SKKN thiết kế và tổ chức trò chơi trong dạy học lịch sử nhằm tạo hứng thú cho học sinh khối 8 9 ở trường THCS quang trung

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Qua nhiều năm thực hiện đổi mới dạy học nói chung và đổi mới dạy học lịch
sử nói riêng trở thành một yêu cầu bắt buộc và hết sức cấp thiết đối với cấp học
THCS. Trong quá trình đó các nhà giáo dục, các thầy cô giáo đã không ngừng suy
nghĩ, tìm tòi những cách dạy mới nhằm nâng cao chất lượng dạy – học, đáp ứng
yêu cầu của công cuộc đổi mới giáo dục. Hiệu quả học tập đạt chất lượng cao của
học sinh là điều mong muốn của tất cả thầy cô giáo. Muốn vậy phải đổi mới
phương pháp dạy và học.
Với phương châm đổi mới là “Lấy học sinh làm trung tâm”, “Phát huy tính
tích cực, sáng tạo, chủ động của học sinh trong việc tìm hiểu, tiếp cận và lĩnh hội
tri thức”. Vậy làm thế nào để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy - học
Lịch sử? Trong thực tế dạy – học, có rất nhiều phương pháp được áp dụng: Phương
pháp sử dụng đồ dùng trực quan, phương pháp hướng dẫn học sinh ghi nhớ sự kiện
lịch sử, nắm vững và sử dụng sách giáo khoa, vở bài tập, tiến hành công tác ngoại
khoá...
Là giáo viên dạy môn lịch sử, trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy việc
tổ chức trò chơi trong dạy học có sức hấp dẫn kì lạ, không đơn thuần là phương
tiện giải trí bổ ích mà qua đó giúp học sinh dễ hiểu, dễ khắc sâu kiến thức, nắm
được một số kĩ năng quan trọng như kĩ năng giao tiếp, kĩ năng vận động nhanh
nhẹn, khéo léo, kĩ năng hợp tác, kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng ra quyết định, điều
đặc biệt hơn cả là qua tổ chức trò chơi sẽ kích thích học sinh học tập, các em sẽ
lĩnh hội tri thức lịch sử một cách dễ dàng, củng cố kiến thức một cách vững vàng,
tạo niềm say mê, hứng thú hơn trong giờ học lịch sử.
Để góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học lịch
sử nói riêng, bản thân tôi qua nhiều năm giảng dạy, qua dự giờ và tham khảo ý kiến
nhiều đồng nghiệp xin mạnh dạn trình bày một số vấn đề về “Thiết kế và tổ chức
trò chơi trong dạy học lịch sử nhằm tạo hứng thú cho học sinh khối 8 - 9 ở
trường THCS Quang Trung”
Đề tài này được cá nhân tôi thực nghiệm trong hai năm học 2016 – 2017 và
2017 – 2018 và cũng được đồng nghiệp áp dụng trong một số tiết dạy đem lại hiệu

quả cao.
Với đề tài này, chúng tôi mong muốn sẽ góp phần giúp giáo viên tiến hành
một giờ học lịch sử có hiệu quả tốt hơn, học sinh tích cực chủ động trong việc tiếp
thu, lĩnh hội nội dung kiến thức của bài học.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Giúp bản thân và đồng nghiệp có những vận dụng mới và gây hứng thú, phát
huy tính tích cực của học sinh đối với môn lịch sử ở trường THCS.
Góp phần nâng cao ý thức học tập và chất lượng học tập môn lịch sử của học
sinh.


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Thiết kế và tổ chức trò chơi trong dạy học lịch sử nhằm tạo hứng thú cho
học sinh ở trường THCS Quang Trung.
IV. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Học sinh lớp 8 - 9, trường THCS Quang Trung.
Thời gian nghiên cứu: trong hai năm học 2016 – 2017 và 2017 – 2018. Nội
dung đề tài chỉ giới hạn trong một số bài của chương trình Lịch sử lớp 8 - 9.
V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp hệ thống hóa.
Phương pháp trò chuyện (trao đổi với đồng nghiệp, học sinh).
Phương pháp thực nghiệm sư phạm (giảng dạy trên lớp).
Phương pháp thống kê.
Phương pháp nghiên cứu, sưu tầm tài liệu.
B. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN

Trong quá trình dạy- học nói chung và đối với môn lịch sử nói riêng ở
trường phổ thông cơ sở, việc thiết kế và tổ chức trò chơi cho HS đóng vai trò quan
trọng nhưng ít khi giáo viên chú ý. “Thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học
lịch sử cho học sinh ” được sử dụng để củng cố bài học, áp dụng để dạy các dạng
bài bài ôn tập, sơ kết, tổng kết, bài tập lịch sử hay tổ chức ngoại khoá và có tác
dụng thiết thực đối với sự nhận thức của học sinh.“Thiết kế và tổ chức trò chơi
trong giờ học lịch sử cho học sinh” không chỉ nhằm mục đích cung cấp kiến thức
mới cho học sinh mà còn nhằm củng cố kiến thức cũ, hệ thống hóa, khái quát hóa
kiến thức đã học, rèn luyện kỹ năng tư duy, phân tích, tổng hợp…
Dựa vào kiến thức cơ bản về sự kiện, các mặt hoạt động chính của từng giai
đoạn hay quá trình lịch sử đã biết, giáo viên thiết kế tổ chức các trò chơi trong dạy
- học lịch sử giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích nắm vững bản chất nhiều mối
quan hệ, giải thích sâu hơn những khái niệm phức tạp đã được hình thành... Vì vậy
khi tiến hành, giáo viên phải suy nghĩ sâu sắc cẩn thận về nhiệm vụ giáo dưỡng,
giáo dục, về nội dung và cách thức tổ chức tiến hành.
Tổ chức và thiết kế trò chơi trong dạy học lịch sử là yếu tố quan trọng để
nhằm nâng cao chất lượng kiến thức của học sinh, hình thành cho các em nhiều
hiểu biết khoa học về lịch sử và tính quy luật của sự phát triển xã hội, bồi dưỡng và
rèn luyện các kỹ năng thông qua việc học môn lịch sử. Đồng thời là một ‘’món ăn
tinh thần’’ cổ vũ thúc đẩy các em học tập.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN
1. Đối với giáo viên

2


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

Hiện nay việc dạy và học bộ môn Lịch sử hiện nay trong các trường phổ
thông phần lớn chưa đáp ứng được yêu cầu của người học, cũng như chưa làm tròn
trách nhiệm của một bộ môn tưởng chừng như đơn giản nhưng lại rất quan trọng
đối với mỗi học sinh.
Trong quá trình giảng dạy giáo viên chưa mạnh dạn trong việc đổi mới
phương pháp dạy học chính vì vậy mà giờ học thường cứng nhắc, giáo viên luôn
có tâm lí dạy làm sao cho hết được bài học, không hướng tới lấy học sinh làm
trung tâm của việc dạy học. Chưa dám mạnh dạn tổ chức các trò chơi trong tiết
dạy, các tiết làm bài tập lịch sử. Hơn nữa Sở Giáo dục chưa quy định thống nhất về
cách thức tổ chức dạy tiết Bài tập lịch sử như thế nào, do vậy các tiết này đa phần
giáo viên thường thờ ơ, coi nhẹ, hoặc cắt xén để dạy các bài khác trong chương
trình, nếu trong dạy học giáo viên có tổ chức trò chơi thì mới chỉ mang tính chiếu
lệ, hiệu quả chưa cao. Chính vì vậy mà những năm gần đây chất lượng bộ môn lịch
sử là rất thấp. Theo tôi nguyên nhân của tình trạng trên có thể xác định được là:
+ Trình độ giáo viên chưa đều và thật sự không phải giáo viên nào cũng tâm
huyết với nghề nghiệp. Điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình giảng dạy
và chất lượng giáo dục nói chung và bộ môn lịch sử nói riêng.
+ Giáo viên chưa giám mạnh dạn đổi mới phương pháp dạy học trong quá
trình giảng dạy.
+ Trang thiết bị phục vụ cho giảng dạy bộ môn ở các nhà trường thiếu trầm
trọng, không đủ lược đồ, bản đồ, đồ phục chế, nhiều trường ở vùng sâu vùng xa
chưa có các phương tiện dạy học hiện đại như máy chiếu, băng hình, sa bàn…
+ Điều kiện kinh tế của địa phương còn gặp nhiều khó khăn do vậy mà ảnh
hưởng rất nhiều tới điều kiện dạy và học.
+ Giáo viên chưa bám vào sách “chuẩn kiến thức kĩ năng” bộ môn do Bộ đã
ban hành.
2. Đối với học sinh
Đa số ý thức học tập môn lịch sử của học sinh chưa cao, đa phần các em
chưa xác định được rõ ràng mục tiêu học tập, chưa thực sự cố gắng trong các tiết
học, làm bài tập ở nhà, đang còn khép kín, đối phó, chưa dám mạnh dạn khi giáo

viên yêu cầu trả lời câu hỏi, chỉ bản đồ, lược đồ… Đặc biệt do quan niệm ăn sâu
trong tiềm thức của phụ huynh và học sinh môn lịch sử chỉ là một môn học phụ,
không quan trọng, học sinh học môn lịch sử với thái độ thờ ơ, xem thường dẫn đến
một thực trạng là đa số học sinh biết lịch sử thế giới nhiều hơn lịch sử Việt Nam,
nhiều bài kiểm tra môn lịch sử của học sinh nhiều năm học vừa qua bị điểm thấp.
Qua tìm hiều học sinh, cũng như các đồng nghiệp trên địa bàn huyện tôi nhận thấy
một số nguyên nhân sau:
- Môn sử có đặc thù riêng: nhiều sự kiện, nhiều thời gian nên khó học, khó
nhớ.
- Học sinh thì luôn có tâm niệm đây là môn phụ, phụ huynh thờ ơ với bộ
môn lịch sử, thường hướng con em học vào các môn khoa học tự nhiên.

3


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

- Xuất phát từ giáo viên đó là chưa có phương pháp giảng dạy một cách hiệu
quả nhất, cho nên không thu hút được các em trong giờ học môn lịch sử.
- Cuối học kì II năm học 2015 - 2016 để phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài
tôi có làm một bài tập trắc nghiệm để tìm hiểu động cơ và thái độ học tập qua bảng
khảo sát sau đối với 58 học sinh lớp 8 ở hai lớp của trường THCS Quang Trung và
thu được kết quả như sau:

Stt

Phương án

Đồng Kết
ý
quả %

Không
Kết
đồng
quả %
ý

1

Lịch sử chỉ là môn học phụ

55/58 94,8%

3/58

2

Môn lịch sử rất khô khan và dài dòng

52/58 89,7%

6/58 10,3%

3

Học lịch sử rất thú vị vì nó giúp em tìm 20/58 34,5%
hiểu được lịch sử loài người và lịch sử

dân tộc

38/58 65,5%

4

Học lịch sử không giúp ích cho công 56/58 96,6%
việc sau này nên không cần học nhiều

2/58

3,4%

5

Học lịch sử chỉ cần học những gì thầy cô 56/58 96,6%
cho ghi là được, không cần phải tìm tòi
thêm

2/58

3,4%

6

Việc tổ chức các trò chơi trong giờ học 38/58 65,5%
lịch sử hoặc các tiết ngoại khóa sẽ làm
em thích thú

20/58 34,5%

7

Ngoài SGK em còn đọc thêm các sách, 6/58
truyện tranh … liên quan đến lịch sử.

52/58 89,7%

10,3%

5,2%

Qua kết quả thăm dò trên cho thấy đa phần các em đều cho rằng môn lịch sử
là môn phụ, không quan trọng, có xu hướng học vẹt và ít thích tìm hiểu thêm
những thông tin lịch sử, đọc các sách lịch sử. Đây là một khó khăn lớn làm giảm sự
yêu thích của học sinh với môn học và việc nâng cao chất lượng bộ môn.
Để khắc phục vấn đề trên tôi đã áp mạnh dạn áp dụng việc “Thiết kế và tổ
chức trò chơi trong dạy học lịch sử nhằm tạo hứng thú cho học sinh khối 8 - 9 ở
trường THCS Quang Trung” nhằm hình thành một số kĩ năng lịch sử cơ bản như:
Rèn luyện tính tư duy độc lập, kĩ năng sử dụng lược đồ, bản đồ, sử dụng sơ đồ,
bảng thống kê, rèn kĩ năng diễn đạt, rèn luyện phương pháp khai thác nội dung
tranh ảnh, lược đồ, bản đồ, hợp tác theo nhóm và điều quan trọng nhât là tạo sự
hứng thú học tập lịch sử cho học sinh trong các tiết học lịch sử góp phần đổi mới
phương pháp dạy học nâng cao hiệu quả bài học.
Qua các lần dự giờ đồng nghiệp tôi thấy nhiều giáo viên có trình độ chuyên
môn giỏi nhưng kĩ năng sư phạm thì chưa tốt, thậm chí học sinh còn mệt mỏi,

4

GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

ngán ngẫm khi phải học môn lịch sử. Môn lịch sử thường rất nhiều sự kiện, mốc
thời gian, khối lượng kiến thức tương đối nhiều… nếu như giáo viên không có
phương pháp sư phạm tốt thì giờ học trở nên quá tải, nặng nề, học sinh ít được
tham gia hoạt động. Điều quan trọng hơn là không gây được nhiều sự hứng thú cho
học sinh trong khi học tập. Trong khi đó chưa có nhiều giáo trình, một đề tài, Sáng
kiến kinh nghiệm nào nghiên cứu về cách tổ chức trò chơi trong giảng dạy môn
lịch sử một cách cụ thể, chi tiết nếu có thì cũng chỉ là bước khởi đầu chưa có hệ
thống và hướng dẫn cách tổ chức trò chơi một cách không khoa học, đang còn
chung chung.
Để góp phần đổi mới phương pháp dạy học bộ môn lịch sử ở trường THCS
theo hướng phát huy tính tịch cực, chủ động của học sinh, tăng cường hoạt động cá
thể với học tập giao lưu giải trí, hình thành kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực
tiễn.
Xuất phát từ thực tế nói trên, tôi đã không ngừng đổi mới phương pháp dạy
học, và đã mạnh dạn thiết kế và tổ chức trò chơi trong giờ học lịch sử và có hiệu
quả bước đầu rất đáng mừng.
III. NỘI DUNG GIẢI PHÁP
1. Một số nguyên tắc khi thiết kế và tổ chức trò chơi
- Chọn trò chơi phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường;
- Xác định phạm vi, mục đích của trò chơi;
- Chọn trò chơi phù hợp với kĩ năng cần rèn luyện cho học sinh
- Tổ chức, biên soạn câu hỏi cho trò chơi phải bám vào “Chuẩn kiến thức kĩ năng” của bộ môn;
- Tổ chức trò chơi phải xác định được thời gian: Trừ các trò chơi tổ chức ở
các tiết ngoại khoá (1 tiết hoặc nhiều hơn), các tiết làm bài tập lịch sử (1 tiết) thì
các trò chơi tổ chức trong tiết dạy chỉ dừng ở thời gian là 4 – 5 phút;
- Trò chơi phải có sức hấp dẫn, thu hút được sự tham gia của học sinh, tạo

không khí thoải mái, hấp dẫn trong học tập;
- Luôn thay đổi trò chơi để thu hút học sinh, tuy nhiên phải dựa vào dạng
bài, kiểu bài để thực hiện;
- Khi tổ chức trò chơi, giáo viên là trọng tài công bằng, chính xác và là cổ
động viên tích cực của học sinh tham gia trò chơi, cho điểm hoặc ngợi khen các em
trước tập thể của lớp.
2. Vai trò, ý nghĩa của việc thiết kế và tổ chức trò chơi đối với bộ môn Lịch sử
Trong giảng dạy bộ môn lịch sử nói riêng cũng như các bộ môn xã hội và tự
nhiên nói chung, thiết kế và tổ chức trò chơi trong dạy học có vai trò, ý nghĩa đặc
biệt quan trọng.

5


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

- Giúp các em thay đổi hình thức, phương pháp dạy và học truyền thống
trước đây, làm cho giờ học bớt căng thẳng, nặng nề, tạo cảm giác thoải mái, dễ
chịu, để học sinh tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng, hứng khởi.
- Rèn luyện thêm kĩ năng sử dụng bản đồ, vẽ sơ đồ, tường thuật, hình thành
kĩ năng làm việc theo nhóm của học sinh.
- Tạo cho học sinh sự tìm tòi, sáng tạo, rèn luyện cho học sinh có cơ hội để
hoàn thiện bản thân.
- Qua việc thiết kế và tổ chức trò chơi đã kích thích học sinh vận dụng kiến
thức năng động, rèn luyện trí nhớ, phát triển khả năng phán đoán, suy luận. Từ đó
phát triển tư duy độc lập, học tập cách xử lý thông minh các tình huống phức tạp,
tăng cường khả năng vận dụng trong cuộc sống để thích nghi với điều kiện mới của
xã hội.

- Ngoài ra, thông qua trò chơi còn giúp các em phát triển được nhiều phẩm
chất đạo đức như: tính nhanh nhẹn, tình đoàn kết thân ái, sự phối hợp nhịp nhàng,
lòng trung thực và tinh thần trách nhiệm lẫn nhau.
3. Một số hình thức tổ chức “trò chơi” phục vụ giảng dạy bộ môn lịch sử trong
chương trình THCS.
Với đặc trưng của bộ môn, ở mỗi khối lớp các thầy cô giáo có thể xây dựng
được một hệ thống trò chơi phong phú, đa dạng với nhiều tên gọi khác nhau, mục
đích khác nhau. Tuy nhiên với phạm vi của một sáng kiến kinh nghiệm tôi xin nêu
ra đây một số trò chơi mang tính khái quát chung nhất, quan trọng hơn cả là các trò
trơi này đều có thể áp dụng được rộng rãi ở tất cả các khối lớp và trên tất cả các địa
bàn. Hình thức tổ chức “ Trò chơi ‘’này có thể vận dụng cho 1 tiết bài tập lịch sử,
ngoại khoá, câu lạc bộ, hoặc áp dụng để giáo viên có thể củng cố bài học. Mong
rằng trong quá trình giảng dạy mỗi thầy, cô giáo có sự sáng tạo thêm nhiều trò chơi
khác nhau, bổ sung làm cho trò chơi lịch sử trở thành một hệ thống ngày càng sinh
động hơn, phong phú hơn và được sử dung nhiều hơn nhằm phục vụ tốt hơn cho
công tác dạy – học đối với bộ môn lịch sử. Sau đây là một số trò chơi có thể vận
dụng:
a) Trò chơi “Điền sơ đồ trống”
Đây là trò chơi mà giáo viên đã chuẩn bị trước sơ đồ trống để cho học sinh
điền nội dung, với trò chơi này giáo viên dễ dàng áp dụng đối với các bài có liên
quan tới tổ chức bộ máy nhà nước, đặc biệt là chương trình lịch sử khối 6 và 8.
VD: Điền vào sơ đồ trống thể hiện những biến chuyển về xã hội và văn hóa
của nước ta ở các thế kỉ I- VI ( Bài 20- Lịch sử 6)
VD: Điền sơ đồ trống Sự phân chia xã hội của nước Pháp trước khi cách
mạng nổ ra. (Bài 2- Lịch sử 8).
b) Trò chơi “Điền lược đồ trống”

6

GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

Với trò chơi này thì giáo viên chuẩn bị lược đồ, sơ đồ trống trước hoặc nhà
trường có sơ đồ không màu( lược đồ căm) để học sinh điền kí hiệu của một chiến
dịch, một cuộc khởi nghĩa.
VD: Học sinh điền kí hiệu cuộc khởi nghĩa Ba Đình (Bài 26 - Lịch sử 8),
Chiến dịch Việt Bắc thu –đông 1947 ; Chiến dịch Biên giới thu- đông 1950, Các
cuộc tiến công chiến lược đông xuân 1953-1954, Chiến dịch Điện Biên Phủ 1954
…( Bài 25: Những năm đầu cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm
lược ( 1946-1950)
Bài 26: Bước phát triển mới của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực
dân Pháp( 1950-1953) và bài 27: Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân
Pháp xâm lược kết thúc( 1953- 1954) - Lịch sử lớp 9).
c) Trò chơi “ô chữ bí mật”
Ở trò chơi này giáo viên chuẩn bị hệ thống các ô trống theo chủ đề (nhân
vật, cụm từ tiêu biểu….). học sinh tìm các chữ cái thích hợp để điền vào ô trống đã
cho theo yêu cầu.
Đây là dạng trò chơi mà tôi và đồng nghiệp thường hay sử dụng nhất trong
quá trình dạy học, vì hiệu quả của trò chơi này thường mang lại là rất cao.
Ở trò chơi này có 2 dạng chủ yếu:
- Dạng thứ nhất: Ô chữ có một hàng ngang.
VD: Bài 26: Phong trào kháng chiến chống Pháp trong những năm cuối thế
kỉ XIX– Lịch sử lớp 8: Sau khi dạy xong bài, giáo viên hỏi học sinh ? Ô chữ gồm
có 8 chữ cái. Đây là thái độ chủ yếu của triều đình phong kiến nhà Nguyễn đối với
quá trình Pháp xâm lược Việt Nam.
T

H

Ỏ

A

H

I

Ệ

P

- Dạng thứ hai: Ô chữ có nhiều hàng dọc và có từ chìa khoá bí mật (mô
phỏng trò chơi Đường lên đỉnh Olympia)
d) Trò chơi “Theo dòng lịch sử”
Trò chơi này dùng vào các tiết ngoại khóa, các tiết làm bài tập lịch sử để học
sinh có điều kiện chuẩn bị và có thời gian thích hợp cho khâu tổ chức.
Giáo viên chọn theo chủ đề lịch sử đã được học trước đó để cho học sinh tìm
hiểu kĩ hơn, giáo viên có thể áp dụng sau khi học xong một chương, một giai đoạn
lịch sử.
VD: Tìm hiểu về một triều đại phong kiến, một cuộc khởi nghĩa, một cuộc
kháng chiến, một cuộc cải cách…..
đ) Trò chơi “Ai là người nhớ sự kiện, nhân vật lịch sử nhiều nhất”
Tương tự như trò chơi “Theo dòng lịch sử” thì giáo viên có thể áp dụng đối
với các tiết làm bài tập lịch sử, các tiết ngoại khoá, phạm vi áp dụng được ở tất cả
các khối lớp, tuy nhiên giáo viên nên tổ chức trò chơi này sau khi học xong một
giai đoạn lịch sử, một triều đại phong kiến, một hình thái cách mạng…

7

GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

VD: Triều đại nhà Lê sơ, cuộc kháng chiến chống Pháp, kháng chiến chống
Mĩ….
e) Trò chơi “Tìm hiểu nhân vật lịch sử”
Đây là trò chơi nhằm tìm hiểu một cách khái quát về thân thế sự nghiệp
những nhân vật lịch sử có công lao to lớn đối với lịch sử dân tộc và nhân loại, do
vậy mà giáo viên phải tổ chức chương trình ngoại khoá và các tiết làm bài tập lịch
sử để dễ dàng thực hiện.
VD: Tìm hiểu các nhân vật lịch sử đã có công đối với dân tộc trong giai
đoạn Pháp xâm lược Việt Nam. (Bài 24: cuộc kháng chiến từ năm 1858-năm 1873;
Bài 25: Kháng chiến lan rộng ra toàn quốc(1873-1884) - Lịch sử 8)
g) Trò chơi “Giải thích khái niệm, thuật ngữ”
Giáo viên lồng ghép vào các tiết Làm bài tập lịch sử để tổ chức trò chơi.
VD: Chế độ Quân chủ chuyên chế là gì?...
h) Trò chơi “Ai là người nhớ nhiều địa danh lịch sử nhất”
Giáo viên tổ chức các tiết ngoại khoá, hay lồng ghép đối với các tiết làm bài
tập lịch hoặc sử dụng trong tiết học lịch sử địa phương sẽ dễ tổ chức và dễ thực
hiện.
VD: Em hãy kể tên các di tích lịch sử tiêu biểu ở Nghệ An.
i) Trò chơi “Hái hoa dân chủ- trả lời câu hỏi lịch sử”
Áp dụng đối với các tiết ngoại khóa, làm bài tập lịch sử. Giáo viên chuẩn bị
một cây hoa (trong thiên nhiên hoặc hoa giả), trên nhánh hoa có ghi các chủ đề câu
hỏi để học sinh lựa chọn (chủ đề nhân vật; chủ đề sự kiện; chủ đề chiến tranh; chủ
đề văn hoá…) trong mỗi chủ đề có hệ thống câu hỏi để học sinh trả lời…
4. Các bước tổ chức trò chơi

Để tổ chức thành công trò chơi, giáo viên phải xác định được các yêu cầu
sau đây:
a) Xác định được phạm vi áp dụng của trò chơi.
b) Xác định mục đích áp dụng của trò chơi.
c) Sự chuẩn bị của giáo viên và học sinh về trò chơi.
d) Tiến hành trò chơi trên lớp. Gồm 05 bước chủ yếu
Bước 1: Giới thiệu tên trò chơi.
Bước 2: Lựa chọn đội chơi.
Bước 3: Quy định thời gian, phổ biến luật chơi.
Bước 4: Tổ chức trò chơi.
Bước 5: Tổng kết (Đánh giá) trò chơi

8


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

Trong những năm học qua, tôi đã thiết kế và mạnh dạn áp dụng các trò chơi
nêu trên vào quá trình giảng dạy môn lịch sử, cũng như trong các Hội thi giáo viên
dạy giỏi các cấp, ngoài ra các trò chơi này tôi mời đồng nghiệp tổ chức dạy thử
nghiệm ở lớp 6, 7 và hiệu quả thu được là rất khả quan.
Do giới hạn của một sáng kiến kinh nghiệm, và chỉ đứng lớp ở khối 9 nên
tôi chỉ đưa ra một số trò chơi tiêu biểu và có hiệu quả cao trong quá trình giảng dạy
lịch sử ở chương trình THCS.
5. Các trò chơi cụ thể được áp dụng vào quá trình giảng dạy ở trường.
* Trò chơi “Điền sơ đồ trống”
Bài áp dụng: Bài 29 – Chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp và
chuyển biến kinh tế xã hội Việt Nam (Lịch sử lớp 8)

- Phạm vi trò chơi: Dạy kiến thức mới. Phần 1. Tổ chức bộ máy nhà nước.
- Mục đích trò chơi: Giúp các em hiểu và rèn kĩ năng vẽ (dán) sơ đồ bộ máy
thống trị của pháp ở Đông Dương.
- Giáo viên chuẩn bị trước sơ đồ trống (vẽ trên 02 tờ giấy Crôki) như sơ đồ
phần đáp án
Tổ chức bộ máy thống trị của Pháp ở Đông Dương được viết thành từng ô
chữ (viết rời ngoài giấy Crôki thành 09 ô) có dán keo 2 mặt như sau: (mỗi 1 ô giáo
viên chuẩn bị 2 tờ)
•

Lưu ý: Ô giấy viết rời có diện tích khớp với ô trong bảng trống.
Bộ máy chính quyền cấp xã thôn (bản sứ)
Bộ máy chính quyền các cấp
Bộ máy chính quyền cấp tỉnh, huyện (Pháp – bản xứ)
Toàn quyền
Đông Dương
Bắc kì
(thống sứ)

Trung kì
(khâm sứ)

Nam kì
(thống đốc)

Lào
(Khâm sứ)

- Học sinh: Đọc trước bài ở nhà.
Tiến hành trò chơi

- Giáo viên giới thiệu trò chơi và lựa chọn đội chơi.

C.P.C
(Khâm sứ)

9


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

- Giáo viên chia lớp thành 2 đội mỗi đội cử lấy 5 học sinh và đặt tên cho mỗi
đội : Đội 1: Lê Văn Tám ; Đội 2- Kim Đồng.
- Mỗi đội cử 1 đội trưởng, đồng thời cử 2 học sinh (không nằm trong 2 đội
chơi) làm trọng tài cùng với giáo viên.
* Giáo viên quy định luật chơi.
Thời gian: 3 – 4 phút
Mỗi đội xếp hàng trên bảng (kiểu cánh gà) sau đó mỗi đội sẽ cử lần lượt các
bạn lên chọn ô chữ để dán cho đúng trên sơ đồ hình minh hoạ sao cho đạt được kết
quả như sơ đồ dưới đây. Đội nào hoàn thành chính xác trước đội đó thắng cuộc.
Thời gian tối đa là 4 phút. Điểm tối đa của mỗi đội là 10 điểm.
* Tổ chức trò chơi
- Giáo viên đặt câu hỏi :
Sau khi hoàn thành xong quá trình xâm lược Đông Dương, thực dân
Pháp đã tiến hành tổ chức bộ máy nhà nước ở Đông Dương như thế nào?
- Học sinh trả lời, Giáo viên đánh giá, nhận xét và tiến hành hướng dẫn
Hhọc sinh tham gia trò chơi luôn.
- Giáo viên treo 2 sơ đồ trống như sơ đồ minh hoạ trên lên bảng và nêu yêu
cầu “Em hãy dán các nội dung cho đúng vào sơ đồ bộ máy tổ chức bộ máy

thống trị của Pháp ở Đông Dương ?
- 2 đội lên thực hiện dán ô chữ vào sơ đồ minh hoạ trên (mỗi đội dán một sơ
đồ) sao cho đúng như sơ đồ dưới đây
Toàn quyền
Đông Dương

Bắc kì

Trung kì

Nam kì

(thống sứ)

(khâm sứ)

(thống đốc)

Lào

C.P C

(Khâm sứ)

(Khâm sứ)

Bộ máy chính quyền các cấp
Bộ máy chính quyền cấp tỉnh, huyện (Pháp – bản xứ)
Bộ máy chính quyền cấp xã thôn (bản xứ)
Tổng kết trò chơi, Giáo viên nhận xét, hoàn thiện bảng và chuẩn hoá kiến

thức.

10


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

* Trò chơi “Điền lược đồ trống”
Bài áp dụng: Bài 26 - Bước phát triển mới của cuộc kháng chiến toàn quốc
chống thực dân Pháp 1950 – 1953 (SGK Lịch sử 9)
Phạm vi áp dụng: Củng cố bài ở tiết 1 (bài gồm 2 tiết)
Mục đích trò chơi: Giúp các em rèn kĩ năng sử dụng lược đồ Chiến dịch
Biên giới thu - đông (1950) một cách tốt hơn.
Chuẩn bị :
+ Giáo viên chuẩn bị 1 lược đồ không màu: Lược đồ chiến dịch Biên giới
thu - đông 1950 (mỗi Lược đồ lớp 9 môn lịch sử trường được sử dụng 2 cái: Một
cái có màu và một không màu).Trường hợp nếu không có sẵn thì giáo viên phải tự
vẽ )
+ Giáo viên chuẩn bị những kí hiệu mũi tên mầu có dán keo 2 mặt (lưu ý tới
kích thước trùng khớp với mũi tên có sẵn trong SGK).
- Học sinh: Tìm hiễu kĩ lược đồ chiến dịch Biên giới thu đông (1950) ở nhà.
Tiến hành trò chơi : Giáo viên giới thiệu trò chơi, lựa chọn đội chơi.
Chia lớp thành 2 đội, từ 5 – 7 em học sinh và đặt tên cho mỗi đội. Đội 1 - Rơ
ve (tên tướng của Pháp); Đội 2 - Võ Nguyên Giáp
-Thời gian thực hiện: 3 – 4 phút
+ Kí hiệu học sinh phải đính dán (Địch: màu đen, Ta: màu đỏ; Đường tiến
quân là mũi tên nguyên, Đường rút quân là mũi tên đứt).
+ Đội nào hoàn thành chính xác trước đội đó thắng. Điểm tối đa cho mỗi đội

là 10 điểm.
+ Các cổ động viên mỗi đội được quyền bổ sung 3 lần nhưng bị trừ 3 điểm.
+ Mỗi đội cử 2 em.
Em thứ nhất chọn kí hiệu thích hợp chuyền cho bạn.
Em thứ hai dán kí hiệu lên lược đồ, sao cho hoàn thành như lược đồ.
+ Em nào hoàn thành trò chơi xuất sắc nhất sẽ được thưởng điểm.
Tổ chức trò chơi.
- Giáo viên treo lược đồ không màu lên bảng cùng với câu hỏi.
? Em hãy điền kí hiệu thích hợp lên lược đồ để miêu tả diễn biến chiến dịch
Biên giới thu - đông 1950?
- Cho học sinh tiến hành trò chơi.
- Tổng kết trò chơi: Sau khi hai đội hoàn thành, Giáo viên nhận xét và công
bố kết quả chung cuộc
Lưu ý: Trò chơi tiếp sức này giáo viên nên sử dụng đối với các lược đồ, bản
đồ đơn giản, ít các kí hiệu, (VD: Cuộc phản công của phái chủ chiến ở kinh thành

11


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

Huế, Công sự Ba Đình - Bài 26 - Lịch sử lớp 8…), vì nếu phức tạp sẽ mất thời gian
và rất khó cho HS.
* Trò chơi “Ô chữ bí mật”
Áp dụng đối với bài 27. Khởi nghĩa Yên Thế và phong trào chống Pháp
của đồng bào miền núi cuối thế kỉ XIX (SGK lịch sử lớp 8)
- Trò chơi này áp dụng cho phần củng cố bài học. Giúp học sinh nắm lại một
số sự kiện, thời gian trong bài, đồng thời tạo không khí vui chơi, giảm căng thẳng

sau giờ học.
- Giáo viên chuẩn bị bảng ô chữ có điền sẵn (vẽ trên 1 tờ giấy Crôki) như sơ
đồ minh hoạ ở phần đáp án. sử dụng giấy dán từng hàng chữ lại.
- Học sinh: Tìm hiểu và nắm được nội dung bài học.
Tiến hành trò chơi
+ Giáo viên giới thiệu trò chơi và lựa chọn đội chơi.Chia lớp làm hai đội
(mỗi dãy một đội, mỗi đội từ 7 – 10 em HS) và đặt tên cho mỗi đội: Đội thứ nhấtPhương Đông; Đội thứ hai-Phương Tây đồng thời giới thiệu, phổ biến luật chơi:
+ Thời gian : 3 – 6 phút
+ Sau khi giáo viên gợi ý cho từng hàng chữ, hai đội sẽ giơ tay dành quyền
trả lời. Đội nào giơ tay trước khi giáo viên nói 10 giây bắt đầu sẽ mất quyền ưu
tiên. Đội còn lại được quyền trả lời.
+ Mỗi hàng chữ chỉ một đội trả lời và trả lời một lần, nếu đúng sẽ được 10
điểm và giáo viên mở hàng chữ đó ra.
+ Sau khi giáo viên đọc câu hỏi mật mã hai đội đưa tay dành quyền trả lời.
Nếu trả lời sai đội còn lại sẽ được quyền trả lời, mỗi đội trả lời tối đa một lần, thời
gian suy nghĩ là 10 giây.
+ Học sinh trả lời đúng mật mã được 40 điểm, nếu không giải được mật mã
thì giáo viên giải. Em nào hoàn thành trò chơi xuất sắc nhất sẽ được thưởng điểm.
Tổ chức trò chơi
- Giáo viên treo bảng sơ đồ ô chữ có dán keo như sơ đồ trên lên bảng rồi cho
tiến hành trò chơi bằng cách đưa ra các gợi ý sau:
+ Mật mã lịch sử: Gồm 07 chữ cái: Đây chính lực lượng tham gia đông
nhất trong cuộc khởi nghĩa Yên Thế -> (Nông dân)
- Nếu hai đội không trả lời được thì GV cho hai đội trả lời các câu hỏi hàng
ngang. Giáo viên đặt các câu hỏi gợi ý sau:
+ Ô hàng ngang số 1; gồm 12 chữ cái: Tên vị thủ lĩnh cuộc khởi nghĩa Yên
Thế.
+ Ô hàng ngang số 2; gồm 4 chữ cái: Đây là tên đồng bào ở Hà Giang đã
tham gia chống Pháp dưới ngọn cờ của Hà Quốc Thượng.
+ Ô hàng ngang số 3; gồm 8 chữ cái: Tên tỉnh mà cuộc khởi nghĩa đã nổ ra.

12


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

+ Ô hàng ngang số 4; gồm 14 chữ cái: Tên thật của Hoàng Hoa Thám.
+ Ô hàng ngang số 5; gồm 7 chữ cái: Đây là tinh thần chiến đấu của nghĩa
quân Yên Thế.
+ Ô hàng ngang số 6; gồm 11 chữ cái: Tên một nhà yêu nước tiêu biểu đã
đến bắt lên lạc với nghĩa quân Yên Thế.
+ Ô hàng ngang số 7; gồm 5 chữ cái: Đây là tên vị lãnh tụ cuộc khởi nghĩa
Yên Thế ở giai đoạn 1.
- Mỗi đội trả lời câu hỏi gợi ý theo trình tự lần lượt, học sinh được chọn ô
hàng ngang để trả lời, không theo ô thứ tự. Ví dụ: Em chọn hàng ngang thứ 3.
- Học sinh trả lời từ chìa khoá sau khi giáo viên đọc câu hỏi sau 5 giây.
- Giáo viên nhận xét, công bố kết quả và hoàn thiện bảng kiến thức.
TRÒ CHƠI “Ô CHỮ BÍ MẬT”
H

1

7

O

À

2
3
4

T R

Ư

5

P

6

H

N

G

H

O

M

Ô

N

G

A

T

H

Á

M

Ĩ

A

B

Ắ

C

G

I

A

N

G

Ơ

N

G

V

Ă

N

N

G

H

A

N

H

D

Ũ

N

G

A

N

B

Ộ

I

C

H

Â

U

Đ

Ề

N

Ắ

M

7
8

* Từ chìa khoá
N Ô N G D Â N
Giáo viên nhấn mạnh: Khởi nghĩa Yên Thế là phong trào lớn nhất của nông
dân trong những năm cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX. Sự tồn tại bền bỉ, dẻo dai của
phong trào đã nói lên tiềm năng, ý chí và sức mạnh to lớn của giai cấp nông dân
Việt Nam
Lưu ý:
- Quy trình ở trên là thiết kế đối với dạy dùng bảng phụ (cách dạy phổ biến
nhất trên địa bàn các huyện miền núi, còn nếu dạy Powwr Point thì cách thiết kế
càng đơn giản và hiệu quả còn cao hơn, )
- Cuối cùng giáo viên tổng kết, nhận xét trò chơi.
* Trò chơi “Theo dòng lịch sử ”
- Trò chơi này được áp dụng đối với tiết 43: Làm bài tập lịch sử (Lớp 8).
Chủ đề: Phong trào Cần vương

13


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

Thông qua trò chơi này nhằm giúp học sinh có nắm một cách khái quát nhất
về phong trào Cần vương, đồng thời tạo cho học sinh vừa học vừa chơi, phát triển
khả năng, phối hợp, phân tích, kĩ năng làm việc theo nhóm.

- Giáo viên chọn quãng thời gian thích hợp để tổ chức, nên tổ chức sau khi
học xong tiết lịch sử địa phương (vì tiết lịch sử địa phương có liên quan tới phong
trào Cần vương), trên cơ sở đó để biên soạn các câu hỏi.
- Học sinh ôn tập kiến thức trọng tâm (Bài 26 và tiết lịch sử địa phương)
- Chuẩn bị đèn tín hiệu để tính thời gian, giấy, bảng HS, bút dạ…
- Cho học sinh xếp thành 4 đội, mỗi một đội cử đội trưởng, thư kí
- Tiến hành chò chơi :Giáo viên giới thiệu trò chơi. Chọn đội chơi giáo viên
chia lớp thành 4 đội và đặt tên cho mỗi đội. Đội thứ nhất-Bà Triệu; Đội thứ hai-Lê
Hoàn; Đội thứ ba-Dương Đình Nghệ; Đội thứ tư-Lê Lợi.Đồng thời quy định và
phổ biến luật chơi.Thời gian thực hiện trong 1 tiết (45 phút).
Phần Khởi động: 50 điểm (4 đội trả lời 5 câu hỏi, thời gian trả lời mỗi câu
hỏi là 5 giây, mỗi câu hỏi tương ứng 10 điểm, mỗi đội được trả lời 1 lần).
Tăng tốc: 100 điểm (4 đội tham gia trả lời (đoán sự kiện lịch sử, từ sự gợi ý
của giáo viên) 4 sự kiện lịch sử, thời gian trả lời mỗi sự kiện lịch sử là 5, 10 và 15
giây (tương ứng 3 sự gợi ý của giáo viên từ khó đến dễ), mỗi sử kiện tương ứng 15,
10 và 5 điểm, mỗi đội được trả lời 1 lần).
Về đích: 50 điểm, HS trả lời quan điểm của mình về một chủ đề mà giáo
viên đưa ra, thời gian trả lời mỗi câu hỏi là 3 phút (HS trả lời 1 lần và có quyền
nhận xét lẫn nhau).Tổ chức trò chơi cụ thể như sau:
Khởi động: 5 câu hỏi.
Câu 1: Cuộc phản công Kinh thành Huế, bùng nổ thời gian nào?
Đáp án: 5.7.1885.
Câu 2: Tôn Thất Thuyết đã thay vua Hàm Nghi mấy lần ra chiếu Cần
vương?
Đáp án: 2 lần
Câu 3: Phong trào Cần vương trải qua mấy giai đoạn?
Đáp án: 2 giai đoạn.
Câu 4: Thanh Hoá có mấy cuộc khởi nghĩa lớn trong phong trào Cần
vương?
Đáp án: 2 cuộc (Khởi nghĩa Ba Đình và Khởi nghĩa Hùng Lĩnh).

Câu 5: Cuộc khởi nghĩa nào lớn nhất trong phong trào Cần vương?
Đáp án: Khởi nghĩa Hương Khê.
Tăng tốc: Gồm 5 sự kiện lịch sử.
- Sự kiện 1:

14


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

+ Gợi ý thứ nhất: Tôn Thất Thuyết (5 giây đầu tiên).
+ Gợi ý thứ hai: 5/7/1885 (giây thứ 10).
+ Gợi ý thứ ba: Tân Sở (giây thứ 15).
Sự kiện lịch sử: Cuộc phản công của Phái chủ chiến ở kinh thành Huế.
- Sự kiện 2:
+ Gợi ý thứ nhất: Ba làng (5 giây đầu tiên).
+ Gợi ý thứ hai: Công sự (giây thứ 10).
+ Gợi ý thứ ba: 1886 - 1887 (giây thứ 15).
Sự kiện lịch sử: Khởi nghĩa Ba Đình.
- Sự kiện 3:
+ Gợi ý thứ nhất: Vĩnh Lộc (5 giây đầu tiên).
+ Gợi ý thứ hai: 1887 - 1892 (giây thứ 10).
+ Gợi ý thứ ba: Tống Duy Tân (giây thứ 15).
Sự kiện lịch sử: Khởi nghĩa Hùng Lĩnh.
- Sự kiện 4:
+ Gợi ý thứ nhất: 15 quân thứ (5 giây đầu tiên).
+ Gợi ý thứ hai: Ngàn Trươi (giây thứ 10).
+ Gợi ý thứ ba: Phan Đình Phùng (giây thứ 15).

Sự kiện lịch sử: Khởi nghĩa Hương Khê.
Về đích. (50 điểm).
Chủ đề: Lý giải tại sao phong trào Cần vương lại thất bại, phong trào đã để
lại ý nghĩa lịch sử gì?
Cuối cùng GV tổng kết, nhận xét, rút kinh nghiệm.
Lưu ý: Giáo viên có thể dùng nhiều hơn 1 trò chơi trong một tiết dạy làm
bài tập lịch sử.
*Trò chơi “Ai là người nhớ sự kiện, nhân vật lịch sử nhiều nhất ”
Giáo viên chọn quãng thời gian thích hợp để tổ chức, nên tổ chức chương
trình ngoại khóa của trường.
- Về phía Giáo viên chuẩn bị hệ thống câu hỏi các câu hỏi, đáp án, đèn tính
thời gian
- Học sinh chuẩn bị ghế ngồi, bảng (bảng của học sinh tiểu học), phấn để
ghi... sắp xếp chỗ ngồi cho hợp lí, tuỳ theo diện tích cho phép, nhưng đủ điều kiện
để học sinh không thể nhìn thấy kết quả của nhau.
Tổ chức trò chơi

15


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

Giáo viên giới thiệu trò chơi lựa chọn đội chơi (chọn cả lớp, hoặc cả khối)
Giáo viên giới thiệu trò chơi và thông báo thể lệ, quy định, phổ biến luật
chơi.
+ Trò chơi gồm có 10 câu hỏi (hoặc có thể nhiều hơn, phụ thuộc vào thời
gian tổ chức), theo mức độ từ thấp đến cao.
+ Học sinh ngồi theo hình vuông, mỗi em ngồi cách nhau một khoảng cách

nhất định.
+ Giáo viên phối hợp với đồng nghiệp ấn đèn để tính thời gian
+ Giáo viên cùng các đồng nghiệp trong nhóm, trường hoặc cùng cụm
trường giám sát trò chơi (tính thời gian, xem các bạn trả lời đúng hay sai, có gian
lận trong cuộc chơi hay không...)
+ Em nào trả lời đúng thì có quyền ngồi lại và tiếp tục trò chơi, em nào sai
thì bị loại khỏi cuộc chơi, cứ như vậy đến khi học sinh trả lời câu hỏi thứ 10 sẽ là
học sinh chiến thắng. (Nếu được thực hiện trong chương trình ngoại khóa nên có
phần thưởng cho học sinh)
Tiến hành trò chơi
Giáo viên tổ chức trò chơi, Giáo viên đọc câu hỏi xong, học sinh trả lời độc
lập bằng cách viết vào bảng của mình, khi tín hiệu đèn báo hết thời thì học sinh giơ
bảng lên, nếu em nào giơ quá thời gian quy định thì sẽ phạm quy và bị loại khỏi
cuộc chơi:
Hệ thống câu hỏi:
Câu 1: Ai là người sáng lập ra Đảng Cộng sản Việt Nam?
Đáp án: Nguyễn Ái Quốc
Câu 2: Hồ Chí Minh đọc Bản tuyên ngôn độc lập tại địa điểm nào ở Hà
Nội?
Đáp án: Quảng trường Ba Đình.
Câu 3: Kế hoạch Na va được chia thành mấy bước?
Đáp án: 2 bước
Câu 4: Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ diễn ra năm nào?
Đáp án: 1954
Câu 5: Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy tết Mậu Thân diễn ra năm nào?
Đáp án: 1968
Câu 6: Chiến dịch nào kết thúc cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước?
Đáp án: Chiến dịch Hồ Chí Minh
Câu 7: Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam được chính thức mang
tên từ năm nào?

16


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

Đáp án: 1976
Câu 8: Ai là chủ tịch nước sau khi cuộc kháng chiến chống Mĩ thắng lợi?
Đáp án: Tôn Đức Thắng
Câu 9: Đế quốc Mĩ đã tiến hành bao nhiêu “chiến lược chiến tranh” ở
Miền Nam?
Đáp án: 3“chiến lược chiến tranh” (Chiến tranh đặc biệt, chiến tranh cục bộ,
Việt Nam hoá chiến tranh)
Câu 10: Có bao nhiêu đời Tổng thống Mĩ dính lứu trực tiếp tới cuộc chiến
tranh xâm lược Việt Nam?
Đáp án: 5 đời. (Ai-sen-hao;Ken-nơ-đi ;Giôn-xơn; Ních-xơn, Pho)
Sau cùng GV Tổng kết trò chơi.
Lưu ý: - Tuỳ theo trình độ của học sinh mà giáo viên biên soạn câu hỏi cho
phù hợp với trò chơi.
- Nếu học sinh bị loại hết quá sớm thì giáo viên cùng đồng nghiệp tổ
chức“cứu trợ” dưới các hình thức khác nhau để học sinh trở lại vòng thi đấu
*Trò chơi “Tìm hiểu nhân vật lịch sử ”
Trò chơi này có thể áp dụng cho tiết bài tập hoặc chương trình ngoại khoá
lớp 8 ở học kỳ II
Với trò chơi giúp học sinh khắc sâu được những nhât vật lịch sử tiểu biểu
của Việt Nam ở thời kì cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, từ đó tiếp tục bồi dưỡng
thêm lòng biết ơn đối với những người anh hùng đã có công với nước, với dân.
- Giúp các em vừa học vừa chơi, tạo không khí thoải mái, thân thiện trong

giờ học ngoại khoá.
- Giáo viên dùng máy chiếu PowerPoint, giáo án điện tử thiết kế trò chơi
- Học sinh: Ôn tập chương trình (Giáo viên cho hệ thống đề cương ôn tập),
mỗi đội chuẩn bị 1 chiếc bảng nhỏ dùng để ghi đáp án, bút lông và phấn.
+ GV cử 1 thư kí ghi chép điểm và 1 trọng tài
+ GV xếp 5 đội ngồi theo hình chữ U, mỗi đội cử 1 đội trưởng.
Tiến hành trò chơi
Giáo viên giới thiệu trò chơi, lựa chọn đội chơi. Chia lớp thành 5 đội, mỗi
đội khoảng 5 học sinh và đặt tên cho 5 đội
Đội thứ nhất - Lê Lợi; Đội thứ hai-Trần Quốc Tuấn; Đội thứ ba- Quang
Trung; Đội thứ tư – Nguyễn Tri Phương; Đội thứ năm – Hoàng Diệu.
Giáo viên quy định và phổ biến luật chơi, gồm có 3 phần:
Thời gian: 1 tiết
Phần 1: Hình ảnh (Nhìn hình ảnh đoán tên nhân vật lịch sử - 100 điểm)

17


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

+ Bao gồm có 10 hình ảnh nhân vật lịch sử, trả lời đúng mỗi hình ảnh được
10 điểm, thời gian trả lời mỗi hình ảnh là 5 giây, mỗi đội trả lời 1 lần và cùng thời
điểm ( ghi rõ câu trả lời trên bảng nhỏ )
Phần 2: Thân thế (Tìm hiểu về thân thế, cuộc đời và sự nghiệp - 200 điểm).
+ Giáo viên chọn 5 nhân vật tiêu biểu ở trên để học sinh trả lời, mỗi câu hỏi
trả lời đúng
được 10 điểm bằng hình thức câu hỏi trắc nghiệm, mỗi nhân vật sẽ có 4 câu
hỏi, mỗi câu hỏi sẽ có 5 giây trả lời, mỗi đội trả lời 1 lần và cùng thời điểm.

Phần 3: Công lao (Đánh giá về công lao nhân vật - 250 điểm).
+ Giáo viên cho 5 đội lên bắt thăm nhân vật mình sẽ trả lời.
+ Học sinh sẽ thảo luận để đánh giá công lao của nhân vật đối với lịch sử
dân tộc, thời gian thảo luận là 3 phút, sau đó các đội sẽ lần lượt trả lời theo thứ tự,
nếu trả lời đúng được 50 điểm, các đội nhận xét lẫn nhau. Giáo viên làm trọng tài
nhận xét, đánh giá.
Giáo viên tổ chức trò chơi
Phần 1: Hình ảnh
+ Giáo viên ấn chuật trên màn hình, hình ảnh nhân vật lịch sử hiện lên, ở
dưới hiện lên câu hỏi? Đây là nhân vật nào? cứ lần lượt hết 10 nhân vật (Hàm
Nghi; Tôn Thất Thuyết; Phạm Bành; Nguyễn Thiện Thuật; Phan Đình Phùng;
Hoàng Hoa Thám; Phan Bội Châu; Lương Văn Can; Phan Châu Trinh; Nguyễn Ái
Quốc) cho HS trả lời
Phần 2: Thân thế
+ Giáo viên chọn 5 nhân vật để học sinh tìm hiểu: Tôn Thất Thuyết; Phan
Đình Phùng; Hoàng Hoa Thám; Phan Bội Châu; Phan Châu Trinh
+ Mỗi nhân vật sẽ có 4 câu hỏi trắc nghiệm, với khẩu lệnh: Hãy lựa chọn
một phương án trả lời đúng nhất.
+ Nhân vật thứ nhất: Tôn Thất Thuyết
Câu 1: Ông sinh và mất năm nào?
A. 1839 – 1913.

C. 1841 – 1913.

B. 1840 – 1913.

D. 1842 – 1913.

Câu 2: Quê của ông ở đâu.
A. Thanh Hoá.

C. Thuận Hoá.

B. Nghệ An.

D. Hà Tĩnh.

Câu 3: Tên tuổi của ông gắn liền với sự kiện lịch sử nào sau đây.
A. Chiến thắng Cầu Giấy lần 1.

C.Tấn công kinh thành Huế.

18


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

B. Khởi nghĩa Hương Khê.

Trường THCS Quang Trung

D. Khởi nghĩa Ba Đình.

Câu 4: Vài trò tiêu biểu của ông đối với lịch sử dân tộc là gì?
A. Lãnh đạo cuộc tấn công kinh thành C. Lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy
Huế.
B. Tham gia phong trào Đông Du.

D. Lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Ba
Đình.

+ 3 nhân vật còn lại tương tự các câu hỏi theo hình thức trên cho HS tìm
hiểu.
Phần 3: Công lao
+ Giáo viên cho học sinh bắt thăm nhân vật để trả lời
+ Câu hỏi: Nêu công lao to lớn của nhân vật đối với lịch sử dân tộc?
VD: Nêu công lao to lớn của Phan Bội Châu đối với lịch sử dân tộc?
+ Học sinh thảo luận trả lời và nhận xét lẫn nhau. Giáo viên tổng kết, nhận
xét, và đúc rút kinh nghiệm.
IV. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
Đối với giáo viên khi chưa áp dụng trò chơi bản thân tôi, cũng như qua trao
đổi cùng đồng nghiệp, thường thì giáo viên thường mắc phải những lỗi cơ bản
trong giảng dạy: Giờ dạy trầm, giáo viên nói nhiều, học sinh làm việc ít, giờ học
không có sự sáng tạo, phân lượng thời gian không hợp lí, phần củng cố bài thì sơ
sài, không hiệu quả, đặc biệt là các tiết làm bài tập lịch sử thì thường là giáo viên
cho 1 đến 2 bài tập cho học sinh làm hoặc là giao về nhà cho học sinh làm hôm sau
nộp lại cho giáo viên....chính vì vậy mà giờ học lịch sử hiệu quả không thực sự
cao, không thu hút được sự húng thú của các em.
Sau khi áp dụng trò chơi phương pháp dạy học đã có sự thay đổi nhiều và
theo chiều hướng tích cực, với sự chuẩn bị chu đáo về cách thiết kế, tổ chức trò
chơi của giáo viên nên giờ học không còn cứng nhắc, đơn điệu, truyền thụ kiến
thức một chiều, mà giờ học trở nên sinh động, học sinh rất tích cực tham gia xây
dựng bài.
Qua quá trình áp dụng, tôi đã chủ động mời đồng nghiệp đánh giá, đặc biệt
là trong các tiết thao giảng đều được xếp giờ dạy giỏi.
Đối với học sinh, qua việc tổ chức trò chơi trong giờ học lịch sử như đã nêu
trên, tôi nhận thấy trong học sinh có sự chuyển biến rõ nét, các em rất tích cực xây
dựng bài, không còn e dè, ngại ngùng như trước vì thế mà giờ học trở nên sôi nổi,
bớt cứng nhắc, khô khan, đặc biệt là đối với các tiết làm bài tập lịch sử, ngoại
khoá các em rất thích thú tham gia học tập, nắm vững kiến thức lịch sử. Điều đó

được phản ánh qua khảo sát chất lượng học tập bộ môn từng năm học. Kết quả đạt
được như sau:
Kết quả khảo sát chất lượng bài kiểm tra định kì trước khi thực hiện áp dụng
sáng kiến:

19


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

Học kì I năm học 2016 - 2017
Giỏi

Lớp

Số
lượng

SL

8A

29

8B

29

Khá
SL

13

%
44.8

6

20.7

Trung bình
SL

9

%
31

8

27.6

Yếu
SL

%

7

%
24.2

12

41.4

3

10.3

Kết quả khảo sát chất lượng bài kiểm tra định kì sau khi thực hiện áp dụng
sáng kiến:
Học kì I năm học 2017 - 2018
Giỏi

Lớp

Số
lượng

SL

8A

26

8B

Khá
SL

12

%
46.2

31

9

9A

29

9B

30

Trung bình
SL

11

%
42.3

3

%
11.5

29

15

48.4

7

22.6

20

69

9

31

10

33.3

12

40

Yếu

SL

%

0
8

26.7

Như vậy qua những con số nêu trên ta thấy việc tổ chức trò chơi trong giảng
dạy bộ môn lịch sử có vai trò, ý nghĩa như thế nào trong quá trình dạy học, tuy là
sự thử nghiệm của bản thân, nhưng tôi thấy nếu môn lịch sử không có trò chơi thì
sự hấp dẫn của nó sẽ giảm đi rất nhiều giờ học trở nên khô khan, cứng nhắc.
C. KẾT LUẬN VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM
I. KẾT LUẬN
Dạy học như thế nào để học sinh hứng thú học tập, và đạt kết quả cao là điều
mà tất cả giáo viên đứng lớp đều trăn trở, nhất là trong giai đoạn hiện nay khi cả
nước đang thực hiện chương trình đổi mới sách giáo khoa, đổi mới phương pháp
dạy học. Đặc biệt với những giáo viên dạy môn học mà quan niệm của người học
và của xã hội là môn phụ như môn lịch sử lại càng khó hơn.
Qua cả một quá trình ứng dụng tôi thấy việc thiết kế và tổ chức trò chơi
trong giờ học lịch sử không chỉ áp dụng có hiệu quả ở khối 8 – 9 mà có thể áp
dụng đối với khối 6 – 7, một số trò chơi trong Sáng kiến kinh nghiệm này cũng thể
áp dụng được đối với một số môn học khác, hơn nữa cách thiết kế không đòi hỏi
bắt buộc phải có máy chiếu đa năng nên có thể áp dụng rộng rãi ở các trường
(Thậm chí ở cả những trường mà chưa có đủ cơ sở vật chất để phục vụ cho dạy và
học )
II. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Từ thực tế trên chúng tôi thấy để có thể dạy tốt giờ học lịch sử theo yêu cầu
đổi mới hiện nay giáo viên cần lưu ý những vấn đề sau:

- Xây dựng và sử dụng các trò chơi trong dạy học lịch sử có vai trò rất quan
trọng trong việc hình thành củng cố tri thức cho học sinh, đây là hình thức để kiểm

20


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

tra, đánh giá và tự kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh bởi vì khi hoàn
thành các trò chơi học sinh sẽ nhận thấy những thiếu sót của mình, giáo viên biết
kết quả nắm kiến thức của học sinh. Song để có được các trò chơi trong dạy học
lịch sử có chất lượng đòi hỏi giáo viên phải đầu tư suy nghĩ, tìm tòi sáng tạo và dày
công thiết kế. Đặc biệt, nó đòi hỏi mỗi giáo viên chúng ta thật sự phải có tâm huyết
với nghề nghiệp.
- Giáo viên đọc kỹ sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham khảo, các
loại tài liệu để lựa chọn đúng vấn đề, xác định nội dung, khối lượng của trò chơi
cho phù hợp, trên cơ sở đó xây dựng, thiết kế được những trò chơi phù hợp với
tính chất của bài học, phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh.
- Học sinh phải có sự chuẩn bị trước ( Theo hướng dẫn phân công của giáo
viên), đây là điều rất quan trọng bởi vì phần lớn kiến thức chủ yếu các em đã quên
hoặc nhớ không chính xác. Mặt khác, cho các em chuẩn bị trước ở nhà là cách dạy
học tích cực, học sinh chủ động nắm vững kiến thức và được đối chiếu kiến thức
đó trong tiết dạy của giáo viên
- Các trò chơi phải phục vụ đúng yêu cầu của bài học, bám sát mục tiêu
của bài, mục tiêu của các tiểu mục, hay của 1 chương… kể cả mục tiêu về kiến
thức, về kĩ năng, về tư tưởng tình cảm.
- Hệ thống câu hỏi được áp dụng trong các trò chơi phải phong phú, đủ các
dạng trong tiết học (có câu hỏi tái hiện, câu hỏi kiểm tra, câu hỏi nêu vấn đề…),

đảm bảo tính vừa sức học sinh (cả 4 đối tượng giỏi, khá, trung bình và yếu – kém)
để các em đều có thể tham gia một cách tích cực trong giờ học lịch sử.
Những yêu cầu trên giúp cho việc nhận thức lịch sử của học sinh được
vững chắc, sâu sắc. Tránh tình trạng “học trước quên sau” hoặc chỉ học thuộc lòng
mà không hiểu bài.
III. ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ
1. Đối với cấp phòng
- Thường xuyên tổ chức các buổi tập huấn trao đổi kinh nghiệm cho giáo
viên để giáo viên có cơ hội chia sẻ kinh nghiệm, tháo gỡ những khó khăn trong quá
trình dạy học.
- Cho lưu hành các sáng kiến kinh nghiệm đạt giải trong các cuộc thi viết
sáng kiến kinh nghiệm để giáo viên học hỏi, vận dụng vào dạy học.
2. Đối với cấp trường: Thường xuyên tổ chức báo cáo các chuyên đề Lịch sử để rút
kinh nghiệm. Bên cạnh đó cần đầu tư trang bị, xây dựng phòng học bộ môn để
phục vụ cho công tác dạy học.
Trên đây là sáng kiến kinh nghiệm “Thiết kế và tổ chức trò chơi trong dạy
học lịch sử nhằm tạo hứng thú cho học sinh khối 8 - 9 ở trường THCS Quang
Trung”. Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng chắc chắn sẽ không tránh khỏi những
sai sót, rất mong sự đóng góp ý kiến của quý đồng nghiệp.

21


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

Xin chân thành cảm ơn !
Cam Đức, ngày 15 tháng 03 năm 2018
Người viết

Hồ Thị Ngọc Diễm

22


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách hướng dẫn sử dụng kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử THCS Tập 1;2. Chủ biên: Nguyễn Thị Côi
2. Sách giáo khoa, sách giáo viên lớp 8. (Chủ biên: Phan Ngọc Liên)
3. Sách giáo khoa, sách giáo viên lớp 9. (Chủ biên: Phan Ngọc Liên)
4. Lịch sử Việt Nam (tập 3) (Chủ biên: Phan Ngọc Liên)
5. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kĩ năng môn lịch sử THCS. (Chủ biên:
Phan Ngọc Liên)
6. Phương pháp dạy học lịch sử. (Chủ biên: Phan Ngọc Liên)
7. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên THCS chu kì III - Quyển 1-2.
(Chủ biên: Đỗ Thanh Bình)
8. Kiểm tra đánh giá thường xuyên và định kì lịch sử 8-9. (Chủ biên: Nguyễn
Xuân Trường)

23


GV Hồ Thị Ngọc Diễm

Trường THCS Quang Trung

MỤC LỤC

A

Phần mở đầu

I

Đặt vấn đề

1

II

Mục đích nghiên cứu

2

III

Đối tượng nghiên cứu

2

IV

Phạm vi nghiên cứu

2

V

Phương pháp nghiên cứu

2

B

Nội dung đề tài

I

Cơ sở lý luận

2

II

Cơ sở thực tiễn

2

III

Nội dung giải pháp

5

IV

Kết quả đạt được

C

Kết luận và bài học kinh nghiệm

I

Kết luận

20

II

Bài học kinh nghiệm

20

III

Đề xuất, kiến nghị

21

19

24