Vận dụng phương pháp tích hợp trong dạy học lịch sử việt nam lớp 7 trường THCS, tỉnh hà giang

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban giám hiệu, Ban chủ nhiệm
khoa Lịch sử, Phòng Sau Đại học, các Thầy Cô trong tổ Lí luận và Phương
pháp dạy học bộ môn lịch sử - Khoa Lịch sử, trường Đại học sư phạm Hà Nội
đã tạo điều kiện giúp đỡ Tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn
thành luận văn.
Tôi cũng tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS Nguyễn Văn Ninh, người đã
tận tình hướng dẫn và giúp đỡ Tôi trong suốt cả quá trình làm luận văn.
Cuối cùng Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình, người thân, bạn bè
và lãnh đạo nhà trường, các phòng ban chức năng, đồng nghiệp, Trường
CĐSP Hà Giang đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên Tôi trong suốt quá trình
học tập và hoàn thiện luận văn.
Hà Nội, tháng 10 năm 2017
Tác giả

Lê Thị Liễu


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt
DH
DHLS
DHTH
GV
HS
LS
NXB
PPDH
SGK
TH
THCS

THPT

Viết đầy đủ
Dạy học
Dạy học lịch sử
Dạy học tích hợp
Giáo viên
Học sinh
Lịch sử
Nhà xuất bản
Phương pháp dạy học
Sách giáo khoa
Tích hợp
Trung học cơ sở
Trung học phổ thông


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài............................................................................................1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...............................................................10
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài..............................................11
5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu................................11
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài....................................................12
7. Giả thuyết khoa học.....................................................................................12
8. Đóng góp của luận văn................................................................................12
9. Cấu trúc của luận văn..................................................................................13
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG
PHƯƠNG PHÁP TÍCH HỢP TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM

LỚP 7 TRƯỜNG THCS, TỈNH HÀ GIANG..............................................14
1.1. Cơ sở lí luận............................................................................................14
1.1.1. Các khái niệm cơ bản............................................................................14
1.1.1.1. Khái niệm về tích hợp, dạy học tích hợp và tích hợp trong dạy học
lịch sử..............................................................................................................14
1.1.1.2. Mục tiêu của dạy học tích hợp...........................................................17
1.1.1.3. Các hình thức và mức độ tích hợp trong dạy học...............................18
1.1.1.4. Nguyên tắc thực hiện vận dụng DHTH liên môn trong DH Lịch sử. 22
1.1.1.5. Quy trình thiết kế chủ đề tích hợp......................................................25
1.1.2. Xuất phát điểm của vấn đề....................................................................26
1.1.2.1. Mục tiêu của bộ môn Lịch sử cấp THCS...........................................26
1.1.2.2. Đặc trưng của kiến thức Lịch sử và con đường nhận thức lịch sử.....28
1.1.2.3. Đặc điểm tâm lý và nhận thức của học sinh miền núi nói chung và
học sinh trường THCS tỉnh Hà Giang nói riêng..............................................30


1.1.2.4. Định hướng dạy học tích hợp trong chương trình giáo dục ở Việt Nam
sau năm 2015...................................................................................................34
1.1.2.5. Yêu cầu đổi mới giáo dục và phương pháp dạy học lịch sử ở trường
phổ thông.........................................................................................................36
1.1.3. Vai trò, ý nghĩa của việc vận dụng phương pháp tích hợp trong dạy học
lịch sử ở trường THCS tỉnh Hà Giang............................................................38
1.1.3.1. Vai trò.................................................................................................38
1.1.3.2. Ý nghĩa của việc vận dụng nguyên tắc tích hợp trong dạy học lịch sử
ở trường THCS tỉnh Hà Giang........................................................................39
1.2. Thực trạng việc vận dụng phương pháp tích hợp trong dạy học lịch
sử Việt Nam lớp 7 trường THCS, tỉnh Hà Giang.......................................43
1.2.1. Mục đích điều tra..................................................................................43
1.2.2. Phương pháp điều tra.............................................................................44
1.2.3. Nội dung điều tra khảo sát....................................................................44

1.2.4. Kết quả điều tra khảo sát......................................................................45
Chương 2. THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP
LIÊN MÔN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 7 TRƯỜNG
THCS, TỈNH HÀ GIANG............................................................................57
2.1. Vị trí, mục tiêu và nội dung cơ bản của chương trình lịch sử Việt
Nam từ thế kỉ X đến giữa thế kỉ XIX trong SGK lớp 7 ở trường THCS 58
2.1.1. Vị trí.......................................................................................................58
2.1.2. Mục tiêu.................................................................................................58
2.1.3. Nội dung cơ bản của Lịch sử Việt Nam (từ thế kỉ X đến giữa thế kỉ XIX)
ở trường THCS................................................................................................58
2.2. Những yêu cầu khi vận dụng tích hợp liên môn trong thiết kế và tổ
chức dạy học LSVN lớp 7 trường THCS, tỉnh Hà Giang..........................60
2.2.1. Vận dụng tích hợp liên môn phải đáp ứng mục tiêu dạy học................61
2.2.2. Về mặt nội dung, vận dụng tích hợp liên môn phải giúp học sinh nắm
vững kiến thức cơ bản, trọng tâm....................................................................61


2.2.3. Vận dụng tích hợp liên môn phải đảm bảo “tính vừa sức” và phù hợp
với HS THCS miền núi Hà Giang...................................................................62
2.2.4. Vận dụng TH liên môn cần phát huy tính tích cực, độc lập nhận thức và
chú ý đến hứng thú của HS, năng lực và kinh nghiệm sư phạm của GV........62
2.2.5. Vận dụng tích hợp liên môn cần kết hợp với các phương pháp, phương
tiện dạy học và cách dạy học khác nhau.........................................................63
2.3. Thiết kế và tổ chức một số chủ đề tích hợp liên môn trong dạy học
LSVN lớp 7 trường THCS, tỉnh Hà Giang.................................................64
2.3.1. Thiết kế và tổ chức các chủ đề tích hợp liên môn trong dạy học lịch sử
Việt Nam lớp 7 THCS, tỉnh Hà Giang.............................................................66
2.3.1.1. Các chủ đề và các loại kiến thức liên môn có thể sử dụng để tích hợp
trong dạy học LSVN từ thế kỉ X đến giữa thế kỉ XIX....................................66
2.3.1.2. Thiết kế và tổ chức chủ đề..................................................................77

2.3.2. Thiết kế và tổ chức chủ đề tích hợp liên môn trong dạy học lịch sử địa
phương cho HS lớp 7 THCS, tỉnh Hà Giang.................................................102
2.3.2.1. Khái quát chương trình LSĐP THCS tỉnh Hà Giang.......................103
2.3.2.2. Thiết kế và tổ chức chủ đề................................................................107
2.4. Thực nghiệm sư phạm..........................................................................127
2.4.1. Mục đích thực nghiệm.........................................................................127
2.4.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm......................................................127
2.4.3. Nội dung và phương pháp tiến hành...................................................127
2.4.4. Kết quả thực nghiệm............................................................................129
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.....................................................................132
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................135
PHỤ LỤC


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay, sự phát triển kinh tế xã hội
của Việt Nam với những ảnh hưởng của xã hội tri thức và toàn cầu hóa đang
tạo ra những cơ hội nhưng đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu mới đối với
giáo dục trong việc đào tạo đội ngũ lao động. Mặt khác thị trường lao động
luôn đòi hỏi ngày càng cao ở đội ngũ lao động về năng lực hành động, khả
năng sáng tạo, linh hoạt, tính trách nhiệm, năng lực cộng tác làm việc, khả
năng giải quyết các vấn đề phức hợp trong những tình huống thay đổi, khả
năng học tập suốt đời....Từ thực tế đó, đã đặt ra yêu cầu cho Giáo dục và Đào
tạo là phải đổi mới dạy học, thay vì chú trọng việc truyền thụ hệ thống tri thức
khoa học đã được quy định bằng việc dạy học định hướng phát triển năng lực
cho học sinh, đặc biệt là năng lực vận dụng tri thức vào giải quyết các tình
huống thực tiễn.
Dạy học tích hợp là một định hướng mang tính đột phá để đổi mới căn
bản và toàn diện về nội dung và phương pháp dạy học. Dạy học tích hợp giúp

người học kết hợp tri thức của các môn học, các bài học, phân môn cụ thể trong
chương trình học tập theo nhiều cách khác nhau vì thế việc nắm vững kiến thức
sẽ sâu sắc, hệ thống và bền vững. Hơn nữa dạy học tích hợp còn là một xu thế
trong dạy học hiện đại của nhiều nước phát triển và là một trong những xu
hướng đổi mới sách giáo khoa phổ thông của việt Nam sau năm 2015.
Cùng với các môn khoa học khác trong nhà trường phổ thông, bộ môn
Lịch sử có vai trò, vị trí quan trọng trong giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực,
đáp ứng yêu cầu thực tiễn xã hội. Đặc biệt bộ môn có ý nghĩa giáo dục tư
tưởng, tình cảm, đạo đức, “giúp cho học sinh có được những kiến thức cơ
bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới, hình thành ở học sinh thế
giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, truyền thống dân
tộc, cách mạng, bồi dưỡng các chức năng tư duy, hành động, thái độ ứng xử
trong đời sống xã hội”.[6; tr. 5].
1


Hà Giang là một tỉnh miền núi, tập trung nhiều đồng bào dân tộc thiểu số
sinh sống. Trong tiến trình lịch sử dân tộc, nơi đây có vị trí địa chính trị trọng
yếu, ví như “phên dậu” phía Bắc Tổ quốc. Vì vậy, tăng cường giáo dục lịch sử
Việt Nam cho học sinh trung học phổ thông nói chung, học sinh trung học cơ sở
tỉnh Hà Giang nói riêng là vấn đề cần được quan tâm hơn bao giờ hết. Chính vì
thế, nhiệm vụ giáo dục lịch sử cần gắn liền với giáo dục thế hệ trẻ hiểu về lịch
sử quê hương, đất nước, biết trân trọng những giá trị truyền thống và rút ra
những bài học trong cuộc sống hôm nay; gắn liền với thực hiện mục tiêu chiến
lược quốc gia về bảo vệ biên cương Tổ quốc, đây là nhiệm vụ rất cấp thiết và
mang ý nghĩa thực tiễn sâu sắc.
Hiện nay, tại các tỉnh miền núi nước ta, trong đó có Hà Giang, vấn đề
đổi mới phương pháp dạy học lịch sử theo hướng tích hợp ở phổ thông đã
được áp dụng, song hiệu quả vẫn còn thấp, bộc lộ nhiều bất cập, khó khăn.
Những hạn chế này là do không nắm vững kiến thức khoa học lịch sử và

phương pháp dạy học bộ môn. Khi thực hiện chương trình, sách giáo khoa
một số giáo viên còn lúng túng. Các bài học lịch sử vẫn được tiến hành theo
lối mòn cũ, thầy đọc, trò chép lại những điều trong sách giáo khoa. Các
phương pháp và hình thức tiến hành bài học ít được đầu tư thời gian nên bài
giảng không phát huy được tính sáng tạo, chủ động và hứng thú học tập của
học sinh. Đa số học sinh vẫn học tập thụ động, không nắm được mối quan hệ
giữa các tri thức thuộc lĩnh vực đời sống xã hội với các tri thức khoa học.
Điều này đã tác động lớn tới hiệu quả dạy học bộ môn.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn vấn đề: “Vận dụng
phương pháp tích hợp trong dạy học lịch sử Việt Nam lớp 7 trường THCS,
tỉnh Hà Giang” làm đề tài luận văn thạc sĩ.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Vấn đề tích hợp và vận dụng phương pháp tích hợp trong dạy học nói
chung và dạy học lịch sử nói riêng đã được đề cập đến trong các công trình
giáo dục học và giáo dục lịch sử trong và ngoài nước. Ở những góc độ tiếp
2


cận khác nhau, đã có nhiều nhà nghiên cứu, nhà giáo dục quan tâm đến vấn đề
này và có nhiều công trình nghiên cứu đã được công bố. Trong quá trình tìm
hiểu, chúng tôi có tiếp cận một số tài liệu, chúng tôi xin điểm qua các công
trình nghiên cứu sau đây:
2.1. Tài liệu nước ngoài
* Tài liệu giáo dục học – tâm lí học
Các nhà giáo dục đã vận dụng lý thuyết tích hợp vào dạy học, trở thành
một quan điểm lí luận dạy học phổ biến, một trào lưu sư phạm của thế giới
hiện nay. Trên thế giới có nhiều tác giả đã nghiên cứ về dạy học tích hợp.
Nhà giáo dục học I. A. Ilina, trong cuốn “Giáo dục học”, tập II (NXB
Giáo dục, Hà Nôi, 1973), đã đề cập đến lí luận chung về giáo dục, các xu thế
phát triển của giáo dục hiện đại, cũng như các phương pháp dạy học tích cực.

Trong đó, theo tác giả: “Ngày nay không có một khoa học nào được giảng dạy
lại không sử dụng các số liệu của khoa học khác? Những sự kiện, những ví dụ
lấy từ trong cuộc sống hàng ngày và từ các lĩnh vực tri thức khác nhau.” [33;
tr. 245]. Như vậy, tác giả đã đề cập đến mối quan hệ qua lại giữa các môn học
trong nhà trường và thấy được sự cần thiết phải tạo lên mối quan hệ đó.
Cùng quan điểm trên, N. V. Savin, trong cuốn “Giáo dục học”, tập I,
NXB Giáo dục, Hà Nôi, 1983, cũng đề cập đến mối quan hệ giữa các tri thức tự
nhiên và xã hội “Nền học vấn ở phổ thông phải phản ánh đầy đủ và chính xác
nhất kiến thức khoa học và thực tiễn của nhân loại và nó thực sự toàn diện. Ở
đó kết hợp một cách hữu cơ các tri thức về tự nhiên, xã hội và tư duy con người
đã đạt đến sự hài hòa về học vấn, về nhân văn và về tự nhiên” [56; tr. 11].
Tác giả M. N. Iacôplep rất coi trọng mối quan hệ giữa các môn học, vì
vậy trong cuốn “Phương pháp và kĩ thuật lên lớp ở trường phổ thông”, tập I
(NXB Giáo dục, 1975), tác giả đưa ra quan điểm để giúp học sinh có được
những kiến thức của nhiều môn học thì giữa các giáo viên của những bộ môn
khác nhau trong nhà trường cũng phải có mối liên hệ “Giữ vai trò to lớn về
mặt này là hệ thống liên hệ hữu cơ giữa các giáo viên khác nhau – Tức là mối
3


liên hệ giữa các bộ môn” [34; tr. 35]. Như vậy, theo tác gải giữa các môn học
có mối liên hệ mật thiết, hơn nữa là quan hệ giữa các giáo viên của những bộ
môn khác nhau trong nhà trường.
Cuốn sách “Lí luận dạy học hiện đại” của GS Bend Meier và TS
Nguyễn Văn Cường (2009), do trường ĐHSP Hà Nội và Đại học Potsdam
(Cộng hòa Liên bang Đức), bên cạnh việc trình bày những vấn đề lí luận dạy
học, kĩ thuật, lí thuyết giáo dục…Các tác giả đã đưa ra đề xuất về việc tích
hợp, xây dựng chủ đề dạy học phức hợp vận dụng trong dạy học theo tình
huống [17].
M. Alêcxêep trong cuốn “Phát triển tư duy học sinh” cũng bàn đến

vấn đề logic trong quá trình dạy học, ông viết “Bất cứ một yếu tố nào trong
hệ thống tri thức ở nhà trường bao giờ cũng đòi hỏi HS phải biết một yếu tố
tri thức khác thì mới hiểu được, mặt khác nó lại là cơ sở để hiểu một yếu tố
tri thức khác nữa…Toàn bộ hệ thống tri thức học tập trong nhà trường đều có
mối liên hệ móc xích như vậy, giữa các yếu tố của mình. Trong việc giảng dạy
nhất thiết phải tính đến mỗi liên hệ này” [1; Tr.19]. Tác giả cho thấy tính
logic, và mối liên hệ giữa hệ thống tri thức giữa các môn học trong nhà
trường. Với mối liên hệ đó, theo tác giả để đạt hiệu quả trong dạy học, đòi hỏi
giáo viên đặc biệt chú ý đến mối liên hệ giữa các kiến thức để phát huy tác
dụng làm rõ, hỗ trợ bổ sung cho nhau.
Đặc biệt phải kể đến Xavier Roegiers, ông cùng các cộng sự của mình
đã viết cuốn sách được dịch ra tiếng việt “Khoa sư phạm tích hợp hay làm thế
nào để phát triển các năng lực ở nhà trường”. Trong cuốn sách này, tác giả
đã phân tích những căn cứ để dẫn tới việc tích hợp trong dạy học, từ lí thuyết
về các quá trình học tập, lí thuyết về quá trình dạy học, cách xây dựng theo
quan điểm tiếp cận tích hợp trong giáo dục tới khái niệm tích hợp; ảnh hưởng
của cách tiếp cận này tới việc xây dựng chương trình giáo dục, tới thiết kế mô
hình sách giáo khoa và việc đánh giá kết quả học tập của học sinh. Ông cho
rằng tích hợp là một quan điểm lí luận dạy học “Tích hợp có nghĩa là sự hợp
4


nhất, sự kết hợp, sự hòa hợp…”, tác giả cũng khẳng định việc dạy học tích
hợp là hết sức cần thiết vì vậy phải “cố gắng dạy học sinh biết sử dụng kiến
thức của mình vào những tình huống có ý nghĩa…Để làm được như vậy, họ
phải tích hợp những điều đã học được”[70; tr. 10 – 12]. Theo tác giả, tích hợp
môn học có những mức độ khác nhau từ đơn giản đến phức tạp, từ thấp đến
cao, có thể tập hợp thành bốn loại chính là: tích hợp trong nội bộ môn học,
tích hợp đa môn, tích hợp liên môn và tích hợp xuyên môn. Trong đó ông
nhấn mạnh: trong đời sống hiện đại, giáo dục cần hướng đến dạy học tích hợp

liên môn và xuyên môn để phát triển năng lực người học. Ông cũng là người
đưa ra quan điểm giáo dục nhà trường phải chuyển từ đơn thuần dạy kiến thức
sang phát triển ở HS cá năng lực hành động, xem năng lực là khái niệm cơ sở
của khoa sư phạm tích hợp. Quan điểm và tư tưởng của Xavier đã có một tầm
ảnh hưởng mạnh mẽ đến việc xây dựng chương trình của nhiều quốc gai trên
thế giới như Anh, Úc… và hiện nay là Việt Nam.
* Tài liệu giáo dục lịch sử
Tiến sĩ khoa học giáo dục Xô viết (trước đây) N. G. Đairri trong cuốn
“Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào” (NXB Giáo dục, Hà Nội, 1973), đã
trình bày về vấn đề chuẩn bị một giờ học hiệu quả với những yêu cầu của nó
và cách thức tổ chức một giờ dạy hiệu quả. Trong đó, để có một giờ dạy hiệu
quả, nâng cao hoạt động nhận thức của học sinh, tác giả nhấn mạnh đến “Tính
đa dạng của các nguồn kiến thức” và “phải sử dụng không ngừng và có hệt
hống tất cả các mọi nguồn tư liệu muôn hình, muôn vẻ” [23; tr. 76]. Tác giả
đã cho thấy tầm quan trọng của việc sử dụng các nguồn kiến thức, tài liệu
khác nhau để chuẩn bị một giờ học lịch sử bởi kiến thức lịch sử là đa dạng và
thể hiện trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội.
Trong cuốn sách “Lịch sử là gì?”, tác giả N.A.E - Rô – Phê – Ép khi
trình bày về sự phát triển của khoa học lịch đã đề cập đến những vấn đề của các
khoa học lân cận có liên quan đến khoa học lịch sử như vấn đề lịch sử xã hội,
vấn đề về văn hóa, tư tưởng, triết học. Ông khẳng định: “Không có bộ môn khoa
5


học nào có thể phát triển một cách đơn độc”. Tác giả nêu rõ mối quan hệ chặt
chẽ giữa lịch sử với các khoa học nghiên cứu xã hội như xã hội học, dân tộc học,
tâm lý xã hội. [55; tr. 147].
2.2. Tài liệu trong nước
* Tài liệu tâm lý học - giáo dục học
Cuốn “Giáo dục học” tập I, của tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt

(NXB Giáo dục, Hà Nội, 1987), đã đề cập đến những vấn đề cơ bản về lí luận
dạy học và có đưa ra phương hướng hoàn thiện nội dung dạy học, đó là phải
chú ý “Tăng cường mối liên hệ giữa các môn học” bởi vì “Các môn học này
có mối liên hệ qua lại với nhau rất mật thiết. Nhờ đó các em có được thuận
lợi để hình thành được bức tranh hoàn chỉnh về thế giới, phát triển các mặt
về trí tuệ, đạo đức, thể chất… một cách hòa hòa” [26; tr. 222]. Như vậy hai
tác giả đã khẳng định vai trò của việc liên kết kiến thức giữa các môn học
khác nhau, để phát triển và giáo dục toàn diện học sinh.
Tác giả Thái Duy Tuyên trong cuốn “Những vấn đề cơ bản giáo dục
hiện đại” (NXB Giáo dục, 1998), đã trình bày về lí luận của giáo dục hiện đại
với các nội dung về quá trình dạy học, bản chất quá trình dạy học, phương
pháp, kĩ thuật… Những vấn đề cấp thiết đặt ra cho giáo dục hiện đại… Trong
đó ở chương X – Nội dung dạy học, tác giả khẳng định “Tích hợp trở thành
xu thế chủ yếu trong việc sắp xếp kiến thức” [66; tr. 186].
Tác giả Đặng Thành Hưng cho rằng “Trong khoa học giáo dục còn có
những bộ môn, chuyên ngành, liên môn lấy những quan hệ qua lại làm đối
tượng” [32; tr. 15].
Theo tác giả Nguyễn Quang Vinh, về phương diện dạy học, dạy học theo
quan điểm liên môn có 3 mức độ: “Ở mức độ thấp, giáo viên nhắc lại tài liệu,
sự kiện, kỹ năng các môn có liên quan, cao hơn đòi hỏi học sinh nhớ lại và vận
dụng kiến thức đã học của các môn học khác, và cao nhất đòi hỏi học sinh phải
độc lập giải quyết các bài toán nhận thức bằng vốn kiến thức đã biết, huy động
các môn có liên quan theo phương pháp nghiên cứu”.[69; tr. 15 - 16].
6


Như vậy, các quan điểm cũng như lí luận của các nhà giáo dục học
trong nước đều nêu cao vai trò và ý nghĩa của phương pháp tích hợp, đặc biệt
là vận dụng nguyên tắc liên môn trong dạy học
* Tài liệu giáo dục lịch sử

Trong cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử”, của tác giả Phan Ngọc
Liên và Trần Văn Trị chủ biên, (NXB Giáo dục, 2000), đã đề cập đến hệ
thống các phương pháp dạy học lịch sử ở phổ và nêu rõ yêu cầu đổi mới dạy
học. Các tác giả khẳng định dạy học liên môn là một trong những nguyên tắc
quan trọng của dạy học ở trường phổ thông nói chung, môn lịch sử nói riêng.
Nguyên tắc liên môn được chú trọng nhiều bởi nó giúp làm cho kiến thức các
môn học bổ sung cho nhau, hiểu sâu sắc hơn các sự kiện đang học. “Việc dạy
học theo nguyên tắc liên môn đòi hỏi giáo viên lịch sử không chỉ có kiến
thức vững chắc về bộ môn mà còn phải nắm vững nội dung, chương trình
các môn học được giảng dạy ở trường phổ thông, trước hết là Văn học,
Địa lý, giáo dục công dân. Học sinh có vai trò tích cực, chủ động trong
việc học tập theo nguyên tắc liên môn, vì ở đây các em huy động những
kiến thức đã học để hiểu sâu sắc, toàn diện một sự kiện. Các em được ôn
tập, củng cố, tổng hợp các kiến thức ở mức cao hơn và biết vận dụng thông
minh trong học tập” [41; tr. 159 – 160].
Cuốn “Phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở
trường THCS” của GS. Phan Ngọc Liên – PGS. Trịnh Đình Tùng (chủ
biên), (NXB Giáo dục, 1998), cũng nói đến sự cần thiết của việc sử dụng các
nguồn tài liệu của các bộ môn khác trong quá trình dạy và học lịch sử “Trong
học tập lịch sử, học sinh phải tiến hành nhiều biện pháp sư phạm để cụ thể hóa
thời gian, địa điểm, diễn biến của sự kiện xảy ra trong quá khứ với nhiều
nguồn tư liệu khác nhau (tài liệu lịch sử, văn học, tài liệu địa phương, hiện vật,
tài liệu truyền miệng)” [40; tr. 81].
Tác giả Đỗ Hồng Thái trong “Tài liệu hướng dẫn dạy học tích hợp
trong dạy học lịch sử ở trường THPT” đã đưa ra các biện pháp tích hợp lịch
7


sử với các bộ môn khác nhất là văn học và địa lý, đồng thời tích hợp lịch sử
theo các chủ đề khác nhau [59].

Trong cuốn “Dạy học tích hợp phát triển năng lực học sinh, Quyển 2,
khoa học xã hội”, ĐHSP Hà Nội đã đề cập đến những cơ sở cho việc đào tạo
tích hợp từ lý luận đến thực tiễn, đồng thời cũng đưa ra những phương pháp
tích hợp theo những định hướng khác nhau, đặc biệt là minh họa thiết kế và tổ
chức một số chủ đề tích hợp liên môn trong chương trình LS phổ thông. [24].
Ngoài ra, quan điểm dạy học tích hợp đặc biệt là dạy học liên môn
trong dạy học lịch sử còn được đề cập đến qua các bài viết trong các tạp chí,
nghiên cứu lịch sử, thông tin khoa học giáo dục…
Trong cuốn “Một số chuyên đề phương pháp dạy học lịch sử” (2002),
Tiến sĩ Nguyễn Anh Dũng có bài viết “Tích hợp kiến thức các bộ môn khoa
học xã hội trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông”. Theo TS. Dũng xây
dựng môn học tích hợp đã, đang và sẽ là vấn đề được giáo dục thế giới cũng
như nước ta quan tâm. Bài viết trình bày lịch sử thử nghiệm tích hợp trong
dạy học trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Và tác giả khẳng định “Việc tích
hợp kiến thức các môn học, chủ yếu về khoa học xã hội, đem lại nhiều kết
quả: Tiết kiệm thời gian dạy học, củng cố và phát triển kiến thức lịch sử, phát
huy tính tích cực, năng động của học sinh và gây hứng học tập. Do đó, chất
lượng dạy học bộ môn được nâng lên” [42; tr. 123]. Tuy chỉ khái quát về xu
hướng tích hợp liên môn trong dạy học lịch sử mà không đề cập đến tích hợp
lịch sử theo chủ đề nhưng bài viết đã nhấn mạnh xu hướng tích hợp ngày càng
phổ biến ở trong nước và thế giới và hiệu quả to lớn khi dạy học tích hợp.
Một số tác giả, nhóm tác giả có đi sâu vào việc đưa ra quy trình thiết kế
và xây dựng các chủ đề dạy học tích hợp trong dạy học như: công trình
nghiên cứu của Nguyễn Trọng Đức “Xây dựng và thủ nghiệm một số chủ đề
tích hợp liên môn lịch sử và đại lí ở trường THCS”, cuốn sách “Dạy học tích
hợp phát triển năng lực học sinh, quyển 2 – Khoa học xã hội” và Tài liệu tập
huấn “Dạy học tích hợp ở trường trung học cơ sở, trung học phổ thông” của
8

Bộ GD – ĐT phát hành. Trong đó, các tác giả có đưa ra quy trình thiết kế và
tổ chức dạy học tích hợp, đồng thời cũng có đưa ra cách đánh giá trong dạy
học tích hợp. Bên cạnh đó các tác giả có xây dựng mẫu một số ví dụ về các
chủ đề dạy học tích hợp.
Tác giả Nguyễn Minh Phương, Cao Thị Thặng “Xu thế tích hợp trong
nhà trường phổ thông”, “Vận dụng quan điểm tích hợp trong việc phát triển
chương trình giáo dục Việt Nam giai đoạn sau 2015” của tác giả Cao Thị
Thặng, “Đổi mới chương trình phổ thông sau 2015” tác giả Nguyễn Anh
Dũng và tại hội thảo “Dạy học tích hợp- dạy học phân hóa trong chương
trình giáo dục phổ thông sau năm 2015” do Bộ GD – ĐT tổ chức…Các tác
giả và chủ nhiệm công trình đều khẳng định vai trò và ý nghĩa của dạy học
tích hợp đối với việc đổi mới dạy học của nước ta hiện nay, các tác giả cũng
lấy ví dụ thực tế ở nhiều quốc gia đã áp dụng hình thức dạy học này ở nhiều
cấp học khác nhau.
Các bài viết của các tác giả Trần Văn Cường “Vận dụng nguyên tắc
liên môn trong dạy học lịch sử ở trường THPT” (trên tạp chí nghiên cứu giáo
dục số 7/1997), Trần Viết Thụ “Vận dụng nguyên tắc liên môn khi dạy học
các vấn đề văn hóa trong sách giáo khoa lịch sử THPT” (trên tạp chí nghiên
cứu giáo dục số 12/1997). Mỗi bài viết trên đây dù có đề cập đến những vấn
đề khác nhau nhưng đều khẳng định sự cần thiết cũng như nêu được vai trò và
ý nghĩa của phương pháp tích hợp trong việc nâng cao hiệu quả bài học cũng
như chất lượng bộ môn.
Vấn đề này cũng được sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh của
khoa lịch sử trường ĐHSP Hà Nội lựa chọn làm đề tài nghiên cứu như: Phạm
Văn Thiện: “Sử dụng kiến thức văn học, địa lý, chính trị trong giờ học lịch sử
ở THPT theo nguyên tắc liên môn”, luận văn thạc sỹ khoa học lịch sử năm
1989. Trần Viết Thụ “Giảng dạy những nội dung văn hóa trong quá trình lịch
sử dân tộc ở trường THPT”, luận án tiến sỹ khoa học lịch sử năm 1997.
Nguyễn Thị Huyền Anh “ Sử dụng phương pháp tích hợp trong dạy học lịch
9

sử Việt Nam từ năm 1945-1975, lớp 12 THPT”, khóa luận tốt nghiệp năm
2016. Cùng với một số sáng kiến kinh nghiệm về sử dụng quan điểm tích hợp
và vận dụng nguyên tắc liên môn vào giảng dạy lịch sử…
Tuy nhiên chưa có công trình nào đi nghiên cứu sâu việc vận dụng
phương pháp dạy học tích hợp trong dạy học lịch sử lớp 7 cho học sinh trên
địa bàn tỉnh Hà Giang. Trong khi đó đổi việc vận dụng pháp tích hợp, nhất là
dạy học tích hợp liên môn trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói
riêng của giáo viên miền núi, cụ thể ở Hà Giang còn gặp nhiều khó khăn, nhất
là việc phân biệt giữa các mức độ và hình thức tích hợp, vận dụng tích hợp
như thế nào cho phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh mà lại nâng cao
chất lượng dạy học…
Kế thừa, tiếp thu những thành tựu nghiên cứu của các tác giả, chúng tôi
xây dựng và đề xuất những biện pháp vận dụng tích hợp liên môn trong dạy
học lịch sử ở trường THCS tỉnh Hà Giang. Chính vì vậy tác giả đã chọn đề tài
nghiên cứu “Vận dụng phương pháp tích hợp trong dạy học lịch sử Việt
Nam lớp 7 trường THCS, tỉnh Hà Giang”.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Quá trình vận dụng phương pháp tích hợp trong dạy học LSVN lớp 7
trường THSC, tỉnh Hà Giang.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Đề tài tập trung tìm hiểu lý luận về phương pháp tích hợp trong dạy
học nói chung, dạy học lịch sử nói riêng. Từ đó đề xuất một số biện pháp vận
dụng phương pháp tích hợp trong dạy học lịch sử Việt Nam lớp 7 trường
THCS, tỉnh Hà Giang.
- Về địa bàn khảo sát: Đề tài tiến hành điều tra giáo viên, học sinh tại
một số trường THCS tỉnh Hà Giang.
- Thực nghiệp sư phạm thông qua bài học nội khóa nghiên cứu kiến

thức mới phần lịch sử Việt Nam lớp 7.
10


4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
4.1. Mục đích
Trên cơ sở khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc vận dụng phương pháp
tích hợp trong dạy học lịch sử Việt Nam lớp 7 trường THCS, tỉnh Hà Giang,
đề tài xác định những nội dung bài học có thể vận dụng hình thức tích hợp
liên môn và đề xuất các biện pháp tích hợp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả
bài học.
4.2. Nhiệm vụ
Đề tài thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Tìm hiểu cơ sở lí luận về phương pháp tích hợp trong dạy học nói
chung và dạy học lịch sử nói riêng.
- Khảo sát, điều tra thực tiễn việc vận dụng phương pháp tích hợp trong
dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 7 trường THSC, tỉnh Hà Giang.
- Tìm hiểu chương trình, sách giáo khoa lịch sử lớp 7 phần lịch sử Việt
Nam để xác định những nội dung có thể vận dụng phương pháp tích hợp trong
dạy học.
- Vận dụng thiết kế và tổ chức dạy học phần lịch sử Việt Nam lớp 7
trường THSC, tỉnh Hà Giang theo quan điểm tích hợp.
- Thực nghiệm để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của đề tài nghiên
cứu, rút ra kết luận và kiến nghị.
5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở phương pháp luận
Dựa trên cơ sở lí luận của chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, các quan điểm đường lối của Đảng và Nhà nước ta về giáo dục và giáo
dục lịch sử.
5.2. Phương pháp nghiên cứu

- Nghiên cứu các văn bản, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước, Bộ GDĐT về vấn đề Giáo dục – đào tạo.

11


- Phân tích, tổng hợp các công trình nghiên cứu về Tâm lý học, Giáo
dục học, giáo dục lịch sử và lịch sử có liên quan đến đề tài.
- Nghiên cứu nội dung, chương trình sách giáo khoa lịch sử lớp 7, phần
Lịch sử Việt Nam (từ thế kỉ X đến giữa thế kỉ XIX), để xác định những nội
dung có thể vận dụng tích hợp.
- Điều tra thực tiễn việc vận dụng phương pháp tích hợp trong dạy học
Lịch sử việt Nam lớp 7 THSC, tỉnh Hà Giang thông qua các hình thức như dự
giờ, phiếu điều tra.
- Soạn bài và tiến hành thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính khả thi
của đề tài
- Sử dụng công thức toán học để xử lý các số liệu thu thập được trong
điều tra và thực nghiệm sư phạm.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
6.1. Ý nghĩa khoa học
Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần làm phong phú thêm lý luận
dạy học bộ môn về việc vận dụng phương pháp tích hợp trong dạy học lịch sử
nói chung và dạy học lịch sử Việt Nam lớp 7 THCS nói riêng.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ giúp bản thân và đồng nghiệp ở các
trường THCS, tỉnh Hà Giang có thể vận dụng phương pháp tích hợp trong dạy
học lịch sử nhằm nâng cao hiệu quả bài học, góp phần đổi mới dạy học Lịch sử.
7. Giả thuyết khoa học
Thực tế dạy học lịch sử ở các trường THCS tỉnh Hà Giang hiện nay,
giáo viên ít hoặcc còn hạn chế trong việc vận dụng phương pháp tích hợp để
dạy học lịch sử. Nếu vận dụng tích hợp một cách hợp lý, nhuần nhuyễn trong

dạy học lịch sử theo các hướng mà luận văn đưa ra sẽ góp phần nâng cao hiệu
quả dạy học bộ môn ở các trường THCS, tỉnh Hà Giang.
8. Đóng góp của luận văn
- Tiếp tục khẳng định vai trò của việc vận dụng phương pháp tích hợp
trong dạy học lịch sử nói chung và dạy học lịch sử Việt Nam lớp 7 THCS,
tỉnh Hà Giang nói riêng.
12


- Phản ánh thực trạng của việc vận dụng phương pháp tích hợp trong
dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 7 trường THCS, tỉnh Hà Giang.
- Xác định nội dung kiến thức cần khai thác để vận dụng phương pháp
tích hợp vào dạy học lịch sử Việt Nam lớp 7 THCS.
- Đề xuất một số biện pháp sư phạm để vận dụng phương pháp tích hợp
trong dạy học LSVN lớp 7 trường THSC, tỉnh Hà Giang.
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung của luận
văn gồm 2 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vận dụng phương pháp
tích hợp trong dạy học LSVN lớp 7 trường THSC, tỉnh Hà Giang
Chương 2: Thiết kế và tổ chức một số chủ đề tích hợp liên môn trong
dạy học LSVN lớp 7 trường THSC, tỉnh Hà Giang.

13


Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG
PHƯƠNG PHÁP TÍCH HỢP TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM
LỚP 7 TRƯỜNG THCS, TỈNH HÀ GIANG
1.1. Cơ sở lí luận

1.1.1. Các khái niệm cơ bản
1.1.1.1. Khái niệm về tích hợp, dạy học tích hợp và tích hợp trong dạy học
lịch sử
a, Tích hợp
Tích hợp là một tư tưởng sư phạm đã trở thành xu hướng chung của
nhiều nước trên thế giới có nền giáo dục tiên tiến. Quan điểm dạy học này
được nghiên cứu và được sử dụng để xây dựng chương trình, biên soạn sách
giáo khoa phổ thông ở nước ta những năm gần đây. Có rất nhiều những quan
niệm khác nhau về tích hợp.
Tích hợp (Tiếng Anh, tiếng Đức, tiếng Pháp là: Integration) có nguồn
gốc từ tiếng Latinh với nghĩa: xác lập cái chung, cái toàn thể, cái thống nhất
trên cơ sở những bộ phận riêng lẻ.
Trong từ điển Tiếng Việt tích hợp là từ được ghép từ hai từ tích và hợp.
Tích: (danh từ) là kết quả của phép nhân; (động từ): Dồn góp từng ít cho
thành số lượng đáng kể. [68; tr. 981]. Hợp: (danh từ) tập hợp mọi phần tử của
các tập hợp khác; (động từ): gộp chung ; (tính từ): không mâu thuẫn, đúng với
đòi hỏi. [68; tr. 465]. Theo đó thì “Tích hợp là sự lắp ráp, nối kết các thành
phần của một hệ thống theo quan điểm tạo nên một hệ thống toàn bộ”. [68; tr.
981]. Thế nên, tích hợp có thể hiểu là sự kết hợp, sự hợp nhất, sự hòa nhập
các bộ phận, các phần tử khác nhau thành một thể thống nhất.
Trong lĩnh vực giáo dục, khái niệm tích hợp xuất hiện từ thời kỳ Khai
sáng (thế kỉ XVIII) dùng để chỉ một quan niệm giáo dục toàn diện con người,
chống lại hiện tượng làm cho con người phát triển thiếu hài hòa, cân đối.
Trong dạy học các bộ môn, tích hợp được hiểu là sự kết hợp, tổ hợp các nội

14


dung từ các môn học, lĩnh vực học tập khác nhau thành một “môn học”
mới. Ví dụ môn khoa học (science) được hình thành từ sự tổ hợp, kết hợp

của các môn thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên: Vật lý, Hóa học, Sinh học;
môn Nghiên cứu xã hội được hình thành từ sự tổ hợp, kết hợp của các môn
thuộc khoa học xã hội: Lịch sử, Địa lí, Xã hội học…
Tích hợp có nghĩa là là sự hợp nhất, sự hòa nhập, sự kết hợp, sự lồng
ghép. Nội hàm khoa học khái niệm tích hợp có thể hiểu một cách khái quát là
sự hợp nhất hay nhất thể hóa các bộ phận khác nhau để đưa tới một đối tượng
mới như là một thể thống nhất trên những nét bản chất nhất của các thành
phần đối tượng, chứ không phải là phép cộng giản đơn những thuộc tính của
các thành phần ấy. Tích hợp có hai tính chất cơ bản, liên hệ mật thiết với
nhau, quy định lẫn nhau, đó là tính liên kết và tính toàn vẹn.
b, Dạy học tích hợp
Hiện nay, trên thế giới và ngay tại Việt Nam, DHTH đã trở thành một
trào lưu sư phạm hiện đại. Khái niệm dạy học tích hợp cũng có nhiều quan
niệm. Trong quá trình nghiên cứu kinh nghiệm giáo dục thế giới, một số quan
niệm về dạy học tích hợp đã được đưa ra ở Việt Nam.
Trong Hội nghị phối hợp của UNESCO tổ chức tại Paris năm 1972 đã
quan tâm đến vấn đề DHTH. DHTH các bộ môn khoa học được định nghĩa là:
“Một cách trình bày các khái niệm và nguyên lý khoa học cho phép diễn đạt
sự thống nhất cơ bản của tư tưởng khoa học, tránh nhấn quá mạnh hoặc quá
sớm sự sai khác giữa các lĩnh vực khoa học khác nhau” [28]. Định nghĩa này
cho rằng DHTH là cách tiếp cận các khái niệm và nguyên lí khoa học chứ
không phải là hợp nhất nội dung. Quá trình DHTH bao gồm những hoạt động
tích hợp giúp học sinh biết cách phối hợp các kiến thức, kỹ năng và thao tác
một cách có hệ thống. Như vậy, có thể hiểu tích hợp bao hàm cả nội dung và
hoạt động.

15


Theo Từ điển Giáo dục học: dạy học tích hợp là hành động liên kết các

đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực khác nhau
trong cùng một kế hoạch dạy học [27].
Trong dự thảo định hướng về chương trình phổ thông sau năm 2015
của Bộ giáo dục và Đào tạo Việt Nam thì DTTH “là định hướng dạy học giúp
học sinh phát triển khả năng huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng… thuộc
nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết có hiệu quả các vấn đề trong học tập
và trong cuộc sống, được thực hiện ngay trong quá trình lĩnh hội tri thức và
rèn luyện kỹ năng; phát triển được những năng lực cần thiết, nhất là năng lực
giải quyết vấn để” [8; tr. 5]. Tích hợp thể hiện qua sự huy động, kết hợp, liên
hệ các yếu tố có liên quan với nhau của nhiều lĩnh vực để giải quyết có hiệu
quả một vấn đề và thường đạt được nhiều mục tiêu khác nhau.
Tóm lại, DHTH là định hướng về nội dung và phương pháp dạy học,
trong đó giáo viên tổ chức, hướng dẫn để học sinh tìm hiểu kiến thức, biết huy
động tổng hợp kiến thức, kĩ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm giải
quyết các nhiệm vụ học tập; thông qua đó hình thành kiến thức, kĩ năng mới;
phát triển được những năng lực cần thiết, nhất là năng lực giải quyết vấn đề
trong học tập và trong thực tiễn cuộc sống.
c, Tích hợp trong dạy học lịch sử
DHTH là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy học nói
chung và dạy học lịch sử nói riêng, đây được coi là một quan niệm dạy học
hiện đại, nhằm phát huy tính tích cực của HS, đồng thời nâng cao chất lượng
giáo dục. DHTH làm cho người học sử nhận thức được sự phát triển xã hội
một cách liên tục, thống nhất, thấy được mối liên hệ hữu cơ giữa các lĩnh vực
của đời sống xã hội, khắc phục được tính tản mạn rời rạc trong kiến thức.
DHTH trong môn Lịch sử là hình thức liên kết những kiến thức giao
thoa với môn Lịch sử như Ngữ văn, Địa lí, Tin học, Giáo dục công dân… Rèn
luyện kĩ năng sống, giáo dục bảo vệ di sản văn hóa địa phương… để học sinh

16

tiếp thu kiến thức, biết vận dụng kiến thức lịch sử vào cuộc sống và ngược lại
từ cuộc sống để giải quyết các vấn đề liên quan đến lịch sử…
Trong chương trình phổ thông, giáo viên có thể sử dụng phương pháp
tích hợp trong hầu hết các bài dạy, từ đó làm tăng hứng thú cho học sinh.
1.1.1.2. Mục tiêu của dạy học tích hợp
Theo tài liệu “ Khoa Sư phạm tích hợp hay làm thế nào để phát triển
các năng lực ở nhà trường” của Xavier Roegiers [70; tr. 73-75], DHTH nhằm
nhiều mục tiêu khác nhau trong đó có bốn mục tiêu chính là:
a, Làm cho các quá trình học tập có ý nghĩa
Thực tiễn ở nhiều nước đã chứng tỏ rằng, việc thực hiện quan điểm tích
hợp trong giáo dục sẽ giúp phát triển những năng lực giải quyết các vấn đề
phức tạp và làm cho việc học tập trở lên có ý nghĩa hơn đối với học sinh. Cần
nhận thức rõ rằng các quá trình học tập không cô lập với cuộc sống hằng
ngày, mà được tiến hành trong quan hệ với các tình huống cụ thể mà học sinh
sẽ gặp sau này, những tình huống có ý nghĩa đối với học sinh.
Bằng cách đặt các quá trình học tập của học sinh vào những hoàn cảnh
thực tiễn, có ý nghĩa đối với học sinh, giúp các em hòa nhập thế giới nhà
trường vào thế giới cuộc sống, để làm được điều đó thì cần sự đóng góp của
nhiều môn học.
b, Xác định rõ mục tiêu, phân biệt cái cốt yếu với cái ít quan trọng
Trong quá trình dạy học, GV cần tránh đặt tất cả các quá trình học tập
ngang bằng với nhau. Không phải tất cả mọi thứ được học ở trường đều có ích
với HS. Ngược lại, những năng lực cơ bản lại không được chú trọng phát
triển. Ví như HS có thể nói một ki-lô-mét bằng bao nhiêu mét nhưng lại
không có khả năng chỉ ra được một mét bằng tay. Một số quá trình học tập là
quan trọng vì chúng thiết thực cho cuộc sống hằng ngày và vì chúng là cơ sở
cho quá trình học tập tiếp theo, do đó nên phân phối lượng thời gian lớn cho
quá trình học tập đó. Đồng thời giảm lượng thời gian cho các quá trình học
tập có tính nâng cao.

17


c, Dạy sử dụng kiến thức trong các tình huống
Dạy học tích hợp giúp HS biết ứng dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc
sống. DHTH làm cho các quá trình học tập không bị cô lập với cuộc sống
hằng ngày, các kiến thức gắn liền với kinh nghiệm sống của HS và được liên
hệ với các tình huống cụ thể, có ý nghĩa đối với HS. Thay vì nhồi nhét đủ các
loại kiến thức vào đầu HS, các em được dạy sử dụng kiến thức trong những
tình huống cụ thể để trở thành những công dân có trách nhiệm, sống tự lập và
là người lao động có năng lực. Theo đó khi đánh giá HS, ngoài kiến thức, GV
cần đánh giá cả khả năng sử dụng kiến thức ở các tình huống khác nhau trong
cuộc sống.
d, Tạo mối liên hệ giữa các kiến thức đã học
DHTH giúp thiết lập mối quan hệ giữa các khái niệm đã học trong
cùng một môn học và giữa các môn học với nhau. Đồng thời DHTH giúp
tránh những kiến thức, kỹ năng trùng lặp khi nghiên cứu riêng rẽ từng môn
học, nhưng lại có những nội dung kiến thức, kĩ năng mà nếu theo môn học
riêng rẽ sẽ không có được. Do đó vừa tiết kiệm được thời gian vừa có thể phát
triển năng lực cho HS thông qua giải quyết những tình huống phức hợp.
1.1.1.3. Các hình thức và mức độ tích hợp trong dạy học
- Có các hình thức TH cơ bản là: Nội môn, liên môn, đa môn và xuyên
môn
Tích hợp nội môn: là hình thức tích hợp những nội dung của các phân
môn, các lĩnh vực nội dung thuộc cùng một môn học theo các chủ đề, chương,
bài cụ thể, đảm bảo tính đồng bộ giữa các nội dung có liên quan của các phân
môn trong một môn học nhất định.
Trong tích hợp nội môn bao gồm có: tích hợp dọc (là tích hợp trong
cùng một phân môn Lịch sử với nhau từ bậc trung học cơ sở trở lên). Tích
hợp ngang (là tích hợp giữa 2 phân môn LS Việt Nam và LS thế giới, LS địa

phương với nhau)

18


Có thể minh họa nội dung của nhiều kiến thức hoặc nhiều kỹ năng lồng
vào nhau trong 1 chủ đề/ chương/ bài như sau:

Tích hợp liên môn: Là hình thức tích hợp được chú trọng nhất, các môn
học được liên hợp với nhau và giữa chúng có những chủ đề, vấn đề, những
khái niệm lớn và những ý tưởng chung. Tùy theo khoa học cụ thể mà có thể
tích hợp các môn khác lại với nhau như Lý – Hóa – Sinh; Văn – Sử - Địa …Ở
mức độ cao, sự tích hợp này tạo thành môn mới chứ không phải là sự lắp
ghép thông thường các môn riêng rẽ lại với nhau. Các môn vẫn giữ vị trí độc
lập với nhau, chỉ tích hợp những phần ở gần nhau.Ví dụ như môn khoa học tự
nhiên được tích hợp từ các môn Vật lý, Hóa học và Sinh học. Tích hợp theo
hình thức liên môn đòi hỏi học sinh phải huy động tổng hợp kiến thức từ
nhiều lĩnh vực khoa học để giải quyết một vấn đề.
Có thể minh họa tích hợp liên môn theo sơ đồ sau, trong đó mỗi vòng
tròn thể hiện một môn học cơ bản:

19


Tích hợp đa môn: là hình thức dạy học theo các môn học riêng rẽ
nhưng các môn học đều có một chủ đề chung. Ví dụ như chủ đề về “Phòng
chống tác hại của thuốc lá” được các môn như Hóa học, Sinh học, Giáo dục
công dân,…cùng thiết kế nội dung dạy học; chủ đề “Bảo vệ môi trường tự
nhiên” được các môn Địa lý, Sử học, Văn học, Hóa học, Sinh học, Vật lý,
Giáo dục công dân…cùng thiết kế nội dung dạy học.

Có thể minh họa tích hợp đa môn theo sơ đồ sau, trong đó ô hình vuông
minh họa cho chủ đề tích hợp, các ô hình tròn minh họa cho môn học:

Tích hợp xuyên môn: Là hình thức tích hợp ở mức cao nhất mở rộng
phạm vi tìm hiểu ra ngoài trường học. Nó đảm bảo tính cập nhật, tính thực tế
vì gắn với các tư liệu thu thập được trong cuộc sống cộng đồng và các phương
tiện thông tin đại chúng. Nội dung của các môn học được hòa vào nhau hoàn
toàn và được trình bày thành những bài hoặc những chủ đề trong một môn
học mới. Tích hợp xuyên môn hướng vào phát triển những năng lực của học
sinh qua nhiều môn học.
Có thể minh họa tích hợp đa môn theo sơ đồ sau, trong đó ô hình tròn
minh họa cho môn học:

20