Sáng kiến dạy học theo hình thức trải nghiệm thực tiễn trong môn địa lý

MỤC LỤC
A. ĐẶT VẤN ĐỀ…..………………………………………………… 2
I. Lý do chọn đề tài……………………....……….........……… 2
II. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài…..……........….........…… 4
III. Phương pháp và phạm vi nghiên cứu của đề tài.........……… 5
IV. Dự báo những đóng góp mới của đề tài..............…...……… 5
V. Hướng mở rộng của đề tài……...............................................6
B. NHỮNG BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ……….…....…. 6
I. Khái niệm................................................................................. 6
II. Quy trình xây dựng một bài học bằng hình thức trải nghiệm thực
tế ……......................................................................................... 7
III. Minh họa về một bài học bằng hình thức trải nghiệm thực tế 20
C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................. ....................................... 39
I. Kết quả đạt được của đề tài……............................................... 39
II. Hạn chế của đề tài .................................................................. 41
III. Kết luận chung……................................................................42
IV. Một số đề xuất và kiến nghị…............................................... 42

1


“DẠY HỌC BẰNG HÌNH THỨC TRẢI NGHIỆM THỰC TẾ Ở MÔN ĐỊA LÍ
CẤP THPT”
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lí luận
Địa lí là một bộ môn khoa học quan trọng trong nhà trường phổ thông.
Môn Địa lí cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức phổ thông, cơ bản và
thiết thực đầu tiên về các vấn đề tự nhiên, kinh tế - xã hội. Lí giải những hiện
tượng về tự nhiên, kinh tế - xã hội dưới góc nhìn khoa học địa lí. Chính vì vậy
giáo viên dạy học bộ môn Địa lí cần hình thành ở các em những kỹ năng cơ bản,

phổ thông và thói quen học tập, cách làm việc khoa học, giáo dục cho học sinh
yêu chủ nghĩa xã hội, yêu chân lý khoa học; có trách nhiệm với đất nước, với xã
hội, với gia đình và bản thân.
Trong việc dạy học bộ môn Địa lí thì phương pháp học, cách thức học có
một vai trò cực kỳ quan trọng; nó là nguồn cung cấp kiến thức mới, biết vận dụng
lý thuyết để giải thích các hiện tượng về tự nhiên, kinh tế - xã hội, giải thích được
các quy luật tự nhiên cũng như quy luật xã hội.
Trong Nghị quyết Trung ương II khóa VIII của Đảng đã khẳng định
“Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy
sáng tạo của người học, bồi dưỡng năng lực tự học, lòng say mê học tập và ý chí
vươn lên…”;“Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục
lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy, sáng tạo của người học, từng
bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình
dạy học…”.
Một trong những mục tiêu quan trọng của giáo dục phổ thông hiện nay là
rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh. Điều đó được
khẳng định trong Chiến lược phát triển giáo dục của Đảng và Nhà nước: “Thực
hiện giáo dục toàn diện về đức, trí, thể, mĩ ... Xây dựng thái độ học tập đúng đắn,
phương pháp học tập chủ động, tích cực, sáng tạo; lòng ham học, ham hiểu biết,
năng lực tự học, năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống".
Dựa trên quan điểm định hướng chỉ đạo của Đảng, Bộ Giáo dục và Đào
tạo cũng đã đưa ra dự thảo chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2009-2020 “
Thực hiện cuộc vận động toàn ngành đổi mới phương pháp dạy học theo hướng
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học”.
Định hướng quan trọng nêu trên cũng được quy định tại điều 28 của Luật
Giáo Dục: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự
giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học,
môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn
luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn ...”.
Đây chính là những cơ sở lí luận vững chắc nhất để tôi lựa chọn đề tài này.

2. Cơ sở thực tiễn
2


Hiện nay ở trường trung học phổ thông (sau đây viết tắt là THPT) nói chung
và Trường THPT Trường Chinh nói riêng, đa số học sinh thường lười học các
môn khoa học xã hội, trong đó có bộ môn Địa lí bởi vì các em cho rằng các môn
khoa học xã hội phải mất nhiều thời gian cho việc học “thuộc lòng bài cũ” còn
việc học bài mới thì khá khô khan, nhàm chán, trong khi rất khó chọn trường để
thi Đại học. Bên cạnh đó, phương pháp dạy học truyền thống cũng phần nào làm
giảm đi hứng thú của các em khi tiếp cận với bộ môn dẫn đến các em không có
hứng thú với môn học và chỉ học để đối phó với các bài kiểm tra nên chất lượng
học tập chưa cao.
Qua thực tiễn cuộc sống tôi nhận thấy có xu hướng giáo dục mới đang diễn
ra ở Việt Nam mà ở các thành phố lớn khá được các bậc phụ huynh quan tâm. Đó
là mong muốn cho con em mình đi du học ở các nước có nền giáo dục tiên tiến
hoặc chí ít là cũng chọn các trường học quốc tế để học, bất chấp học phí của các
trường này là rất cao. Trong khi các cơ sở giáo dục tư thục, dân lập của nước ta
lại rất khó thu hút học sinh. Vậy nguyên nhân do đâu? Có thể cốt lõi của vấn đề
chính là chất lượng giáo dục gắn liền với khả năng vận dụng kiến thức đã học
vào thực tế cuộc sống.
Qua nghiên cứu lí thuyết về dạy học bằng hình thức cho học sinh trải nghiệm từ
thực tiễn cuộc sống được viết trên rất nhiều tài liệu, đồng thời đúc rút kinh nghiệm từ
những thành công của các cơ sở giáo dục đã thực hiện theo cách dạy này, tôi thấy cách
dạy học theo hình thức trải nghiệm thực tế hoàn toàn có thể áp dụng được ở Việt Nam
mà cụ thể là áp dụng được đối với môn Địa lí ở địa phương chúng tôi nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục toàn diện như Đảng, Nhà nước và ngành Giáo dục đặt ra.
Kể từ khi tôi áp dụng “ Dạy học bằng hình thức trải nghiệm thực tế ở môn
Địa lí ” tôi nhận thấy đã phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh, đặc
biệt là giúp các em dễ nắm bắt, dễ nhớ kiến thức bài học, rèn luyện được nhiều kĩ

năng cho các em nhưng quan trọng nhất là các em biết học môn Địa lí để làm gì,
nó có vai trò như thế nào đối với cuộc sống; các chủ đề học tập, bài học không
còn bị gò bó với các em nữa; thời gian đầu tư cho học bài vào các đợt kiểm tra,
thi học kỳ, thi cuối năm được giảm đi rất nhiều trong khi chất lượng lại nâng lên.
Từ đó đã làm cho các em yêu thích môn học hơn và đã đưa lại hiệu quả cao trong
chất lượng dạy và học.
Đây chính là lí do tôi lựa chọn đề tài “ Dạy học bằng hình thức trải nghiệm thực
tế ở môn Địa lí cấp THPT” để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

3


[Hình 1] Học sinh với vấn đề bảo vệ và sử dụng tài nguyên thiên nhiên
(Địa lí 12 - Bài 14 - Tài nguyên Rừng)

[Hình 2] – Tìm hiểu về địa lí ngành nông nghiệp (Địa lí 10 – Bài 28 - Mục Cây lương
thực)
II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI
1. Mục đích của đề tài
- Nâng cao chất lượng dạy - học môn Địa lí ở trường THPT Trường Chinh.
- Phát huy tính tích cực và sáng tạo trong học tập của học sinh.
- Rèn luyện cho học sinh những kỹ năng sống dựa trên hoạt động trải
nghiệm và học tập cùng nhau giữa các em.
- Biết ứng dụng kiến thức đã học để giải quyết có hiệu quả những tình
huống trong cuộc sống.

4


Mục tiêu chính của đề tài là giúp các em “ Học để biết – Học để làm và

học để cùng chung sống”
2. Nhiệm vụ của đề tài
- Nghiên cứu cơ sở lý thuyết, bản chất của các “ Hình thức dạy học bằng
trải nghiệm thực tế”.
- Xây dựng quy trình, kế hoạch để tiến hành một bài học bằng hình thức
trải nghiệm.
- Thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính hiệu quả của đề tài này.
III. PHƯƠNG PHÁP VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
1. Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành tốt đề tài này, tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu
khoa học như sau:
- Phương pháp lí thuyết:
+ Nghiên cứu sách giáo khoa, các tài liệu tập huấn về phương pháp, kỹ
thuật dạy học tích cực.
+ Tham gia tập huấn các phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực do Sở
giáo dục Ninh Thuận tổ chức.
+ Tìm hiểu các tài liệu, các mô hình dạy học bằng hình thức trải nghiệm
thực tế để tham khảo, học hỏi kinh nghiệm.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
+ Khảo sát năng lực học sinh trong việc tiếp cận bài học theo hình thức trải
nghiệm thực tế.
+ Tiến hành thí điểm một số tiết ở lớp 10, đồng thời cho kiểm tra thử và so
sánh kết quả với lớp đối chứng, để xem xét tính khả thi và hiệu quả của đề tài.
2. Phạm vi nghiên cứu
- Đây là đề tài có phạm vi nghiêm cứu rất rộng, có thể tiến hành trong
nhiều môn học, cấp học với các đối tượng học sinh khác nhau.
-Tuy nhiên năng lực có hạn và nhiều yếu tố khách quan tác động nên đề tài
này tôi mới chỉ áp dụng ở Chương trình Địa lí lớp 10 – Chương trình chuẩn tại
Trường THPT Trường Chinh.
IV. DỰ BÁO NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI

- Đề tài “ Dạy học bằng hình thức trải nghiệm thực tế ở môn Địa lí ” sẽ
mở ra một hướng dạy học mới mà ở đó người THẦY sẽ đóng vai trò thiết kế và
kết nối các tiến trình học tập của học sinh, còn TRÒ sẽ đóng vai trò trung tâm của
việc học, chủ động và sáng tạo trong việc tiếp thu và lĩnh hội tri thức mới. Làm
cho mỗi bài học sẽ là “không gian mở” trong việc tiếp nhận và sáng sạo nên
những giá trị tri thức mới.

5


- Biến một môn học với những khái niệm, quy luật trìu tượng khó hiểu
diễn ra trong không gian lớp học trở thành một môn học với nhiều hứng khởi mà
các em cần khám phá ngoài thực tế cuộc sống.
V. HƯỚNG PHÁT TRIỂN VÀ MỞ RỘNG CỦA ĐỀ TÀI
- Qua việc nghiên cứu và triển khai thực hiện đề này, tôi thấy đây là một đề
tài mở có thể khai thác theo nhiều hướng khác nhau. Do đó rất mong các bạn
đồng nghiệp cũng như những người yêu thích môn Địa lí tiếp tục khai thác để đề
tài này được phát triển về chiều rộng lẫn chiều sâu.
- Đề tài có thể áp dụng rộng cho học sinh của cả 3 khối lớp THPT, học sinh
12 chuẩn bị thi THPT Quốc gia.
- Đề tài này có thể đưa vào các chuyên đề dạy học theo hướng phát huy
năng lực của học sinh.
- Đề tài có thể mở rộng cho nhiều môn học như Địa lí, Văn học, Lịch sử,
GDCD, Công nghệ nông nghiệp... ở nhiều cấp học.
B. NHỮNG BIỆN PHÁP VÀ GIẢI PHÁP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. KHÁI NIỆM VỀ DẠY HỌC BẰNG HÌNH THỨC TRẢI NGHIỆM
1. Khái niệm
Theo Hiệp hội Giáo dục trải nghiệm quốc tế định nghĩa:
“ Dạy học trải nghiệm là một phạm trù bao hàm nhiều phương pháp trong
đó người dạy khuyến khích người học tham gia trải nghiệm thực tế, sau đó phản

ánh, tổng kết lại để tăng cường hiểu biết, phát triển kỹ năng, định hình các giá
trị sống và phát triển tiềm năng bản thân, tiến tới đóng góp tích cực cho cộng
đồng và xã hội.”
2. Các đặc điểm nổi bật của “ Dạy học trải nghiệm”
- Quá trình học qua trải nghiệm diễn ra khi trải nghiệm được lựa chọn kỹ
càng và sau khi thực hiện được tổng kết bởi quá trình chia sẻ, phân tích, tổng
quát hoá và áp dụng.
- Người học được sử dụng toàn diện: trí tuệ, cảm xúc, thể chất, kỹ năng và
các quan hệ xã hội trong quá trình tham gia học tập.
- Trải nghiệm được thiết kế để yêu cầu người học phải sáng tạo, tự chủ, tự
ra quyết định và thỏa mãn với kết quả đạt được.
- Qua “Dạy học trải nghiệm thực tế ” người học được tham gia tích cực
vào việc: đặt câu hỏi, tìm tòi, trải nghiệm, giải quyết vấn đề, tự chịu trách nhiệm.
- Nội dung của bài học không quan trọng bằng quá trình thực hiện và
những điều học được từ sự trải nghiệm đó.
- Kết quả đạt được là của cá nhân, tạo cơ sở nền tảng cho việc học và trải
nghiệm của cá nhân đó trong tương lai.
- Các mối quan hệ được hình thành và hoàn thiện: người học với bản thân
mình, người học với những người khác, và người học với thế giới xung quanh.
6


[ Trích Tạp chí giáo dục]
II. QUY TRÌNH XÂY DỰNG MỘT BÀI HỌC BẰNG HÌNH THỨC
TRẢI NGHIỆM THỰC TẾ
1. Sơ đồ tổng quát

2. Quy trình chi tiết để xây dựng một bài học bằng hình thức trải
nghiệm
a. Chọn chủ đề học tập (bài học) để trải nghiệm

a.1. Xác định mục tiêu của bài học
- Việc xác định mục tiêu của bài học khi tiến hành dạy học bằng hình thức
trải nghiệm thực tế là rất quan trọng, nó quyết định đến việc thành công hoặc thất
bại của cả một bài học. Đồng thời khi xác định mục tiêu bài học sẽ có liên quan
trực tiếp đến việc lựa chọn phương pháp dạy học và cách thiết kế tiến trình dạy
học.
- Chính vì vậy khi xác định mục tiêu của bài học, người giáo viên cần phải
dựa vào chuẩn kiến thức, kĩ năng để xây dựng. Nhưng về cơ bản nó bao gồm
những tiêu chí sau:
+ Mục tiêu về kiến thức theo các mức độ: Nhận biết; thông hiểu; vận dụng
thấp; vận dụng cao.
+ Mục tiêu về kĩ năng theo các mức độ: Thông hiểu, vận dụng....
+ Mục tiêu về thái độ: đối với bài học, đối với mọi người xung quanh và
đối với thế giới quan.
+ Định hướng các năng lực được hình thành cho học sinh thông qua bài
học.
a.2. Xác định phương pháp, kĩ thuật dạy học
7


- Hiện nay có rất nhiều phương pháp dạy học khác nhau. Mỗi phương pháp
đều có ưu điểm và nhược điểm của nó. Theo xu hướng hội nhập của nền giáo dục
để đáp ứng được yêu của sự đổi mới thì đã làm xuất hiện nhiều phương pháp dạy
học hiện đại. Nhưng nhìn chung các phương pháp dạy học đó đều lấy người học
làm trung tâm.
- Xác định phương pháp và kỹ thuật dạy học đối với một chủ đề học tập có
ý nghĩa quan trọng. Mục tiêu của chủ đề học tập có đạt được hay không đạt được
phần lớn phụ thuộc vào phương pháp dạy học. Đồng thời chỉ khi nào xác định
được phương pháp và kĩ thuật dạy học thì khi đó giáo viên mới có thể xây dựng
được tiến trình dạy học, biết các nội dung cần chuẩn bị cho chủ đề học tập.

- Đối với đề tài “Dạy học bằng hình thức trải nghiệm thực tế” thì phương
pháp dạy học mang lại nhiêu ưu thế nhất là dạy học theo hợp đồng. Vì:
+ Cả giáo viên và học sinh đều có thời gian cần thiết để chuẩn bị cho chủ
đề học tập.
+ Định hướng được tiến trình dạy học.
+ Thông qua các hợp đồng học tập mà giáo viên định hướng được cho học
sinh các nội dung học tập nhằm đạt mục tiêu học tập đã đề ra.
+ Học sinh vẫn có được tự do tìm hiểu và sáng tạo ra nhưng giá trị trị thức
mới.
+ Hình thành được nhiều kĩ năng sống cho các em.
a.3. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
Đối với khâu chuẩn bị của giáo viên và học sinh thì ta dễ dàng nhận thấy
sự chuẩn bị càng chu đáo thì kết quả học tập trải nghiệm càng cao. Trong khâu
này gồm có sự chuẩn bị của giáo viên và sự chuẩn bị của học sinh:
* Sự chuẩn bị của giáo viên
Vai trò và trách nhiệm của giáo viên trong “ dạy học bằng hình thức trải
nghiệm thực tế” được kết tinh trong khâu chuẩn bị này. Căn cứ vào phương pháp
dạy học đã được xác định ở trên thì giáo viên có thể phải chuẩn bị các nội dung
sau:
- Các phương tiện hỗ trợ cho quá trình dạy học:
+ Số điện thoại của học sinh và phụ huynh học sinh.
+ Địa chỉ gmail của giáo viên và học sinh để thuận tiện khi trao đổi bài
học.
+ Địa điểm thực địa để tiến hành trải ngiệm.
+ Những dụng cụ y tế cơ bản.
- Hợp đồng học tập và Biên bản thanh lí hợp đồng học tập
[ Mẫu 1 – Hợp đồng học tập]

8

[ Mẫu 2 - Biên bản nghiệm thu và thanh lí hợp đồng]

[Trích tài liệu tập huấn dạy học tích hợp liên môn]
9


[ Mẫu 3 – VD về Phiếu học tập gốc]

[ Mẫu 4 – VD về Phiếu học tập chia sẻ]

10


* Sự chuẩn bị của học sinh
[Mẫu 5 - Biên bản làm việc nhóm ]

[Mẫu 6 - Nhật ký cá nhân]

a.4. Lập kế hoạch và xin ý kiến chỉ đạo của lành đạo nhà trường
* Mục tiêu
- Việc lập kế hoạch và xin ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo nhà trường nhằm
đảm bảo về mặt pháp lí cho các hoạt động dạy học ngoài thực địa. Chính vì vậy
để tiến hành dạy học bằng hình thức trải nghiệm thì giáo viên cần phải xây dựng
11


một kế hoạch chi tiết và được phê duyệt của lãnh đạo nhà trường cũng như sự
ủng hộ của phụ huynh học sinh.
* Cách thức thực hiện

- Để tránh mất thời gian và tránh phải xây dựng nhiều kế hoạch thì giáo
viên hoặc tổ bộ môn cần rà soát toàn bộ những bài học/ chủ đề học tập theo hình
thức trải nghiệm trong chương trình môn học để xây dựng thành một kế hoạch
chung cho cả năm học.
- Kế hoạch này được thông qua trước tổ bộ môn, thông qua Ban chấp hành
hội phụ huynh các lớp và phê duyệt của lãnh đạo nhà trường để trở thành văn bản
mang tính pháp lí và nhận được sự ủng hộ tích cực của phụ huynh học sinh.
[Mẫu 7 – Mẫu kế hoạch]
TRƯỜNG THPT TRƯỜNG CHINH

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

TỔ SỬ - ĐỊA - GDCD

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

Số: …../KH - TCM

Ninh Sơn, ngày …tháng .. năm ….

KẾ HOẠCH
DẠY HỌC BẰNG HÌNH THỨC TRẢI NGHIỆM THỰC TẾ
NĂM HỌC………..
- Thực hiện nội dung công văn số…..
- Căn cứ vào nhiệm vụ năm học…….
- Căn cứ vào yêu cầu của bộ môn…..
Tổ Sử - Địa - GDCD xây dựng kế hoạch “ Dạy học bằng hình thức trải
nghiệm thực tế” trong năm học…………. như sau:
1. Mục đích
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2. Nội dung triển khai

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------3. Thời gian triển khai
Thời lượng:………. (Từ ngày ………. – đến hết ngày ……………..)
4. Đối tượng tham gia
Giáo viên và học sinh các khối lớp……………………………………….
5. Lịch làm việc cụ thể
Lịch

Nội dung

1. Thời gian dự kiến
12


2. Chủ đề trải nghiệm
3. Địa điểm trải nghiện
4. Giấy giới thiệu để trải nghiệm
5. Phương tiện di chuyển
6. Bảo hiểm y tế và BHTT
7. Thư đồng ý của PHHS
8. Tài chính và các hỗ trợ khác
6. Tổ chức thực hiện:
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Nơi nhận:
- Hiệu trưởng (để chỉ đạo)

TM/Tổ bộ môn
(Kí và ghi rõ họ tên)

- Tổ bộ môn và GVCN các lớp (phối hợp thực hiện)
- Phụ huynh học sinh (Thông báo)
- Lưu VT

Ý KIẾN CỦA LÃNH ĐẠO NHÀ TRƯỜNG
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hiệu trưởng
(Kí và ghi rõ họ tên)

13


[Mẫu 8 - Thư xin ý kiến của phụ huynh học sinh]

a.5. Khảo sát các địa điểm ngoài thực tế để học tập trải nghiệm
Việc đưa học sinh đi học tập ngoài thực địa cần phải chuẩn bị và lên kế
hoạch tỉ mỉ từ trước đó: từ các thủ tục hành chính, đến sự an toàn của các em, các
nghĩa vụ pháp lí cũng như việc lên kế hoạch sư phạm. Trong đó việc khảo sát địa
điểm ngoài thực tế để học tập trải nghiệm có ý nghĩa rất quan trọng.
* Mục tiêu khảo sát thực địa để trải nghiệm học tập
- Các địa điểm, cơ sở trải nghiệm phải phù hợp với nội dung học tập.
- Đáp ứng các yêu cầu cơ bản của bài học, không quá xa lạ với học sinh.
- Đảm bảo được độ an toàn cao khi tham gia học tập trải nghiệm.
* Cách thức thực hiện
- Đi tiền trạm địa điểm thực địa.
- Đặt ra các mục tiêu rõ ràng cho chuyến học tập.
- Lên kế hoạch cho các hoạt động học tập trước chuyến đi thực địa và
chuẩn bị cho học sinh hiểu được tính chất học tập chủ động của chuyến đi thực
địa.
- Chuẩn bị cho các hoạt động thực địa và các nguồn lực cần thiết.

14

- Xác định thời gian cần thiết để hoàn thành các công việc tại thực địa và
thời gian đi lại.
- Xác định tỉ lệ học sinh/người lớn hợp lí. Có thể sẽ cần đến các bậc phụ
huynh hoặc những người khác tại cộng đồng để hỗ trợ giáo viên trong việc giám
sát học sinh.
- Xác định các cơ sở y tế hoặc nhà dân gần nhất đối với điểm thực địa để
xử lí những rủi do gặp phải.
b. Trải nghiệm
b.1. Mục tiêu
Đây chính là bước học sinh bắt đầu làm việc với chủ đề học tập của mình.
Đối với bước này người học sẽ đóng vai trò trung tâm của việc tìm kiếm, khám
phá và lĩnh hội tri thức mới thông qua hoạt động trải nghiệm từ thực tế. Sau khi
trải nghiệm ngoài yêu cầu cần phải đạt về mục tiêu kiến thức, kỹ năng của bài
học hay chủ đề học tập thì cần phải hình thành được cho các em các năng lực cần
thiết: Năng lực thu thập thông tin, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác trong học
tập và làm việc, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự học...
b.2. Cách thức thực hiện
* Đối với thầy cần:
- Đặt vấn đề an toàn khi trải nghiệm thực tế lên hàng đầu. Bởi vì khi trải
nghiệm ngoài thực tế sẽ khác rất nhiều so với một tiết học ở trong phòng học, ở
đó sẽ có nhiều tình huống có thể gây nguy hiểm xảy ra với các em. Chính vì vậy
vấn đề an toàn sức khỏe phải được đặt lên hàng đầu.
+ Tránh xa những khu vực có cảnh báo nguy hiểm hoặc cảm thấy nguy
hiểm, không an toàn (bờ vực sâu, hóa chất, vùng rừng rậm, suối sâu...)
+ Luôn quan tâm đến sức khỏe của cơ thể mình.
+ Làm việc theo từng nhóm (hai người trở lên) và không được di chuyển
sang những khu vực khác trước khi có sự đồng ý của giáo viên.
- Giáo viên bao quát toàn bộ các em trong quá trình trải nghiệm nhằm

tránh trường hợp các em mải chơi, không chú ý đến nội dung bài học, quên
nhiệm vụ học tập. Đồng thời hạn chế được các sự cố bất ngờ có thể xảy ra đối với
các em.
- Hỗ trợ kịp thời cho các em khi có yêu cầu để nội dung trải nghiệm luôn
đi đúng hướng.
* Đối với học sinh cần
- An toàn khi tham gia các hoạt động trải nghiệm thực tế.
- Tôn trọng những nội quy, quy tắc ở địa điểm trải nghiệm.
- Đảm bảo quy định về thời gian trải nghiệm.
- Trải nghiệm theo các hợp đồng đã kí kết và các nội dung liên quan đến
chủ đề trải nghiệm (thường là các phiếu học tập đã chuẩn bị trước)
15


c. Chia sẻ
c.1. Mục tiêu
- Sự chia sẻ trong học tập cũng như trong cuộc sống sẽ giúp các em có
thêm kỹ năng sống biết yêu thương và có trách nhiệm với cộng đồng hơn. Giá trị
của sự chia sẻ này về lâu dài cao hơn nhiều giá trị của một bài trải nghiệm.
Những nội dung và hoạt động các em cần chia sẻ:
- Về kiến thức, kỹ năng:
+ Chia sẻ lại các kết quả và những điều quan sát, cảm nhận được trong
phần hoạt động đã thực hiện của mình.
+ Tạo được sự công bằng trong học tập. Hạn chế trường hợp chỉ một nhóm
làm việc còn các nhóm khác chỉ chờ đợi nhận kết quả học tập từ sự chia sẻ.
- Về thái độ và các kỹ năng sống:
+ Chia sẻ những khó khăn với các nhóm khác.
+ Chia sẻ, giúp đỡ nhau khi gặp phải sự cố ngoài ý muốn.
c.2. Cách thức thực hiện
- Đối với vấn đề hình thành các kỹ năng sống cho các em thì người thầy

cần đóng vai trò kết nối giữa các em lại với nhau thành một khối thống nhất.
Truyền tải đến các em một thông điệp rằng: “những sự cố ngoài ý muốn có thể
xảy ra bất cứ lúc nào, tác động đến bất kỳ ai trong số tất cả chúng ta ở đây.
Chính vì vậy khi đã cùng nhau trải nghiệm thực tế cũng có nghĩa rằng khó khăn
của một người cũng là khó khăn chung của cả nhóm. Nếu cùng nhau chia sẻ thì
tất cả sẽ vượt qua được các khó khăn trở ngại đó”.

[Hình 4] – Chia sẻ mang lại cho chúng ta nhiều giá trị trong cuộc sống
16


[Hình 5] – Chia sẻ mang lại cho chúng ta nhiều giá trị trong cuộc sống
- Đối với sự chia sẻ về kiến thức, kỹ năng thì nhất thiết cần phải có sự đánh
giá công bằng của giáo viên. Tránh trường hợp chỉ một nhóm làm việc còn các
nhóm khác chỉ chờ đợi nhận kết quả học tập từ sự chia sẻ thì giáo viên cần phải:
+ Xác nhận đâu là bản kết quả gốc cho từng nhóm.
+ Những nhóm yêu cầu được nhận chia sẻ kết quả học tập đều phải thông
qua giáo viên và làm vào một phiếu học tập riêng (có thể dùng màu sắc khác
nhau để làm phiếu học tập)
+ Những nội dung chia sẻ về mặt kỹ năng, kiến thức được tiến hành sau
hoạt động trải nghiệm và diễn ra trong khoảng thời gian nhất định.
Đây chính là căn cứ để đánh giá kết quả học tập của các nhóm, các cá
nhân.
d. Phân tích
Nếu chúng ta quan niệm bước “Trải nghiệm’’ và bước “chia sẻ” giống như
một bước “tìm kiếm nguyên liệu” cho một “món ăn” thì bước “Phân tích’’ chính
là bước “chế biến các nguyên liệu thành một món ăn hoàn chỉnh”
d.1. Mục tiêu
- Học sinh thảo luận vấn đề trải nghiệm theo các phiếu học tập định hướng.
- Học sinh biết phân tích, tổng hợp và trình bày một vấn đề học tập thành

một sản phẩm học tập hoàn chỉnh theo yêu cầu.
- Học sinh biết trải nghiệm với chủ đề của hoạt động và kỹ năng sống đã
học được.
d.2. Cách thức thực hiện
17


- Đối với bước phân tích, giáo viên có cho các em hoàn thiện ở nhà trong
khoảng thời gian nhất định để các em có thời gian phân tích và hoàn thành các
sản phẩm học tập của mình.
- Giáo viên có thể cung cấp thêm các nguồn tài liệu, các địa chỉ từ Internet
để bổ sung cho sản phẩm học tập của các em.
- Giáo viên cung cấp địa chỉ gmail để học sinh liên lạc và gửi các sản phẩm
học tập khi cần.
- Để quá trình “Phân tích” đạt kết quả cao, giáo viên nên gợi ý cho các
nhóm làm việc theo chu trình sau:
Căn cứ vào trình
độ và năng lực

Nội dung công việc phải tham gia
- Tập trung các phiếu học tập đã ghi chép được khi trải
nghiệm.

Học sinh có năng
lực học tập trung
bình và yếu

- Phân loại thành các nội dung học tập phù hợp.
- Tìm kiếm thêm các thông tin từ SGK và tài liệu tham
khảo.

- Nhập các nội dung văn bản thành các file Word.

Học sinh có năng
lực học tập khá

- Tham gia tìm kiếm các thông tin trên internet để bổ sung
cho sản phẩm học tập.
- Tóm tắt và phân loại các nội dung đã tìm kiếm được

Học sinh có năng
lực học tập tốt

Tóm tắt, phân tích, tổng hợp các thông tin để thành một
sản phẩm hoàn chỉnh.

Học sinh có năng
lực về CNTT

Chuyển các sản phẩm học tập cần trình bày lên Powerpoit
thành dạng các báo cáo hoàn chỉnh.

e. Tổng quát
Nếu như bước “Trải nghiệm” được điễn ra ngoài thực tế thì đến bước “
Tổng quát” thường diễn ra trong phòng học với các trang thiết bị đầy đủ, được
kết nối để các em có thể trình bày những sản phẩm học tập của nhóm.
e.1. Mục tiêu
- Học sinh trình bày được các sản phẩm học tập của mình.
- Nhận xét, đánh giá các sản phẩm học tập của các nhóm khác.
- Đưa ra được các câu hỏi liên quan đến chủ đề học tập/ bài học.
e.2. Cách thức thực hiện

18


- Học sinh là những người trực tiếp trình bày các sản phẩm học tập của
mình, các em được tự do tranh luận, phản biện với các nhóm khác để bảo vệ quan
điểm của nhóm.
- Học sinh là người đóng vai trò “chốt” kiến thức mà các em cho là hợp lí
nhất sau khi đã tranh luận, phản biện.
- Thông qua trình bày báo cáo, tranh luận, phản biện... mà học sinh chủ
động đánh giá kết quả làm việc của các nhóm.
- Giáo viên chỉ đóng vai trò điều tiết, định hướng các hoạt động của học
sinh và trả lời những câu hỏi thắc mắc của các nhóm.
- Giáo viên và học sinh tiến hành thanh lí các hợp đồng đã kí trước đó và
có thể tiến hành thêm các hợp đồng mới.
g. Áp dụng
- Đây là bước mà học sinh biết liên hệ những kết quả và điều học được từ
trải nghiệm với các ví dụ trong cuộc sống thực tế. Bước này thúc đẩy học sinh
suy nghĩ về việc có thể áp dụng những điều học được vào các tình huống khác
như thế nào.
- Đối với một bài học dạy – học theo kiểu truyền thống thường được “kết
thúc” một cách cơ học, thường là trùng với thời gian của các tiết học 45 phút trên
lớp và học sinh chỉ sử dụng những kiến thức học được để làm các bài kiểm tra
trên lớp.
- Nhưng đối với một bài học dạy học bằng hình thức trải nghiệm thực tế
thường không có sự “kết thúc” theo lối cơ học đó mà bài học vẫn tiếp tục diễn ra
đối với các em trong suốt quá trình học tập và áp dụng.
- Chính vì vậy mà mục đích cao nhất của hình thức dạy học trải nghiệm là
học sinh biết sử dụng những kiến thức đã học để áp dụng vào thực tế, từ đó sáng
tạo nên những giá trị mới.
g.1. Mục tiêu

- Học sinh sử dụng những kỹ năng, hiểu biết mới vào cuộc sống thực tế
của mình.
- Học sinh trực tiếp áp dụng những điều học được vào tình huống tương tự
hoặc các tình huống khác vào thực tế.
- Học sinh có thể tự mình tổ chức thực hành kiểm nghiệm ngoài thực tế.
g.2. Cách thức thực hiện
- Tùy thuộc vào từng chủ đề học tập mà giáo viên có thể linh hoạt cho học
sinh áp dụng ngay trong quá trình trải nghiệm hoặc là sau khi đã trải nghiệm
xong.
- Thông thường để đánh giá quá trình học tập của học sinh thông qua hoạt
động học tập trải nghiệm thì giáo viên thường đưa ra các dạng bài tập để các em

19


giải quyết. Các bài tập này thường được bố trí ở mục cuối cùng của tiến trình dạy
học (mục củng cố và vận dụng)
- Các bài tập áp dụng này nên xây dựng theo các tiêu chí sau:
+ Dạng bài tập nhận biết
+ Dạng bài tập vận dụng ở cấp độ thấp
+ Dạng bài tập vận dụng ở cấp độ cao
+ Dạng bài tập phải sử dụng các kỹ năng và năng lực sống để giải quyết
 Qua những gì đã phân tích ở trên ta thấy quy trình dạy học theo hình thức
trải nghiệm này diễn ra theo vòng tròn khép kín, các bước có sự bổ sung và
hỗ trợ cho nhau để đạt được mục tiêu giáo dục đã đề ra.
3. Địa chỉ những chủ đề có thể dạy học bằng hình thức trải nghiệm
ở môn Địa lí 10 – chương trình chuẩn
Số tiết
thực
hiện

3 tiết

Nội dung chủ đề/ bài học

Thời gian
thực hiện
(Tuần)

Tác động của nội lực và ngoại lực đến
địa hình bề mặt Trái Đất.

3 tuần

Địa điểm
thực hiện dự
kiến
Xã
Lâm
Sơn-Ninh
Sơn- NT

2 tiết

Sự phân bố dân cư. Các loại hình quần
cư và đô thị hoá.

2 tuần

2 tiết

Địa lý ngành trồng trọt.

2 tuần

Nha Hố

3 tuần

Khu
công
nghiệp
Quảng Phú –
Ninh Sơn

3 tuần

Chợ
Mỹ

3 tuần

Rừng quốc
gia
Phước
Bình

Địa lý các ngành công nghiệp.
3 tiết

2 tiết

3 tiết

Một số hình thức chủ yếu của tổ chức
lãnh thổ công nghiệp.
Địa lý ngành thương mại.
Môi trường,tài nguyên thiên nhiên và
sự phát triển bền vững.

TP PR-TC

Sông

III. MINH HỌA VỀ MỘT BÀI HỌC BẰNG HÌNH THỨC TRẢI
NGHIỆM THỰC TẾ
BÀI 40 - TIẾT PPCT (47 – 48)
ĐỊA LÍ NGÀNH THƯƠNG MẠI
Ngày soạn: …./…/…..

Ngày dạy:....../......./….
20


1. Mục tiêu của bài học: Sau bài học, học sinh cần nắm được:
a.Về kiến thức
- Trình bày được vai trò của ngành thương mại đối với sự phát triển của
nền kinh tế quốc dân và đối với việc phục vụ đời sống của nhân dân, đặc biệt là
trong nền kinh tế thị trường hiện nay.
- Hiểu được một số khái niệm về thị trường, hàng hóa, tiền tệ
- Hiểu được nét cơ bản của thị trường thế giới và biến động của nó trong

những năm gần đây.
b.Về kĩ năng
- Phân tích các sơ đồ, biểu đồ, bảng số liệu thống kê về hoạt động thương
mại.
c. Về thái độ
- Hình thành được ý thức ham học học, hứng thú trong việc tìm hiểu các
quy luật hoạt động của thị trường.
- Có nhận thức đúng đắn về vai trò của ngành thương mại.
d. Các năng lực chính được hướng tới
- Năng lực khảo sát thực tế.
- Năng lực sử dụng công nghệ thông tin và các thiết bị hỗ trợ trong học tập.
- Năng lực giao tiếp, phỏng vấn.
- Năng lực hợp tác làm việc nhóm trong học tập.
- Năng lực tự học và tự giải quyết vấn đề.
- Năng lực sử dụng số liệu thống kê, biểu đồ, bản đồ..
- Năng lực phân tích và tổng hợp kiến thức..
- Hình thành các kĩ năng sống cho các em: Hợp tác, chia sẻ…
g. Các sản phẩm học tập
Sản phẩm học tập của các nhóm: bản Word, Powerpoit, hình ảnh, clip,
phiếu học tập, tập báo cáo hoàn chỉnh…
2. Phương pháp và các kỹ thuật dạy học
- Hình thức dạy học: Trải nghiệm ngoại thực tế kết hợp với báo cáo tại lớp
học.
- Kỹ thuật dạy học: Dạy học theo hợp đồng.
3. Phương tiện, đồ dùng và dữ liệu dạy học
- Địa điểm học tập trải nghiệm: Chợ Sông Mỹ (TT Tân Sơn - Ninh Sơn)
- Các hợp đồng học tập.
- Phiếu định hướng học tập.
21

- Các địa chỉ webside để tra cứu dữ liệu, địa chỉ gmail của giáo viên và học
sinh.
- Máy tính và máy chiếu có kết nối Internet.
4. Thiết Kế tiến trình dạy học
a. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
* Chuẩn bị của giáo viên
- Máy tính và các phương tiện dạy học có lien quan đến bài học.
- Khảo sát địa điểm thực địa để tiến hành trải ngiệm.
- Những dụng cụ y tế cơ bản.
- Giấy giới thiệu của lãnh đạo nhà trường khi đi thực địa.
- Thư xin ý kiến của PHHS về việc học tập ngoài thực địa [Theo mẫu]

- Hợp đồng học tập [Theo mẫu]

22


- Bản nghiệm thu và thanh lí hợp đồng học tập [Theo mẫu]

- Phiếu học tập định hướng: [ Theo mẫu]
23


24


- Bài tập củng cố và vận dụng thực tiễn [Theo mẫu]
25