Giáo án Lịch sử 11 bài 15: Phong trào cách mạng ở Trung Quốc và Ấn Độ (1918 1939)

Bài 15
PHONG TRÀO CÁCH MẠNG Ở TRUNG QUỐC VÀ ẤN ĐỘ
(1918 - 1939)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức
Sau khi học xong bài học, yêu cầu HS cần:
- Nắm được nét chính của phong trào Ngũ Tứ và nét chính của phong trào cách mạng
trong giai đoạn tiếp (thập niên 20 và 30 của thế kỉ XIX)
- Thấy được nét chính của phong trào cách mạng Ấn Độ.
2. Tư tưởng
- Bồi dưỡng nhận thức đúng đắn về tính tết yếu của cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa đế
quốc của các dân tộc bị áp bức giành độc lập.
- Nhận thức sự mất mát, sự hy sinh, khó khăn và gian khổ của các dân tộc trên con
đường đấu tranh giành độc lập. Từ đó hiểu được giá trị vĩnh hằng của chân lý: “Không có gì quý
hơn độc lập, tự do”.
3. Kỹ năng
- Rèn luyện kỹ năng phân tích tư liệu. Từ đó hiểu được bản chất, ý nghĩa của sự kiện lịch
sử.
- Rèn luyện kỹ năng so sánh, đối chiếu để hiểu được đặc điểm và bản chất của sự kiện.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY VÀ HỌC
- Ảnh và tư liệu giới thiệu tiểu sử của Mao Trạch Đông, M.Ganđi.
- Đoạn trích “Cương lĩnh của Đảng Cộng sản Trung Quốc” (tháng 7/1922).
- Tư tưởng của M.Ganđi.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
1. Kiểm tra bài cũ
Câu 1. Nêu ngắn gọn các giai đoạn phát triển của Nhật Bản trong những năm 1918 - 1939
?
Câu 2. Quá trình quân phiệt hóa diễn ra ở Nhật Bản như thế nào? Nét khác với Đức.
2. Giới thiệu bài mới
Sau khi Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc, thắng lợi của Cách mạng tháng Mười đã
có ảnh hưởng sâu sắc tới cục diện thế giới. Từ năm 1918 kéo dài suốt 20 năm đến Chiến tranh

thế giới thứ hai nổ ra, châu Á đã có những biến chuyển to lớn về kinh tế, chính trị, xã hội. Những
điều đó đã khiến cuộc đấu tranh giành độc lập ở đây cũng có những bước phát triển mới, ta tìm
hiểu điều này qua phong trào cách mạng ở Trung Quốc, Ấn Độ, hai nước lớn ở châu Á và cũng
chính là nội dung chính của bài này.


3. Tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp:
Hoạt động của GV và HS
* Hoạt động 1:
- GV nêu câu hỏi gợi ý HS nhớ lại
những kiến thức về lịch sử Trung
Quốc thời phong kiến cuối thế kỉ
XIX đầu thế kỉ XX: Em giới thiệu
những hiểu biết của mình về Trung
Quốc trong giai đoạn cuối thế kỉ
XIX đầu thế kỉ XX.
- GV gợi mở, dẫn dắt để tạo không
khí sôi nổi qua các hình ảnh: Triều
đại cuối cùng, Nhân vật Phổ Nghi,
Tôn Trung Sơn, Viên Thế Khải,
Bức ảnh “Chiếc bánh ga tô bị
cắt...”, Mâu thuẫn cơ bản trong xã
hội, Nhiệm vụ cách mạng của
Trung Quốc,...
- HS: Tự đọc SGK để suy nghĩ và
trả lời câu hỏi sau: Nét chính của
phong trào “Ngũ Tứ” (nguyên
nhân, lực lượng tham gia, địa bàn,
mục đích)?
- HS trả lời, GV nhận xét và chốt ý.

- GV: Nét mới và ý nghĩa của
phong trào này?
- HS trả lời, tranh luận bổ sung rồi
GV chốt lại.
+ Nét mới đó là lực lượng
giai cấp công nhân tham gia với vai
trò nòng cốt (trưởng thành và trở
thành lực lượng chính trị độc lập)
+ Đó là mục tiêu đấu tranh
chống đế quốc và phong kiến.
Không chỉ dừng lại chống phong
kiến như cuộc cách mạng Tân Hợi
năm 1911 (Đánh đổ triều đình Mãn
Thanh).

Kiến thức HS cần nắm

I. Phong trào cách mạng ở Trung Quốc (19191939)
1. Phong trào Ngũ Tứ và sự thành lập Đảng Cộng sản Trung
Quốc.
- Ngày 4/5/1919, đã nổ ra cuộc biểu tình của 3000 học sinh,
sinh viên yêu nước Bắc Kinh nhằm phản đối âm mưu xâu xé, nô
dịch TQ của các nước đế quốc.
- Phong trào nhanh chóng lan rộng trong cả nước, lôi cuốn
đông đảo các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là giai cấp công nhân.
Cuộc vận động lớn này được gọi là Phong trào Ngũ Tứ.
- Ý nghĩa lịch sử:
+ Phong trào có ý nghĩa to lớn trong lịch sử TQ, mở đầu cao
trào chống đế quốc, chống phong kiến ở TQ.
+ Đánh dấu bước chuyển từ cách mạng DCTS kiểu cũ sang

cách mạng DCTS kiểu mới. Giai cấp công nhân TQ bước lên vũ
đài chính trị với tư cách một lực lượng cách mạng độc lập và dần
lãnh đạo cuộc đấu tranh giải phóng của nhân dân TQ.
- Sự thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc:
- Sau Phong trào Ngũ Tứ việc truyền bá chủ nghĩa Mác –
Lênin phát triển nhanh chóng.
+ Tháng 7/1921: Từ một số nhóm cộng sản, Đảng Cộng sản ra
đời, đánh dấu bước ngoặt quan trọng của cách mạng TQ.
2. Chiến tranh Bắc Phạt (1926 - 1927) và nội chiến Quốc Cộng (1927 - 1937)
a. Chiến tranh Bắc Phạt (1926 - 1927)
- 1926 – 1927, ĐCS hợp tác với QDĐ tiến hành cuộc chiến
tranh cách mạng nhằm đánh đổ các tập đoàn quân phiệt Bắc
Dương  Chiến tranh Bắc Phạt.
- Ngày 12/4/1927: Tưởng Giới Thạch tiến hành chính biến ở
Thượng Hải, tàn sát đẫm máu các đảng viên Cộng sản, công khai
chống phá cách mạng ở nhiều địa phương khác và thành lập chính
phủ của giai cấp tư sản – địa chủ tại Nam Kinh. Chiến tranh Bắc
Phạt kết thúc.


- GV: Từ sau phong trào Ngũ Tứ,
cách mạng Trung Quốc đã có
những chuyển biến sâu sắc, điều đó
được thể hiện qua các sự kiện nào?
* Hoạt động 2: Làm việc nhóm
- GV: Từ sau khi Đảng Cộng sản
Trung Quốc thành lập, tiến trình
lịch sử cách mạng Trung Quốc gắn
liền với các cuộc nội chiến (giữa
lực lượng cộng sản với lực lượng

Quốc dân Đảng). Trong quá trình
này, lực lượng cách mạng do Đảng
Cộng sản lãnh đạo đã trải qua
những cuộc đấu tranh vô cùng khó
khăn gian khổ nhưng đã dần lớn
mạnh, trưởng thành và tiến tới
giành thắng lợi. Trong những năm
1924 - 1927, cuộc nội chiến lần thứ
nhất đã diễn ra mà đỉnh cao là cuộc
chiến tranh Bắc phạt (1926 - 1927)
và cuộc nội chiến lần thứ hai (còn
gọi là nội chiến Quốc cộng) (1927 1937).

b. Nội chiến Quốc - Cộng (1927 - 1937)
- 1927 – 1937, đã diễn ra cuộc nội chiến Quốc – Cộng. Trong
cuộc càn quét lần thứ 5 (1934 – 1935) của QDĐ, các lực lượng
cách mạng bị tổn thất nặng nề.
- Để bảo toàn lực lượng, tháng 10/11934, Hồng quân công
nông phải tiến hành cuộcc phá vây, tiến lên phía Bắc – được gọi là
vuộc Vạn lý trường chinh. Tại hội nghị Tuân Nghĩa (1/1935) trên
đường trường chinh, Mao Trạch Đông trở thành người lãnh đạo
ĐCS TQ.
- Tháng 7/1937: Nhật Bản xâm lược TQ. Trước sức ép đấu
tranh của nhân dân, QDĐ buộc phải hợp tác với ĐCS, thành lập
mặt trận dân tộc thống nhất chống Nhật, cách mạng TQ chuyển
sang thời kì kháng chiến chống Nhật.

II. Phong trào độc lập dân tộc ở Ấn Độ (1918 1939)

1. Trong những năm sau Chiến tranh thế giới thứ nhất (1918 1929)

- Những hậu quả nặng nề của Chiến tranh thế giới thứ nhất và
chính sách tăng cường ách áp bức, bóc lột của thực dân Anh đã
làm dấy lên một cao trào chống Anh trong những năm 1918 –
1922 ở Ấn Độ.
- Nét nổi bật của cao trào là hình thức đấu tranh diễn ra phong
* Hoạt động 3:
- GV nêu câu hỏi: Sau Chiến tranh phú, với sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân và dưới
thế giới thứ nhất, nguyên nhân nào sự lãnh đạo của Đảng Quốc đại, đứng đầu là lãnh tụ có uy tín lớn
đưa đến cuộc đấu tranh chống thực M.Ganđi.
- Chính sách bất bạo động, bất hợp tác – không sử dụng đấu
dân Anh ở Ấn Độ ngày dâng cao?
tranh bạo lực, chỉ biểu tình, bãi công, bãi khóa, tẩy chay hàng hóa
- HS trả lời
- GV: Tại sao Đảng Quốc đại chủ Anh,…
- Sự phát triển của phong trào công nhân  cuối 1925, Đảng
trương đấu tranh bằng hòa bình?
+ Xuất phát từ tư tưởng của Cộng sản Ấn Độ được thành lập.
M.Gan-đi, gia đình ông theo Ấn Độ
2. Phong trào độc lập dân tộc trong những năm 1929 – 1939.
giáo. Giáo lý của phái được xây
- Cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 – 1933, đã làm bùng lên làn
dựng trên hai nguyên tắc chủ yếu:
+ Ahimsa: Tránh làm điều sóng đấu tranh mới của nhân dân Ấn Độ.
- Phong trào kéo dài trong suốt những năm 30, với sự kiện đầu
ác, kiêng ăn thịt, tránh sát hại sinh


linh

năm 1930, Ganđi phát động cuộc hành trình dài 300 km – “đun

+ Satiagiaha: Kiên trì chân nước biển lấy muối” để chống độc quyền muối của thực dân Anh.
lý, kiên trì tin tưởng, không dao Mặt trần thống nhất của các lực luợng chính trị Ấn Độ đã hình
động và mất lòng tin sẽ thực hiện thành trên thực tế.
mong muốn.
- Từ 9/1939, Ấn Độ lại bị lôi cuốn vào cuộc CTTG thứ II,
phong trào cách mạng Ấn Độ chuyển sang giai đoạn mới.

4. Củng cố
5. Dặn dò:
a. Trả lời câu hỏi 1; 2.
b. Sưu tầm, giới thiệu về cuộc đời và hoạt động của Mao Trạch Đông và M.Gan-đi.
PHỤ LỤC
1. Vai trò lãnh đạo
2. Hình thức đấu tránh
3. Lực lượng tham gia
4. Sự kiện tiêu biểu

1918 - 1922
1929 - 1939
Đảng Quốc đại
Hòa bình, không sử dụng bạo lực
Học sinh, sinh viên, công nhân. Lôi cuốn mọi tầng lớp tham gia.
- Tẩy chay hàng hóa Anh.
- Chống độc quyền muối.
- Không nộp thuế
- Bất hợp tác
- Tháng 12/1925: Đảng Cộng - Mặt trận thống nhất dân tộc
sản ra đời.