Bên cạnh điều bí ẩn vladimir mezenxep

Bêncạnhđiềubíẩn
VladimirMezenxep
Chàomừngcácbạnđónđọcđầusáchtừdựánsáchchothiếtbịdiđộng
Nguồn:
Pháthành:NguyễnKimVỹ.


Mụclục
Lờigiớithiệu
LờiTácgiả
Chương1
Chương2
Chương3
Chương4
Chương5
Chương6
Chương7


VladimirMezenxep
Bêncạnhđiềubíẩn
BảndịchcủaNguyễnChiến
Lờigiớithiệu
Tựnhiênsốngđộngkhôngchỉlàmchúngtangạcnhiêntrướcsựđadạngmuônvẻ,mà
nhiềukhikhiếntaphảibốirốitrướcnhữnghiệntượngkỳlạcủanó.Ảoảnhvàlinhhồn,
đấttrượtvàmưa“máu”,tiềmthứcvàvôthức,thuậtthôimiênvàsựtựkỷámthị…Cuốn
sách“Bêncạnhđiềubíẩn”sẽsoisángphầnnàonhữngbíẩnđó.
Đốivớinhữngngườicókhuynhhướngtinvàođiềuhuyềndiệu,tinvàosựtồntạicủa“thế
giớibênkia”thìhầuhếtmọisựkiệntrongtựnhiênđềuđượckhoácmộtlớpvỏthầnbívà
sinhranhữngthiênkiếntôngiáo.Thếnhưngchỉcầnbạnvữngtinmộtchút,rằngtấtcả
nhữnghiệntượngdiễntaquanhta,chodùchúngcóvẻbíhiểmthếnàochăngnữa,cũng

đềucónguyênnhânvậtchấtcủanó,thìthếnàobạncũngtiếpcậnđượcchânlý,thếnào
bạncũngtìmkiếmđượcbảnchấtcủavấnđề.Đóchínhlàkhẳngđịnhcủaphótiếnsĩtriết
họcVladimirMezenxep,tácgiảcuốnsách“Bêncạnhđiềubíẩn”,màchúngtôigiớithiệu
cùngbạnđọc.
BảndịchsauđâycủaNguyễnChiến,NhàxuấtbảnKhoahọcvàKỹthuật,HàNội,1987.


VladimirMezenxep
Bêncạnhđiềubíẩn
BảndịchcủaNguyễnChiến
LờiTácgiả
THẾGIỚI-CÁCBẠNTHẤYNÓRASAO?
Khi bắt đầu viết cuốn sách này - một cuốn sách về những điều bí ẩn của tự nhiên - tôi
bỗngnhớlạimộtcuộcgặpgỡtrênsôngVongavàomùahèoiảnăm1972.
ChiếctàuthủycủachúngtôiđitheotuyếnAxtrakhan-Maxcơva.Nhữnggiờphúttrước
khitốiđếnđãlàmgiảmđichútítcáinóngnựclạthườngđãbathángnayhànhhạmuôn
loài.Thậmchíởđây,trênconsônglớnnàyvẫncảmthấyhơithởnónghổicủalànkhông
khíbịthiêuđốt.Hơingộtngạtnhớpnhápcủanhữngbuồngtàuđãxuađuổihànhkhách
lênmặtboong,nhưngnhưthếcũngchẳngdễchịuhơnchútnào.Mọingườiđềumongchờ
nhữnglàngiómátlành,vịkháchđồnghànhthườnggặpcủanhữngchuyếnđitrênsông
nước.Nhưngnàocó…
Chúngtađứngởboongtrên.Nhữngcáchrừnghaibênbờtrôiquatrướcmắt.Nhưnglúc
này,thậmchícảcâycốicũngchẳnghoanhỉgìvớibộdạngcủamình.Bịmặttrờithiêuđốt
suốtngày,chúngrũxuống,láúavàngrơirụngmặcdầubâygiờmớithángtám.
-Mộtcảnhtượngđángbuồn-ngườiđứngcạnhtôilẩmbẩm.-Nếunhưlàthờixưathì
ngườitađãnói:“Thượngđếtrừngphạt”.Cònbâygiờthìnóigìnào?Ôngtaquaysang
nóivớitôi.-Ngàynaytấtnhiênchúngtabiếtcáchgiảithíchtấtcảnhưthếnàorồi…Cả
hạnhánvớibãolụt…Đâulàxoáythuậncònđâulàxoáynghịch…Songnếunhìnvàobản
chấtcácnguyênnhânthìsao?Nhìnvàocáiđiềuchủyếumàvìnóxảyramọithayđổi
trongcáchiệntượngtrêntráiđấtấy?Lậptứcchúngtasẽchẳngcógìđểmànóicảđâu…

Bởivìtrongtấtcảnhữngsựbiếncủatựnhiên,dùlớndùnhỏ,đềucómộtcáigìđómàtrí
tuệchúngtakhôngthểhiểuthấuđược…
Dườngnhưôngtatựluậnlývớichínhmình.Songrõrànglàôngtamuốnbắtchuyệnvới
tôi.
Tôitòmònhìnôngbạnmớiquenbiếtngẫunhiênđó.Tusĩchăng?Bềngoàichẳnghềnói
lêncáigìvềđiềuđócả.Trướcmắttôilàmộtngườiănmặctềchỉnh,đầuđộichiếcmũcói
mềm.Cặpmắtôngtanhỏ,khôngmàusắc.Cólẽchỉcógiọngnóilàhấpdẫnđượcthôi,
bởigiọngôngtanhỏ,nhưngdễnghe;
Bêncạnhôngtalàhaicậuthiếuniên,trôngcóvẻgìđórấtgiốngvớiôngta.Cáccậunhìn
lênbờđangtrôiđingaytrướcmắtvàđồngthờilắngnghenhữnglờiôngtanói.


-Vìsaotrênthếgiớilạidiễnranhưthếnày,chứkhôngphảithếkhác?-Ôngtatiếptục
pháttriểnýnghĩcủamình-Đóchínhlàcâuhỏichủyếu…
Imlặngnữathìthậtlàbấtnhã,vàtôiđànhhỏi:
-Chắcôngđặtmộtýnhấtđịnhnàođóvàochữ“tạisao”?
-Nếuôngmuốnthìlànhưvậy.Mộtýđặcbiệt!Ôngvớitưcáchmộtngườicóvănhóa,ôngtachămchúnhìntôi,-sẽkhôngthểkhôngđồngýrằngtoànbộtrithứcmàkhoahọc
thâugópđượcđềurấtướclệ,khôngđầyđủvàhếtsứctươngđối.
-Nhưngphảichăngđiềuđó…
-Còntồitệhơnthếnữalàtrongkhoahọc,cáidườngnhưđãđượcthừanhậnlàchânlýlại
thườngxuyênbịxemxétlại.Nhữnglýthuyếtngàycàngmớicứxuấthiện.Vậythìcáigì
làchânlý?Biếttinvàocáigì?
-Trongkhoahọcngườitakhôngtin,mànghiêncứu,nếukhôngthìđã…
-Thếlạicàngtệ!Liệucácnghiêncứukhoahọccógiátrịlắmkhôngnếunhưkhôngthể
coichúnglàchânlýđược?
-Nhưngônghiểuhoàntoànkhôngđúngvớitínhchấtcácnghiêncứu…
-Mặtkhác,cáctrithứccủachúngtathậtnhỏnhoikhisosánhvớisựvĩđạicủathếgiới!
ÔngcónhớlàLaplax,nhàbáchọccóquanđiểmduyvật,đãnóigìkhông?Ôngtabảo:
“Cáigìmàchúngtađangbiếtlàhạnchế,còncáigìmàchúngtachưabiếtlàvôtận”.
-Laplaxnóiđúng,nhưngchúngtađangnóivềđiềukhác…

-Vôtận!-ngườiphảndiệntôichẳngcòngiốngvớiconngườitrầmtĩnh,chậmchạpnữa.
Ôngtanóinhanh,nóidàikhôngchotôiđáplại.-Vàtrongsựvôtậnđótôinhìnthấy,tôi
cảmthấysựvĩđạicủatrínăngthếgiới…
-Nhưngđóchưaphảilàmộtchứngminh…
-Củatrínăngmàđầuóccủaconngườikhôngthểtómbắtđược,vàđólàđấngsángtạo
nênmọivậttrêntráiđất,sángtạonêntoànbộcuộcsốngcủachúngta.Vàmọibímậtcủa
thếgiớinàychỉhémởrađốivớiriêngtrínăngđómàtôi!
Bấtngờtiếngcòitàulàmdứtđoạnbàiđộcthoạicủaconngườitheopháithầnhọckia.
Chúngtôiđãtớibếntàu.
-Ồ,thếlàđãvềđếnquêchađấttổrồi.Xinlỗi,tôiphảitạmbiệtông.Tôirấttiếcvìchúng
tachưathểkếtthúcđượccuộcđàmluậnnày…Cáccon,tađithôi!
Ôngtamỉmcườimộtcáchranhmãnhrồiđivềphíalốiravớihaicậubécùngđi.Một
tronghaicậubéấyngoáilạinhìntôivớivẻtráchcứ:“Báctranhluậnvớiaiđấycóbiết
không?”
Rõràngtrongmắtcáccậubé,conngườinàylàmộtuytínkhôngthểchốicãi.
“…Chưathểkếtthúcđượccuộcđàmluận…”.Tôibấtgiácmỉmcười.Cuộcđàmluậnấy


đãbắtđầuđâukiachứ!Nếunhư“ngườicùngđàmluận”kiacủatôicóởlạitrêntàu,thì
chắccuộcđàmluậnấyđãdiễnrađược.Bởilẽchínhôngta,nhưtôiđãthấy,thuộcvềhạng
nhữngngườiluônluônvàbấtcứởđâucũngchỉsẵnsàngnghecóchínhmìnhmàthôi.
Songnhữngýnghĩmàôngtađãpháttriểnvềkhoahọc,vềnhữngtrithứccủachúngta,
đâu phải chỉ thuộc riêng mình ông ta. Điều đó giải thích vì sao khi bắt đầu cuộc nói
chuyệnvớibạnđọcvềnhữngbíẩncủathếgiới,tôimuốntiếptụccuộcnóichuyệnbịbỏ
dởtrênsôngVongavậy.Vàcònđiềunàynữa:tôimuốnnhữngbạntrẻcómặttrêntàukia
cũngđọchếtphầntiếptheocủacuộcnóichuyệnnày.Bâygiờhọđãlànhữngthanhniên,
vàđốivớihọ,việcnhìnnhậnthếgiớinhưchínhnótồntạitrongthựctếlàrấtcầnthiết.
…Thếgiớilớnrộngvàđadạngvôcùng.Vàthôngthườngchúngtakhôngsuynghĩvề
tínhvôtậncủanộidungcủanhữngquyluậtvànhữngđiềubíẩncủanó.Đãhàngngàn
nămnay,conngườiđọcđiđọclạicuốnsáchvĩđạicủatựnhiên,màmỗitrangcủanóđều

chứađựngnhữngnộidungsâusắc.Conngườiđọcđiđọclạiđểhiểutốthơn,rõhơnvà
đúnghơnvềthếgiớitựnhiên.
Mỗithếkỷ,vàbâygiờlàthậpniên,chúngtalạipháthiệnranhữngquyluậtmớivànhững
điềubíẩnmớicủathếgiới.Đãlànhưthếvàsẽvẫnlànhưthế,bởilẽtựnhiênlàvôtận.
Nhưngliệuđiềuđócónóilênsựyếukémcủanhữngtrithứccủachúngta,nóilênviệcsự
bấtlựctrongviệcnhậnthứcthếgiớixungquanhhaykhông?Tuyệtnhiênkhông.
Hôm nay chúng ta biết khá nhiều hơn hơn hôm qua, và ngày mai sẽ mang lại cho con
ngườinhữngtrithứcmàhômnayconngườimớichỉmơướcvềchúngthôi.
Vàđiềuquantrọngnhất:khoahọcđangkhẳngđịnhvàhàngngàychứngminhrằng,trong
tựnhiênkhôngcócáigìlàkhôngnhậnthứcđược.
Toànbộconđườngtiếnlêncủanhậnthứcchúngtacómộtđặcđiểm:nhiềuhiệntượng
chưađượctrithứchémởtấmmànbímật,lúcđầunomthậtbíẩn,đôikhithậmchíkhông
thểlýgiảinổi.Songthờigiantrôiqua,vàkhoahọcđemlạilờigiảithíchthậttựnhiênvề
chúng.Điềubíẩntrởnênrõràng.Tuynhiên,sựvôcùngtậncủatựnhiênlạiđặtranhững
câuhỏikhácđòihỏiđượctrảlời.
Phépbiệnchứngcủanhậnthứclànhưvậy.Chúngtacàngthâmnhậpvàotựnhiênsâubao
nhiêuthìnhữngcâuhỏimớilạinàysinhnhiềubấynhiêu.Vàđồngthờichúngcàngnhận
thứcđượcnhiềuhơnvềthếgiớithìchúngtacàngchếngựđượccácsứcmạnhdữdộicủa
nó,chúngtacànglàmsángtỏhơnbảnchấtcủacáchiệntượngvàquátrìnhtrongtựnhiên.
Tôi cũng muốn nói tới một điều nữa: không nên coi khoa học như một kho lưu trữ mà
trongđónhữngkiếnthứccósẵnđãđượcbàysẵntrêncácgiá.Khoahọc-đóđồngthờilà
mộtquyluậtđãpháthiệnra,mộtsựgiảithíchvềthựcnghiệmbằngnhữngquyluậtmới
trongtựnhiên,mộtgiảthiếtđượcluậnchứngbằngnhữngkiếngiảikhoahọcnghiêmtúc,


mộthiệntượngbíẩnvừađượcpháthiện.
Trongmỗigiaiđoạnpháttriểncủamình,khoahọcgiảithíchthếgiớibằngcáchsửdụng
nhữngtrithứcđãđượcbiếtđếnchotớilúcđó.Nhữngtrithứcấyđượcchínhxáchóa,làm
chosâusắchơn.Khoahọckhôngsợphảivứtbỏnhữngkếtluận,nhữngđánhgiálỗithời,
đôikhicảnhữngsailầm.Đólàsứcmạnhcủakhoahọc,chứkhôngphảiđiểmyếu.

…Lịchsửloàingườiđãcóvôsốnhữnglầmlạcsinhravìmêtín,ngudốt.Nhữngkiến
thứcquècụt,vàthườnghơncảlàtrạngtháitâmlýnhấtđịnhđãvàđangđưanhiềungười
vàothếgiớicủanhữngýniệmgiảtạo,huyễnhoặc.Sựthậtlànhiềuhiệntượngtựnhiên
khixưađãtừnglàmchotổtiênxaxôicủachúngtahoảngsợ,thìnaykhôngthểlàmdọa
nạthoặclàmkinhngạcconngườihiệnđại.Nhậtthựcvànguyệtthực,saochổihaysao
băngrựcrỡxuấthiện,nhữngtrậnmưamàuvànhữnghiệntượngcựcquang,núilửaphun
trào-ngàynaytấtcảnhữngđiềuđókhôngcònbịbaotrùmtrongtấmmànthầnbínữa.
Nhưng nếu như một người có khuynh hướng tin vào “điều huyền bí” thì trong tự nhiên
anhtasẽluônluôncóthểtìmthấynhữnghiệntượngcóthểkhơigợiđốmlửacóthểkhơi
gợisựmêtínởanhta.Vôtậntrongmọibiểuhiện,đốmlửaấykhôngngừngcungcấpcho
chúngtanhữngdữliệuđủđểkhiếnchomọingườibiếtthầnthánhhóanhữngsứcmạnhbí
ẩncũngphảiđểtâmsuynghĩ.
Nếunhưbạnngaytừđầuđãbắtđầuđãsắnsàngđóngặpnhữngđiềusiêunhiênthìsao?
Lúcđómỗimộthiệntượnglạlùngcủatựnhiênsẽtrởnênbíhiểm,huyềnbíđốivớibạn.
NhàvănnhàbáchọcngườiĐứcGioocLichtenbecnổitiếngvớitrítuệđộcđáovàsắcsảo
củamìnhđãtừngviết:“Nếubạnmuốnthựcnhậnnhữngđiềuhuyễnhoặclàcóthật,bạn
nênnhìnnhậnchúngtừxa,cũngvậyđốivớinhữngđámmây,nếubạnmuốncoichúnglà
nhữngvậtrắnvậy”.Danhngônđóphảnánhthậtrõràngvàthúvịbảnchấtcủasựbíẩn.
Mộtkhichúngtacònnhìnnhậnmộthiệntượnglạtừxa,đốivớichúngta,nóvẫncònlà
điềubíẩn.Nhưngchỉcầntiếnlạigầnnó,nhậnthứcđượclờigiảikhoahọcvềnóthìđiều
huyễnhoặcsẽbiếnmất.
Chúngtađangtiếpxúcvớinhữngđiềubíẩn,lớnhoặcnhỏ,ởkhắpmọinơitrongtựnhiên.
Bâygiờchúngtasẽtiếnlạichúnggầnhơn…


VladimirMezenxep
Bêncạnhđiềubíẩn
BảndịchcủaNguyễnChiến
Chương1
NHỮNGBÓNGMATRONGKHÔNGTRUNG

Khiánhsángdọanạt
Thảonguyênbaolatrảidàivôtận.Mặttrờichóilọiđangnhôcaokhỏichântrờibáotrước
mộtngàyoibức.Ngườiđánhxechotôicứliếmmôihoài,thỉnhthoảnglạigiụcconngựa
xấuxíbướcgióngmột.
ĐãhaigiờtrôiquakểtừkhitôirờikhỏimộtgaxéptrêntuyếnđườngsắtXibirđểtớinơi
làmviệcđầutiêncủamình-ởmộtlàngtrênthảonguyêntâyXibir.Chúngtôixuấtpháttừ
lúc trời rạng sáng đượm vẻ lành mạnh, nhưng bây giờ thì chẳng còn gì gợi nhớ lại làn
khôngkhíấynữa.Đấttrầntrụilạnhcóngkhiđêmnayđangthèmkháttíchnhiệtđểsưởi
ấmmình.Chântrờiđãmấtđinhữngđườngnétrõràng,nhữngcâybạchdươngphíaca
nom cong queo, thay đổi hẳn cái dáng dấp thường ngày. Những dòng không khí bị đốt
nóngtừbêndướitỏalênđónlấytiamặttrờinóngbỏng.Conđườngcâycỏmọcxanhrờn
chạy dài tít tắp nay chìm biến trong những dòng không khí ấy. Những cột điện tín bên
đườngcũngbiếndạngởnơixa-chúngliêntiếpthayđổihìnhdạngvàmấtđivẻcânđối…
Ở phía trước hiện ra một mặt hồ lớn. Mặt nước hồ trải dài như một dải nước rộng dọc
đườngchântrờivànhậnchìmcảnhữngcộtđiệntínrungrinhvớinhữngcâybạchdương
mọcthưathớttrênthảonguyên.
Mộtconchimtovẫycánhbaylênkhỏimặtnướcvàtiếnlạiphíachúngtôi,nótrởnênnhỏ
dầntrôngthấy.Bỗngchẳngcònthấyhồ,chẳngcònthấychimđâunữa…
-Ảoảnhmấtrồi,-ngườiđánhxethốtlênphávỡcảnhimlìm.-Oiquá!-đoạnôngtavẫy
ngọnroivềphíachântrờixaxa.-Anhxemthếnàođếnchiềucũngcógiông.
Ảoảnhphíachântrời
Đúng,đóchínhlàảoảnh,mộttrongnhữnghiệntượngmàtừthờixaxưa,conngườiđã
gắnnóvớinhữngsứcmạnhbíẩn,vôhìnhcủatựnhiên.“Biểnquỷ”-dâncưmiềnbắcPhi
hiệngiờcòngọiảoảnhnhưthế.
Ởphươngđông,aicũngbiếtcâuchuyệncổtíchvềnàngtiênMorgana.Nàngthíchtrêu
ghẹonhữngkháchbộhànhmỏimệt,chỉchohọthấytrênsamạcnhữngốcđảonởhoa,
những hồ đầy ắp nước, những đô thị trù phú có những tháp giáo đường Hồi giáo với
nhữngvườncâytreolơnlửngtrênkhôngtrung.Nàngchohọthấychỉđểcámdỗhọđi

chệchđường,sauđókhiảoảnhđãtanratrongkhôngkhí,nàngsẽcườinhạonỗithấtvọng
củađámlữkháchấy.Câuchuyệncổnàyđểlạidấuấncủanótrongngônngữ.Ngườita
gọibấtcứhìnhảnhhưảonàođánhlừanàolàphata-morgana,tứclànàngtiênMorgana.
Khi nói về ảo ảnh, người ta thường nghĩ đến một sa mạc cháy bỏng và đàn súc vật trở
hàng đang lầm lũi bước đi trên biển cát nhấp nhô. Phía trước, bên đường chân trời mờ
nhạtbỗngxuấthiệnmộtbềmặttolấploáng.Cáigìvậy?Nhữngconlạcđàdấnthêmvài
bước,vàtrướcmặtmọingườihiệnlêncảmộtcáihồlớn.Làngiónhẹlàmmặtnướcgợn
lăntăn.
Hồ nom rõ ràng đến nỗi không thể nghi ngờ gì về tính chất có thực của nó. Nhưng vài
phúttrôiqua,vàcáihồmaấybắtđầubịlớpsươngmùmàuđỏnhạtcủasamạcbaophủ,
nómấtđinhữngđườngnétrồithìnhlìnhbayvútlêntrờivàmấthút.
Đólàảoảnhhồ,mộtthứảoảnhphổbiếnnhất,thườnghayxuấthiệnhơncả.Trongnhững
ngàynóngnực,nhữngcáihồtrênsamạcnhưvậylàmộthiệntượnggặpởbắcphi.Chiều
chiều,mộtkhuvựcnàođóbịnungđốtsuốtngàyliềnbiếnthànhvùngđấtngậplụt.Tấtcả
nhữnggìởkhoảngcáchbabốncâysốđềubịnướcvâyquanh.Nhữngthônxómnomtựa
nhưnhữnghònđảogiữamộtcáihồrộng.Cànglạigầnlàng,cáibờcủavùngnướcảokia
cànglùiraxavàcáinhánhnướcngăncáchtavớilàngdầndầntrởnênhẹplạichođếnkhi
biếnmấthoàntoàn,còncáihồvẫngiữnguyênhìnhdạngbắtđầulùixadầnvàluônluônở
mộtkhoảngcáchkhôngbaogiờđạttớiđược.
Ởnướcta(TứclàởLiênXô(ND),nhữngảoảnhnhưvậykhônglạlẫmgìvớicưdân
miền ven biển Caxpi, miền thảo nguyên Crưm, miền đồng bằng sông Vonga. Người ta
cũngnhìnthấyảoảnhtrênmặtđườnglángnhựa:vàonhữngngàymặttrờithiêuđốt,có
những“hốnước”trôiquatrướcmũixenhưvừamớiquacơnmưavậy.Trênmặthồphản
ánhnhữngđámmâyvớibầutrờixanh.Ôtôchạyvớivậntốc60kilômetmộtgiờ,vàsuốt
gầnmườiphút,ởphíatrướcluônluônnhìnthấydảinướclừadốikia.Vànếunhữngảo
ảnhtươngtựkhônghềlàmchoconngườitangạcnhiên,thìnhữngdạngảoảnhkháclại
cóthểkhôngchỉgâykinhngạc,màthậmchícòndọanạtđượcconngười.
-Cólầntôidừnglạibênlốivàomộthẻmnúi,-mộtngườiđãtừngởAngiêrikểlại,-và
ngồinghỉtrênmộttảngđá.Bỗngnhiênởbêndướicáchtôichừngnămmươimét,tôinom
thấymộtngườicũngngồitrênmộttảngđá.Khitôiđứngdậy,ngườikiacũngđứnglên.

Khitôilạigầnngườiđó,thìanhtacũngtiếnlạiphíatôi!Đếnkhiđếngầnhơnthìvôcùng
sửngsốt,tôinhậnrachínhmìnhtrongconngườiđó.Sựgiốngnhauấylàmtôihoảngđến
nỗitôichìatayra.Conngườiyhệttôikiacũnglàmnhưvậy.Nhưngkhitôiquảquyếtsáp
lạigầnhơnthìbóngmabiếnmất.
…Ngàyxưa,thờicònsửdụngthuyềnbuồm,ởtrêncácbiển,đềulantruyềnmộttruyền


thuyếtvềcontàuma-“NgườiHàLanbay”.Ngườithuyềntrưởngcủacontàuđóvìtội
bángbổchúatrờinênđãphảichịutộisuốtđờilangthangtrênkhắpcácbiểnvàđạidương
màkhôngđượcbỏneoởđâucả.Cácthủythủtinrằng,việcgặpgỡcontàubuồmghêsợ
đólàđiểmbáotrướctaihọađắmtàu.Songnhữngcuộcgặpgỡấylạixảyrathậtthường
xuyên!Contàumabấtngờxuấthiệntrongđámsươngmù,nólẳnglặngtrôiquatrướcmắt
đámthủythủ,khônghềđáplạicáctínhiệu,rồisauđấylạibấtchợtbiếnđinhưlúcxuất
hiệnvậy.
…Năm1878,vàothờigianxảyrachiếntranhgiữangườiMỹvớingườidađỏ,mộttoán
línhdờiđồnAbrahamLinhcônđira.Mộtlúcsaunhữngngườicònlạitrongđồnnhìntoán
línhđóđangtiếnbướcởtrêntrời.Ngườitaliềnbảorằngtoánlínhđóđãbịgiếtchếtvà
bâygiờhọđangnhìnthấylinhhồnnhữngngườiấy.Vàingàysau,quảnhiêntoánlínhbị
nhữngngườidađỏtiêudiệt.Nhữngngườimêtínnhớrấtdaisựtrùnghợpngẫunhiêncủa
cácsựkiện.Tấtcảnhữngđiềuđókhôngphảicáigìkháchơnlànhữngảoảnh.Hìnhnhư
trêntrờiđangdiễnramột“mànkịch”viễntưởngvậy.ỞvùngbờbiểnXixilia,vàolúcmặt
trờimọc,trênmặtbiểnthườngthấyxuấthiệnnhữngcungđiệnnguynga,nhữngngọntháp
vàpháođàitrênkhôngtrung,nhữngngườikhônglồ,nhữngcâycốivàđộngvậtkhổnglồ;
tấtcảnhữngcáiđóquầntụlạirồitảnra,đuổibắtlẫnnhau,thayhìnhđổidạng,cảnhtượng
nàythaythếcảnhtượngkhác.
Mộtlần,nhữngthủythủthámhiểmvùngcựcđãgặp“ảoảnh”nhưthế.Contàucủahọlen
lỏigiữanhữngnúibăngvàcáctảngbăngvỡratừnhữngcáchđồngbăng:chúnglấplánh
vàtrởnênchóilọidướiánhmặttrờirựcrỡ.Bỗngchântrờiphânđôira,nhữngvậtthểở
xaliềnbaylênkhôngtrung,treolơlửngtrênđóvàkhôngngừngthayđổihìnhdạng.Như
trongốngkínhvạnhoavậy,nhữnghìnhthù,nhữngsựvậtlạthườngthoắtẩnthoắthiện

trướcmắtnhữngthủythủđứngngâyravìquáđỗisửngsốt:khithìxuấthiệnmộtcáigìđó
giốngnhưngọntháp,khilànhữnghìnhngườinàođótrôngthậtphilý,khilạilàmộtthanh
gươm,thếrồitấtcảnhữngcáiđóbỗngnhiênđượcthaythếbằngđườngviềnrõnétcủa
mộtnúibănglớnlàmtanhớđếnpháođàicổbấtkhảxâmphạm.Nhữngcáchđồngbăng
trônggiốngnhưnhữngbìnhnguyêntrênđấycóđủcâycối,gấu,chó,chimchóc,người
nhưthểđangnhảymúatrongkhôngtrung.
Nhưcácbạnthấyđấy,thậtlàlắmhìnhnhiềuvẻ.Nhưngbảnchấtcủatấtcảcácbứctranh
maquáixảyratrongkhôngtrungđóđềuchỉlàmộtmàthôi.
“Cóthể,-ởđâysẽcómộtngườinàokhácnói,-bảnchấtcủacác“ảoảnh”nhưvậychỉlà
một,nhưngxinhãygiảithíchthậtrõràngvàdễhiểu,làmsaolạicóthểxuấthiệnmộtbức
tranhlạlùngđếnthế:nhữngngườilínhhànhquântrênbầutrời?!Vàxinhãychúý:tấtcả
nhữngngườilínhấysauđóđềubịchết!”


Chúngtasẽcònnóitiếpvềsựtrùnghợpngẫunhiêncủacácsựkiệnkhácnhau.Cònbây
giờchúngtacũngphântíchxemnhữngbóngmalạlùngđóxuấthiệnnhưthếnàotrong
bầukhíquyểntráiđất.
THEONHỮNGQUYLUẬTCỦAQUANGHỌC
Trên bờ ao có một cây liễu. Chúng ta nhìn thấy bóng phản chiếu của nó trên mặt nước
lặngnhưtronggươngvậy.
Vìsaothế?Nhữngtiaánhsángphảnchiếutừcáicâymọctrênbờaosẽtớimắtchúngta
bằnghaiconđường:mộtsốtiađithẳngqualớpkhôngkhí,vàchúngtanhìnthấyhìnhảnh
củacây,cònnhữngtiakhácphảnchiếutừmặtgươngcủaao,khiđậpvàomắt,chúngsẽ
tạonênmộthìnhảnhthứhai-nhưnglộnngượccủacây.Vốndĩmắtchúngtakhôngthể
pháthiệnđượcsựsailệchcủatiasáng,chúngluônluôntiếpnhậnhìnhảnhcủavậtnhư
thểcáctiasángđithẳngtừcácvậtđóvậy.Vìthếchúngtanhìnthấyhìnhảnhcâyliễu
đượcphảnchiếubởimặtgươngcủanướctheomộtđườngthẳngđitừmắttớimặtnước.
Nhưvậyảoảnhlàmộtsựphảnchiếugươngnhưthếcủacácvật,câycối,conngười
khácnhau.Chỉcóđiềutấmgươngởđâykhôngphảilàkính,khôngphảilànước,mà
chínhlàkhôngkhí.

Tấmgươngkhíquyểnấyxuấthiệntrongnhữngđiềukiệnnào?
Chúngtathườngquenchorằngcáctiasángtruyềnđitheođườngthẳngtrongkhôngkhí.
Nhưng nếu nói thật nghiêm túc thì còn xa mới là như vậy. Vốn không khí bao quanh
chúngtalàkhôngđồngnhất,nóbaogồmcáclớpcómậtđộkhácnhau.Vàthếcónghĩalà
khôngthểcósựtruyềnánhsángtheođườngthẳngtrongkhôngkhíđược.Nhữngquyluật
củaquanghọclànhưvậy.Hiểuđượccácquyluậtđókhôngphảilàkhó.
Mộtcáithìađượcthảvàomộtcốcnướcchè.Chiếcthìanhưbịgãyra.Nguyênnhânlàở
chỗnướcvàkhôngkhícómậtđộkhácnhau.Khiđiquamộtmôitrường-khôngkhíít
đậm đặc hơn - đến môi trường khác đậm đặc hơn là nước, các tia sáng thay đổi đường
truyềnthẳngcủamình,vảlạitheomộtnguyêntắchoàntoànxácđịnhlàchúngbịlệchvề
phíamôitrườngđậmđặchơn.Trongtrườnghợpcủachúngtathìđólànước.Khiđitừ
thủytinhvàonước,tiasángbịkhúcxạvềphíathủytinhcómậtđộlớnhơnsovớinước.
Thếcònkhiánhsángtruyềnquabầukhíquyểnthìsao?Mỗikhitiasángđitừlớpkhông
khícómậtđộnhấtđịnhvàolớpkhôngkhícómậtđộhơinước,nóliềnbịkhúcxạítnhiều,
vàthayđổiđườngtruyềnthẳngcủamình.
Tanênnhớrằngvàomùahè,nhữngngôinhà,côngtrình,câycốitrênđườngchântrời,
dườngnhưcũngrunrẩy,đungđưa.Tấtnhiên,khôngphảichínhchúng,mànhữnghình
ảnhcủachúngđangrunrẩy.Nhưngnhưthếcónghĩagì?Đólà,nhữngtiasángđượccác
vật phản chiếu lại và đi đến mắt chúng ta đã liên tục thay đổi hướng. Nói cách khác,


đườngđicủachúnghoàntoànkhôngphảilàthẳng.
Ngườitagọiđólàsựkhúcxạ.Sựkhúcxạnhỏluônxảyra(chỉtrừmộttrườnghợp,khi
cáctiasángtừcácthiênthểđậpvàomắtchúngtatheochiềuthẳngđứng).Docósựkhúc
xạđómàtathấycácthiênthểnhưnằmởvịtrícaohơncủachúngtrongthựctế.Vàobuổi
xếchiều,chúngtathấymặttrờilưulại5-10phútsaukhiđãkhuấtxuốngđườngchân
trời.Chúngtathấycácvậtởxađềucaohơnvàgầnhơnmộtchútsovớivịtríthựccủa
chúng.
Sựkhúcxạánhsángtrongbầukhíquyểncủatráiđấtlàmộthiệntượngbìnhthườngxảy
raởkhắpmọinơi.Vàchúngtalạithườngkhôngnhậnthấyhiệntượngđó:sựkhúcxạcác

tiasánglàrấtnhỏ,chúngkhônglàmchuyểndịchvịtrívàkhônglàmsailệchhìnhảnhcủa
cácvậtnhìnthấymộtcáchrõrệt.
Nhưngcũngcókhikhácđi.Đôikhicáctiasángphảnchiếutừmộtsốlớpkhôngkhí
nhưtừmộttấmgươngvànhưvậychúngbịlệchđiđángkể.Chẳnghạn,điềuđódiễn
ravàomùahè,khimặttrờihâmnóngbầukhôngkhí,đặcbiệtlàcáclớpdưới.Khiđó,các
lớpnàytrởnênítđậmđặchơn.Nhữngtiasángđitừvậtnàođótớimặtđấtsẽphảnchiếu
lạitừlớpkhôngkhínhưvậynhưtừbềmặtnước,chúngđilêntrênvàđậpvàomắtngười
quansát.Lúcđóchúngtacóthểnomthấyảoảnh“hồ”haylàảoảnhdưới.
Chúngtalấyvídụảoảnhtrênsamạc.Nhữngcontàucủasamạc-nhữngconlạcđàđangchậmrãichuyểnđộng.Nhưbịthiêuđốttronglò,cátvàđáhừnghựcbốchơinóng.
Khôngtrungtĩnhlặng.Bầutrờibịchephủbằngmộtmànsươngmàuđỏnhạt;mặttrời
chìmnghỉmvàđườngchântrờimấthút.Lớpkhôngkhícuốicùngbịđốtnónghơncảvì
cátbỏngrẫy,vàvìthếnóbịloãngđinhiều.Lớpkhôngkhíbêntrênbịnungnóngíthơn,
vìvậynóđậmđặchơn.Hiệntượngđóthườngxảyravàonửađầucủangày,khilớpkhông
khísátmặtđấtđãbịnungnóngmàcáclớptrêncònlạnh.
Mậtđộkhôngkhíởcảhailớpkềsátnhauấytrongtrườnghợpnàykhôngcònđồngnhất
nữa.Thếlàtrongnhữngđiềukiệnnhưvậy,đâuđóởchântrời,phíatrướcđoànsúcvật
chởhànghiệnramộtcáihồma,còntrênthựctế,đólàsựphảnchiếubầutrờiởtấmgương
củalớpkhôngkhíbêndưới.
Tấmgươngkhôngkhícóthểxuấthiệnởcảcáclớptrêncủabầukhíquyển-chúngtacó
thểnhìnthấytrênđósựphảnchiếucủanhữngvậtởxabịkhuấtsauchântrờitrongnhững
điềukiệnbìnhthường.Khiđóchúngtanomthấychúngkhácaovàgầnhơnlàchúngtồn
tạitrênthựctế.
Trongnhữngđiềukiệnnàothìxuấthiệntấmgươngkhôngkhítrên?Thườnglàthếnày:
vàosángsớm,khicáclớpdướicủakhôngkhícònkhálạnhvìtiếpxúcvớimặtđất,còn
cáclớptrênthìấmhơn.Vớinhữngđiềukiệnnhưthế,ởbêntrêncóthểcấutạonênmột


lớpkhôngkhíphảnchiếu.
Ngườitathườngthấycácảoảnhtrênhơnlàcácảoảnhởdướibiển,cũngnhưởcácvùng
vĩđộvencực,nơicáclớpkhôngkhíbêndướihầunhưlúcnàocũnglạnhhơncáclớptrên.

Ởphươngbắc,hiệntượngnàythườngcóvàomùađôngvàmùaxuân,vàonhữngngàycó
gióấmápthổitừphươngnamtới,trongkhinhữnglớpdướicủabầukhíquyểnvẫncòn
lạnhvìtuyếtphủ.
Trênbiểncả,cóthểnhìnthấytrongảoảnhtrênhìnhảnhnhữnghònđảovàcontàuởxa
khuấtsauchântrời.“Tôiđãnhìnthấyquaốngnhòmnhữngđườngnétvàthiếtbịtrêntàu
rõđếnnỗi,-mộtnhàthámhiểmvùngcựcviết-tôiđãkhônghềđắnđothừanhậnđólà
chiếctàucủachatôi.Saunày,khisosánhcácbảnđồhoatiêucủacảhaitàu,chúngtôi
mớivỡlẽrarằngchúngtôiđãởcáchnhaumộtkhoảngcáchnămmươicâysố,tứclàhọ
đãkhôngthểnhìnthấynhauđược
Tùy thuộc vào tính chất của sự phản chiếu do tấm gương không khí trên, đôi khi
chúngtanhìnthấyảoảnhthẳngngaytrênđầutaởcaotíttrênkhôngtrung,dưới
dạnghìnhảnhlộnngược.Nhữngảoảnhnhưvậythậmchícònhayxảyranữa.Cómột
câuchuyệnnổitiếngcủamộtnhàthámhiểmkhiđếnItalia,ởtrênbờbiểnđãnhìnthấy
trênkhôngtrunghìnhảnhlộnngượccủacảmộtthànhphố.Vôcùngsửngsốt,ôngtaliền
vộivàngvẽngaynhữnggìđãthấy,rồisauđóđitiếpđểtìmkiếmnguyênnhâncủahiện
tượngkỳlạđó.Sauvàicâysốtiếptheoôngtađãtớichínhthànhphốmàtrướcđóôngđã
nhìnthấyhìnhảnhcủanótrênkhôngtrung.
Thành phố Lômônôxôp nằm trên bờ vịnh Phần Lan, cách Lêningrát 40 kilômet. Từ nơi
đây rất khó nhìn rõ được Lêningrát. Nhưng có những ngày mà dân cư thành phố
Lômônôxôp nhìn thấy Lêningrát rõ như trên lòng bàn tay. Hình như thành phố hiện lên
trênkhôngtrung.Khiđó,từLômônôxôpnhìnrõhìnhsôngNêva,cầucống,mộtsốngôi
nhàcaotầngbiệtlập.Vậylàchúngtagặpđượcởđâysựphảnchiếutrựctiếpcácvậttrong
tấmgươngkhôngkhílạlùngdườngnhưbaotrùmcảmặtđất.
Cuốicùng,cũngcókhixảyranhưthếnày-caotíttrênkhôngtrungxuấthiệnảoảnhtrên
kép-đồngthờicảhìnhảnhtrựctiếpvàhìnhảnhlộnngược.Hìnhảnhnhưvậyđượcquan
sátthấytrongbầukhíquyển,cáclớpkhôngkhícómậtđộkhácnhauphânbốkhôngđều.
Cònnếulớpkhôngkhínóngnằmxengiữahailớpkhôngkhílạnhhơnthìsẽhìnhthành
nhữngđiềukiệnđểxuấthiệnảoảnhba.Điềunàyhayxảyraởcácbiểnvùngcực.
TẤTCẢĐỀUDOTẤMGƯƠNGĐÓ
Bâygiờ,việcgiảiđápđiềubíẩncủa“NgườiHàLanbay”vàcủatoánlínhthựcdânMỹ

bướcđitrênkhôngtrungkhôngcònlàđiềukhókhănnữa.Mặcchotấtcảtínhchấtkhác
thườngcủanhững“bóngma”tươngtự,bảnchấtcủachúnglàởtựnhiên,vàcóthểgiải


thíchđược.Trướcmắtchúngtachínhlàảoảnhtrênmàthôi,chỉcóđiềubềngoàinónom
thậtkhủngkhiếpđốivớinhữngngườimêtín.
Tôi còn nhớ một câu chuyện rất thú vị xảy ra ngay trong thời đại chúng ta. Đó là vào
nhữngnăm20củathếkỷnày.Mộtchiếctàuviễndươngtheotuyếnhànhtrìnhthườnglệ
từchâuÂusangchâuMỹ.BỗngtạimộtnơicáchquầnđảoAnhkhôngxa,tấtcảnhững
ngườitrênboongđềunhìnthấycontàu“NgườiHàLanbay”.Ýnghĩvềcontàumaghê
gớmliềnhiệnlêntrongtâmtrícáchànhkháchvàthủythủ.Contàubíẩnđedọađâmvào
chiếc tàu thủy. Đến giây phút căng thẳng nhất, viên thuyền trưởng bằng một giọng thất
thanhralệnhđổihướngchạytàu.Nghiêngsangmạnphải,chiếctàubuồmlướtqua.
Những hành khách hốt hoảng, sững sờ đã nhìn thấy một điều còn kỳ lạ hơn nữa: trên
boongcónhữngngườimặc…cácbộquầnáocổxưađangnhốnnháo.Họgiơtaylênvà
kêutonhữnggìđó.
Khichiếctàuthủyđếnbếncảng,sựviệchuyềnbíấyđãlanrakhắpnơi.Trênnhiềutờbáo
AnhvàMỹxuấthiệncácbàibáodàiviếtvềnhữngbóngma.Ngườitaviếtrằngcuộcgặp
gỡvớichiếctàubuồmhuyềnthoạinọlàmộtchứngminhhùnghồnvềsựtồntạicủathế
giới bên kia. Trên thực tế, không thể có chuyện nhầm lẫn được một khi có hàng trăm
ngườiđãtậnmắtthấyrõcontàumavớicácthủythủcủanó!
Songchẳngbaolâumọichuyệnđãđượclàmsángtỏ.Chiếctàukháchviễndươngđúnglà
đãchạmtránvớichiếctàu“NgườiHàLanbay”…đượcđóngđểquayphim.Trongkhi
đangtiếnhànhquayphimtrênbiểnthìmộttrậnbãonổilên.Nhữngngườicómặttrêntàu
đãkhôngthểđiềukiệncáccánhbuồm,vàgióđãđẩyhọrangoàikhơi.Phảivàingaysau,
nhữngngườikiệtsứcvìhoảngsợấymớiđượcvớtlênkhỏitàu,còn“NgườiHàLanbay”
thìđượcđưavềcảng.
Thếđấy,đôikhinhữnghoàncảnhtrùnghợpnhaulạixảyrabấtngờđếnthếnào!Trong
nhữngtrườnghợpcóthểthấyrõsựmêtínđãbùngnổrasao.Đôikhichứng“suynhược
thầnkinh”thậmchícòngặpởnhà“duyvậtkiênđịnh”nữa.Saukhiđãvachạmvớihiện

tượnghiếmcógâykinhhoàng,conngườikhôngchỉbắtđầutựmìnhtin,màcònđithuyết
phụcngườikhácrằng“đúnglầnnày”họđãthậtsựchạmtránvớicácsứcmạnhthuộcthế
giớibênkia.
Câuchuyệnxảyravới“NgườiHàLanbay”ởthếkỷ20vừađượcnóitrênkialàmộtbằng
chứngrõrệtvềđiềunày.Hàngngànngườitinvàosựtồntạicủathếgiớibênkia.Vậylàm
saomàđòihỏihơnđượcởnhữngthủythủdốtnátcủabaothếkỷtrước,khihọđãnhìn
nhậnrànhrànhchiếctàubuồmghêgớmtrôingaybêncạnh,contàumàtheođịnhkiến
chungcủamọinhàhànghảibáotrướcmộttaihọanàođósẽxảyđến…
Nếusauđótrêntàucóaiđóbịchết,haymộttrậngiôngtốácliệtnổilên,hoặctồitệhơn


nữalàxảyrađắmtàu,cácthủythủliềntinchắclỗiởđâylàdocuộcchạmtránvớicontàu
củangườichết.
Thếnhưngnếuchuyếnđibiểnkếtthúcantoàn(tấtnhiênđiềunàyđâuphảichỉcómột
lần),ngườitaliềnquênphắtcuộcgặpgỡ“rủiro”ấy.Đặctínhcủatâmlý,củatrínhớcủa
chúngtavốnlànhưthế.
Sauđâylàmộtvídụđơngiản.Đãhàngchục,hàngtrămlầnchúngtaquansátthấymèo
đenchạyngangđường(NgườichâuÂuchorằngđólàđiểmgởbáosựrủiro(ND).Ý
nghĩvềđiềmbáonựccườiliềnxuấthiệnrồilậptứcbịquênđi.Vàtrênthựctế,khôngcó
điều gì khó chịu xảy ra với bạn cả. Nhưng nếu sau cuộc gặp gỡ với con vật bốn chân
“mangđiềmác”đóxảyramộtđiềukhóchịuhoặckhôngmaynàođóvớimộtngườithì
saođây.
Lậptứckýứccủangườiđóliềnnhắcnhủ:trướcđómèođenđãxuấthiện!Thếlàlúcnày
khómàthuyếtphụcchoanhtatinrằng,sựtrùnghợpấychẳngnóilênđiềugìcả.Khólà
bởivìanhtanhớrõ-đếnhàngnămtrời-vềsựviệcđóvàhoàntoànquênđimọisựviệc
khác.Bởivìnếunhưtrongsốmườitrườnghợpngẫunhiênmàcómộtdấuhiệnnàođótỏ
ralàđúngdẫuchỉmộtlầnthìchúngtasẽghinhớđiềuđónhanhhơntấtcảnhữngsựviệc
khôngtrùnghợp.
Lẽdĩnhiên,mọiđiềunhưthếlàhợplýchỉkhingườiđócókhuynhhướngmêtíndịđoan.
Đócũnglàđiềuxảyratrongnhữngcuộcchạmtránvới“NgườiHàLanbay”:cácthủythủ

nhìnthấyởphíaxanhữngcontàubuồmđượctấmgươngkhôngkhíphảnchiếu,vàbởihọ
khôngbiếtđếnnhữngquyluậtcủaquanghọckhíquyển,nênhọtintưởngchắcchắnvào
thếgiớibênkia.
…Còncómộtbiếndạngnữacủatấmgươngkhôngkhí:khitấmgươngdựngđứng.
Trongtrườnghợpnảysinhcáigọilàảoảnhbên.Cácbạnhẳncuộcgặpgỡvới“bóng
ma” bên hẻm núi ở Angiêri chứ? Những ảo ảnh không khí lặp lại giống hệt như thế
thườnghayxuấthiệnbênnhữngbứctườngbịđốtrấtnóng.Bứctườngởđâycóthểlàmặt
đất,cònlớpkhôngkhísátvớinóbịđốtnóngmạnhhơncả,vìvậytrởnênloãnghơnlớp
khôngkhíkềbên.Ranhgiớigiữahailớpnàytrởthànhtấmgươngkhôngkhí.
Nhữnghìnhảnhởcácảoảnhbêngầnnhưbaogiờcũngbằngvớicácvậtđượcphảnánh
vềmọikíchthước.Đócóthểlàdoảoảnhđôi,ảoảnhba,thậmchícảảoảnhbốnnữa.
Thườngthìcácảoảnhxuấthiệnkhilặnggió;giólàmvỡtấmgươngkhôngkhí.Nhưng
trongtựnhiênlàmgìcótĩnhlặnghoàntoàn.Tuyvậytrongkhôngkhíthỉnhthoảngvẫn
nảysinhnhữngđiềukiệnchoviệcxuấthiệncácảoảnh.Thếcónghĩalàtấmgươngkhông
khíkhôngđếnnỗimỏngmanhnhưthế:nhữngdaođộngnhẹcủakhôngkhíkhôngđangsợ
lắmđốivớinó.Vànhưvậy,khicáclớpkhôngkhícómậtđộkhácnhaukhẽdichuyển,khi


chúngdaođộngsẽphávỡcácranhgiớigiữachúngvớinhau,vàtrongkhôngtrungliền
xuấthiệnnhữngbứctranhkỳdịnhất.Tấmgươngkhôngkhíbấtđịnh,tựanhưtấmgương
bằngthủytinhcong,sẽlàmsailạcđihiệnthựcđếnmứckhôngthểnhậnranữa.
Vàothếkỷ19,ởAngiêriđãxảyramộtchuyệnliênquanđếnmộtđộilínhPháp.Độilính
nàyđangđitrênsamạc.Phíatrước,cáchhọchừngsáukilômetcómộtđànhồnghạcđang
nốiđuôinhauđi,loạichimnàyởAngiêrikhôngthiếugì.Khiđànhồnghạcđiđếndảiảo
ảnh,từngconmộtbiếnhìnhgiốngnhưmộtkỹsĩẢrập.LínhPhápliềnquảquyếtrằngở
phíachântrờicócảmộtđộiquânẢrậpđôngđảo.
Ảogiácdoảoảnhgâyramạnhđếnnỗiviênđộichỉhuyliềnpháimộttênlínhđitrinhsát.
Khitênlínhtiếnđếngần,hắnnomthấyđànhồnghạc.Nhưngbảnthântênlínhcũngđi
vàodảiảoảnh.Bốnvóconngựacủahắncókíchthướctođếnnỗinomnhưhắnđangcưỡi
mộtgiốngvậtkỳlạ.Chiềucaoconvậtdễđếnvàimét.Từxacócảmtưởngnhưconvậtấy

đangđitrênbềmặtmộtchiếchồnướcrộng.
ỞLiênXô,những“bóngma”nhưthếhaythấyởgầnXivasơ,bêneođấtPêrêkôxki.Mùa
hè,hầunhưvàongàynắngnàocũngvậy,câycối,gòđồi,nhàcửacứnhưnôrỡntrong
khôngtrung.Chúngkhôngngừngthayhìnhđổidạng…
Ta cũng nên nhớ lại câu chuyện buồn cười đã từng xảy ra vào thế kỷ trước với những
ngườithamgiađoànthámhiểmcủanhànghiêncứuđịacựcngườiThụyĐiểnNordensen.
Gầntrạmnghỉcủađoànthámhiểmxuấthiệnmộtcongấutrắngto.Mọingườivộicầm
súng chạy ra. Nhưng vào lúc mọi người chuẩn bị bóp cò thì “con gấu” đã sải rộng đôi
cánhbaylêntrời.Khibaynótrởnênnhỏdầnvàbiếnthành…chimhảiâu.
Cũngcókhiảoảnhlàmngườitavỡmộngthậtsự.Chẳnghạnchúngtabiếtrõcácthủythủ
ThụyĐiểnđãmấtbaonhiêuthờigianđểđitìmhònđảoảoảnhxuấthiệntrênbiểnBantic
giữaquầnđảoAlanvàbờbiểnThụyĐiển.
Song có lần ảo ảnh lại có ích. Năm 1902, nhà thám hiểm địa cực nổi tiếng người Anh,
thuyềntrưởngXcôtđãgiảđịnhrằng,xahơnvềphíanamcómộtmạchnúi.Điềuphỏng
đoáncủaôngsauđóđãđượcnhànghiêncứuđịacựcngườiNaUyR.Amunđxenkhẳng
định,chínhôngđãtìmthấymạchnúiởnơiXcôtdựđoán.
Bâygiờchúngtacùngnhớlạihìnhdạngcủaảoảnhmànhiềungườicóthểthấyvàotiết
thuởcácvùnglãnhthổLiênXô.Khihạxuốngbênđườngchântrời,mặttrờibỗngnhiên
thayđổihìnhdạng.Đĩamặttrờibỗngnhiênbiếnthànhhìnhtamgiác,mộtgiâysauchúng
tathấynóđãcóhìnhcâynấm,sauđómặttrờilạicóhìnhquảtrứng,hìnhthang…Đãthế,
mặttrờicònnhảymúa,lúcthìnónhôlên,lúclạihạxuống,cònkhiápsátđườngchântrời
thìnólúcẩnlúchiện.
Đólàhiệntượngkỳthúxảyratrongkhíquyểnchứkhôngphảiđiềugìkhác.Songnhững


ngườisùngđạochođếntậnbâygiờvẫngắnhiệntượngđóvớiđứctincủamình.“Mặttrời
chơiđùa,-họbảo,-chỉvàodịplễphụcsinh,vìmặttrờimừngngàylễvĩđạiấy!”Nhưng
dễdàngthấyrằngảoảnhđócóthểquansátđượccảvàonhữngngàybìnhthườngcảmùa
xuânlẫnđầumùahạ.
Nhữngđiều“kỳdị”đóđượcgiảithíchrấtđơngiản.Nhưtrênđãnói:cáctiasángkhông

phảilàđithẳngtrongbầukhíquyển.Vìnguyênnhânđómàchúngtanhìnthấycácvậtthể
khácnhauđôikhikhôngphảiởchỗnóđangtồntại,hoặcởhìnhdạngméomóhẳnđihay
khôngnhậnranổi.Mặttrờiđùarỡnchínhlàhiệntượngnhưvậy.
Khiranhgiớigiữanhữnglớpkhôngkhíkhácnhau(cómậtđộkhácnhau)luônluônthay
đổi,khikhôngkhíởtrênmặtđấtthườngxuyênchuyểnđộng,chúngtacóthểthấyđược
tròđùarỡncủamặttrời.Cáctiamặttrờilúcnàybịlệnhđinhiềulầntrongkhíquyển,hành
trìnhcủachúngluônluônthayđổi.Vàchúngtacócảmgiácmặttrờikhôngngừngthay
đổihìnhdạngcủamình.Hiệntượngnàyxảyravàonhữngngàykhôngkhíbịđốtnóngở
sátmặtđấtvàluônluônchuyểnđộng,đồngthờimậtđộcủanóliêntụcthayđổi.
Khimặttrờivừanhôlênkhỏichântrời,cáctiasángcủanóbắtđầuđiquacáclớpkhông
khíyêntĩnhvàđồngnhấthơn,tròchơichấmdứt.Ảoảnhbiếnmất.
BóngmacủaSahoàngIvan
NhàvănV.Kôxtưleptrongcuốntiểuthuyếtcủaông“IvanHungđế”kểvềđiềuđónhư
sau:
“…SahoàngIvanđưabàntayrunrẩykéotấmmànchera.Ôngtangướcđôimắthoảng
loạnlêntrời.
KhuônmặtSahoàngméoxệchđivikinhhoàng;trêntrời,ởnhữngtầngcaotốithẫmđã
ngưnglạiđiểmtrờihìnhthậpác…
Tay chống gậy, Sa hoàng bước ra tam bậc cấp đỏ để quan sát cái hình ảnh lạ lùng mà
hoànghậuvừabảochoôngbiết.
Ôngtaimlặngnhìnmãilênbầutrờidàyđặcnhữngchòmsaosángvàdõitheocâythậptự
bíẩnmờảohiệnratrênbầutrờisâuthẳm.Vàbỗngnhiên,ngườilảođảovìyếumệt…ông
tathầmthì:
-Đólàđiểmbáocáichếtcủata.Nókiarồi…
Liệucócâythậptựsángtrênbầutrờikhông?Liệuđócóphảilàđiềubịađặtcủanhàvăn
không?
Không,trongthựctếhoàntoàncómộthiệntượngtựnhiênnhưvậy,vàtấtnhiênnólàm
khiếpđảmnhữngngườimêtín.Trongquákhứ,nóđãtừngđượccoilàđiểmbáotrướcghê
gớmvềnhữngsựkiệnbithảmnhưchiếntranh,nạnđói,bệnhdịch…
“Thượngđếtứcgiậnchúngta,nhữngkẻcótộilỗi,-nhữngngườisùngđạonóivàsợsệt

nhìnlêncâythậptựtrêntrời(đôikhingườitacoiđólàthanhgươmcóchuôicầm),-rồisẽ
cótaihọalớnđây”.
Thếmàtrênthếgiớiđãcóbiếtbaocuộcchiếntranhliênmiên,bệnhtậttànnhẫnđãcướp
đibaonhiêusinhmạngmàkhônggìcứuthoátnổi,mùamàngcứthấtbáttriềnmiên.Và
tấtcảnhữngđiềuđóngàycàngcủngcốtrongdânchúngniềmtinrằngnhữngcâythậptự
haynhữngthanhgươmtrêntrờilànhữngdấuhiệucủa“cơnthịnhnộcủathượngđế”.
Ánh sáng mặt trời hay ánh sáng mặt trăng tạo nên biết bao nhiêu là “điềm trời” khác
thường.Trongkhoahọc,chúngchỉcómộttêngọilà“quầng”.
Khôngdễgìmàtìmđượctrongsốcáchiệntượngkhíquyểnmộtsựkiệnnàokháccó
thểlàmkinhhoàngtổtiênchúngtanhưquầng.Nhữngngười“chứngkiến”đãnghĩra
những câu chuyện huyền tưởng về hiện tượng lạ lùng này của tự nhiên và thêm các ức
đoáncủamìnhvàođiềuđãnhìnthấy.Sửngsốttrướcnhữngđiềukỳdịkhóhiểu,cácnhà
viếtsử,thườnghơncảlạilàchínhcáctusĩđôikhi“nhìnthấy”trêntrờicaonhữngcái
chẳnghềcóbaogiờ.
“ỞbaLanvàonăm1463,-mộttrongsốcácnhàviếtsửnàyviết,-suốthaigiờliềnngười
tatrôngthấyhìnhảnhchúaKitôbịđóngđinhcâurútvớithanhgươmhướngtừtâyxuống
nam.Chẳngbaolâusau,nhữngtaihọakinhkhủngđãgiángxuốngđấtnướcnày.Vàonăm
1489,khắpnướcBaLanaiaicũngthấynhữngthanhgươmđẫmmáuvàcácthứvũkhí
khác.Đikèmtheonhữngđiềmbáoghêgớmđólànhữngtrậnmưalớn,hạnhán,nạnđói
vàbệnhthươnghàn”
Nhữngnhàviếtsửcònbiếtrằng,đôikhitrêntrờixuấthiệnđếnvàimặttrời.Sựviệcnày
đượcthểhiệntrongvănhọccổ.“CácchiếnbinhNgaLaTưchiếnđấuthậtdũngcảm,-tác
giả của “Thiên anh hùng ca về đạo quân Igor” kể, - và khan (thủ lĩnh (N D) của quân
Pôlôvetnhưmộtconsóixámchạytháothânsangbênkiaconsôngrộnglớn.Tinhbinh
NgaLaTưtiếntheođánhđuổiquânxâmlượcngoạitộcrakhỏiđấtnướcNga.Nhưngtrời
bỗngtốisầmlại.Nhữngđámmâyđenvầnvụtrêntrời,vàbốnmặttrờitỏachiếutrênđất
Nga”. “ Rồi sẽ có họa lớn đây”. - những chiến binh Nga La Tư nói khi nhìn thấy cảnh
tượngkỳlạấy.Vàchẳngbaolâusau,nhữngmũitênđộccủabọnPôlôvetđãtớitấpbaytừ

sôngĐôngvàtừbiểnnamtới.
NhữngchiếnbinhNgaLaTưthậtcantrường,nhưngbọnPôlôvetđãbaovâychặtcánh
đồng mênh mông. Quân Nga rút lại, và hoàng tử Xêverxki Igor Xviatôxlavich bị khan
Pôlôvetbắtlàmtùbinh…”
Mộtnhàviếtsửvôdanhđãchứngthực:“Vàonăm7293(tứclànăm1785-V.M.),tại
thànhphốIarôxlaplừngdanhxuấthiệnđiềmbáo:suốttừsángsớmđếntậntrưa,trêntrời
cómộtvòngtrònvớibamặttrời,đếntrưalạithấycóthêmvòngtrònthứhai,trênđócó


câythánhgiávớivươngmiện,vàmộtmặttrờinữavẻutối,còndướivòngtrònlớnlàmột
cáigìđónomtựanhưcầuvồng…”
Bavàbốnmặttrờitrênbầutrời.Nhữngcâythánhgiávàvươngmiện.Nhữngvòngcung
vànhữngthanhgươmsángchói…Thậtlànhữngcảnhtượnglạlùng!Cóvẻnhưchẳngcó
chútgìsựthậttrongmọichuyệnđócả.Nhưngsauđâylàmôtảmộtquầngphứctạpdo
cácnhàkhítượnghọcG.BezvavàV.Vêrinaquansátthấyngày21thánghainăm1964.
Vàobuổichiều,ởmộtsốvùngthuộcnướccộnghòaMônđaviangườitacóthểnhìnthấy
cảnhtượngsau:mặttrờinằmởtâmhaivòngtròncỡ22và46độ(tứclàngườiquansát
thấybánkínhcủahaivòngtròncỡ22và46độ).Trênvòngtrònnhỏởcảhaibênmặttrời
cóhaivệtsángmàuđỏkíchthướcbằngmặttrời.Xungquanhchúngcòncóhaivòngtròn
cỡ22độnữa.Ngoàira,cònbamặttrờigiảnằmtrênvòngtrònlớn(cảthảycósáumặttrời
trênbầutrời!)Kềvớinóởbêntrênlàmộtcungcỡ46độ.
Rõlàtaphảiđồngý:hiệntượngnhưthếcóxảyrathật.
Vậykhoahọc-nhàviếtsửnghiêmtúc,khôngthiênvịvàchínhxáchơnnhiều-sẽnóigì
đâyvớichúngtavềnhữnghiệntượngnhưthế?
Ngườitaquyđịnhphânloạiquầngtheođộphứctạpchúng.Nếuquansátthấytừmộtđến
badạng,tứclàhaimặttrờigiảvàquầng-vòngtròncỡ22độhoặccácbộphậncủavòng
trònđócódạnghaicungbênphảivàbêntráimặttrời,thìđólàquầngđơngiản.Kếthợp
bốn,nămdạnghoặcnhiềuhơnthìđólàquầngphứctạp.
Có lẽ ai cũng từng nhìn thấy quầng đơn giản. Các bạn hãy nhớ lại, vào một ngày mùa
đônglạnhgiá,khimặttrờibịchephủbởimộttấmmànmâymỏng,cảởhaiphíabênmặt

trờiđềuxuấthiệnhaivếtsáng.
Đôikhitrênmặttrờixuấthiệnvếtthứba.Thườngthường,dạngquầngnhưthếkhônglàm
chonhữngngườimêtínlongạigì.Songlịchsửcònlưulạichochúngtamộtsựkiệnthú
vị:saukhiNapôlêôngIthoáivị,ởPhápngườitaquansátthấytrênmặttrờixuấthiệnmột
vệtsángtựanhưchiếcmũhìnhtamgiáccủahoàngđế,vànhiềungườicoiđólàdấuhiệu
hoàngđếsẽtrởvềtừnơiđàyảiởđảoXanhHêlen…
Cólẽ,nhàbáchọcT.LôvitxởPêtecbuađãđượcchứngkiếnvàmôtảmộtquầngphứctạp
nhất.Vàomộtngàyhènăm1970,ôngđãpháchọalạimộtbứctranhmởratrướcmắtông.
Xungquanhmặttrờirựcsánghaivòngtrònngũsắc:mộtto,mộtnhỏ;tiếpgiápvớichúng
ởbêntrênvàbêndướilànhữngnửavòngtrònsángchóinomgiốngnhưnhữngchiếcsừng
rộng.Mộtdảitrắngsongsongvớiđườngchântrờiđãcắtngangmặttrờivànhữngvòng
trònngũsắcnhỏcónhữngmặttrờigiảlấplóa;cácmặthướngvềmặttrờicómàuđỏ,còn
ởcácphíađốidiệnlànhữngcáiđuôisángkéodài.Cảởphíađốidiệnvớimặttrờicũng
thấybavếtnhưvậytrêndảitrắng.Vếtthứsáutỏasángthậtrựcrỡtrênvòngtrònngũsắc


nhỏởbêntrênmặttrời.Tấtcảnhữngcáiđótrênnềntrờisuốtgầnnămtiếngđồnghồ.
Tiện đây, chúng ta nhận thấy là sự xuất hiện những quầng sáng hay quầng phức tạp
thườngbáotrướcsựthayđổithờitiếtđộtngộtvàonhữngngàysắptới(trờitrởấmvào
mùalạnhvàtrởlạnhvàomùanóng)vàbáotrướcrằngtrờisẽnhiềumây.
Nhưngnhữngbứctranhtrongkhôngtrungấysẽxuấthiệnrasao?
Nếuamhiểu
Khi nghiên cứu quầng, các nhà bác học đã từ lâu nhận thấy rằng các ảo ảnh trong khí
quyểnnàyxuấthiệnkhimặttrời(haymặttrăng)bịchephủbởimộtmànmâysángtrắngtứclàtấmmànmỏngcủacácđámmâyti-tầng.Nhữngđámmâynàytrôitrênđộcaosáu
đếntámkilômetvàbaogồmcáctinhthểbăngrấtnhỏ.Khilêncaohayxuốngthấptheo
các dòng không khí, các tinh thể này như tấm gương sẽ phản chiếu những tia mặt trời
chiếuvàohoặclàmkhúcxạchúngnhưlăngkínhthủytinhvậy.
Nhữngtiabịphảnchiếutừmộtsốtinhthểcóthểđitớimắtta-vàkhiấychúngtacó
thểnhìnthấymộthìnhdạngnàođócủaquầng.
Khôngphảiđámmâytinàocũngtạoraquầngsángrõràng.Đểxảyrahiệntượngđó,các

đámmâyphảikhôngquáđậmđặc(đểmặttrờixuyênthấu!),đồngthờitrongkhôngkhí
cầnphảicómộtlượngđủcáctinhthểbăng.
Nhiềukhitrênbầutrờixuấthiệnvòngtrònsángnằmngangbaoquanhbầutrờivàsong
song với đường chân trời. Nó hình thành như thế nào? Các nhà khoa học đã tiến hành
nhữngthínghiệmđặcbiệtvàthấyrằnghìnhdạngđócủaquầngđượccấutạonhờsựphản
chiếuánhsángmặttrờitừcáccạnhbêncủacáctinhthểsáucạnhtrôinổitrongkhôngkhí
ởvịtríđứngthẳng.
Nhữngtiasángmặttrờiđậpvàonhữngtinhthểnhưthế,đượcphảnchiếulạinhưmộttấm
gươngrồiđitớimắtngườiquansát.Vàlúcnày,đặcđiểmcủatrigiácchúngtamàtađãcó
dịpnóitới,liềnpháthuytácdụng.Mắttakhôngthểpháthiệnđượcđộlệchcủacáctia
sáng,vàchúngtanomthấyhìnhảnhđượcphảnchiếucủamặttrờikhôngphảiởchỗnó
đangcótrênthựctế,màtrênmộtđườngthẳngđitừmắt,hơnnữa,hìnhảnhđósẽđược
nhìnthấyởmộtđộcaotrênđườngchântrờinhưmặttrờivậy.
Cũngnhưvậymàchúngtathấytronggươnghìnhảnhcủabóngđènđiệnđồngthờivới
chínhbóngđènđó.Bâygiờbạnhãyhìnhdung:trongkhôngkhícórấtnhiềutinhthểtrôi
nổitheochiềuthẳngđứng-tứclàcáctấmgương.Nhữnghìnhảnhtừmặttrờicủacáctinh
thể đơn lẻ đi tới mặt chúng ta hội tụ lại, và chúng ta nhìn thấy một vòng tròn sáng đặc
songsongvớiđườngchậntrời.
Sựphảnchiếuánhsángtừcáctấmgươngbăngnhỏxíutrôitrongdòngkhôngkhílạnh
sinhramộtdạngquầngkhácởtrêntrời,đólàcộtánhsáng.Thamgiavàotròchơinàycủa


ánhsánglànhữngphiếnbăngtrôitrongbầukhíquyểntheophươngnằmngang.Cáctia
mặttrờivừalórakhỏiđườngchântrờiđậpvàocáccạnhdướiđangdaođộngcủanhững
phiếnbăngđó,chúngphảnxạvàđậpvàomắtngườiquansát.Khinhữngtinhthểnhưthế
có nhiều trong không khí, các hình ảnh gương của mặt trời đập tới mắt ta từ các phiến
bănglớnlẻsẽnhậplạithànhmộthìnhduynhất,dovậychúngtathấyhìnhảnhđĩamặt
trờikéodài,bịbiếndạngđếnmứckhôngthểnhậnra-mộtconđườngnhỏtỏasángtừ
chântrờihướnglênbầutrời.
Tathườngnhìnthấysựphảnchiếunhưthếởtrênmặtnước.Bạnhãynhớlại“conđường

ánhtrăng”trênmặtao,hồ.Đókhôngphảilàcáigìkháchơnlàsựphảnchiếugươngcủa
mặttrăng,chỉcóđiềusựphảnchiếubịbiếndạngkinhkhủng,nóbịkéodàitrênmặtnước
gợnlăntăn.Nướckhẽgợnsóngphảnchiếuánhtrăngdướiđáynướclàmchotathấynhư
cóhàngchụcphảnảnhriêngbiệtcủamặttrăngtạothànhmộtconđườngdàinhỏtỏasáng.
Aicũngđãtừngquansátđượchiệntượngtươngtựnhiềulầnvàomùađôngtrênnhững
ngọnđènngoàiđườngphố.Đôikhicóthểnhìnthấydạngquầngđótronglúctuyếtrơitrời
lặng.Nhữngbôngtuyếtnhỏkhirơixuốngđấtsẽphảnchiếuánhsángmặttrời,vàtrêntrời
xuấthiệnmộtcộtánhsánglớn.
Tựthântrôngđãthậthãihùng,vậymànhiềukhicộtsángấylạixuấthiệntrênnềntrời
đangtỏrángchiều-nhuốmmàusắcđỏ.Tôinhớhồicònnhỏ,khitôisốngcùnggiađình
nơilàngquê,vàomộtbuổichiều,“ảoảnh”đóđãxuấthiệntrêntrời.Thậtlàmộtthờibuổi
nhộnnhạo.Khắplàngđâyđónổilêncácđámcướp.Banđêm,nhiềulúcrộnlêntiếngsúng
nổ.Cógìđángngạcnhiênkhimộthiệntượngdịthườngtrongtựnhiênlạigâyrasựlộn
xộntronglàng?Mọingườirađườngbàntánvềsựkiệnkhôngthểhiểuđược.Cònchatôi,
mộtgiáoviêntrườnglàng,thìrasứcđithuyếtphụcnhữngngườinôngdânmêtínrằng
những công việc dưới trần giới chẳng có gì can hệ đến các hiện tượng ở trên trời. Mãi
khuyachatôimớitrởvềnhàvàbuồnrầubảomẹtôirằnglàôngkhôngthuyếtphụcđược
nhữngngườimêtín.
Cònbạnđãbaogiờđượcnhìnthấyvòngcầuvồngsángbaoquanhmặttrời?Dạngquầng
nàyđượctạothànhkhitrongkhôngkhícónhiềutinhthểbăngsáucạnhkhúcxạnhữngtia
mặttrờitươngtựnhưlăngkínhthủytinhvậy.Phầnlớncáctiakhúcxạnhưvậykhông
đượcchúngtanhìnthấy,chúngbikhuyếchtántrongkhôngkhí.Nhưngcónhữngtiasáng
từmộtsốtinhthểđitớimắtta.Nhữngtinhthểđóphânbốtrêntrờitheođườngvòngtròn
quanhmặttrời.Chúngtađềuthấytấtcảcáctinhthểđósángvàởchỗđó,chúngtanhìn
thấymộtvòngtrònsángphơnphớtsắccầuvồng.
Vìsaolạicósắccầuvồng,hiểuđượcđiềunàykhôngkhókhănlắm.Vốnkhiqualăng
kính,tiasángkhôngchỉbịkhúcxạ,màcònbịphângiảiracácmàuquangphổ.Do


vậyphầnbêntrongcủaquầngtròncósắcđỏ,cònphầnngoàicósắcxanhnhạt.

Ngườitanhậnthấylàquầngtrònthườngrựcrỡnhấtởcácbên,nơinócắtngangvớivòng
trònnằmnganggầnmặttrời.Lậptứcởđâyđôikhixuấthiệnnhữngvếtsáng-nhữngmặt
trờigiả.Thườngchúngxuấthiệnkhimặttrờiởđộcaokhônglớnlắmtrênđườngchân
trời,cònphầncònlạicủavòngtrònthìkhôngđượcnhìnthấy.
Nhữngtinhthểnàothamgiavàocuộcbiểudiễnnày?Cácthínghiệmđặcbiệtđãđemlại
câutrảlờikhicácnhàkhoahọccốgắngtáitạonhântạoởtrongphòngcácmặttrờigiả.
Hóaralàcácmặttrờigiảchỉxuấthiệntrongkhôngkhícótrôigiạtcáctinhthểbăngsáu
cạnh,vàvềhìnhdángthìchúngnomtựanhư…nhữngcáiđinh.Hìnhdạngcủachúngvớicáimũnhỏbêntrên-chophépchúngtrôitrongkhôngtrungởvịtríthẳngđứng.Ánh
sángkhúcxạbởinhữngmặtbên.
Vàđiềuphứctạpđượcgiảithíchmộtcáchđơngiản
Bâygiờchúngtasẽlàmsángtỏđiềubímậtcủanhữngcâythánhgiátrêntrời.
Cólẽ,vớitưcáchlàmộtbằngchứngvềsựtồntạinhữngsứcmạnhthuộcthếgiớibênkia,
khôngthểnàonghĩrađượccáigìcótínhhiểnnhiênthuyếtphụcđốivớingườimộđạo
hơnlàmộthiệntượnghoàntoànvôhạixảyratrongkhíquyển!Cònviệcgiảiđáp“điềm
báokhủngkhiếp”thìkhôngcógìphứctạp.Toànbộđiềubímậtlàởchỗ,khôngphảibao
giờcủachúngtacũngnhìnthấytrêntrờimộtdạngnàyhaydạngkháccủaquầngmộtcách
trọnvẹn.
Từvầngmặttrờicònđangxuốngthấpđếnchântrờihayđãkhuấthẳnsauchântrời,chiếc
cộtdàitỏasángkéodàilênphíatrên-đólàhìnhảnhbiếndạngcủamặttrời.Đồngthời
cũnghiệnrõmộtphầncủaquầngtrònởphíatrênmặttrời.Chiếccộttỏasángcắtngang
phầnquầngtrònấyvàlàmmộtchiếcthánhgiátorựcsáng.
Lầnkhác,quầngsángnomtựanhưthanhgươmcổcủakỵsĩ.Nócóthểnhuốmđỏtrênnền
trờirángchiều.Từđósinhranhữngchứngcớđểnhàviếtsửchorằnghọđãnhìnthấy
nhữngthanhgươmnhuốmmáuởtrêntrời!
V.Gavrilôp,tácgiảcuốnsách“Nhữnghiệntượngánhsángtrongkhíquyển”kểrằngông
đãquansátthấynhữngcâythánhgiátươngtựxungquanhđènđườngởLêningrat:“Tôi
đãquansátđượcmộtcảnhtượngthậtlạlùngvàonăm1974,khitôinhìntừcầuLitâynưi
sangđạilộLitâynưi.Haidãyđèndọcđườngđãtạorahaituyếngồmnhữngthanhgươm
rực sáng và những cây thánh giá dài. Độ sáng của các hình ảnh đó lớn đến mức có thể
trôngchúngrõmồnmộtởcáchđèncỡvàibước.Lưỡigươmdàichừngbốn,nămmét,“cái

chuôi”-độmétrưỡihaimét.Haidãyđènđungđưatheogióđãtạorahaidãygươmnhư
đượctreotrênkhôngtrungvàchaođộngnhưlànsóng.Hiệntượngđẹphiếmcóấykéodài
hơnhaitiếngđồnghồ”.


Cóthểđồngthờinhìnthấyhaicâythánhgiá.Bạnhãyhìnhdunglàởtrêntrờihiệnrõchỉ
cácphầnthẳngđứngcủaquầngvòngtrònvàphầnvòngtrònnằmngangkềvớimặttrời.
Khigiaonhau,chúngtạonênnhữngcâythánhgiánằmởcảhaibênmặttrời.
Trongmộttrườnghợpkhác,chúngtanomthấyởcạnhmặttrờicómộtphầnvòngtròn
nằm ngang. Nó bị cột ánh sáng cắt ngang, cột này từ mặt trời hướng lên trên và xuống
dưới.Vàthếlàcâythánhgiáđượctạothành.
Tất cả đều được giải thích bằng những nguyên nhân tự nhiên! Thiên nhiên đa dạng vô
cùngtrongcácbiểuhiệncủamình.Nhữngbiểutượng“bìnhthường”và“lạthường’,dễ
hiểuvàkhóhiểu,đãvàchưađượcgiảithích-tấtcảđềutuântheoquyluậtvàcónguyên
nhânvậtchất.Ởnơimàngườimêtínnhìnthấysựhuyễnhoặcthìkhoahọctìmvàphát
hiệnraquyluật.Rõlà,mộtcáigìđócựckỳbíẩn,khônlường,nhưngnếutaamhiểuthì
lậptức“điềukhônggiảithíchnổi”sẽbiếnđổikhôngcòndấuvết.
Ởđây,cầnnhớlạilầnnữavềtrigiácchúngta.Khitanóivềtháiđộcủaconngườiđốivới
tựnhiên,vềviệcconngườihiểuvàđánhgiátựnhiênnhưthếnào,thìchúngtathườngngụ
ýđólàthếgiớiquan.Nhưngnhưthếvẫncònthiếu!Ởđây,trigiác,cảmthấyvềthếgiới
nhiềukhiđóngvaitròtolớncótínhquyếtđịnh.Trongnóchứađựngnhữngcănnguyên
củacáckháiniệmmêtínởrấtnhiềungườihiệnđangsốngtrêntráiđất.
Đúng,họbiếtrằngthếgiớitồntạitheonhữngquyluậtnhấtđịnh,họkhôngtinvàonhững
câuchuyệncổxưavềnhữngsựthăngthiênkỳdiệuhayềsựsángthếtrongvòngsáungày,
nhưng…Nhưngởđâuđótrongthâmtâmvẫncòntồntạimộtcảmgiácchưagiảithích
đượcvềsựhiệnhữu,thậmchívềsựchờđợimộtcáigìđóhuyềnbívàlớnlao-cáicóthể
xoaychuyểnđượctiếntrìnhcủacácsựkiện,ảnhhưởngđượctớisốphậnchúngta.Điều
chưanhậnthứcđượcấy,bộclộrakhingườiấychạmtránvớinhữngđiềukỳlạ,chưatừng
biết.
Cònnếunhưýthứccủangườiđócònđangsalầy,trongnhữngngõcụttốitămcủathế

giớidotôngiáodựnglên,thìcógìđángngạcnhiênkhingườiđónhìnnhiềuhiệntượng
củatựnhiêntheomộtcáchhoàntoànkhác.Nhữngdòngghidướiđâycủamộtnữtusĩvề
quầngphứctạpcóthểlàmộtminhhọarõràngchođiềunóitrên.
Chuyệnxảyravàonăm1877.Khiấylàthánggiêng,tiếttrờigiábuốt,bàta“nhìnthấy”ở
haibênmặttrờixuấthiệnhaicáiđĩavàngtrongđĩalàcâythánhgiá,haibênmặttrờitreo
lơlửngmộtchiếcliềm,lướiliềmmàuxanh,cánliềmđỏnhưlửa;cònbảnthânmặttrờithì
nằmtrongmộtcâythánhgiákhổnglồ.
Nữtusĩđãnhìnthấymộtquầngphứctạp,nhưngóctưởngtượngđãgợichobàtanhìn
thấycảnhữngđĩavàngvàchiếcliềmđỏnhưlửa.
… Nhân đây, cần kể rằng theo báo chí thế giới, phi công vũ trụ Mỹ Cônrat, thành viên


đoàn phi hành tàu “Apôlô - 12”, lúc hạ cánh xuống bề mặt mặt trăng đã quan sát thấy
quầngxanhxungquanhôngta.Ngườitavẫnchưagiảithíchđượcnhữngquyluậtvậtlý
nàođãtácđộngởtrênđó.
NhữngvịthầnnúiAnpơ
Tôiđãđọccâuchuyệntruyềnthuyếtđẹpnàytừthờithơấu.Nhiềunămtrước,ởcáctỉnh
ThụySĩđãnổramộtcuộckhởinghĩanhândân.Hồiấy,đấtnướcnàycònnằmdướiách
bọnxâmlượcngoạibang.Lãnhđạocuộckhởinghĩalàbaanhemnọ.Họlànhữngngười
dũngmãnhvàcantrường.Nhữngngườikhởinghĩađãdũngcảmchiếnđấuvìtựdovàđộc
lậpcủađấtnướcmình.Nhưngbọnápbứcmạnhhơn.Hàngngũnhữngngườikhởinghĩa
ngày càng ít dần đi. Rồi đến một ngày chỉ còn trơ trọi ba người anh em can đảm. Vừa
đánhtrảbọnlínhngoạibanghungbạo,họvừarútsâuvàotrongnúi.Khihọvừatớiđược
vùngtuyếtvĩnhcửu,bọnlínhkhôngdámđuổitiếpnữavàrútxuốngnúi.Bangườibịđuổi
lênnúicóthểnghĩramộtcáchgìđódiệtchúngthìsao?
Cònbaanhemởlạitrênnúicao.Họthàchếttựdoởđâycònhơnlàmnôlệdướiđồng
bằng. Tình yêu tự do của họ mạnh đến như vậy đất. Và tình yêu đó đã chiến thắng cái
chết!Cảbaanhemkhôngchết,màcứđisâuvàotrongnúichờcáingàyvĩđại,khimọi
ngườisẽđượctựdo.
Từđóhọnghỉlạiởtrongnúivàmơtronggiấcngủ.Họmơthấytựdovàhạnhphúccủa

đấtnướcthânyêu,mơthấytựdovàhạnhphúctrêntoàntráiđất.
Thỉnhthoảng,mộttrongbaanhemđixavàleolêntrênđỉnhnúiphủđầybănggiá.Khi
đó, những người sống trong các thung lũng nhìn thấy trên nền các đám mây bóng hình
khổng lồ của chàng. Chàng ngước nhìn thế giới rồi sầu muộn trở về với anh em mình.
“Vẫnchưa!-chàngnói.-Ngàygiảiphóngvĩđạicònchưađến”.
Cảbaanhemthởdài,vànhữngkhốituyếtlởliềnàoxuốngdưới.
Truyềnthuyếtvẫnchỉlàtruyềnthuyết,nhưngđâylàmộtchuyệnhoàntoànkhônghoang
tưởngtýnào.ChuyệnđóxảyracáchđâykhônglâulắmvàcũngởrặngnúiAnpơ.Một
nhómnhỏnhữngvậnđộngviênleonúiđãleolênmộttrongcácđỉnhnúiởđây.Tấtcảđều
còntrẻ,ngoạitrừngườidẫnđường,mộtônglãongườimiềnnúi.Nhiềungườitrongsốhọ
mớiđếnnúilầnđầutiên.Lúcđầutấtcảđềuhămhởvànhanhnhẹn.Nhưngcàngleolên
caocàngtrởnênkhóđihơn.Chẳngbaolâusauainấyđềumệtphờ.
Chỉcònônggiàdẫnđườngvẫnđinhưtrước:ôngkhéoléonhảyquacáckhenứt,dễdàng
leovượtcácmỏmđá.Đếnhaigiờtrưa,khicácnhàthểthaođãlênđếnđộcaogầnhai
kilômet,mộtlàngiólạnhtừphíabắcbỗngthổitới,bầutrờibịnhữngđámmâyđenthẫm
dàyđặcbaophủ,mưabắtđầurơilấtphất.Nhưngngườidẫnđườngchobiếtlàcũngsắp
đếnchỗnghỉrồi.Độhainhămphútsau,họtớigầnmộtcănlềunhỏđãđensạmlạivìthời


gian.
Trongcănlềucótrữloạinhiênliệukhô-đólàmộtphongtụctrongnúi-vàmấyphútsau,
ngọnlửađãbùngcháytronglò.Nhữngnhàthểthaođãtươitỉnhlạingồisưởiấm,hơquần
áoướtvànấubữaăntrưa.Haigiờsau,khitrênbầutrờilạilóravầngmặttrờiđộcđịa
vùngrừngnúi,nhữngvậnđộngviênleonúiđãnghỉngơilạisứcquyếtđịnhlêncaohơn.
Cuốicùnghọleolênmộttrongnhữngđỉnhbêncủangọnnúihọđãtrèo.Làngiómạnh
thổitừphíabắcvẫndồnnhữngđámmâyvềphíanamnhưtrước.Lúcấy,mặttrờiđãngả
xuốngchântrời,vànhữngtiasángcủanóhắttừdướilênchiếuvàomọingười.
Rồiđiềubấtngờđãxảyra.Mộttrongnhữngchàngtraiđóđãvượtlêntrướcônggiàdẫn
đườngvàlàngườiđầutiênleolênđỉnh.Ngaylúcấy,khianhtavừađặtchânlêntảngđá,
ở phía đông, trên nền các đám mây hiện lên một bóng người khổng lồ. Cái bóng đó rõ

ràngđếnnỗitấtcảmọingườiđềuđứngsữnglạinhưtheomộtmệnhlệnh.
Ônggiàdẫnđườngđiềmtĩnhnhìncáibóngngườikhổnglồ,nhìnnhữngchàngtrailặng
ngườiđitrongnỗihoảngsợ,đoạnôngmỉmcườinói:
-Đừngsợ!Vẫnthườngthếmà,-rồiôngtrèolêntảngđá.
Khiônglêntớitrênđóvàđứngcạnhngườivậnđộngviênkia,trênnhữngđámmâylại
xuấthiệnmộtbóngngườikháctolớnbêncạnhcáibóngthứnhất.
Ônggiàdẫnđườngbỏcáimũnỉấmrakhỏiđầuvàvẫynó.Lậptứcmộttrongnhữngcái
bóngkialặplạicửđộngấy:cánhtaytotướnggiơlênđầu,bỏmũravàvẫyvẫy.Khiấy,
ngườivậnđộngviêncũnggiơcaochiếcgậycủamình.Cáibóngkhổnglồcủaanhtacũng
làmhệtnhưthế.
-Thậtlàkỳdiệu!
- Chẳng bao giờ có thể tin được! - Những nhà thể thao leo núi kêu lên. Mỗi người đều
muốnnhìnthấybóngcủamình.Nhưngchẳngbaolâu,cácđámmâyđãchelấpmặttrời
đanglặnkhuấtsauchântrờirồinhữngcáibónglạlùngcũngbiếnmất.
Tronglịchsửkhoahọc,ngườitagọihiệntượngkháhiếmhoinàylàbóngmaBrôcken,
theotêngọicủanúiBrôckenởtâyÂu.Suốtnhiềuthếkỷtrước,ngườitavẫnquansátthấy
nhữngcáibóngkhổnglồởtrênnúinày.Đốivớinhữngngườimêtínthìđólànhữngkẻtừ
thếgiớibênkiatới.TrongdângianngườitanóirằngtrênnúiBrôckenđangdiễnramột
“vũhộiquỷsứ”.
Tuynhiên,nhữngbóngmakhổnglồtrênnúichínhlànhữngngườiđangởtrênnúi.Điều
đóxảyranhưthếnày.Vàolúcsángsớm,khimặttrờimọc,bạnleolênđỉnhnúi.Ởphần
bầutrờiđốidiệnmặttrờicónhữngđámmâyhaysươngmùdàyđặc.Cáctiamặttrờikhi
xuyênquađámsươngmùbanmaisẽchiếnsángthânhìnhngười,bóngcủangườiđóhắt
lênmây,vàtrênđó,nhưtrênmộtmànảnhlớnxuấthiệndánghìnhkhổnglồ.