Giáo án Lịch sử 10 bài 35: Các nước Anh, Pháp, Mỹ và sự bành trướng thuộc địa

BÀI 35

CÁC NƯỚC ANH, PHÁP, ĐỨC, MỸ
VÀ SỰ BÀNH TRƯỚNG THUỘC ĐỊA
A. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Giúp học sinh nắm vững những kiến thức khái quát về tình hình kinh tế
chính trị của các nước Anh, Pháp, Đức, Mỹ cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX; những nét
chung và đặc điểm riêng. Đây cũng là thời kỳ các nước đế quốc đẩy mạnh xâm lược
thuộc địa, phân chia lại thị trường thế giới làm cho mâu thuẫn giữa đế quốc với đế quốc
và đế quốc với thuộc địa ngày càng gay gắt.
2. Tư tưởng, tình cảm: Nâng cao nhận thức về bản chất của CNĐQ, ý thức cảnh giác
cách mạng, đấu tranh chống các thế lực gây chiến, bảo vệ hòa bình.
3. Kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng nhận xét, phân tích sự kiện lịch sử
B. ĐỒ DÙNG DẠY & HỌC :
1. Giáo viên:
- Giáo trình lịch sử thế giới Cận đại, ĐHSP, 2003
- Các bảng thống kê biểu thị sự thay đổi về sản lượng công nghiệp của Anh, Pháp,
Đức
- Sơ đồ sự thay đổi vị trí kinh tế của các nước đế quốc và thuộc địa của chúng đầu
thế kỷ XX.
2. Học sinh:
- Đọc trước SGK, chú ý thử trả lời các câu hỏi, sưu tập tư liệu liên quan đến bài
giảng.
C. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC
I. Ổn định lớp và kiểm tra bài cũ:
1. Trình bày những thành tựu chủ yếu về KH-KT vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ
XX và vai trò của nó ?
2. Vì sao các nước đế quốc tăng cường xâm chiếm và tranh chấp thuộc địa ?
3. Tại sao trong giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, mâu thuẫn xã hội ngày càng gay
gắt ?
II. Giảng bài mới:

1. Mở bài:
Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX là thời kỳphát triển mạnh mẽ của các nước tư bản
tiên tiến Anh, Pháp, Đức, Mỹ. Việc đẩy mạnh xâm lược thuộc địa, phân chia lại thị
trường thế giới làm cho mâu thuẫn giữa các nước đế quốc trở nên gay gắt.
2. Các bước thực hiện bài học

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
* Hoạt động 1: GV sử dụng bảng so sánh về
sản lượng thép của Anh, Mỹ, Đức để nhận xét
về vai trò của Anh đối với công nghiệp thế
giới.
?? Nguyên nhân làm tốc độ phát triển công
nghiệp của Anh bị chậm lại?

NỘI DUNG BÀI
I. Anh và Pháp cuối thế kỷ XI - đầu
thế kỷ XX
1. Anh
a. Tình hình kinh tế


- Vì tập trung vốn đầu tư sang thuộc địa (thu
lời nhiều hơn đầu tư trong nước) => kỹ thuật
trong nước lạc hậu.
- Tuy nhiên, Anh vẫn đứng đầu một số lĩnh vực
vì:
+ Anh làm bá chủ mặt biển, đội thương thuyền
có trọng tải lớn.
+ Lực lượng hải quân mạnh nhất, có mặt hầu
hết ở các cảng trên thế giới.

- GV nêu vấn đề, HS đọc SGK, suy nghĩ trả
lời.
?? Nguyên nhân xuất hiện các công ti độc
quyền? :
?? Vì sao nông nghiệp Anh không phát
triển? (Giá lương thực nhập từ châu Âu, Mỹ
rất rẻ, giá của Anh mắc vì chế độ thuế khóa)
* Hoạt động 2: GV cho HS thảo luận nhóm:
?? Vì sao Anh tăng cường xâm lược, mở
rộng hệ thống thuộc địa ở Phi, Á?
Vì:
* Mỹ-la-tinh thuộc Mỹ, Âu thuộc Đức
* Đây là nguồn dự trữ nhân công, nguyên liệu
giá rẻ, thị trường tiêu thụ hàng hóa, không hề
có những cuộc đình công, yêu sách chính trị…
?? Vì sao nói CNĐQ Anh mang tính chất
thực dân?
- Vì: nó tồn tại trên cơ sở bóc lột một hệ thống
thuộc địa bao la rộng lớn.
* Hoạt động 3: Toàn lớp và cá nhân
- GV đề nghị HS theo dõi SGK, lý giải nguyên
nhân từ 1870, công nghiệp Pháp dần sa sút.
+ Hậu quả chiến tranh (bại trận, phải bồi
thường chiến phí, cắt Alsace, Lorrain -> thiếu
nguyên liệu, nhiên liệu (than)
+ Chú trọng xuất cảng tư bản (cho các nước
chậm tiến vay).
+ Nhân dân đói khổ => sức mua kém.
– Đã xuất hiện các công ty độc quyền nhưng
xí nghiệp nhỏ vẫn chiếm 94%.

– Ngành ngân hàng tập trung cao: 5 ngân
hàng lớn ở Pari nắm 2/3 tư bản của cả nước,
chú trọng xuất cảng tư bản đứng thứ 2 dưới
hình thức cho vay lãi 1908 cho vay 38 tỉ Frs,

- Cuối thập niên 1870, công nghiệp Anh
giảm sút, bị Mỹ và Đức vượt qua.
- Nông nghiệp khủng hoảng trầm trọng.
 Anh mất dần địa vị là “công xưởng
của thế giới”
- Tuy nhiên Anh vẫn chiếm ưu thế về tài
chính, xuất khẩu tư bản, hải quân và
thuộc địa.
b. Tình hình chính trị
- Thể chế quân chủ lập hiến với chế độ
hai đảng: Tự Do và Bảo Thủ.
- Tăng cường mở rộng thuộc địa sang
Châu Á và Châu Phi (đầu thế kỷ XX,
thuộc địa Anh chiếm ¼ diện tích trái đất
và ¼ dân số thế giới).
 Anh là nước Đế quốc thực dân.
2 . Pháp
a. Tình hình kinh tế
- Công nghiệp: Cuối thế kỷ XIX, công
nghiệp Pháp tụt xuống hàng thứ tư thế
giới, nhiều công ty độc quyền hình
thành chi phối nền kinh tế đất nước.
- Nông nghiệp: có vai trò quan trọng
trong nền kinh tế.
- Pháp chú trọng xuất cảng tư bản sang

các nước khác dưới hình thức cho vay
lãi nặng.
b. Tình hình chính trị


đầu tư sản xuất 9,5 tỉ Frs.
- 1870: Anh 15 tỉ Fr.,Pháp 10, 12 tỉ Fr 1900: Anh 50 tỉ Fr, Pháp 25 tỉ Fr. 1914: Pháp:
60 tỉ Fr, cho Nga vay: 30 tỉ, còn lại cho Thổ,
Cận đông, Tây Âu, Mỹ-la-tinh vay, 2,3 tỉ đưa
vào thuộc địa.
?? Vì sao nói chủ ngihã đế quốc Pháp là chủ
nghĩa đế quốc cho vay lãi?
- HS dựa vào kiến thức vừa học trả lời, GV
chốt ý.
* Hoạt động 4: Toàn lớp và cá nhân
?? Nguyên nhân tốc độ pháùt triển công
nghiệp của Đức tăng nhanh?
- HS dựa vào kiến thức đã học trả lời: Sau
1871, kinh tế Đức phát triển nhanh vì:
- Thống nhất thị trường.
- Được bồi thường chiến phí và chiếm vùng
Alsace, Lorraine của Pháp, có nhiều quặng
than, sắt.
- Ứng dụng nhanh khoa học – kĩ thuật.
?? Những thành tựu của nền công nghiệp
Đức?
- Kỹ nghệ điện, hóa chất có nhiều thành tựu:
từ 1890 -1900, sản lượng công nghiệp tăng
163%, đứng đầu châu Âu.
- GV giải thích: Thế nào là:

+ Cartel ? Cùng ấn định giá cả, phân công
sx....
+ Syndicat?: Việc bán hàng hóa, mua nguyên
liệu do một ban quản trị thống nhất đảm nhiệm
?? Vì sao nước Đức tích cực chạy đua vũ
trang đòi chia lại thế giới?
- Giải thích: Thuộc địa Đức ít vì: mối quan
tâm hàng đầu của Bismarck là bành trướng
thế lực của đế chế Đức ở châu Âu, sợ bị lôi
cuốn vào cuộc tìm kiếm thuộc địa được khởi
xướng bởi những người buôn bán vũ khí, nhà
thám hiểm , công nghiệp phát triển trễ.
- Chủ nghĩa Đại Đức “không thể chối cãi
được rằng chúng ta là những chiến sĩ giỏi
nhất thế giới, là một dân tộc có khả năng nhất
trong tất cả lãnh vực của tri thức và nghệ
thuật. Chúng ta là những nhà chinh phục giỏi

- Chế độ cộng hòa, nền CH thứ ba
thường xuyên bị khủng hoảng.
- Ráo riết chạy đua vũ trang, đẩy mạnh
xâm lược thuộc địa (thuộc địa Pháp
đứng thứ hai thế giới với 11 triệu km2 và
55,5 triệu dân).
=> Pháp là nước Đế quốc cho vay nặng
lãi.
I. Đức và Mỹ
1. Đức
a. Tình hình kinh tế
- Công nghiệp: năm 1900 dẫn đầu

Châu Âu, thứ hai thế giới (sau Mỹ). Các
tổ chức độc quyền sớm hình thành
(Cartel, Syndicat…).
- Nông nghiệp: chậm phát triển
b. Tình hình chính trị
- Đối nội: theo chế độ quân chủ lập
hiến, gồm 22 bang và 3 thành phố tự do.
- Đối ngoại: tích cực chạy đua vũ trang,
công khai đòi chia lại thị trường và
thuộc địa thế giới.
=> CNĐQ Đức mang tính quân phiệt
hiếu chiến.


nhất ,những nhà hàng hải giỏi nhất, và cũng
là những nhà buôn giỏi nhất”.
?? Vì sao nói Đức là nước đế quốc mang
2. Nước Mỹ
tính quân phiệt hiếu chiến ?
– Đế quốc trẻ do bọn quân phiệt cai trị, công
a. Tình hình kinh tế
khai đòi dùng vũ lực chia lại thế giới.
* Hoạt động 5: Toàn lớp và cá nhân
- Cuối thế kỷ XIX kinh tế Mỹ phát triển
- GV nêu câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ:
?? Nguyên nhân phát triển mạnh của kinh nhảy vọt từ thứ tư lên vị trí đứng đầu thế
giới.
tế Mỹ cuối thế kỉ XIX?
+ Rockfeller: 26 tuổi (1865) giám đốc 1
nghiệp đoàn dầu hỏa vốn 100.000 USD  - Nông nghiệp: trở thành vựa lúa và nơi

1899: lãi hàng năm của trust dầu hỏa lên đến cung cấp lương thực cho châu Âu.
57 triệu USD
- Atlanta: nhiều công viên, dinh thự, bãi - Quá trình tập trung sản xuất dẫn đến sự
’
biển… treo bảng: “ Ở đây cấm chó và người ra đời của các công ty độc quyền (t rust)
chi phối đời sống kinh tế, chính trị của
da đen “ (cho HS xem hình đảng 3 K)
đất nước. Có thế lực nhất là tập đoàn tư
* Hoạt động 6: Toàn lớp và cá nhân
bản thép Morgan và tập đoàn dầu lửa
– Từ thế kỉ 20, Mỹ bắt đầu chiếm thuộc địa.
- GV sử dụng bản đồ xác định các vùng đất Rockfeller.
được sát nhập vào nước Mỹ thế kỉ XIX.
- GV giảng giải: Chính sách đối ngoại của Mỹ b. Tình hình chính trị
“big stick”, “hãy nói nhỏ nhẹ và mang theo
- Đối nội: hai đảng tư sản là Dân chủ và
cây gậy lớn”.
- Dùng áp lực ngoại giao tạo điều kiện cho Cộng hòa thay nhau cầm quyền, bảo vệ
Mỹ đầu tư vốn vào nước khác  1 nhóm tư lợi ích của giai cấp tư sản. Đời sống của
bản Mỹ được chấp nhận vào consortium lúc người lao động, đặc biệt là người da đen
đầu chỉ có người Âu, được thành lập để xây hết sức khổ sở.
dựng đường sắt Trung Quốc.
- Đối ngoại: Đẩy mạnh xâm lược thuộc
?? Đặc điểm của chủ nghĩa đế quốc Mỹ?
- GV giải thích khái niệm “Chủ nghĩa đế quốc địa, can thiệp vào Mỹ latinh với chính
sách “cây gậy và củ cà rốt”, gây chiến
thực dân mới”
?? Sự phát triển của CNĐQ Anh, Pháp, tranh với nhiều nước Châu Á và Châu
Phi.
Đức, Mỹ có điểm gì nổi bật? Hậu quả?

– Cuối thế kỉ 19, đầu thế kỉ 20, sự đổi ngôi
giữa các nước Mỹ, Anh, Đức, Pháp là biểu
hiện tiêu biểu của quy luật phát triển không
đều của CNTB ở thời kì đế quốc chủ nghĩa.
- Hậu quả: chiến tranh đế quốc tranh giành
thuộc địa, thị trường.
** Kết luận: Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, các nước tư bản trên bước đường chuyển
sang chủ nghĩa đế quốc với những đặc điểm chung và riêng, đã gây ra nhiều cuộc chiến


tranh, xung đột lẫn nhau để tranh giành thuộc địa thị trường là nguồn gốc dẫn đến chiến
tranh thế giới.
III. Củng cố bài:
* Tiết 44:
1. Vì sao nói CNĐQ Anh “mang tính chất thực dân” và CNĐQ Pháp là “CNĐQ cho vay
lãi”?
2. Em có nhận xét gì về tình hình kinh tế của Anh và Pháp cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ
XX?
* Tiết 45:
3. Những nét lớn về tình hình kinh tế, chính trị nước Đức cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ
XX ?
4. Đặc điểm tình hình kinh tế, chính trị của nước Mỹ cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX ?
IV. Ôn tập và chuẩn bị bài:
* Tiết 44: Học hai câu hỏi trong sách giáo khoa, trang 177.
* Tiết 45: Học hai câu hỏi trong sách giáo khoa, trang 182.
- Đọc trước SGK bài 36 : “ Sự hình thành và phát triển của phong trào công
nhân”
- Sưu tập tư liệu, tranh ảnh liên quan đến bài học mới.
D. BỔ SUNG & GÓP Ý
Đại Ngãi, ngày…../…../2011

......................................................................
......................................................................
......................................................................
......................................................................
......................................................................
......................................................................
......................................................................