Giáo án Lịch sử 11 bài 1: Nhật Bản

Bài 1
NHẬT BẢN
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức: Sau khi học xong bài học, u cầu HS cần:
- Hiểu rõ những cải cách tiến bộ của Thiên hồng Minh Trị năm 1868.
- Thấy được chính sách xâm lược của giới thống trị Nhật Bản cũng như các cuộc đấu tranh của
giai cấp vơ sản cuối thế kỷ XIX đầu thế kỉ XX.
* Trọng tâm: Ngun nhân, nội dung, ý nghĩa của cải cách Minh Trị 1868
2 Tư tưởng: Giúp HS nhận thức rõ vai trò ý nghĩa của những chính sách cải cách tiến bộ đối với
sự phát triển của xã hội, đồng thời giải thích được vì sao chiến tranh thường gắn liền với chủ
nghĩa đế quốc.
3. Kỹ năng: Giúp HS nắm vững khái niệm “ Cải cách”, biết sử dụng bản đồ để trình bày các sự
kiện có liên quan đến bài học. Rèn kỹ năng quan sát tranh ảnh tư liệu rút ra nhận xét đánh giá.
II. THIẾT BỊ VÀ TÀI LIỆU DẠY HỌC
- Lược đồ sự bành trướng của đế quốc Nhật cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, bản đồ thế giới
- Tranh ảnh về nước Nhật đầu thế kỉ XX.
III. TIẾN HÀNH TỔ CHỨC DẠY HỌC.
1. Giới thiệu khái qt về chương trình lịch sử lớp 11
- Chương trình Lịch sử lớp 11 bao gồm các phần:
+ Lịch sử thế giới cận đại phần tiếp theo
+ Lịch sử thế giới hiện đại từ 1917 – 1945.
+ Lịch sử Việt Nam từ 1858 – 1918.
2. Dẫn dắt vào bài mới
Cuối thế kĩ XIX đầu thế kỉ XX hầu hết các nước châu Á đều ở trong tình trạng chế độ phong
kiến khủng hoảng suy yếu, bị các đế quốc phương Tây xâm lược, cuối cùng đều trở thành thuộc
địa của chủ nghĩa thực dân. Trong bối cảnh chung đó Nhật Bản vẫn giữ được độc lập và phát
triển nhanh chóng về kinh tế, trở thành một nước đế quốc duy nhất ở châu Á. vậy tại sao trong
bối cảnh chung của châu Á, Nhật Bản đã thốt khỏi sự xâm lược của các nước phương Tây, trở
thành một cường quốc đế quốc? Để hiểu được vấn đề này, chúng ta cùng tìm hiểu bài 1 : Nhật
Bản
3. Tổ chức các hoạt động và học trên lớp.

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY
KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN
VÀ TRÒ
NẮM
* Hoạt động 1: Cả lớp
1. Nhật Bản từ đầu thế kỉ XIX đến
- GV: Sử dụng bản đồ thế giới, giới thiệu về trước năm 1868:
vị trí Nhật Bản:
- Kinh tế: Nơng nghiệp lạc hậu, tuy nhiên


- Hỏi: Tình hình KT,CT,XH Nhật Bản trước
1868 như thế nào?
- HS dựa SGK nêu – GV chốt ý : …

- GV giải thích vai trò của Tướng quân ( Sôgum) trong chế độ Mạc phủ ở NB:

những mầm mống kinh tế TBCN đã hình thành
và phát triển nhanh chóng.
- Xã hội : G/c TS ngày càng trưởng thành và có
thế lực về kinh tế, song không có quyền lực về
chính trị -> Mâu thuẫn xã hội gay gắt.
- Chính trị: Đến giữa thế kỷ XIX, Nhật Bản
vẫn là quốc gia phong kiến. Thiên hoàng có vị
trí tối cao nhưng quyền hành thực tế thuộc về
Tướng quân (Sô-gun).

Hỏi: Qua tình hình KT – CT – XH của NB,
cho biết giữa TK XIX NB là một quốc gia
như thế nào?

- HS suy nghĩ trả lời – GV chốt :

=> Đến giữa thế kỷ XIX, NB vẫn là quốc gia
PK đang lâm vào tình trạng khủng hoảng và
suy yếu.
- Hỏi :Sự suy yếu của Nhật Bản đã dẫn đến - Các nước ĐQ ,trước tiên là Mĩ đe dọa xâm
hậu quả gì?
lược NB.
- HS trả lời - GV chốt : quá trình các nước tư - Đứng trước nguy cơ bị xâm lược NB phải lựa
bản xâm nhập vào Nhật Bản
chọn hoặc tiếp tục duy trì chế độ PK hoặc tiến
Hỏi:Trước nguy cơ bị xâm lược NB đã hành cải cách, duy tân đưa đất nước theo con
đường TBCN.
làm gì?
GV: Việc Mạc phủ ký với nước ngoài các Hiệp ướt bất
bình đẳng càng làm cho các tầng lớp xã hội phản ứng
mạnh mẽ, phong trào đấu tranh chống Sô-gun nổ ra sôi
nổi vào những năm 60 của thế kỉ XIX đã làm sụp đổ
chế độ Mạc phủ. Tháng 1/1868 chế độ Mạc Phủ sụp
đổ. Thiên hoàng Minh Trị (Meiji) trở lại nằm quyền và
thực hiện cải cách trên nhiều lĩnh vực của xã hội nhằm
đưa đất nước thoát khỏi tình trạng một đất nước phong
kiến lạc hậu.

2. Cuộc Duy tân Minh Trị

* Hoạt động 2: Cả lớp
- Cuối 1867 – đầu 1868, chế độ Mạc Phủ bị sụp
- GV giới thiệu về Thiên hoàng Minh Trị và đổ. Thiên hoàng Minh Trị sau khi lên ngôi đã
hướng dẫn HS quan sát bức ảnh trong SGK. tiến hành một loạt cải cách tiến bộ:

Tháng 12/1866 Thiên hoàng Kô-mây qua đời. Mút-xu- + Về chính trị: Xác lập quyền thống trị của
hi-tô (15 tuổi) lên làm vua hiệu là Minh Trị, là một ông quý tộc, tư sản; ban hành Hiếp pháp năm 1989,
vua duy tân, ông chủ trương nắm lại quyền lực và tiến thiết lập chế độ quân chủ lập hiến.
hành cải cách. Ngày 3/1/1868 Thiên hoàng Minh Trị
+ Về kinh tế: thống nhất thị trường, tiền tệ,
thành lập chính phủ mới, chấm dứt thời kỳ thống trị
của dòng họ Tô-kư-ga-oa và thực hiện một cuộc cải phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa ở nông thôn,
xây dựng cơ sở hạ tầng, đường sá, cầu cống.
cách.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK những chính + Về quân sự: tổ chức và huấn luyện quân đội
sách cải cách của Thiên hoàng trên các lĩnh theo kiểu phương Tây, thực hiện chế độ nghĩa
vực: chính trị, kinh tế, quân sự, văn hóa giáo vụ quân sự, phát triển công nghiệp quốc phòng.
dục. yêu cầu HS theo dõi để thấy được nội + Giáo dục: thi hành chính sách giáo dục bắt
buộc, chú trọng nội dung khoa học- kỹ thuật, cử
dung chính và mục tiêu của cuộc cải cách.
HS giỏi đi du học phương Tây.
- GV hỏi: Căn cứ vào nội dung cải cách em
hãy rút ra tính chất, ý nghĩa của cuộc Duy

- Ý nghĩa – vai trò của cải cách:
+ Tạo nên những biến đổi XH sâu rộng
trên tất cả các lĩnh vực, có ý nghĩa như một


tân Minh Trị?
- HS thảo luận theo nhóm 2 và trả lời
- GV chốt : …
- GV liên hệ với tình hình Việt Nam trong
những năm cuối TK XIX .
* Hoạt động 3: Chia HS =4 nhóm

-N1: Em hãy nhắc lại những đặc điểm chung
của chủ nghĩa đế quốc?
- N2 : Các công ty độc quyền ở Nhật xuất
hiện như thế nào? Có vai trò gì?
- N3: Nhật Bản có thực hiện chính sách bành
trướng tranh giành thuộc địa không?
- N4: Mâu thuẫn xã hội ở Nhật biểu hiện
như thế nào?
- HS thảo luận theo nhóm , cử đại diện trình
bày , nhóm khác bổ sung
+ N2: Ra đời các cty độc quyền
+ N3: Chiến tranh xâm lược: Chiến tranh Đài

cuộc CMTS.
+ Tạo điều kiện cho sự phát triển CNTB,
đưa Nhật trở thành nước tư bản hùng mạnh ở
Châu Á.

3. Nhật bản chuyển sang giai đoạn đế
quốc chủ nghĩa

- Sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế
Nhật -> ra đời các công ty độc quyền: Mít-xưi,
Mit-su-bi-si, … lũng đoạn đời sống kinh tế,
chính trị Nhật Bản.
- Sự phát triển K.tế đã tạo sức mạnh về QS-CT
của NB -> Giới cầm quyền NB đã thi hành
chính sách xâm lược hiếu chiến
- Nhật tiến lên CNTB song quyền sở hữu ruộng
đất PK vẫn được duy trì. Tầng lớp quý tộc vẫn

có ưu thế chính trị lớn và chủ trương xây dựng
đất nước bằng sức mạnh quân sự NB là đế
quốc phong kiến quân phiệt.
- Quần chúng nhân dân, tiêu biểu là công nhân
Loan, chiến tranh Trung – Nhật, chiến tranh Nga –
bị bần cùng hóa. Phong trào đấu tranh của giai
Nhật…) thông qua đó, Nhật chiếm Liêu Đông,
Lữ Thuận, Sơn Đông, bán đảo Triều Tiên, … cấp công nhân lên cao  1901, Đảng Xã hội
dân chủ Nhật Bản ra đời.
- GV chốt ý - kết luận: Nhật Bản đã trở thành
nước đế quốc

4. Củng cố:
Nhật Bản là một nước phong kiến lạc hậu ở châu Á, song do thực hiện cải cách nên không chỉ
thoát khỏi thân phận thuộc địa, mà còn trở thành một nước tư bản phát triển. điều đó chứng tỏ
cải cách Minh Trị là sáng suốt và phù hợp, chính sự tiến bộ sáng suốt của một ông vua anh minh
đã làm thay đổi vận mệnh của dân tộc, đưa Nhật Bản sánh ngang với các nước phương Tây trở
thành đất nước có ảnh hưởng lớn đến Châu Á.
5. Dặn dò: Học bài cũ, trả lời câu hỏi SGK, sưu tầm tư liệu về đất nước con người Ấn Độ.
6/ Bài tập: Liên hệ
Cho biết Việt Nam trong cùng bối cảnh lịch sử của NB, Việt Nam có cải cách không? Thành
công hay thất bại? vì sao?