Định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy từ thực tiễn tỉnh đồng nai

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VĂN DŨNG

ĐỊNH TỘI DANH TỘI MUA BÁN TRÁI PHÉP CHẤT
MA TÚY TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐỒNG NAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ
LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

HÀ NỘI, năm 2019


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VĂN DŨNG

ĐỊNH TỘI DANH TỘI MUA BÁN TRÁI PHÉP CHẤT
MA TÚY TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐỒNG NAI
Ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự
Mã số: 8.38.01.04

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. VÕ THỊ KIM OANH

HÀ NỘI, năm 2019


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi
dưới sự hướng dẫn của TS. Võ Thị Kim Oanh. Các số liệu, tài liệu, kết quả
khảo sát và trích dẫn trong luận văn là trung thực, phản ánh đúng đắn số liệu
thực tiễn bảo đảm độ tin cậy, chính xác. Những kết luận khoa học của luận
văn chưa từng được công bố một cách đầy đủ trong bất kỳ công trình nào
khác. Do đó, luận văn đảm bảo tính chân thực, khoa học pháp lý của một
công trình nghiên cứu.
Tác giả luận văn

NGUYỄN VĂN DŨNG


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐỊNH TỘI DANH TỘI MUA
BÁN TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY ........................................................................ 7
1.1. Khái niệm, phân loại và ý nghĩa của việc định tội danh tội mua bán trái phép
chất ma túy............................................................................................................... 7
1.2. Cơ sở pháp lý của định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy .............. 18
1.3. Các giai đoạn định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy ..................... 24
Chương 2: THỰC TRẠNG ĐỊNH TỘI DANH TỘI MUA BÁN TRÁI PHÉP
CHẤT MA TÚY TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐỒNG NAI .......................................
30
2.1. Khái quát đặc điểm tình hình tỉnh đồng nai có liên quan đến định tội danh tội
mua bán trái phép chất ma túy ............................................................................... 30
2.2. Thực tiễn định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn tỉnh
Đồng Nai ................................................................................................................ 35
Chương 3: CÁC YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ĐỊNH TỘI DANH
ĐÚNG TỘI MUA BÁN TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY ...................................... 53
3.1. Những yêu cầu nâng cao chất lượng định tội danh tội mua bán trái phép chất

ma túy .................................................................................................................... 53
3.2. Những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng của việc định tội danh tội mua
bán trái phép chất ma túy ....................................................................................... 56
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 73
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Bảng các đơn vị hành chính của tỉnh Đồng Nai....................................... 30
Bảng 2.2. Tình hình công tác thụ lý án hình sự và tội mua bán trái phép chất ma túy
của Tòa án nhân dân tỉnh Đồng Nai trong giai đoạn 05 năm (từ năm 2014 đến năm
2018. .......................................................................................................................... 32
Biểu đồ 2.1. Tình hình xét xử án hình sự chung và về tội mua bán trái phép chất ma
túy của Tòa án nhân dân hai cấp trên địa bàn tỉnh Đồng Nai trong giai đoạn 05 năm
(từ năm 2014 đến năm 2018) .................................................................................... 33
Bảng 2.3. Tỷ lệ tình hình xét xử án hình sự chung và về tội mua bán trái phép chất
ma túy của Tòa án nhân dân tỉnh Đồng Nai trong giai đoạn 05 năm (từ năm 2014
đến năm 2018) ........................................................................................................... 34


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tại khoản 1, Điều 31 Hiến pháp Việt Nam năm 2013 quy định: “Người bị
buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự luật
định và có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật...” [22, Tr. 23]. Điều
này có nghĩa là khi một người bị buộc tội thì vẫn được coi là chưa có tội cho đến
khi có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Như vậy, một người từ tư
cách “người phạm tội” trở thành “người có tội” nhất định phải có một bản án kết tội
của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật và được chứng minh theo trình tự luật định. Để
đưa ra một bản án công bằng, có căn cứ và đúng pháp luật đòi hỏi việc định tội danh

và quyết định hình phạt là các hoạt động cơ bản quan trọng và mang tính quyết
định, xác định người bị buộc tội có tội hay không có tội. Đây là nội dung cơ bản,
quan trọng của việc áp dụng pháp luật hình sự trong giai đoạn xét xử. Trên cơ sở
xác định người phạm tội đã thực hiện hành vi phạm tội gì, hành vi đó được quy định
tại điều khoản nào của Bộ luật hình sự, cơ quan có thẩm quyền mà cụ thể là Tòa án
sẽ quyết định một hình phạt phù hợp với hành vi phạm tội đó. Vì vậy, khi định tội
danh đúng sẽ quyết định hình phạt đúng đồng thời sẽ phân hóa trách nhiệm hình sự
và cá thể hóa hình phạt chính xác, qua đó bảo vệ các quyền và tự do của con người,
của công dân trong lĩnh vực tư pháp hình sự. Ngược lại, nếu định tội danh sai sẽ dẫn
đến những hậu quả tiêu cực như: không đảm bảo được tính công minh, khách quan,
tính có căn cứ và áp dụng pháp luật của hình phạt do Tòa án quyết định. Từ đó sẽ
làm giảm uy tín và hiệu lực của các Cơ quan tiến hành Tố tụng và Tòa án sẽ giảm
hiệu quả của cuộc đấu tranh phòng và chống tội phạm [5, tr.17-18].
Từ thực tiễn xét xử các vụ án hình sự của các Cơ quan tiến hành Tố tụng cho
đến nay vẫn còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong việc định tội danh tội mua
bán trái phép chất ma túy. Trong những năm qua tình hình tội phạm về ma túy trên
địa bàn cả nước nói chung và tỉnh Đồng Nai nói riêng có sự thay đổi cả về số lượng
và tính chất của vụ án, số đối tượng phạm tội và số lượng ma túy, diễn biến phức
tạp, đã gây thiệt hại nghiêm trọng đến an ninh, mất trật tự trị an, trật tự chung của
1


toàn xã hội cũng như ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của cộng đồng, bằng
nhiều thủ đoạn tinh vi từ chủ thể thực hiện tội phạm. Bộ luật hình sự năm 2015, sửa
đổi, bổ sung năm 2017, do Nhà nước ban hành quy định các hành vi nguy hiểm cho
xã hội bị coi là tội phạm. Các lần sửa đổi bổ sung Bộ luật hình sự, có nhiều ý kiến
đề nghị sửa đổi các tội liên quan đến ma túy, điều này cho thấy xung quanh các tội
này vẫn còn nhiều vấn đề cần được tiếp tục trao đổi, nghiên cứu cả về mặt lý luận
và thực tiễn để hoàn thiện hơn nữa nhằm tạo điều kiện cho việc định tội danh được
chính xác. Để đạt được kết quả tốt, Tòa án nhân dân tỉnh Đồng Nai không ngừng

đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các loại, vụ án, phấn
đấu không để xảy ra việc kết án oan người không phạm tội và không bỏ lọt tội phạm
đồng thời phấn đấu để hạn chế thấp nhất các bản án, quyết định của Tòa án bị hủy,
sửa do lỗi chủ quan của Thẩm phán. Tuy nhiên, trong quá trình giải quyết, xét xử
các vụ án vẫn còn một số ít các trường hợp áp dụng pháp luật không đúng, chưa
xem xét đầy đủ, toàn diện tính chất, mức độ và hậu quả do người phạm tội gây ra,
từ đó dẫn đến việc định tội danh thiếu chính xác và từ đó việc hủy án, sửa án đối với
tội mua bán trái phép chất ma túy vẫn còn xảy ra.
Với lý do nêu trên, chúng tôi chọn đề tài “Định tội danh tội mua bán trái
phép chất ma túy từ thực tiễn tỉnh Đồng Nai”.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Chúng ta cần phải xác định việc định tội danh đúng có ý nghĩa rất to lớn về
mặt chính trị - xã hội, đạo đức và pháp luật, có vai trò quan trọng để bảo đảm phân
hóa trách nhiệm hình sự và cá thể hóa hình phạt, xử lý đúng người, đúng tội và
đúng pháp luật, làm rõ ranh giới giữa phạm tội và những trường hợp không phải là
tội phạm.
Hiện nay, Các công trình nghiên cứu ở trong nước về định tội danh gồm các
nhóm như sau:
Nhóm thứ nhất gồm: Các giáo trình, sách chuyên khảo, sách tham khảo liên
quan đến vần đề định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy, có thể kể đến các
công trình sau: 1) GS. TSKH. Lê Văn Cảm, Một số vấn đề lý luận chung về định tội
2


danh, Chương I – Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm), Nxb. Đại
học quốc gia Hà Nội, 2001, tái bản năm 2003 và 2007; 2) GS. TSKH. Lê Văn Cảm,
Một số vấn đề lý luận chung về định tội danh, phần 2, Các nghiên cứu chuyên khảo
về phần chung luật hình sự, Nxb, Công an nhân dân, Hà Nội, 2000; 3) PGS. TS.
Trịnh Quốc Toản, Một số vấn đề lý luận về định tội danh và hướng dẫn giải bài tập
về định tội danh, Nxb. Đại học Quốc Gia Hà Nội, 1999; 4) PGS. TS Võ Khánh

Vinh, Giáo trình lý luận chung về định tội danh, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội
1999, tái bản năm 2010; 5) ThS. Đoàn Tấn Minh, Phương pháp định tội danh và
hướng dẫn định tội danh đối với các tội phạm trong Bộ luật hình sự hiện hành, Nxb.
Tư pháp, Hà Nội, 2010; 6) PGS. TS. Lê Văn Đệ, Định tội danh và quyết định hình
phạt trong luật hình sự Việt Nam, Nxb, Công an nhân dân, Hà Nội, 2005;.....
Nhóm thứ hai gồm: Các luận văn, luận án tiến sĩ luật học, nói chung chỉ có
một số công trình nghiên cứu và đề cập đến vấn đề định tội danh về tội mua bán trái
phép chất ma túy như: Nguyễn Đức Ngọc, Định tội danh tội mua bán trái phép chất
ma túy theo pháp luật hình sự việt Nam từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk, luận văn thạc sĩ
luật học, Khoa luật, Viện hàn lâm khoa học xã hội Viện Nam, Học viện khoa học xã
hội, 2018;....
Nhóm thứ ba gồm: Các bài viết, các đề tài khoa học, hiện nay trên tạp chí
Tòa án nhân dân, tạp chí Kiểm sát và một số tạp chí khác cũng đăng nhưng chỉ
mang tích chất đơn lẻ và phân tích các dấu hiệu pháp lý giữa các tội phạm, cũng
như định tội danh đối với từng vụ án cụ thể, như: 1) Phan Anh Tuấn, Định tội danh
trong trường hợp một hành vi thỏa mãn dấu hiệu của nhiều cấu thành tội phạm, Tạp
chí khoa học pháp lý, số 2/2001; 2) Nguyễn Thị Hợp, Pháp luật về xác định tội danh
và thực tiễn áp dụng. Trong các bài viết nêu trên thì đáng chú ý là chuỗi các bài viết
về “ Định tội danh – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” của GS. TSKH, Lê Văn
Cảm.
Với những bài nghiên cứu hoặc một số công trình sách báo nghiên cứu đã
nêu mới chỉ ra được một số vấn đề lý luận liên quan đến hoạt động định tội danh và
thực tiễn định tội danh, đánh giá, phân tích một số nhận định liên quan đến yếu tố
3


định tội danh, hoặc nghiên cứu các dấu hiệu pháp lý hình sự đối với tội mua bán trái
phép chất ma túy. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào về
vấn đề định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy, trên địa bàn tỉnh
Đồng Nai.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
3.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu đề tài định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy nhằm mục
đích phân tích khoa học để làm sáng tỏ các vấn đề lý luận và thực tiễn về việc định
tội danh nói chung và định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy nói riêng,
cũng như đánh giá thực tiễn áp dụng trên thực tế trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, để từ
đó đưa ra những đề xuất yêu cầu cũng như kiến nghị và các giải pháp khắc phục để
đảm bảo định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn tỉnh Đồng Nai
nói riêng và cả nước nói chung.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Từ mục đích nghiên cứu nêu trên, luận văn đặt ra một số nhiệm vụ nghiên
cứu cụ thể như sau:
1) Xây dựng khái niệm định tội danh và khái niệm định tội danh tội mua bán
trái phép chất ma túy;
2) Phân loại và nêu ý nghĩa của việc định tội danh tội mua bán trái phép chất
ma túy;
3) Phân tích cơ sở pháp lý và khoa học của việc định tội danh tội mua bán
trái phép chất ma túy, cũng như các giai đoạn định tội danh tội mua bán trái phép
chất ma túy;
4) Đánh giá, phân tích thực trạng định tội danh tội mua bán trái phép chất ma
túy trên địa bàn tỉnh Đồng Nai, từ đó chỉ ra những tồn tại, hạn chế và những nguyên
nhân cơ bản của tồn tại hạn chế đó.
5) Luận chứng và đề xuất yêu cầu và những giải pháp nâng cao chất lượng,
hiệu quả của việc định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn tỉnh
Đồng Nai nói riêng và trên phạm vi cả nước nói chung.
4


4. Đối tương nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của luận văn
4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận và thực tiễn áp
dụng pháp luật hình sự đối với tội mua bán trái phép chất ma túy từ thực tiễn tỉnh
Đồng Nai, như tên gọi “Định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy từ thực tiễn
tỉnh Đồng Nai”
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn về định tội danh tội mua
bán trái phép chất ma túy theo Luật hình sự Việt Nam (gồm các vần đề sau: Khái
niệm, phân loại, cơ sở pháp lý và khoa học, các giai đoạn của việc định tội danh đối
với tội phạm này). Đánh giá thực tiễn trên địa bàn tỉnh Đồng Nai trong giai đoạn 05
năm (từ năm 2014 đến năm 2018) đối với tội mua bán trái phép chất ma túy. Trên
cơ sở đó, chỉ ra những tồn tại, hạn chế, thiếu sót và một số những nguyên nhân cơ
bản, từ đó luận chứng và đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả của
việc định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.
5. Cơ sở lý luận và các phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và
tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm định hướng của Đảng về chính sách hình sự,
quan điểm đường lối xử lý đối với các tội phạm về ma túy nói chung và tội mua bán
trái phép chất ma túy nói riêng.
5.2. Các phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng các phương pháp đặc thù của khoa học luật hình sự như:
Phương pháp lịch sử, phân tích, tổng hợp, thống kê, phương pháp so sánh, khảo sát
thực tiễn, nghiên cứu các bản án điển hình. Trong quá trình thực hiện các phương
pháp này được áp dụng đan xen lẫn nhau một cách linh hoạt để luận chứng các vấn
đề khoa học và thực tiễn cần nghiên cứu của đề tài.
6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn
6.1. Ý nghĩa khoa học.
5

Trong công cuộc cải cách tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền của
dân, do dân và vì dân như hiện nay, việc nghiên cứu để làm sáng tỏ những vấn đề lý
luận và thực tiễn về định tội danh nói chung và định tội danh tội mua bán trái phép
chất ma túy nói riêng trên địa bàn tỉnh Đồng Nai góp phần bổ sung vào kho tàng lý
luận về định tội danh trong pháp luật hình sự Việt Nam. Qua đó góp phần nâng cao
hiệu quả công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm và bảo vệ quyền con người, bảo
đảm an ninh, an toàn và trật tự xã hội.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn là tài liệu tham khảo cho các Cơ quan tiến hành Tố tụng gồm Cơ
quan điều tra, Viện kiểm sát và đặc biệt là Tòa án nhân dân trong việc định tội danh
nhằm giải quyết các vụ án hình sự được thực hiện khách quan, công bằng và có căn
cứ và đúng pháp luật. Bên cạnh đó, luận văn còn là cơ sở để đưa ra các kiến nghị
nhằm hoàn thiện pháp luật hình sự Việt Nam liên quan đến việc định tội danh nói
chung và định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy nói riêng. Qua đó, nhằm
nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ quyền con
người cũng như phòng chống oan, sai và vi phạm pháp luật trong thực tiễn giải
quyết các vụ án hình sự trong đó có tội mua bán trái phép chất ma túy.
7. Kết cấu của luận văn:
Ngoài phần mở đầu, kết luận, các bảng biểu và danh mục tài liệu tham khảo,
nội dung của luận văn gồm ba chương với tên gọi như sau:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về định tội danh tội mua bán trái phép chất
ma túy.
Chương 2: Thực trạng định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy trên
địa bàn tỉnh Đồng Nai.
Chương 3: Các yêu cầu và giải pháp bảo đảm định tội danh đúng tội mua bán
trái phép chất ma túy.

6

Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐỊNH TỘI DANH TỘI MUA BÁN TRÁI
PHÉP CHẤT MA TÚY
1.1. Khái niệm, phân loại và ý nghĩa của việc định tội danh tội mua bán
trái phép chất ma túy
1.1.1. Khái niệm định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy
Tội phạm ma túy là hành vi nguy hiểm cho xã hội, trái pháp luật hình sự,
được thực hiện bởi người có năng lực trách nhiệm hình sự, đủ tuổi chịu trách nhiệm
hình sự, thực hiện một cách có lỗi, xâm phạm chế độ quản lý của Nhà nước về ma
túy. Trong số các tội phạm về ma túy, hiện nay, tội mua bán trái phép chất ma túy
được quy định tại Điều 251 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017
là phức tạp nhất. Trong đó “hành vi mua bán trái phép chất ma túy là hành vi bán
hay mua để bán lại chất ma túy” [14, tr.255]. Do đó, định tội danh đối với các tội
phạm về ma túy nói chung và tội mua bán trái phép chất ma túy nói riêng là vấn đề
có ý nghĩa quan trọng, làm tiền đề cho việc giải quyết các nhiệm vụ khác của hoạt
động áp dụng pháp luật hình sự trong thực tiễn.
Nghiên cứu về định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy trước hết cần
làm rõ một số nội dung về mặt lý luận, cụ thể là khái niệm về định tội danh.
Đối với GS. TSKH. Lê Văn Cảm quan niệm định tội danh là quá trình áp
dụng pháp luật hình sự và pháp luật Tố tụng hình sự: “Dưới góc độ khoa học, định
tội danh có thể được hiểu là quá trình nhận thức lý luận có tính logic, là dạng của
hoạt động thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự cũng như áp dụng pháp luật Tố tụng
hình sự và được tiến hành trên cơ sở chứng cứ các tài liệu thu thập được và các tình
tiết thực tế của vụ án hình sự để xác định sự phù hợp giữa các dấu hiệu của hành vi
nguy hiểm cho xã hội được thực hiện với các dấu hiệu của cấu thành tội phạm
tương ứng do luật hình sự quy định nhằm đạt được sự thật khách quan, tức là đưa ra
sự đánh giá chính xác tội phạm về mặt pháp lý hình sự, làm tiền đề cho việc cá thể
hóa cũng như việc phân hóa trách nhiệm hình sự một cách công minh, có căn cứ và
đúng pháp luật” [3, tr.496].
7

Theo GS. TS Võ Khánh Vinh thì định tội danh chỉ là hoạt động áp dụng pháp
luật hình sự:
“Định tội danh là một dạng hoạt động nhận thức, hoạt động áp dụng pháp
luật hình sự nhằm đi tới chân lý khách quan trên cơ sở xác định đúng đắn, đầy đủ
các tình tiết cụ thể của hành vi phạm tội được thực hiện, nhận thức đúng nội dung
quy phạm pháp luật hình sự quy định cấu thành tội phạm tương ứng và mối liên hệ
tương đồng giữa các dấu hiệu của cấu thành tội phạm với các tình tiết cụ thể của
hành vi phạm tội bằng các phương pháp thông qua các giai đoạn nhất định” [43,
tr.27].
Đối với PGS. TS. Lê Văn Đệ quan niệm “Định tội danh là việc xác định và
ghi nhận về mặt pháp lý sự phù hợp chính xác giữa các dấu hiệu của hành vi phạm
tội cụ thể đã được thực hiện với các dấu hiệu của cấu thành tội phạm được pháp luật
hình sự quy định” [10, tr.24].
Quan điểm của PGS. TS. Dương Tuyết Miên thì định nghĩa bao gồm cả các
chủ thể định tội danh và nêu:
“Định tội danh là hoạt động thực tiễn của các Cơ quan tiến hành tố tụng
gồm: Cơ quan Điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án và một số cơ quan khác có thẩm
quyền theo quy định của pháp luật để xác định một người phạm tội hay không, nếu
phạm tội thì đó là tội gì, theo điều nào của Bộ luật hình sự hay nói cách khác đây là
quá trình xác định tên tội cho hành vi nguy hiểm đã thực hiện” [17, tr.9];....
Như vậy, mặc dù khái niệm về định tội danh được các nhà khoa học diễn giải
nhiều cách khác nhau nhưng về cơ bản đều thống nhất ở một số khía cạnh dưới đây:
Thứ nhất: Định tội danh là hoạt động nhận thức có tính logic của con người
về việc có sự phù hợp hay không phù hợp giữa hành vi nguy hiểm cho xã hội, có
lỗi, xảy ra ngoài thực tiễn khách quan với quy định của pháp luật hình sự về một số
tội phạm cụ thể;
Thứ hai: Định tội danh là hoạt động áp dụng pháp luật hình sự, nếu được
thực hiện bởi các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và người có thẩm quyền trong

các cơ quan đó trên cơ sở quy định của pháp luật. Cũng có tác giả cho rằng bao gồm
8


cả hoạt động áp dụng pháp luật Tố tụng hình sự nếu hiểu định tội danh theo hướng
rộng.
Thứ ba: Định tội danh là cơ sở cho việc quyết định hình phạt và giải quyết
các vấn đề khác có liên quan đến trách nhiệm hình sự của người phạm tội.
Từ những phân tích trên, dưới góc độ khoa học luật hình sự, theo người viết
khái niêm định tội danh được định nghĩa như sau: Định tội danh là hoạt động thực
tiễn của các Cơ quan tiến hành Tố tụng và người tiến hành tố tụng trên cơ sở quy
định của pháp luật hình sự và pháp luật Tố tụng hình sự để xác định, so sánh và ghi
nhận về mặt pháp lý sự phù hợp, chính xác giữa các dấu hiệu của hành vi tội phạm
cụ thể trong thực tế đã được thực hiện với các dấu hiệu của cấu thành tội phạm của
điều luật tương ứng do Bộ luật hình sự quy định, cũng như các quy định khác của
Bộ luật hình sự có liên quan, qua đó làm tiền đề để phân tích, đánh giá và ra quyết
định về trách nhiệm hình sự cũng như hình phạt đối với người phạm tội.
Ngoài ra, tội mua bán trái phép chất ma túy là một loại tội phạm cụ thể được
quy định tại Điều 251 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017. Một
người được coi là chủ thể của loại tội này khi đáp ứng các điều kiện là người có đủ
năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự, đồng thời là
người thực hiện hành vi phạm tội mà Điều 251 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi,
bổ sung năm 2017 quy định với lỗi cố ý, xâm phạm đến chế độ quản lý các chất ma
túy của Nhà nước ở hành vi mua bán ma túy và xâm phạm đến trật tự an toàn xã
hội.
Như vậy, từ cơ sở lý luận về định tội danh như đã nêu trên, kết hợp với quy
định của Bộ luật hình sự Việt Nam về tội mua bán trái phép chất ma túy, chúng tôi
có thể đưa ra khái niệm định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy như sau:
Định tội danh đối mua bán trái phép chất ma túy là hoạt động thực tiễn của các Cơ
quan tiến hành Tố tụng và người tiến hành tố tụng trên cơ sở quy định của pháp luật

hình sự và Tố tụng hình sự để xác định, so sánh và ghi nhận về mặt pháp lý sự phù
hợp chính xác giữa các dấu hiệu của hành vi phạm tội cụ thể trong thực tế đã được
thực hiện với các dấu hiệu của cấu thành tội phạm của Điều 251 Bộ luật hình sự
9


năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 và các quy định khác có liên quan trong Bộ
luật hình sự, qua đó làm tiền đề phân tích, đánh giá và ra quyết định về trách nhiệm
hình sự cũng như hình phạt đối với người phạm tội mua bán trái phép chất ma túy.
Từ khái niệm định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy phản
ánh các đặc điểm sau đây: Định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy
là định tội danh đối với một loại tội cụ thể đó là tội mua bán trái phép chất ma túy.
Như vậy, ngoài đặc điểm chung của định tội danh với tư cách là hoạt động nhận
thức có tính logic của người tiến hành tố tụng, thì định tội danh đối với tội mua bán
trái phép chất ma túy còn có đặc điểm riêng liên quan đến đặc điểm của hành vi
mua bán trái phép chất ma túy xảy ra trong thực tế khách quan và được quy định
trong Bộ luật hình sự Việt Nam về tội phạm này.
Chủ thể thực hiện hành vi phạm tội mua bán trái phép chất ma túy được thực
hiện thông qua một số các hành vi sau đây:
Hành vi mua bán trái phép chất ma túy là hành vi trao đổi ma túy thông qua
các hình thức sau:
Bán trái phép chất ma túy cho người khác (không phụ thuộc vào nguồn gốc
ma túy do đâu mà có), bao gồm cả việc bán hộ chất ma túy chất ma túy cho người
khác để hưởng tiền công hoặc các lợi ích khác; Mua chất ma túy nhằm bán trái phép
cho người khác; Xin chất ma túy nhằm bán trái phép cho người khác; Dùng chất ma
túy nhằm trao đổi, thanh toán trái phép (không phụ thuộc vào nguồn gốc ma túy do
đâu mà có); Dùng tài sản không phải là tiền đem trao đổi, thanh toán lấy chất ma
túy nhằm bán lại trái phép cho người khác; Tàng trữ trái phép chất ma túy nhằm bán
lại cho người khác;
Khi định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy, người tiến hành

Tố tụng cần phải đối chiếu, so sánh và đưa ra kết luận về việc có hay không có sự
phù hợp giữa hành vi mua bán trái phép chất ma túy xảy ra trong thực tế với quy
phạm pháp luật quy định về tội mua bán trái phép chất ma túy theo quy định tại
Điều 251 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.

10


Định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy là hoạt động áp
dụng pháp luật của người tiến hành tố tụng và một số chủ thể có thẩm quyền
Như vậy, quá trình định tội danh nói chung và định tội danh tội mua bán trái
phép chất ma túy nói riêng cần phải tuân theo những thủ tục chặt chẽ theo quy định
của Bộ luật Tố tụng hình sự. Mọi sự vi phạm pháp luật Tố tụng đều có nguy cơ dẫn
đến oan, sai hoặc bỏ lọt tội phạm, bỏ lọt người phạm tội, hạn chế hiệu qủa của công
tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Ngoài ra, để định tội danh đúng, chính xác và
phù hợp với hành vi phạm tội xảy ra trên thực tế cần phải căn cứ vào Bộ luật hình
sự, có hay không có hành vi phạm tội được quy định trong Bộ luật hình sự.
Định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy liên quan đến vấn đề
chứng cứ đã được thu thập, kiểm tra, đánh giá
Đối với hình thức định tội danh không chính thức, các tình tiết của vụ án đã
được mặc nhiên coi là đúng và đã được chứng minh bằng các chứng cứ mà các Cơ
quan tiến hành Tố tụng thu thập được. Tuy nhiên, đối với hình thức định tội danh
chính thức, xuất phát từ nguyên tắc trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về các
Cơ quan tiến hành Tố tụng, người tiến hành tố tụng nên chủ thể có thể khẳng định
ngay từ đầu bị can có phải là người phạm tội hay không. Định tội danh đối với tội
mua bán trái phép chất ma túy là hoạt động được tiến hành cùng lúc với hoạt động
thu thập, củng cố, kiểm tra, đánh giá và sử dụng chứng cứ của các Cơ quan tiến
hành Tố tụng. Do vậy, định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy luôn gắn liền
với hoạt động chứng minh tội phạm và người phạm tội của các Cơ quan tiến hành
Tố tụng và người tiến hành tố tụng.

1.1.2. Phân loại các trường hợp định tội danh đối với tội ma bán trái phép
chất ma túy
“Căn cứ vào các chủ thể tương ứng thực hiện việc định tội danh, khoa học
luật hình sự phân chia định tội danh thành hai dang gồm: định tội danh chính thức
và định tội danh không chính thức” [5, tr.23].
Như vậy, theo cách tiếp cận này, có thể phân chia định tội danh tội mua bán
trái phép chất ma túy làm hai trường hợp tương ứng đó là: định tội danh chính thức
và định tội danh không chính thức đối với tội mua bán trái phép chất ma túy.
11


Trường hợp định tội danh chính thức đối với tội mua bán trái phép chất ma
túy
Hiện nay, dưới góc độ khoa học luật hình sự, “định tội danh chính thức là sự
đánh giá về mặt Nhà nước, tính chất pháp lý hình sự về một hành vi phạm tội cụ
thể, do các chủ thể được Nhà nước ủy quyền thực hiện” [5, tr.23]. Do đó, định tội
danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy là hoạt động áp dụng pháp luật hình
sự và pháp luật Tố tụng hình sự của các Cơ quan tiến hành Tố tụng gồm: Cơ quan
Điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án, trong hoạt động đấu tranh với tội phạm mua bán
trái phép chất ma túy. Cho nên, đặc điểm cơ bản của trường hợp định tội danh này
được xác định như sau:
Định tội danh chính thức tội mua bán trái phép chất ma túy là hoạt động
mang tính tổ chức, quyền lực Nhà nước. Chủ thể tiến hành hình thức định tội danh
được Nhà nước quy định rõ trong bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 gồm có: Các
Cơ quan tiến hành Tố tụng bao gồm: Cơ quan Điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án và
người tiến hành tố tụng bao gồm: Điều tra viên, Phó thủ trưởng, Thủ trường Cơ
quan Điều tra; Kiểm sát viên, Phó viện trưởng, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân
và Viện kiểm sát quân sự các cấp; Thẩm phán, Hội thẩm (bao gồm cả Hội thẩm
nhân dân và Hội thẩm quân nhân), Thư ký Tòa án. Những chủ thể nói trên tiến hành
định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy khi họ thực hiện chức năng,

nhiệm vụ, quyền hạn của mình. Định tội danh chính thức đối với tội mua bán trái
phép chất ma túy được tiến hành trong tất cả các giai đoạn tố tụng từ khi khởi tố,
điều tra, truy tố và xét xử (gồm cả xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm và tái
thẩm).
Định tội danh chính thức tội mua bán trái phép chất ma túy là sự đánh giá về
mặt pháp lý chính thức của các Cơ quan tiến hành Tố tụng và người tiến hành tố
tụng đối với hành vi mua bán trái phép chất ma túy đã xảy ra trong thực tiễn và thỏa
mãn các yếu tố cấu thành của tội phạm của tội mua bán trái phép chất ma túy quy
định tại Điều 251 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017. Luật hình
sự Việt Nam đưa ra nguyên tắc: một người chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự khi

12


hành vi nguy hiểm của họ đã thỏa mãn đầy đủ các dấu hiệu của một cấu thành tội
phạm thì người thực hiện hành vi nguy hiểm đó buộc phải gánh chịu trách nhiệm
hình sự. Do vậy, khi Cơ quan tiến hành Tố tụng và người tiến hành tố tụng đã có
đầy đủ chứng cứ chứng minh về tội phạm mua bán trái phép chất ma túy thì người
thực hiện hành vi đó đương nhiên phải chịu trách nhiệm hình sự. Việc người phạm
tội phải gánh chịu trách nhiệm hình sự đều có liên quan đến hoạt động định tội danh
chính thức đối với tội mua bán trái phép chất ma tuy như đã nêu trên.
Tuy nhiên, định tội danh chính thức đối với tội mua bán trái phép chất ma
túy không có nghĩa là luôn khẳng định người có hành vi phạm tội phải chịu kết quả
của hoạt động định tội danh đó là người phạm tội mua bán trái phép chất ma túy.
theo quy định tại khoản 1, Điều 31 Hiến pháp Việt Nam và Điều 13, Bộ luật tố tụng
hình sự năm 2015 thì: “Người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được
chứng minh theo trình tự, thủ tục do bộ luật này quy định và có bản án kết tội của
Tòa án đã có hiệu lực pháp luật.
Trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử, nếu không đủ và không thể làm
sáng tỏ căn cứ để buộc tội, kết tội theo trình tự, thủ tục do bộ luật này quy định thì

Cơ quan tiến hành Tố tụng, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải kết luận
người bị buộc tội không có tội” [23, Điều 13]. Định tội danh chính thức tội mua bán
trái phép chất ma túy do nhiều chủ thể có thẩm quyền khác nhau tiến hành, nhưng
chỉ duy nhất có một chủ thể đó là Tòa án, bằng biện pháp xét xử công khai, với đầy
đủ chứng cứ thu thập được mới có thẩm quyền ra kết luận cuối cùng để tuyên bố bị
cáo phạm tội mua bán trái phép chất ma túy.
Định tội danh không chính thức đối với tội mua bán trái phép chất ma túy
Theo quan điểm của GS. TS. Võ Khánh Vinh thì: “Định tội danh không
chính thức là sự đánh giá pháp lý về hành vi phạm tội do các nhà nghiên cứu khoa
học pháp lý, tác giả, bài báo, tạp chí, công trình khoa học, sinh viên, học viên hoặc
bất kỳ một người nào đó quan tâm nghiên cứu cụ thể vụ án này hay vụ án khác đưa
ra” [45, tr.28]. Như vậy, khác với định tội danh chính thức, định tội danh không
chính thức tội mua bán trái phép chất ma túy không phải do các chủ thể có thẩm
13


quyền thực hiện theo quy định của pháp luật. Chính thức ở đây cần được hiểu là
chính thức về mặt Nhà nước. Định tội danh không chính thức đối với tội mua bán
trái phép chất ma túy không phải là sự đánh giá chính thức về mặt Nhà nước và
cũng không được thể hiện trong các văn bản tố tụng, không làm phát sinh quyền và
nghĩa vụ pháp lý đối với đối tượng bị định tội danh.
Như vậy, có thể tóm tắt sự khác nhau giữa định tội danh chính thức và định
tội danh không chính thức đối với tội mua bán trái phép chất ma túy qua một số
điểm như sau:
Thứ nhất: Khác nhau về chủ thể tiến hành, chủ thể tiến hành định tội danh
không chính thức đối với tội mua bán trái phép chất ma túy là bất kỳ ai quan tâm
đến vụ án hình sự và nắm được các tình tiết đó. Chủ thể định tội danh không chính
thức có thể liên quan đến hoạt động tố tụng hoặc có thể không liên quan đến hoạt
động tố tụng. Cũng cần thấy rằng ngay bản thân những người tiến hành tố tụng
cũng có hoạt động tư duy theo hướng định tội danh cho hành vi mua bán trái phép

chất ma túy của bị can, bị cáo. Trong thực tế thì chính bản thân bị can, bị cáo cũng
có thể tự định tội danh cho mình. Tuy nhiên, họ có thể không thừa nhận hành vi
phạm tội mà họ đã thực hiện, trong trường hợp này họ định tội danh theo hướng phủ
định. Trường hợp khác, bị can, bị cáo thừa nhận hành vi mua bán trái phép chất ma
túy nhưng xin được pháp luật khoan hồng và xin giảm nhẹ hình phạt. Đây được
xem là việc tự định tội danh của các bị can, bị cáo theo hướng khẳng định. Bên cạnh
đó, một số chủ thể khác cũng có thể hoạt động định tội danh không chính thức theo
hướng trên bao gồm: Người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, người làm chứng,
người bào chữa... Như vậy, có thể thấy rằng chủ thể phổ biến của hoạt động định tội
danh không chính thức tội mua bán trái phép chất ma túy rộng hơn so với chủ thể
định tội danh chính thức gồm: các nhà khoa học hoặc những người đang nghiên
cứu, tìm hiểu, học tập luật hình sự. Các chủ thể này quan tâm đến việc định tội danh
vì nó liên quan đến chuyên môn mà họ đang theo đuổi. Qua đó thấy rằng việc định
tội danh không chính thức có ý nghĩa rất to lớn trong việc phát triển ngành khoa học
pháp lý hình sự và là một trong những biện pháp để đưa lý luận khoa học tiếp cận
với thực tiễn cuộc sống.
14


Thứ hai: Khác nhau về hình thức thể hiện: Hình thức thể hiện của định tội
danh chính thức đối với tội mua bán trái phép chất ma túy là các quyết định hoặc
văn bản tố tụng được ban hành bởi các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Trong khi
đó, hình thức thể hiện của định tội danh không chính thức đối với tội mua bán trái
phép chất ma túy chủ yếu là các công trình khoa học, các bài báo, bài viết được
đăng tải trên các tạp chí chuyên ngành luật. Ngoài ra, định tội danh không chính
thức còn được thể hiện thông qua các hình thức khác như đơn kháng cáo của bị cáo,
bị hại, luận cứ bào chữa của luật sư... Do là không chính thức cho nên định tội danh
về tội mua bán trái phép chất ma túy chủ yếu được viết theo ý chủ quan của chủ thể
định tội danh không chính thức nên không được pháp luật điều chỉnh.
Thứ ba: Khác nhau về hậu quả pháp lý: Kết quả của định tội danh không

chính thức đối với tội mua bán trái phép chất ma túy không làm phát sinh quyền và
nghĩa vụ pháp lý của chủ thể định tội danh. Do không xuất phát từ quyền lực Nhà
nước và không đại diện cho quyền lực Nhà nước nên chủ thể của hoạt động định tội
danh không chính thức không có quyền áp đặt các biện pháp cưỡng chế bảo đảm
cho kết quả định tội danh của mình. Tuy nhiên nếu hoạt động định tội danh không
chính thức được dư luận xã hội và báo chí quan tâm nhất là khi nó đối lập với kết
quả định tội danh chính thức đồng thời việc định tội danh không chính thức phản
ánh đúng yêu cầu của pháp luật hình sự thì có thể xuất hiện khả năng có sự chuyển
hóa từ định tội danh không chính thức thành định tội danh chính thức.
Như vậy, có thể thấy rằng trên thực tế không phải lúc nào việc định tội danh
của các Cơ quan tiến hành Tố tụng và người tiến hành tố tụng cũng đúng, cũng
chính xác. Trên thực tế trong quá trình xét xử vẫn còn các vụ án oan, sai tuy tỉ lệ
không nhiều nhưng cũng đã xảy ra và được dư luận xã hội quan tâm.
1.1.3. Ý nghĩa của việc định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma
túy
Định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy có ý nghĩa rất quan
trọng và trên nhiều phương diện khác nhau. Trong các công trình khoa học đã công
bố hiện nay, có nhiều quan điểm và cách tiếp cận khác nhau về việc này. Có tác giả
15


tập trung phân tích ý nghĩa của định tội danh về mặt pháp lý, bên cạnh đó cũng có
tác giả chỉ ra ý nghĩa của định tội danh về mặt xã hội và pháp luật [45, tr.28]. Do
vậy, kế thừa các quan điểm nêu trên có thể khẳng định định tội danh đối với tội mua
bán trái phép chất ma túy phản ánh những ý nghĩa cụ thể như sau:
Ý nghĩa về phương diện chính trị - xã hội:
Định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy nếu được tiến hành bởi các
Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và người có thẩm quyền trong các Cơ quan đó là
hoạt động thực hiện quyền lực Nhà nước. Do vậy, có thể xem định tội danh tội mua
bán trái phép chất ma túy là một hoạt động mang tính chính trị sâu sắc, việc định tội

danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy có mục đích bảo vệ những quy định
của Nhà nước về quản lý các chất ma túy, bảo vệ an toàn, an ninh, trật tự xã hội cho
giai cấp thống trị xã hội. Trong xã hội chủ nghĩa hoạt động này bảo vệ quyền con
người, quyền được bảo đảm an toàn và an ninh cho các chủ thể trong xã hội nhằm
chống lại mọi hành vi xâm phạm của các đối tượng phạm tội. Định tội danh tội mua
bán trái phép chất ma túy góp phần đưa các quy định của pháp luật, nhất là quy định
của Bộ luật hình sự vào trong thực tiễn đời sống xã hội.
Như GS. TS. Võ Khánh Vinh đã viết: “Đạo luật hình sự thể hiện ý chí về mặt
Nhà nước của nhân dân ta đối với vấn đề đấu tranh với tình hình tội phạm... Việc
tuân thủ nghiêm chỉnh đạo luật hình sự trong khi định tội danh là điều kiện cần thiết
và quan trọng của việc thực hiện chính sách của Nhà nước nhằm khắc phục tình
trạng tội phạm ở nước ta”. Và theo Lê Nin: “Một đạo luật là một biện pháp chính
trị, là chính trị”. Do vậy, định tội danh đúng được xem là một biểu hiện của việc
thực hiện đúng các biện pháp chính trị, thực thi đúng chính trị, thực thi đúng ý chí
của nhân dân đã được thể hiện trong đạo luật nhằm bảo vệ có hiệu quả các lợi ích
của xã hội, của Nhà nước và của công dân [45, tr.29].
Như vậy, khi định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy đúng sẽ
góp phần vào việc cụ thể hóa các cam kết quốc tế của Nhà nước ta, nhất là các cam
kết liên quan đến quyền con người.


Bên cạnh đó, định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy đúng có ý
nghĩa tạo lòng tin của nhân dân vào công lý và sự chí công vô tư của các cơ quan
bảo vệ pháp luật, củng cố lòng tin của các nhà đầu tư nước ngoài về tính minh bạch
và đúng đắn của pháp luật Việt Nam.
Ý nghĩa về phương diện pháp lý:
Về mặt pháp lý có thể khẳng định rằng định tội danh đúng là tiền đề về cơ sở
để áp dụng một loạt các quy định của pháp luật hình sự và pháp luật tố tụng hình sự.
Trước hết, định tội danh đúng là tiền đề cho việc quyết định hình phạt đúng.
Định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy là cơ sở áp dụng các chế tài

hình sự được quy định tại Điều 251 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung
năm 2017. Ngoài ra, định tội danh đúng cũng là tiền đề để áp dụng các quy định
khác như quy định về nguyên tắc xử lý, về các trình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách
nhiệm hình sự, quyết định hình phạt, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, án
treo...
Đối với pháp luật hình sự việc định tội danh đúng là cơ sở để ban hành các
quyết định tố tụng đúng, không làm oan, sai người vô tội, không bỏ lọt tội phạm và
người phạm tội. Định tội danh đúng còn là cơ sở để xác định thẩm quyền điều tra,
truy tố, xét xử đúng, xác định thời hạn điều tra, truy tố, xét xử cũng như thời hạn áp
dụng các biện pháp ngăn chặn cho phù hợp với quy định của Bộ luật Tố tụng hình
sự đối với người phạm tội mua bán trái phép chất ma túy.
Định tội danh sai không chỉ làm ảnh hưởng đến việc quyết định hình phạt
không đúng, không công bằng mà còn áp dụng không có căn cứ hoặc không áp
dụng một loạt các biện pháp pháp lý khác như quyết định hình phạt bổ sung, áp
dụng hoặc không áp dụng đại xá, miễn trách nhiệm hình sự, giảm thời hạn chấp
hành hình phạt tù, tính toán không đúng thời hiệu, án tích.... Điều này sẽ làm giảm
hiệu quả của công tác đấu tranh với tình hình tội phạm. Bên cạnh đó còn gây ra sự
bức xúc, mất niềm tin vào công lý trong nhân dân, làm nảy sinh những quan niệm
không đúng về thực trạng và các biện pháp đấu tranh với tội phạm, làm giảm uy tín
của các Cơ quan tư pháp. Đây được xem là những vi phạm nghiêm trọng các đòi hỏi
của nguyên tắc công bằng, pháp chế [45, tr.29].


Tóm lại, định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy là hoạt động nhận
thức mang tính logic, thể hiện sự đánh giá của chủ thể định tội danh về sự phù hợp
hay không phù hợp giữa hành vi mua bán trái phép chất ma túy xảy ra trong thực tế
với cấu thành tội phạm tội mua bán trái phép chất ma túy. Định tội danh tội mua
bán trái phép chất ma túy có ý nghĩa quan trọng về mặt chính trị - xã hội và về mặt
pháp lý, là một trong những phương thức để bảo vệ quyền được bảo đảm về an
ninh, an toàn của con người, đây được coi là một trong những quyền cơ bản của con

người được pháp luật Việt Nam và pháp luật quốc tế bảo vệ.
1.2. Cơ sở pháp lý của định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy
Định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy dù là chính thức hay không
chính thức cũng đều phải dựa trên những cơ sở nhất định. Do định tội danh là sự
đánh giá về mặt pháp lý nên nó có cơ sở pháp lý. Mặt khác, định tội danh là loại
hoạt động nhận thức mang tính logic nên nó đồng thời cũng có cơ sở khoa học. Như
vậy, có hai cơ sở đó là cơ sở pháp lý và cơ sở khoa học của định tội danh tội mua
bán trái phép chất ma túy.
Cơ sở pháp lý của định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy là toàn bộ
các quy định của pháp luật hiện hành liên quan đến vấn đề định tội danh đối với tội
phạm này. Theo quan đểm của các nhà khoa học pháp lý hình sự Việt Nam hiện
nay, có thể có hai cách tiếp cận đối với vấn đề cơ sở pháp lý của định tội danh gồm:
một cách tiếp cận theo nghĩa hẹp và một cách tiếp cận theo nghĩa rộng.
GS. TSKH. Lê Văn Cảm cho rằng: Về cơ bản, những căn cứ pháp lý của việc
định tội danh có thể được hiểu theo hai nghĩa rộng và hẹp dưới đây:
“Theo nghĩa rộng (hay hiểu theo nghĩa cả nội dung và hình thức) thì căn cứ
pháp lý của việc định tội danh là hệ thống các quy phạm pháp luật hình sự với tính
chất là cơ sở pháp lý duy nhất (trực tiếp) cũng như hệ thống các quy phạm luật Tố
tụng hình sự với tính chất là cơ sở pháp lý bổ trợ (gián tiếp) cho toàn bộ quá trình
xác định các dấu hiệu của hành vi nguy hiểm cho xã hội được thực hiện là tội phạm.
Theo nghĩa hẹp (chỉ hiểu theo nghĩa về nội dung) thì những căn cứ pháp lý
của việc định tội danh là chỉ có hệ thống các quy phạm luật hình sự với tính chất là
18


cơ sở pháp lý duy nhất (trực tiếp) cho toàn bộ quá trình xác định các dấu hiệu của
hành vi nguy hiểm cho xã hội được thực hiện là tội phạm” [5, tr.26-27].
Trong hai cách tiếp cận nêu trên, cách tiếp cận theo nghĩa rộng thường được
xem là hợp lý hơn vì nó cho phép đánh giá một cách toàn diện các quy định của
pháp luật làm nền tảng cho việc định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma

túy trên cả hai phương diện nội dung và hình thức. Mặt khác, cũng cần thấy rằng:
các quy định của pháp luật hình sự không thể áp dụng được nếu thiếu quy định của
pháp luật Tố tụng hình sự. Thực tiễn đã chứng minh: các quan hệ pháp luật hình sự
luôn phải được tồn tại trong những hình thức Tố tụng nhất định. Do vậy, định tội
danh với ý nghĩa là sự đánh giá về mặt pháp lý đối với hành vi nguy hiểm cho xã
hội, phải được đánh giá trên cả hai phương diện gồm: pháp luật hình sự và pháp luật
Tố tụng hình sự hiện hành. Về vấn đề này, lý luận pháp luật xã hội chủ nghĩa khẳng
định: luật hình sự là luật nội dung, còn luật Tố tụng hình sự là luật hình thức, là cơ
sở pháp lý trên phương diện hình thức trong công tác phòng ngừa, đấu tranh chống
tội phạm.
Cơ sở pháp lý về nội dung của định tội danh tội mua bán trái phép chất ma
túy
Cơ sở pháp lý về nội dung của định tội danh đối với tội mua bán trái phép
chất ma túy là các văn bản pháp luật trong lĩnh vực hình sự mà chủ yếu là Bộ luật
hình sự, bên cạnh đó còn có các văn bản pháp luật hướng dẫn.... Theo quy định tại
Điều 2 và Điều 8 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 mọi hành vi
phạm tội phải được quy định trong Bộ luật hình sự. Do đó, có quan điểm cho rằng
Bộ luật hình sự là nguồn duy nhất của Luật hình sự Việt Nam [39, tr.32]. Trong
thực tiễn định tội danh, các điều luật được quy định trong Bộ luật hình sự được xem
là căn cứ pháp lý duy nhất mà các Cơ quan tiến hành Tố tụng viện dẫn trong các
quyết định và văn bản tố tụng khi quy kết trách nhiệm hình sự cho người phạm tội.
Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành được cấu trúc thành hai phần là phần
chung và phần các tội phạm. Có thể thấy cả phần chung và phần các tội phạm đều là
căn cứ (cơ sở) pháp lý của định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy.
19


Khi định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy thì chủ thể định tội danh
phải căn cứ vào quy định của Điều 251 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung
năm 2017. Điều 251 Bộ luật hình sự quy định như sau:

Điều 251. Tội mua bán trái phép chất ma túy [22, tr.269-271].
Quy định của Điều 251 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm
2017 là cơ sở pháp lý quan trọng để các Cơ quan tiến hành Tố tụng, người tiến hành
tố tụng và các chủ thể khác xác định hành vi phạm tội xảy ra trên thực tế có đủ yếu
tố cấu thành tội mua bán trái phép chất ma túy hay không, nếu phạm tội thì phạm
vào khoản vào khoản nào của điều luật đó. Ngoài ra, các chủ thể định tội danh đối
với tội mua bán trái phép chất ma túy theo các căn cứ được quy định tại Điều 251
Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017, thì còn phải căn cứ vào các
quy định trong phần chung của Bộ luật hình sự, nhất là các quy định liên quan đến
việc xác định tội phạm như chuẩn bị phạm tội Điều 14, phạm tội chưa đạt Điều 15,
đồng phạm Điều 17, tái phạm, tái phạm nguy hiểm Điều 53 Bộ luật hình sự năm
2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.
Cùng với các quy định của Bộ luật hình sự, thì các quy định trong các văn
bản hướng dẫn thi hành Bộ luật hình sự cũng có ý nghĩa quan trọng trong việc định
tội danh. Liên quan đến hoạt động định tội danh đối với tội mua bán trái phép chất
ma túy cần phải kể đến Thông tư liên tịch số 17/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTCBTP ngày 24/12/2007 của Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân Tối cao, Tòa án
nhân dân Tối cao, Bộ Tư pháp hướng dẫn áp dụng một số quy định tại Chương
XVIII – Các tội phạm về ma túy của Bộ luật hình sự năm 1999, sửa đổi bổ sung
năm 2009. Theo đó, Thông tư liên tịch này hướng dẫn áp dụng một số tình tiết quan
trọng của các tội phạm về ma túy như một số khái niệm và một số tình tiết là yếu tố
định khung hình phạt trong đó có tội mua bán trái phép chất ma túy, như việc làm rõ
khái niệm “Mua bán trái phép chất ma túy”.
Cơ sở pháp lý về hình thức định tội danh tội mua bán trái phép chất ma túy
Cơ sở pháp lý về hình thức được hiểu là các văn bản pháp luật quy định về
thủ tục tố tụng làm cơ sở cho việc định tội danh và gải quyết vụ án hình sự. GS.
20