Giáo án Lịch sử 10 bài 34: Các nước tư bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa

BÀI 34

CÁC NƯỚC TƯ BẢN CHUYỂN SANG GIAI ĐOẠN
ĐẾ QUỐC CHỦ NGHĨA
A. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Giúp học sinh nắm vững những kiến thức cơ bản sau:
- Khoảng 30 năm cuối thế kỷ XIX, CNTB dần chuyển sang giai đoạn phát triển
cao hơn – giai đoạn ĐQCN, mà đặc trưng cơ bản là sự ra đời của các tổ chức độc quyền
và sự bóc lột ngày càng tinh vi đối với nhân dân lđ làm cho mâu thuẫn g/c trong XHTB
ngày càng sâu sắc.
- CNĐQ là giai đoạn phát triển đặc biệt của CNTB. Đó là kết quả của sự phát triển
vượt bậc của lực lượng sản xuất XH, trong đó khoa học và kỹ thuật ngày càng có vai trò
quan trọng.
2. Tư tưởng, tình cảm:
Biết trân trọng những công trình nghiên cứu, những phát minh của các nhà khoa
học trong việc khám phá nguồn năng lượng vô tận của thiên nhiên, phục vụ cho nhu cầu
cuộc sống ngày càng cao của con người
3. Kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng nhận xét, đánh giá sự việc, bước đầu làm quen với các
phát minh khoa học.
B. ĐỒ DÙNG DẠY & HỌC :
1. Giáo viên:
- Tranh ảnh các nhà bác học vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX..
- Tư liệu tham khảo về cuộc đời và sự nghiệp các nhà bác học có tên tuổi trên thế
giới: Darwin, G. Joule (Anh), D.I. Mendeleev, Lenz (Nga), Ohm (Đức), Pierre Curie và
Marie Curie, Louis Pasteur (Pháp)
- Tư liệu giảng dạy lịch sử kinh tế, văn hóa ở trường PTTH (Phần Lịch sử thế giới,
NXB Giáo Dục, HN, 1999.
- Lê Phụng Hoàng (chủ biên), Lịch sử văn minh thế giới, Phần III, trang 194 –
198.
2. Học sinh:
- Đọc trước SGK, chú ý thử trả lời các câu hỏi, sưu tập tư liệu liên quan đến bài

giảng.
C. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC
I. Ổn định lớp và kiểm tra bài cũ:
1. Sự nghiệp thống nhất Đức, thống nhất Ý và nội chiến ở Mỹ mang tính chất của
một cuộc cách mạng tư sản ?
2. Qua tiến trình thống nhất Đức và Italia, nêu nhận xèt về phương thức tiến hành
thống nhất đất nước giữa hai quốc gia này ?
II. Giảng bài mới:
1. Mở bài: Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, các nước tư bản Âu – Mỹ có những chuyển
biến mạnh mẽ trong đời sống kinh tế – xã hội, bước sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa với
những đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa đế quốc.
2. Các bước thực hiện bài học:


HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
* Hoạt động 1: Hoạt động nhóm
- GV cho HS sinh hoạt nhóm trên cơ sở đã chuẩn bị
bài, lần lượt trình bày các hiểu biết của học sinh về
các lĩnh vực khoa học (có sử dụng tranh ảnh minh
học do GV và HS chuẩn bị). HS cử đại diện trình bày
nhanh sự chẩn bị của mỗi nhóm trong tối đa 3 phút.
GV chốt ý cho HS nắm bài.
Nhóm 1: Nêu tên các nhà khoa học và trình bày
những thành tựu trong lĩnh vực vật lý? Ý nghĩa?
- Ohm: tìm ra quan hệ giữa cường độ và điện áp ở
Berlin 1827.
- Lenxơ: định luật về chiều của dòng điện cảm ứng .
- Pierre Curie: viện sĩ Viện hàn lâm khoa học Pari
cùng với vợ nghiên cứu hiện tượng phóng xạ và phát
minh ra các chất pôlôni và rađi. Marie Curie: nhà

hóa học, giáo sư Sorbonne. Hai vợ chồng Quyri nhận
giải Nobel 1903 về vật lý. Năm 1911, bà được giải
Nobel về hóa học => người duy nhất được 2 giải
Nobel thuộc hai lĩnh vực khác nhau.
- Rơn ghen: người đầu tiên được giải Nobel Vật lý.
Nhóm 2: Tên các nhà khoa học và những thành
tựu trong lĩnh vực hóa và sinh? Ý nghĩa?
- Mendeleev: Bảng tuần hoàn có 108 nguyên tố
nhưng lúc đầu ông chỉ sắp xếp có 62 nguyên tố, và
sắp xếp chúng tùy theo khối lượng riêng. Như vậy
còn những chỗ trống mà ông chưa tìm ra, các nhà
hóa học sau đó sẽ bổ sung
- Darwin: con một thầy thuốc, sinh cùng ngày với A.
Lincoln (12/ 2/1809) học ở Cambridge các môn
Latin, toán, thần học để trở thành mục sư => nổi
tiếng với Thuyết tiến hóa và di truyền.
- Louis Pasteur : trong tác phẩm “Lý thuyết mầm
bệnh và những ứng dụng trong y học “chứng minh
căn nguyên của các bệnh nhiễm trùng là những sinh
vật nhỏ bé, mắt thường không thể nhìn thấy được”.
Sau nhiều đêm thức trắng , ông tìm ra 1 loại vác xin
(thuốc ngừa) khống chế bệnh dại. ông đã đến Nha
Trang, lập viện Pasteur
Nhóm 3: Thành tựu kỹ thuật? Ý nghĩa?
- Một trong những điều kiện dẫn đến sự chuyển biến
mạnh mẽ trong đời sống kinh tế – xã hội và buớc
sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa của các nước tư

NỘI DUNG BÀI
1. Những thành tựu về KHKT

cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
Khoa học
- Vật lý:
+ Những phát minh về điện của
Ohm, Jun, Michael Faraday,
Lenz; thuyết điện tử của
Thompson.
+ Những phát hiện về hiện tượng
phóng xạ của Henri Becquerel,
Pierre Curie và Marie Curie.
+ Phát hiện mới về cấu trúc vật
chất của Ernest Rutherford.
+ Năm 1895 Rontgen phát minh
ra tia X để chẩn đoán bệnh.
- Hóa học: định luật tuần hoàn
của Mendeleev…
- Sinh học: Thuyết tiến hóa và di
truyền của Darwin, phát hiện vi
trùng và chế tạo vaccine chống
bệnh chó dại của L. Pasteur…
=> Nâng cao sản xuất và phục vụ
đới sống con người
Kỹ thuật
- Những tiến bộ trong kỹ thuật
luyện kim, chế tạo máy phát điện
(dinamo)…
- Năm 1903 hai anh em Wright
(Mĩ) đã chế tạo ra máy bay đầu
tiên, ngành hàng không ra đời.
- Dầu hỏa được khai thác để thắp

sáng và cung cấp nhiên liệu cho
giao thông vận tải, ngành công


bản Âu Mỹ là những thành tựu về khoa học –kỹ thuật
xuất hiện vào cuối thế kỷ XIX .
- Sau khi phát hiện dòng điện, người ta đã biết biến
điện năng thành cơ sở năng lượng của công nghiệp,
và thành tựu quan trọng đó là Gram (Bỉ) chế tạo
máy phát điện (dinamo)
- Việc sử dụng máy phát điện và động cơ điện cho
phép sản xuất năng lượng điện lớn phục vụ cho công
nghiệp. Trên cơ sở đó người ta có thể tận dụng năng
lượng của dòng sông, than kém phẩm chất, than bùn
tạo ra năng lượng tổng hợp – đó là dòng điện, để dễ
dàng chuyển qua dây dẫn, thuận tiện cho việc sử
dụng
- Tuốcbin: gồm 2 bộ phận chủ yếu, một bộ phận
phân phối cố định mà nhiệm vụ chính là tạo một
hướng thích hợp cho các dòng chất lưu đi vào bánh
xe; một hay nhiều bánh xe chuyển động có cánh mà
nhiệm vụ là chuyển đổi năng lượng của chất lưu
thành cơ năng.
- 27/8/1859, Drake là người đầu tiên khoan giếng để
tìm dầu hỏa, ông đã làm cho dầu phun lên ở Ti
tutxvin (Pen xơn vây ni ơ) từ độ sâu 23 m.
Nobel (Thụy Điển) để lại 9.200.000 USD cho giải
Nobel thuộc 5 lĩnh vực : hoà bình, Văn học, Vật lý,
Hóa học, Sinh học, Y học.
Nhóm 4: Thành tựu GTVT và nông nghiệp? Ý

nghĩa?
- Morse thực hiện những biểu diễn đầu tiên của máy
điện báo năm 1837, những chữ cái, con số được biểu
thị bằng dấu chấm, vạch.
- Daimler và Benz (Đức) cùng phát minh ra động cơ
đốt trong, Daimler đặt động cơ đó lên chiếc xe kéo 
chiếc ô tô đầu tiên ra đời . Sau đó 2 gia đình D. và
Benz cùng nhau hợp tác ,trở thành hảng ô tô nổi
tiếng cả nước Đức, Châu Âu và thế giới.
- Cho học sinh xem hình các trang trại ở Mỹ sử
dụng máy móc nông nghiệp
* Hoạt động 2: Cá nhân
?? Những phát minh KHKT có ý nghĩa như thế nào
với cuộc sống con người ?
- HS theo dõi SGK trả lời, GV chốt ý
- Giải thích về quá trình hình thành công ty độc
quyền.

nghiệp hóa học ra đời.
- Xe ô tô dược sử dụng nhờ phát
minh về động cơ đốt trong.
- Phát minh ra điện tín giúp liên
lạc nhanh hơn.
- Nông nghiệp: sử dụng máy kéo,
máy gặt, máy đập, phân bón hóa
học,…nên năng suất tăng cao.
=> Kết luận: những tiến bộ về
KH – KT trên đã làm thay đổi
nền sản xuất TBCN, làm cho các
nước tư bản tiến lên một bước

mới.
2. Sự hình thành các tổ chức
độc quyền.
Nguyên nhân
- Những tiến bộ kỹ thuật cuối thế
kỷ XIX làm cho sản xuất tăng,
các nước Âu – Mĩ đẩy nhanh quá
trình tích tụ tư bản.
- Kinh tế chuyển từ tự do cạnh
tranh sang tổ chức độc quyền với
nhiều hình thức (cartel, syndicat,
t’rust..).
Đặc điểm của CNĐQ
- Sự tập trung sản xuất dẫn đến
sự ra đời của các công ty độc
quyền (CNTB độc quyền)
- Tài chính: vài ngân hàng lớn
khống chế hoạt động kinh doanh
của cả nước hình thành nên tư
bản tài chính.
- Xuất khẩu tư bản dưới nhiều
hình thức.
- Một số Đế quốc còn có đặc
điểm riêng:
+ Mĩ là sự hình thành các t’rust


?? Nguyên nhân nào dẫn đến sự hình thành các tổ khổng lồ.
+ Anh là Đế quốc thực dân.
chức độc quyền?

- Những tiến bộ kĩ thuật thúc đẩy sản xuất quy mô + Pháp là Đế quốc cho vay nặng
lãi.
lớn phát triển => công ty độc quyền
?? Đặc trưng cơ bản nào xác định CNTB đã => Mâu thuẫn giữa các Đế quốc,
giữa nhân dân thuộc địa với các
chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa ?
Đế quốc.
- Hình thành các công ty độc quyền
- GV hình thành khái niệm CNĐQ cho HS: Là giai
đoạn phát triển thứ hai của CNTB, với đặc trưng cơ
bản là công ty đôïc quyền của bọn tài phiệt thống trị
xã hội.
** Kết luận: Trong giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, các mâu thuẫn xã hội: giữa đế quốc với
đế quốc, giữa đế quốc với thuộc địa, giữa tư sản với nhân dân lao động… ngày càng trở
nên sâu sắc. Tình hình này dẫn đến nhiều cuộc đấu tranh giai cấp và cách mạng xã hội
nhằm thủ tiêu ách áp bức, bóc lột, giải phóng nhân dân lao động.
III. Củng cố bài:
- Trình bày những thành tựu chủ yếu về KH-KT vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ
XX và vai trò của nó ?
- Vì sao các nước đế quốc tăng cường xâm chiếm và tranh chấp thuộc địa ?
- Tại sao trong giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt
?
IV. Ôn tập và chuẩn bị bài:
- Học hai câu hỏi trong sách giáo khoa, trang 173.
- Đọc trước SGK bài 34 : “ Các nước đế quốc Anh, Pháp, Đức, Mỹ và …”
- Sưu tập tư liệu, tranh ảnh liên quan đến bài học mới.
Duyệt:
D. BỔ SUNG & GÓP Ý: