nổi tiếng đẹp, thơ mộng , trầm mặc
với sông Hương, núi Ngự, đền đài lăng tẫm cổ kính,… và giàu truyền thống văn hóa, văn học bao
gồm cả văn hóa cung đình và văn hóa dân gian mà nổi tiếng nhất là những điệu ca, điệu hò như nam
ai nam bình . mái nhì, mái đẩy…
- Gia đình: Ông thân sinh ra nhà thơ là một nhà nho không đỗ đạt nhưng rất thích thơ phú và
ham sưu tầm văn học dân gian. Mẹ nhà thơ cũng là người biết và thuộc nhiều ca dao, tục ngữ. Từ
nhỏ Tố Hữu đã sống trong thế giới dân gian cùng cha mẹ. Phong cách nghệ và giọng điệu thơ sau
này chịu ảnh hưởng của thơ ca dân gian xứ Huế.
- Bản thân Tố Hữu: là người sớm giác ngộ lí tưởng cách mạng, tham gia cách mạng từ năm
18 tuổi, bị bắt và bị tù đày từ năm 1939- 1942, sau đó vượt ngục trốn thoát và tiếp tục hoạt động cho
đến Cách mạng tháng Tám, làm chủ tịch ủy ban khởi nghĩa ở Huế. Sau cách mạng ông giữ nhiều
trọng trách ở nhiều cương vị khác nhau, nhưng vẫn tiếp tục làm thơ.
2. Tóm tắt các chặng đường thơ Tố Hữu
*. Tập thơ Từ ấy ( 1937 – 1946): bao gồm 3 phần:
+ Máu lửa: là tiếng reo náo nức của một tâm hồn trẻ mới giác ngộ lí tưởng c/m, kêu

gọi quần chúng bị áp bức đứng lên đấu tranh. Giọng thơ thiết tha, sôi nổi, chân thành và chất
lãng mạn trong trẻo.
+ Xiềng xích: thể hiện tinh thần c/m trước những thử thách hi sinh, bọc lộ một tâm
hồn tha thiết yêu đời, hướng về cuộc sống và con người ở bên ngoài nhà tù, khao khát tự do
và hành động.
+ Giải phóng: thể hiện niềm vui chiến thắng, ca ngợi c/m thành công với cảm hứng
lãng mạn dâng trào.
*. Tập thơ Việt Bắc ( 1947 – 1954):
+ Phản ánh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dt, thể hiện con người quần
chúng kháng chiến.
+ Thể hiện những tình cảm lớn của con người VN mà bao trùm là lòng yêu nước.
*. Tập thơ Gió lộng ( 1955 – 1961):
Tình cảm bao trùm trong đời sống tinh thần của con người VN là:
+ Niềm vui và niềm tự hào, tin tưởng ở công cuộc xây dựng cuộc sống mới xhcn ở
miền Bắc.
+ Thể hiện tình cảm với miền Nam và ý chí thống nhất Tổ quốc.
+ Khẳng định tình cảm quốc tế vô sản.
*. Tập thơ Ra trận ( 1962 – 1971), Tập thơ “Máu và Hoa” (1972 – 1977):
+ Phản ánh sinh động cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước của nhân dân 2 miền
Nam, Bắc; tự hào tin tưởng con đường cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng; bày tỏ niềm
tiếc thương vô hạn đối với Bác.
+ Ca ngợi chủ nghĩa anh hùng C/M, ca ngợi Tổ quốc – chân lí của thời đại, ghi lại
những đau thương và chiến thắng hào hùng của dân tộc.
Hai tập thơ mang đậm nét sử thi và cảm hươùng lãng mạn.
*. Tập thơ : “ Một tiếng đờn” (1978 – 1992), tập thơ “ Ta với Ta “ (1993 – 1999)
đây là những tập thơ thể hiện những suy ngẫm chiêm nghiệm của nhà thơ về cuộc sống và lẽ
đời.
3. Nêu ngắn gọn phong cách nghệ thuật thơ Tố Hữu?
* Thơ Tố Hữu mang tính chất trữ tình chính trị sâu sắc
- Thường khai thác cảm hứng từ đời sống chính trị, đời sống cách mạng, hướng tới

cái ta chung với lẽ sống lớn, tình cảm lớn, niềm vui lớn của cả dân tộc.
- Cái tôi trữ tình trong thơ Tố Hữu là cái tôi chiến sĩ - cái tôi công dân - cái tôi cộng đồng
dân tộc.
- Thơ Tố Hữu khắc sâu tình đồng chí, nghĩa đồng bào, lòng yêu dân, yêu nước, ân tình
cách mạng.
* Thơ Tố Hữu mang đậm tính sử thi
- Thơ tố Hữu thường đề cập đến những vấn đề có ý nghĩa lịch sử và tính chất toàn
dân.
- Nhân vật trữ tình trong thơ Tố Hữu là những con người đại diện cho phong cách của
dân tộc mang tầm vóc lịch sử và thời đại.
- Cảm hứng trong thơ Tố Hữu là cảm hứng lịch sử, dân tộc. Số phận cá nhân hòa số
phận dân tộc, cộng đồng.
* Thơ Tố Hữu có giọng điệu riêng.
- Giọng tâm tình. Cách xưng hô mang tính chất trò chuyện, gần gũi, thân mật
- Chất Huế trong thơ do thừa hưởng từ gia đình và quê hương, tạo giọng điệu tha thiết ngọt
ngào.
* Nghệ thuật thơ Tố Hữu mang tính dân tộc đậm đà
- Sử dụng đa dạng các thể thơ, nhất là thể thơ truyền thống.
- Từ ngữ, lối nói quen thuộc của dân tộc. Sự so sánh, ví von truyền thống.
- Sử dụng từ láy, phối hợp âm thanh, nhịp điệu, vần điệu, tạo chất nhạc chứa đựng cảm xúc
dân tộc .
II. Bài thơ Việt Bắc
1 .Nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ “Việt bắc”
-Việt Bắc là quê hương CM, trước CM T8 có khởi nghĩa Bắc Sơn (1941), nơi thành
lập MTVM; trong kháng chiến chống Pháp là nơi ở và làm việc của TW Đảng và chính phủ.
-Bài thơ được sáng tác vào tháng 10/ 1954. Đây là thời điểm các cơ quan TW của
Đảng và chính phủ rời chiến khu VB về Hà nội, sau khi cuộc kháng chiến chống pháp đã kết
thúc vẻ vang với chiến thắng ĐBP và hoà bình được lập lại ở miền Bắc.
Nhân sự kiện lịch sử này, Tố Hữu viết bài thơ để ôn lại một thời k/chiến gian khổ mà hào
hùng thể hiện nghĩa tình sâu nặng của những người con kháng chiến đối với nhân dân VB,

với quê hương CM.
2. Phân tích đoạn thơ sau trong bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu :
Ta về mình có nhớ ta
...
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.
- Mở đầu bằng một câu hỏi tu từ: Mình có nhớ ta? đó vừa là lời thoại vừa là cái cớ để
giãi bày tình cảm. Kiểu giãi bày kín đáo, tế nhị: Ta về ta nhớ những hoa cùng người. Hoa là
phong cảnh của thiên nhiên- đại diện cho nét đẹp núi rừng Việt Bắc. Thiên nhiên và con
người đều mang đến chất trữ tình say đắm. Cả Hoa và Người đều không thể tách rời trong
nỗi nhớ của người ra đi. Chính điều đó làm tăng thêm vẻ đẹp rực rỡ của bức tranh núi rừng
Việt Bắc.
- Những câu thơ tiếp theo tràn ngập ánh sáng, đường nét, âm thanh và màu sắc. Cảnh
và người hoà quyện tạo nên một nét đặc trưng của Việt Bắc: Màu đỏ tươi của bông hoa
chuối rừng, màu trắng tinh khiết của hoa mơ, điểm thêm vào đó là một vẻ đẹp khoẻ khoắn,
thánh thiện của con người lao động giữa khung cảnh núi rừng bao la:
- Đoạn thơ dựng lên cả mùa xuân, hạ, thu cùng với tất cả những nét đặc trưng vốn có
của thiên nhiên. Nhớ về Việt Bắc không chỉ là nỗi nhớ thiên nhiên mà còn là nỗi nhớ thương
những con người Việt Bắc cần cù, chịu khó, bất khuất, thuỷ chung với cách mạng. Đoạn thơ
cứ xen kẽ một câu tả cảnh ,lại một câu tả người.
- Trong nỗi nhớ của người ra đi thì nỗi nhớ về những kỷ niệm với con người Việt Bắc
là nỗi nhớ sâu sắc nhất. Bao trùm lên cả đoạn thơ là một nỗi nhớ đến khắc khoải, da diết.
Những câu thơ lục bát cứ nhẹ nhàng, nhuần nhuyễn, câu nọ gợi câu kia, ý nọ tiếp nối ý kia
tuôn trào mạch cảm xúc vô tận.
- Với cách xưng hô Mình -Ta, nhịp điệu bài thơ trầm bổng mang âm hưởng bâng
khuâng, êm đềm như một khúc hát ru kỷ niệm. Đặc biệt điệp từ nhớ được lặp đi lặp lại nhiều
lần và mỗi lần lại mang một sắc thái khác nhau với mức độ tăng tiến, ngày càng cụ thể rõ
nét.
- Đoạn thơ chỉ gồm mười câu nhưng là sự kết tinh của cả bức tranh Việt Bắc. Giá trị
tạo hình và biểu cảm của bài thơ dựng lên khá chân thực một bức tranh thiên nhiên và con
người Tây Bắc. Với một cấu trúc cân đối, hài hoà, hợp lý giữa cảnh và người, tất cả đều hoà

quyện trong nỗi nhớ của người ra đi. Một mặt nào đó, đoạn thơ là tấm lòng, là tiếng nói của
chính tác giả về chiến khu Việt Bắc- cội nguồn của dân tộc.
3. Cảm nhận của anh (chị) về đoạn thơ sau trong bài thơ Việt Bắc của Tố
Hữu: