CHỦ NGHĨ A TƯ BẢN CHUYỂN SANG GIAI ĐOẠN ĐẾ QUỐC CHỦ NGHĨA - Lịch sử lớp 10 ppsx

C
C
H
H
Ủ
Ủ


N
N
G
G
H
H
Ĩ
Ĩ
A
A


T
T
Ư
Ư


B
B
Ả
Ả
N

N


C
C
H
H
U
U
Y
Y
Ể
Ể
N
N


S
S
A
A
N
N
G
G


G
G
I

I
A
A
I
I


Đ
Đ
O
O
Ạ
Ạ
N
N


Đ
Đ
Ế
Ế


Q
Q
U
U
Ố
Ố
C

C


C
C
H
H
Ủ
Ủ


N
N
G
G
H
H
Ĩ
Ĩ
A
A



I
I
.
.

M
M
Ụ
Ụ
C
C


T
T
I
I
Ê
Ê
U
U


B
B
À
À
I
I


H
H
Ọ
Ọ

C
C


Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần nắm được:
1. Kiến thức
- Nắm và hiểu được những thành tựu chủ yếu về khoa học kỹ thuật
cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX, nó đã thức đẩy sự phát triển vượt bậc của
lực lượng sản xuất xã hội.
- Nắm được khoảng những năm cuối thế kỷ XIX, công nghiệp tư bản
dần chuyển sang giai đoạn phát triển cao hơn giai đoạn đế quốc chủ nghĩa
mà đặc trưng cơ bản nhất là sự ra đời của các tổ chức độc quyền và sự bóc
lột ngày càng tinh vi hơn đối với nhân dân lao động làm cho mâu thuẫn
trong xã hội tư bản ngày càng gay gắt và sâu sắc.
2. Tư tưởng, tình cảm, thái độ
- Biết trân trọng những công trình nghiên cứu những phát minh của
các nhà khoa học trong việc khám phá nguồn năng lượng vô tận của thiên
nhiên phục vụ cho nhu cầu và cuộc sống con người.
- Thấy được mặc dù chủ nghĩa đế quốc là giai đoạn phát triển cao của
chủ nghĩa đế quốc, đi cùng với nó là những thủ đoạn bóc lột tinh vi của
chúng.
3. Kỹ năng
- Rèn luyện cho HS kỹ năng nhận xét đánh giá sự kiện lịch sử về sự
hình thành các tổ chức độc quyền.
- Kỹ năng khai thác và sử dụng tranh ảnh lịch sử về những thành tựu
của khoa học kỹ thuật.
I
I
I
I

.
.


T
T
H
H
I
I
Ế
Ế
T
T


B
B
Ị
Ị
,
,


T
T
À
À
I
I

L
L
I
I
Ệ
Ệ
U
U


D
D
Ạ
Ạ
Y
Y


-
-


H
H
Ọ
Ọ
C
C

- Tranh ảnh các nhà bác học ó những phát minh nổi tiếng vào cuối thế
kỷ XIX đầu thế kỷ XX.
- Tư liệu về cuộc đời và sự nghiệp của các nhà bác học có tên tuổi trên
thế giới.



I
I
I
I
I
I
.
.


T
T
I
I
ế
ế
N
N


T

T
R
R
Ì
Ì
N
N
H
H


T
T
ổ
ổ


C
C
H
H
ứ
ứ
C
C


D
D
ạ

ạ
Y
Y


-
-


H
H
ọ
ọ
C
C




1. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi 1: Tại sao nói cuộc đấu tranh thống nhất Đức, Italia và nội
chiến ở Mỹ lại mang tính chất một cuộc cách mạng tư sản?
Câu hỏi 2: Tại sao trong cuộc nội chiến ở Mỹ tư sản ở miền Bắc lại
thắng chủ nô ở miền Nam?
2. Dẫn dắt vào bài mới
Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, các nước tư bản Âu – Mỹ có những
chuyển biến mạnh mẽ trong đời sống kinh tế – xã hội, bước sang giai đoạn
đế quốc chủ nghĩa. Đặc trưng cơ bản nhất của giai đoạn này là sự ra đời các
tổ chức độc quyền và sự bóc lột ngày càng tinh vi hơn đối với nhân dân lao
động làm cho mâu thuẫn trong xã hội ngày càng gay gắt. Để hiểu rõ nguyên

nhân nào dẫn đến sự phát triển của chủ nghĩa tư bản? Sự ra đời và những đặc
điểm cơ bản của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa? Bài học
hôm nay sẽ lý giải những câu hỏi nêu trên.
3. Tổ chức các hoạt động trên lớp

Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
Hoạt động 1: Hoạt động nhóm
- Trước hết, GV trình bày: Khoảng 30 năm
 Những thành tựu về khoa học –
kỹ thuật cuối thế kỷ XIX – đầu thế
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
cuối thế kỷ XIX lực lượng sản xuất ở các
nước tư bản đạt đến trình độ phát triển cao.
Nhờ những phát minh khoa học trong các lĩnh
vực vật lý, hoá học, sinh học.
- GV chia lớp thành 4 nhóm nhiệm vụ của
các nhóm như sau:
+ Nhóm 1: Nêu tên các nhà khoa học và
những thành tựu phát minh về vật lý.
+ Nhóm 2: Nêu tên các nhà khoa học và
những thành tựu phát minh về hoá học.
+ Nhóm 3: Nêu tên các nhà khoa học và
những thành tựu phát minh về sinh học.
+ Nhóm 4: Nêu những tiến bộ trong việc
áp dụng những thành tựu khoa học kỹ thuật
trong sản xuất nông nghiệp.

- HS đọc SGK và thảo luận theo nhóm cử
đại diện trình bày kết quả của mình.
- GV nhận xét bổ sung và chốt ý.
kỷ XX

















Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
* Nhóm 1: Trong lĩnh vực vật lý.
+ Phát minh về điện của các nhà bác học
G.Ôm người Đức, G.Jun người Anh, E.Lenxơ
người Nga mở ra khả năng ứng dụng nguồn
năng lượng mới.
+ Thuyết điện tử của Tômxơ (Anh) cho

phép phân tích nguyên tử mà trước đây người
ta lầm tưởng là những phân tử nhỏ nhất.
+ Phát hiện về phóng xạ của Hăngri
Baccơren (Pháp), Mari quyri đã đặt nền tảng
cho việc tìm kiếm nguồn năng lượng hạt
nhân.

+ Rơdơpho (Anh) có bước tiến vĩ đại trong
việc tìm hiểu cấu trúc vật chất.

+ Phát minh của Rơnghen (Đức) về tia X
vào năm 1895 có ứng dụng quan trọng trong
* Trong lĩnh vực vật lý:
+ Phát minh về điện của các nhà Bác
học G.Ôm người Đức, G.Jun người
Anh, E.Lenxơ người Nga mở ra khả
năng ứng dụng nguồn năng lượng
mới.


+ Phát hiện về phóng xạ của Hăngri
Baccơren (Pháp), Mari quyri đã đặt
nền tảng cho việc tìm kiếm nguồng
năng lượng hạt nhân.
+ Rơdơpho (Anh) có bước tiến vĩ
đại trong việc tìm hiểu cấu trúc vật
chất.
+ Phát minh của Rơnghen (Đức)
về tia X vào năm 1895 có ứng dụng
quan trọng trong y học.

Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
y học chuẩn đoán và điều trị chính xác bệnh
tật.
* Nhóm 2: Trong lĩnh vực hoá học.
Định luật tuần hoàn của Menđêlêep nhà
bác học Nga đã đặt cơ sở cho sự phân hạng
các nguyên tố hoá học.
* Nhóm 3: Trong lĩnh vực sinh học
+ Học thuyết Đacuyn (Anh) đề cập đến sự
tiến hoá và di truyền…
+ Phát minh của nhà bác học Lu-i Paster
(Pháp) giúp phát hiện vi trùng và chế tạo
thành công vexing chống bệnh chó dại.
+ Công trình của nhà bác học Nga Pap-lốp
nghiên cứu hoạt động của hệ thần kinh cao
cấp của động vật và người.
* Nhóm 4: Trong nông nghiệp
Máy móc được sử dụng nhiều như máy
kéo, máy cày, máy gặt … phương pháp canh




* Trong lĩnh vực sinh học
+ Học thuyết Đacuyn (Anh) đề
cập đến sự tiến hoá và di truyền…
+ Phát minh của nhà bác học Lu-i
Paster (Pháp) giúp phát hiện vi trùng

và chế tạo thành công vắcxin chống
bệnh chó dại.
+ Công trình của nhà bác học Nga
Pap-lốp nghiên cứu hoạt động của hệ
thần kinh cao cấp của động vật và
người.

Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
tác được cải tiến, việc sử dụng phân hoá học
nâng cao năng suất cây trồng.
Hoạt động 2: Cả lớp và cá nhân
GV trình bày và phân tích:
+ Những hoạt động khoa học được áp
dụng vào sản xuất.
+ Kỹ thuật luyện kim được cải tiến, với
việc sử dụng lò Bétxme và lò Máctanh sản
xuất lượng thép tăng nhanh và được sử dụng
rộng rãi trong chế tạo máy và đóng tàu, xe lửa
… tuốc bin phát điện được sử dụng để cung
cấp điện năng.

+ Dầu hoả được khai thác để thắp sáng và
cung cấp nguồn nhiên liệu mới giao thông
vận tải. Công nghiệp hoá học ra đời phục vụ
sản xuất thuốc nhuộm, phân bón.

* Những phát minh khoa học được
áp dụng vào sản xuất:
+ Kỹ thuật luyện kim được cải tiến,
với việc sử dụng lò Bétxme và lò
Máctanh sản xuất lượng thép tăng
nhanh và được sử dụng rộng rãi
trong chế tạo máy và đóng tàu, xe
lửa … tuốc bin phát điện được sử
dụng để cung cấp điện năng.
+ Dầu hoả được khai thác để thắp
sáng và cung cấp nguồn nhiên liệu
mới giao thông vận tải. Công nghiệp
hoá học ra đời phục vụ sản xuất
thuốc nhuộm, phân bón.
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
+ Việc phát minh ra điện tín giúp việc liên
lạc ngày càng xa và nhanh hơn. Cuối thế kỷ
XIX ôtô được đưa vào sử dụng nhờ phát
minh về động cơ đốt trong. Tháng 12 – 1903
anh em người Mỹ đã chế tạo máy bay đầu
tiên.

- GV nêu câu hỏi: ý nghĩa của những tiến
bộ về khoa học kỹ thuật?
- HS dựa vào SGK tự trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý: Đã làm thay đổi
cơ bản nền sản xuất và cơ cấu kinh tế tư bản
chủ nghĩa, đánh dấu bước tiến mới của chủ

nghĩa tư bản ở giai đoạn này.
+ Việc phát minh ra điện tín giúp
việc liên lạc ngày càng xa và nhanh
hơn. Cuối thế kỷ XIX ôtô được đưa
vào sử dụng nhờ phát minh về động
cơ đốt trong. Tháng 12 – 1903 anh
em người Mỹ đã chế tạo máy bay
đầu tiên.


* Đã làm thay đổi cơ bản nền sản
xuất và cơ cấu kinh tế tư bản chủ
nghĩa, đánh dấu bước tiến mới của
chu3 nghĩa tư bản ở giai đoạn này.
Hoạt động 3: Cá nhân
- GV nêu câu hỏi: Hãy cho biết bối cảnh
dẫn đến sự ra đời các tố chức độc quyền?
- HS dựa vào vốn hiểu biết của mình và
 Sự hình thành các tổ chức độc
quyền.


Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
SGK tự trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và trình bày: Cuối thế kỷ
XIX đầu thế kỷ XX, nhờ những tiến bộ của
khoa học kỹ thuật sản xuất công nghiệp các
nước Au – Mỹ tăng nhanh dẫn đến tích tụ tư

bản. Đây là thời kỳ "Cá lớn nuốt vá bé".
Trong tất cả các ngành kinh tế tự do cạnh
tranh đã thay thế bởi những tổ chức độc
quyền dưới nhiều hình thức: Cácten,
Xanhđica, Tờrơt.
Tổ chức độc quyền ra đời nhằm bảo đảm
quyền lợi lợi nhuận cao, hạn chế cạnh tranh
và ngăn ngừa khủng hoảng. Song trên thực tế
nó còn làm các hiện tượng này trở nên gay
gắt hơn và mâu thuẫn giữa các tập đoàn tư
bản ngày càng sâu sắc.

- Nguyên nhân:
+ Do tiến bộ của khoa học – kỹ thuật
sản xuất công nghiệp các nước Au -
Mỹ tăng nhanh dẫn đến tích tụ tư
bản.
+ Các ngành kinh tế chuyển từ tự do
cạnh tranh sang tổ chức độc quyền
dưới nhiều hình thức: Cácten,
Xanhđica, Tờ rơt.




Hoạt động 4: Cả lớp, cá nhân
- GV nêu câu hỏi: Quá trình tập trung sản


Các hoạt động của thầy và trò

Những kiến thức HS cần nắm
vững
xuất hình thành các công ty độc quyền trong
lĩnh vực công nghiệp diễn ra như thế nào?
Đặc điểm của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn
đế quốc chủ nghĩa?
- HS dựa vào SGK tự trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và trình bày:
+ Ở Pháp, ngành luyện kim và khai thác
mỏ tập trung trong tay hai công ty lớn, công
ty "Snây-đơ Crơ-dô" nắm nhà máy quân sự ở
Crơđô và các nhà máy chế tạo đồ đồng, thép
cùng các ngành khác ở nhiều vùng trong
nước.
Tổng công ty đường sắt và điện khí cùng 6
công ty khác độc quyền ngành đường sắt
trong nước, 50% trọng tải biển do 3 công ty
lớn nắm. Hai công ty "Xanh Gôben" và
"Cuman" kiểm soát toàn bộ công nghiệp hoá
chất.






- Đặc điểm của chủ nghĩa đế quốc:
+ Trong công nghiệp : Diễn ra quá
trình tập trung vốn lớn thành lập
những công ty độc quyền như ở

Pháp, Đức, Mỹ… lũng đoạn đời sống
kinh tế các nước tư bản.






Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
+ Ở Đức: Công ty than Ranh-Vet-xpha-len
đã kiểm soát 95% tổng sản lượng than vùng
Rua- vùng công nghiệp lớn nhất của Đức và
hơn 55% tổng sản lượng than cả nước.
+ Tiếp đó GV trình bày và phân tích: Sự
tập trung sản xuất cùng diễn ra trong lĩnh vực
ngân hàng. Một vài ngân hàng lớn khống chế
mọi hoạt động kinh doanh của cả nước hình
thành tư bản tài chính, bọn tư bản tài chính
còn đầu tư vốn ra nước ngoài đem lợi nhuận
cao. Năm 1900, nước Anh đầu tư vốn ra bên
ngoài 2 tỷ Livrơ xteclinhg, đến năm 1913 lên
gần 4 tỷ. Thị trường của Anh chủ yếu là Ấn
Độ, Trung Quốc, Nga các nước Mỹ Latinh…
- GV nhấn mạnh : Ngoài đặc điểm nêu
trên, mỗi nước do điều kiện lịch sử kinh tế
của mình đã chuyển sang giai đoạn đế quốc
chủ nghĩa với những nét riêng biệt, như Mỹ là

+ Trong lĩnh vực tài chính, ngân
hàng: Một vài ngân hàng lớn khống
chế mọi hoạt động kinh doanh của cả
nước hình thành tư bản tài chính.
+ Tư bản tài chính còn đầu tư vốn ra
nước ngoài đem lợi nhuận cao: năm
1900, nước Anh đầu tư vốn ra bên
ngoài 2 tỷ Livro xtecling, đến năm
1913 lên gần 4 tỷ.

- Mỗi đế quốc còn có đặc điểm riêng:


+ Mỹ là sự hình thành các Tờrớt
khổng lồ với những tập đoàn tài
chính giàu sụ.
+ Anh là đế quốc thực dân với hệ
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
sự hình thành các Tờrớt khổng lồ với những
tập đoàn tài chính giàu sụ: Ở Anh là đế quốc
thực dân với hệ thống thuộc địa rộng lớn và
đông dân; ở Pháp là Đế quốc cho vay nặng
lãi.

- GV nêu câu hỏi: Sự ra đời các tổ chức
độc quyền dẫn đến hậu quả gì?
- HS tìm hiểu và chốt ý: Xuất hiện nhiều

mâu thuẫn.
+ Mâu thuẫn giữa các nước đế quốc trong
việc tranh chấp thuộc địa gay gắt dẫn đến các
cuộc chiến tranh để phân chia thuộc địa.
+ Mâu thuẫn giữa nhân dân thuộc địa với
đế quốc; giữa giai cấp tư sản với nhân dân lao
động các nước tư bản.
+ Mâu thuẫn trên đã dẫn đến cuộc đấu
tranh giai cấp và cách mạng xã hội.
thống thuộc địa rộng lớn và đông
dân.
+ Pháp là Đế quốc cho vay nặng lãi.

- Xuất hiện nhiều mâu thuẫn.
Mâu thuẫn giữa các nước đế quốc;
giữa nhân dân thuộc địa với đế quốc;
giữa giai cấp tư sản với nhân dân lao
động các nước tư bản.

4. Sơ kết bài học
- Hướng dẫn học trả lời câu hỏi đặt ra ngay từ đầu giờ học: Nguyên
nhân nào dẫn đến sự phát triển của chủ nghĩa tư bản? Sự ra đời và những đặc
điểm cơ bản của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa?
5. Dặn dò, bài tập
- Học bài cũ, trả lời câu hỏi trong SGK.
- Nêu đặc điểm của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.