Giáo án Lịch sử 10 bài 18: Công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế trong các thế kỷ X XV

- Bài 18

CÔNG CUỘC XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ
TRONG CÁC THẾ KỶ X - XV
A. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Giúp học sinh hiểu:
- Trải qua 5 thế kỷ độc lập, mặc dù trải qua nhiều biến động, khó khăn, nhân dân
ta vẫn xây dựng được cho mình một nền kinh tế phát triển đa dạng và toàn diện.
- Nền kinh tế Việt Nam thời phong kiến chủ yếu là nông nghiệp, tuy có nhiều mâu
thuẫn về vấn đề ruộng đất, nhưng luôn giữ được các yếu tố cần thiết như các công trình
trị thủy, thủy lợi nhằm bảo vệ sản xuất, mở rộng ruộng đồng, gia tăng các loại cây trồng,
phục vụ cuộc sống ngày càng tăng cao.
- TCN ngày càng đa dạng, phong phú, chất lượng được nâng cao, không chỉ góp
phần phục vụ trong nước mà còn trao đổi với bên ngoài. Thương nghiệp phát triển.
- Tuy nhiên, trong hoàn cảnh của chế độ phong kiến, ruộng đất ngày càng tập
trung vào giai cấp địa chủ.
2. Tư tưởng, tình cảm:
- Bồi dưỡng niềm tự hào dân tộc trong xây dựng kinh tế.
- Bồi dưỡng ý thức vế những hạn chế của nền kinh tế phong kiến ngay trong giai
đoạn phát triển của nó.
3. Kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích, nhận xét, liên hệ thực tế… cho học
sinh.
B. ĐỒ DÙNG DẠY VÀ HỌC:
1. Giáo viên:
- Tranh ảnh, bản đồ có liên quan.
- Một số ca dao tục ngữ về kinh tế, một sồ nhận xét của người nước ngoài hay thơ
ca nói về ruộng đồng, lũ lụt.
2. Học sinh:
- Sưu tập những tư liệu, tranh ảnh về thời kỳ này.
- Đọc trước bài và thử trả lời các câu hỏi trong SGK.
C. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC

I. Ổn định lớp và kiểm tra bài cũ.
1. Trình bày các giai đoạn phát triển chính của nhà nước phong kiến VN từ thế kỷ
X – XV.
2. Nhận xét chung về tính hoàn chỉnh của nhà nước phong kiến Việt Nam thời Lê.
II. Giảng bài mới:
1. Mở bài:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
NỘI DUNG BÀI
* Hoạt động 1: GV sử dụng hệ thống câu
hỏi phát vấn để học sinh thảo luận trả lời.
1. Mở rộng và phát triển nông nghiệp
?.1 Tại sao giai cấp thống trị đương thời lại
quan tâm nhiều đến sản xuất nông - Bối cảnh: Thế kỷ X-XV là giai đoạn
nghiệp ? (Đất nước mới giành được độc lập, đầu của phong kiến độc lập, đồng thời


còn nhiều lạc hậu, yếu kém về kinh tế, cần
phải phát triển kinh tế để củng cố quyền
thống trị)
?.2 Nhà nước và nhân dân Đại Việt đã làm
gì để phát triển nông nghiệp? (Nhà nước và
nhân dân cùng góp sức phát triển nông
nghiệp, tuy ruộng đất càng tập trung nhiều
hơn vào tay địa chủ, quý tộc)
- Lễ cày tịch điền đầu tiên thời Tiền Lê (Lê
Hoàn); việc đắp đê thời Trần; vấn đề bảo vệ
sức kéo nông nghiệp….
-> Đánh giá vai trò của nhà nước Lý – Trần
qua các chiến dịch đắp đê? (chủ động tổ
chức khắc phục thiên tai trên cơ sở phát

động toàn dân)
?.3 Sự phát triển nông nghiệp đương thời có
ý nghĩa gì đối với xã hội ? (Đẩy nhanh việc
xây dựng kinh tế tự chủ, xã hội ổn định, đời
sống nhân dân tăng cao) => đề nghị HS dẫn
chứng bằng thơ văn
* Hoạt động 2: GV đề nghị học sinh đọc
SGK và nêu nguyên nhân phát triển thủ
công nghiệp, sau đó đề nghị học sinh đọc
một số bài thơ, vè nói về các ngành nghề
thủ công truyền thống của dân tộc
- Kể chuyện về một số làng nghề truyền
thống.
?.4 Sự ra đời của các làng nghề thủ công
có ý nghĩa gì đối với sự phát triển của TCN
? (TCN đi vào chuyên ngành hơn tuy các
làng thủ công vẫn gắn chặt với nghề nông và
chưa tạo ra một hình thức tổ chức gì mới)
- Kể chuyện Hồ Nguyên Trừng chế tạo súng
Thần cơ, thuyền chiến có lầu, làm tiền
giấy….
?.5 Em đánh giá như thế nào về thủ công
nghiệp nước ta đương thời? (Đề nghị HS
đọc đoạn in nghiêng trong SGK, trang 93 và
nêu nhận xét: phát triển mạnh, sản phẩm có
chất lượng)
* Hoạt động 3: GV đề nghị học sinh đọc
sách giáo khoa, nêu nhận xét về hoạt động
thương nghiệp thời kỳ này. (nếu có thời

cũng là thời kỳ đất nước thống nhất.
- Phát triển kinh tế: Nhà nước khuyến
khích khai hoang, lập điền trang, cấp ruộng
đất cho quí tộc quan lại, mở mang thủy lợi,
xây dựng đê điều ...
=> Nông nghiệp phát triển, đời sống của
nhân dân được ổn định, độc lập được
củng cố.

2. Phát triển thủ công nghiệp
- Trong nhân dân: các nghề thủ công
truyền thống phát triển mạnh như đúc
đồng, làm gốm, sứ, dệt, chạm khắc đá,
làm đồ trang sức bằng vàng bạc, làm giấy,
nhuộm, khai mỏ -> Hình thành các làng
nghề thủ công: Bát Tràng, Thổ Hà, Chu
Đậu, Đông Hồ….
- Đối với nhà nước: thành lập nhiều quan
xưởng để lo việc đúc tiền, rèn vũ khí,
đóng thuyền chiến, may mũ áo cho vua
quan, xây dựng cung điện, dinh thự…Thời
Hồ chế tạo được súng Thần cơ, thuyền
chiến có lầu.
3. Mở rộng thương nghiệp:
- Các chợ làng, chợ huyện mọc lên khắp
nơi, buôn bán sầm uất. Đặc biệt kinh đô
Thăng Long thời Lê Sơ là một đô thị rất
lớn với 36 phố phường.
- Từ thời Lý-Trần cho xây dựng hàng loạt
các cảng như Vân Đồn (Quảng Ninh),

gian sẽ đề nghị một học sinh đọc to bài thơ Lạch Trường (Thanh Hóa), Thị Nại (Bình
nói về 36 phố phường Hà Nội).
Định)…tạo điều kiện buôn bán với Trung
- 1021, nhân ngày sinh của vua, các TTC đã Quốc và Đông Nam Á
xây dựng ngọn núi Vạn Thọ Nam Sơn bằng - Tuy nhiên vào thời Lê thương nghiệp bị
tre, trên núi có hình chim muông bay chạy, hạn chế phát triển.
muôn vẻ lạ kỳ.
?.6 Nguyên nhân hạn chế thương nghiệp 4. Tình hình phân hóa xã hội và cuộc
thời Lê sơ.
đấu tranh của nông dân.
* Hoạt động 4: Phát vấn kiểm tra kiến thức - Sự phát triển kinh tế thúc đẩy sự phân
cũ:
hóa xã hội, giai cấp địa chủ mở rộng
?.7 Sự phát triển kinh tế thời kỳ này dẫn chiếm hữu ruộng đất, sống xa hoa, mâu
đến hệ quả gì?
thuẫn với nông dân ngày càng tăng.
?.8 Sự phân hóa xã hội thế kỷ XIV dẫn đến - Cuối thế kỷ XIV, nhiều cuộc khởi nghĩa
hậu quả gì?
nông dân nổ ra làm nhà Trần khủng
.HS nghe và ghi chép.
hoảng.
3. Kết luận: Sau gần 6 thế kỷ độc lập, nhân dân ta và các nhà nước phong kiến đã xây
dựng nền kinh tế nông nghiệp đa dạng, đạt nhiều thành tựu lớn, là cơ sở để xây dựng và
phát triển nền văn minh Đại Việt. Tuy nhiên, từ giữa thế kỷ XIV, kinh tế nước ta rơi vào
cảnh khủng hoảng: nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra
III. Củng cố bài: Những biểu hiện của sự phát triển nông nghiệp, TCN và thương
nghiệp thời Trần?
IV. Ôn tập và chuẩn bị bài:

- Học ba câu hỏi trong sách giáo khoa, trang 84.
- Đọc trước SGK bài 19: “ Những cuộc chiến đấu chống ngoại xâm ở các thế kỷ X
– XV”
- Sưu tập tư liệu, tranh ảnh liên quan đến bài giảng.
D. BỔ SUNG & GÓP Ý
..........................................................................................
..........................................................................................
Đại Ngãi, ngày ..................2011
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................