Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự lào và việt nam dưới góc độ so sánh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƢ PHÁP

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

SYPHONGXAY XIONGNHIACHUEPATCHAI

CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ LÀO VÀ VIỆT NAM
DƢỚI GÓC ĐỘ SO SÁNH
Chuyên ngành

: Luật Hình sự và TTHS

Mã số

: 8380104

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

(Định hƣớng nghiên cứu)

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. HOÀNG THỊ MINH SƠN

HÀ NỘI - NĂM 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi.
Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình

nào khác. Các số liệu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, được
trích dẫn theo đúng quy định.
Tôi xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung thực của Luận văn này.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

SYPHONGXAY XIONGNHIACHUEPATCHAI


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt

Tên đầy đủ

BLHS

Bộ luật hình sự

BLTTHS

Bộ luật tố tụng hình sự

CHXHCN

Cộng hoà XHCN

CHDCND

Cộng hòa dân chủ nhân dân

CQĐT

Cơ quan điều tra

CQTHTT

Cơ quan tiến hành tố tụng

NDCM

Nhân dân cách mạng

NTGTT

Người tham gia tố tụng

VKS

Viện kiểm sát

VKSND

Viện kiểm sát nhân dân

HTND

Hội thẩm nhân dân

TAND

Tòa án nhân dân

TANDTC

Tòa án nhân dân tối cao

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1

Chƣơng 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ
ÁN HÌNH SỰ ...............................................................................................................8

1.1. Khái niệm và đặc điểm của hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự .............8
1.1.1. Khái niệm ...................................................................................................8
1.1.2. Đặc điểm của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự .............................12
1.2. Vai trò và ý nghĩa của hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự ...................15
1.2.1. Vai trò của hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự ..............................15
1.2.2. Ý nghĩa của hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ...............17
1.3. Tiêu chí so sánh ..............................................................................................18
Kết luận chương 1 .................................................................................................20
Chƣơng 2. PHÁP LUẬT VỀ CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
CỦA LÀO VÀ VIỆT NAM DƢỚI GÓC ĐỘ SO SÁNH ............................................21

2.1. Quá trình hình thành, phát triển của pháp luật tố tụng hình sự Lào và Việt

Nam về chuẩn bị xét xử sơ thẩm ...............................................................................21
2.1.1. Quá trình hình thành, phát triển của pháp luật tố tụng hình sự Lào về
chuẩn bị xét xử sơ thẩm .....................................................................................21
2.1.2. Quá trình hình thành, phát triển của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam
về chuẩn bị xét xử sơ thẩm .................................................................................24
2.1.3. Đánh giá quá trình hình thành, phát triển của pháp luật tố tụng hình sự
Lào và Việt Nam về chuẩn bị xét xử sơ thẩm.....................................................28
2.2. Những điểm tương đồng và khác biệt trong quy định về chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự ....................................................................................................31
2.2.1. Trong quy định về thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ........31
2.2.2. Trong quy định về nhận hồ sơ vụ án, bản cáo trạng và nghiên cứu hồ sơ
vụ án ...................................................................................................................35
2.2.3. Trong quy định về các quyết định của Tòa án khi chuẩn bị xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự ......................................................................................................39
2.2.4. Trong quy định về các hoạt động khác trong chuẩn bị xét xử .................53


2.3. Nguyên nhân của sự tương đồng và khác biệt trong quy định của pháp luật
Lào và Việt Nam về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ....................................58
Kết luận chương 2 .................................................................................................60
Chƣơng 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO CHẤT
LƢỢNG CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ Ở LÀO THÔNG QUA
NHỮNG KINH NGHIỆM CỦA VIỆT NAM.............................................................62

3.1. Một số kinh nghiệm hoàn thiện pháp luật rút ra từ việc so sánh quy định pháp
luật của Lào và Việt Nam về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.......................62
3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự Lào về chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự ....................................................................................................65
3.1.1. Quan điểm hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự Lào về chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự ....................................................................................................65

3.2.2. Hoàn thiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2012 của Lào về
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ......................................................................67
3.3. Các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự ở Lào ...................................................................................................70
3.3.1. Nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ, công chức
ngành Tòa án .....................................................................................................70
3.3.2. Tăng cường công tác phối hợp hoạt động giữa các cơ quan tiến hành tố
tụng ....................................................................................................................72
3.3.3. Tăng cường công tác giám đốc kiểm tra, giám sát hoạt động chuẩn bị xét
xử........................................................................................................................74
3.3.4. Tạo các điều kiện cần thiết khác..............................................................75
Kết luận chương 3 .................................................................................................76
KẾT LUẬN ................................................................................................................77
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................80


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Quá trình tố tụng trải qua nhiều giai đoạn khác nhau, trong đó xét xử là giai
đoạn trọng tâm. Xét xử sơ thẩm được coi như là đỉnh cao của quyền tư pháp, tại
phiên tòa quyền và nghĩa vụ của người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng
(NTGTT) được thực hiện một cách công khai, đầy đủ nhất và thể hiện rõ bản chất
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN). Để có một quyết định chuẩn xác,
công bằng tại phiên tòa, Hội đồng xét xử phải có sự nghiên cứu, chuẩn bị trước khi
mở phiên toà. Chính vì thế chuẩn bị xét xử sơ thẩm là một khâu phức tạp không chỉ
vì tính đa dạng của các hoạt động tố tụng được thực hiện mà còn vì các hoạt động
chuẩn bị liên quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của những người tiến hành tố
tụng và NTGTT có liên quan đến mối quan hệ giữa Tòa án với các cơ quan tiến

hành tố tụng (CQTHTT) khác.
Nước Cộng hòa dân chủ nhân dân (CHDCND) Lào đang hướng tới xây
dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN, chủ trương cải cách tư pháp nhằm
bảo vệ quyền con người là mục tiêu quan trọng hàng đầu của Đảng, Nhà nước.
Trong giai đoạn hiện nay, cải cách tư pháp vẫn là một yêu cầu không thể thiếu thúc
đẩy quá trình xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền, với mục tiêu xây dựng
nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, phục vụ
nhân dân, hoạt động của Tòa án được tiến hành có hiệu quả và hiệu lực cao. Để
thực hiện mục tiêu yêu cầu cải cách tư pháp thì yêu cầu xây dựng và hoàn thiện hệ
thống pháp luật nói chung và pháp luật tố tụng hình sự nói riêng là một nhiệm vụ
không thể tách rời. Thực tiễn thi hành Bộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2004
sửa đổi, bổ sung năm 2012 (gọi tắt là BLTTHS năm 2012) đã khẳng định vai trò
quan trọng của BLTTHS, trong đó có các quy định về chuẩn bị xét xử sơ thẩm trong
công cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm nói riêng, góp phần giữ vững an ninh,
chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ cuộc sống bình yên của nhân dân, tạo môi
trường ổn định cho sự phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế, xây dựng và bảo
vệ vững chắc tổ quốc Lào. Tuy nhiên, trước yêu cầu của cải cách tư pháp và hội
nhập quốc tế, nhiều quy định của BLTTHS năm 2012 không còn phù hợp, cần phải


2

được sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện, trong đó có chế định về chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự.
Trong bối cảnh Hiến pháp sửa đổi năm 2015 của nước CHDCND Lào đã có
hiệu lực thi hành, việc sửa đổi, bổ sung BLTTHS năm 2012 nói chung, các quy định
về chuẩn bị xét xử sơ thẩm nói riêng trở nên cấp thiết, đảm bảo sự đồng bộ của hệ
thống pháp luật Lào.
Trong khi đó, Việt Nam, nước láng giềng anh em, đã có bước tiến mới trong
công cuộc cải cách tư pháp, với sự ra đời của BLTTHS năm 2015, chứa đựng nhiều

quy định mới về chuẩn bị xét xử sơ thẩm.
Nhận thức rằng, việc học tập, tham khảo kinh nghiệm của Việt Nam nhằm
hoàn thiện các quy định của pháp luật Lào là vấn đề quan trọng, cần thiết. Do đó,
tác giả đã lựa chọn đề tài “Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo pháp luật
tố tụng hình sự Lào và Việt Nam dưới góc độ so sánh” làm đề tài luận văn thạc sĩ
luật học.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Tại Việt Nam, Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là vấn đề tương đối
rộng và đã có những tác giả nghiên cứu ở nhiều cấp độ khác nhau. Qua nghiên cứu
của tác giả thì có một số công trình nghiên cứu tiêu biểu liên quan đến chuẩn bị xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự bao gồm:
- Bàn Thị Bích Duyên (2018), Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực
tiễn tỉnh Tuyên Quang, Luận văn Thạc sĩ. Luận văn đã nghiên cứu và làm rõ những
vấn đề lý luận về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự như khái niệm, đặc điểm, ý
nghĩa của việc chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự; phân tích, làm rõ những quy
định của pháp luật tố tụng hình sự về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự; nghiên
cứu, làm rõ thực trạng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Tuyên Quang,
chỉ ra những kết quả đạt được, hạn chế, vướng mắc và nguyên nhân của nó làm cơ
sở cho việc đưa ra giải pháp đảm bảo thực hiện đúng quy định của pháp luật về
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
- Lê Trần Hồng Hạnh (2016), Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo
pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Thái Bình, Luận văn Thạc sĩ.
Luận văn đã nêu khái niệm về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự; phân tích


3

được mục đích, ý nghĩa của hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, nội
dung của hoạt động xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo quy định của BLTTHS Việt
Nam năm 2003 như thời hạn chuẩn bị xét xử; hoạt động nghiên cứu hồ sơ vụ án

hình sự; quyết định đưa vụ án ra xét xử; quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung;
quyết định đình chỉ và quyết định tạm đình chỉ vụ án; chỉ ra những kết quả đạt được,
những hạn chế, bất cập trong quá trình thực hiện những quy định của BLTTHS về
chuẩn bị xét xử vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Thái Bình và nguyên nhân của những
bất cập và đưa ra được một số giải nâng cao chất lượng chuẩn bị xét xử vụ án hình sự
trên cơ sở những đặc điểm hoạt động này từ thực tiễn tỉnh Thái Bình1.
- Trường Đại học Luật Hà Nội (2009), Hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự
nhằm nâng cao hiệu quả xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp, Đề tài nghiên cứu
khoa học cấp trường, Mã số: LH – 08-09/ĐHL, Chủ nhiệm đề tài, Hoàng Thị Minh
Sơn. Đề tài nghiên cứu và phân tích một cách toàn diện những quy định của
BLTTHS Việt Nam năm 2003 về xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm, giám đốc thẩm
và tái thẩm trong tố tụng hình sự, chỉ ra những quy định không hợp lý cần phải sửa
đổi, bổ sung và hướng hoàn thiện những quy định này nhằm nâng cao hiệu quả xét
xử theo tinh thần cải cách tư pháp.
- Vũ Gia Lâm (2011), "Hoàn thiện một số quy định về xét xử sơ thẩm hình
sự nhằm thực hiện có hiệu quả nguyên tắc hai cấp xét xử", Tạp chí Tòa án nhân dân
(TAND), số 21, Hà Nội. Trên cơ sở phân tích và chỉ ra những bất cập trong quy
định của BLTTHS Việt Nam năm 2003 về xét xử sơ thẩm hình sự, bài viết đã đưa
ra một số giải pháp hoàn thiện pháp luật và bảo đảm thực hiện tốt quy định của
pháp luật về xét xử sơ thẩm hình sự, đặc biệt là thủ tục xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
nhằm thực hiện nguyên tắc hai cấp xét xử.
- Hoàng Thị Minh Sơn (2009), “Một số quy định của BLTTHS về quyết định
của Tòa án trong hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm và thực tiễn áp dụng”, Tạp chí
Luật học số 7, Hà Nội. Trên cơ sở phân tích làm rõ thời hạn chuẩn bị xét xử sơ
thẩm; các căn cứ, điều kiện và thủ tục ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung,
quyết định đình chỉ, tạm đình chỉ vụ án và quyết định đưa vụ án ra xét xử của Thẩm

1

Bàn Thị Bích Duyên (2018), Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Tuyên Quang, Luận

văn Thạc sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội, tr. 3.


4

phán chủ tọa phiên tòa trong chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, bài viết chỉ ra
những điểm bất cập trong các quy định này và biện pháp khắc phục.
Ngoài ra còn một số các công trình khác có liên quan như: Cao Văn Hiếu
(2014), Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự Việt
nam từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng, Luận văn Thạc sĩ; Dư Tuyết Lạnh (2013),
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ
thực tiễn thành phố Cần Thơ; Luận văn Thạc sĩ; Bùi Thị Hồng (2012), Chuẩn bị xét
xử vụ án hình sự - Thực trạng và giải pháp, Luận văn Thạc sĩ, Hà Nội; Hoàng Ngọc
Chiệu (2017), Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Bắc Ninh,
Luận văn thạc sĩ Luật học, Hà Nội; Đinh Văn Quế (2011), "Phương hướng hoàn
thiện các quy định của BLTTHS về xét xử sở thẩm các vụ án hình sự", Tạp chí
TAND số 17, tr 16-18; v.v...;
Tại Lào, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự cũng đã được các học giả, tác
giả nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau. Có thể kể đến một số công trình liên quan
đến luận văn của tác giả như: Vụ Tuyên truyền pháp luật - Bộ tư pháp Lào (2013),
Quan hệ giữa TAND, Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) và cơ quan quản lý công
tác tư pháp, Viêng Chăn; Vụ Tuyên truyền pháp luật - Bộ Tư pháp Lào (2007),
Quyền bình đẳng trước pháp luật của công dân Lào; Bunlai Anêka (2003), Hoàn
thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của TAND ở nước Cộng hoà dân chủ nhân
dân Lào, Luận văn thạc sĩ luật học Trường Đại học Luật Hà Nội; Bộ Tư pháp Lào
(2013), Sổ tay công tác Tư pháp, Viêng Chăn… Mỗi công trình nghiên cứu trên đều
đề cập dưới một góc độ nhất định và đều có ý nghĩa đóng góp vào quá trình nghiên
cứu và hoàn thiện các quy định của pháp luật nói chung và pháp luật tố tụng hình sự
nói riêng, đồng thời góp phần tích cực trong công cuộc đấu tranh chống và phòng
ngừa tội phạm trong giai đoạn hiện nay.

Nghiên cứu cho thấy, các công trình khoa học và bài viết kể trên đều có giá
trị to lớn về lý luận và thực tiễn, nhưng mới chỉ nghiên cứu những vấn đề chung
nhất về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự mà chưa có công trình và bài viết nào
nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện về hoạt động này dưới góc độ so sánh
giữa pháp luật tố tụng hình sự của Lào và pháp luật tố tụng hình sự của Việt Nam.


5

Như vậy, cho đến nay, chưa có công trình chuyên sâu nào nghiên cứu về thủ
tục tố tụng hình sự nói chung, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự nói riêng dưới
góc độ so sánh pháp luật tố tụng hình sự Lào và Việt Nam. Do đó, có thể nói, đề tài
“Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự Lào và Việt
Nam dưới góc độ so sánh” là đề tài mới và mang tính cấp thiết đối với Lào trong
giai đoạn hiện nay.
3. Đối tƣợng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là:
1/ Những vấn đề lý luận về hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
2/ Quy định của pháp luật về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự của Lào
và Việt Nam dưới góc độ so sánh.
- Phạm vi nghiên cứu:
Phạm vi nghiên cứu của luận văn là lý luận và các quy định hiện hành của
pháp luật Lào và Việt Nam về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Ngoài ra, luận
văn cũng đề cập đến một số quy định khác của Bộ luật hình sự (BLHS), một số
ngành luật khác của liên quan của hai nước nhằm hỗ trợ cho việc giải quyết nhiệm
vụ và đối tượng nghiên cứu.
Luận văn chủ yêu tập trung nghiên cứu hoạt động chuẩn bị xử sơ thẩm vụ án
hình sự của Thẩm phán chủ tọa phiện tòa, không nghiên cứu hoạt động của kiểm sát
viên, người bào chữa....

Tuy nhiên, trong giới hạn của một luận văn thạc sĩ dưới góc độ so sánh, luận
văn chỉ dừng lại ở việc: Luật Tố tụng hình sự của hai nước Lào và Việt Nam quy
định như thế nào về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự làm cơ sở để tìm ra sự
tương đồng và khác biệt trong luật tố tụng hình sự của hai nước. Từ đó, tác giả chắt
lọc những kinh nghiệm của Việt Nam và rút ra những giá trị có thể học tập nhằm
đưa ra giải pháp hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự của Lào và một số giải pháp
khác trong phạm vi có thể.
Luận văn không nghiên cứu thực tiễn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
ở Lào và Việt Nam.


6

4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Trên cơ sở làm sáng tỏ thêm vấn đề lý luận về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự, trên cơ sở nghiên cứu nội dung quy định pháp luật của hai nước Lào và
Việt Nam về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, chỉ ra những điểm tương đồng
và khác biệt trong các quy định của pháp luật; phát hiện những điểm hạn chế trong
quy định pháp luật tố tụng hình sự hiện hành của Lào về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự nhằm đưa ra một số giải pháp cơ bản mang tính định hướng hoàn thiện,
nâng cao chất lượng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại nước CHDCND Lào.
5. Các câu hỏi nghiên cứu
1/ Khái niệm, đặc điểm cơ bản của hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự?
2/ Quy định của pháp luật Lào về hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự?
3/ Quy định của pháp luật Việt Nam về hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự?
4/ Điểm tương đồng và khác biệt trong quy định của hai nước về chuẩn bị xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự?

5/ Bài học kinh nghiệm rút ra từ cho pháp luật Lào việc so sánh pháp luật hai
nước về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự?
6/ Các giải pháp hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự Lào về chuẩn bị xét xử
sơ thẩm vụ án hình sự?
6. Các phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận Triết học Mác- Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng, Nhà nước Việt Nam, Đảng, Nhà nước
Lào về cải cách tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN.
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, Đề tài sử dụng kết hợp nhiều phương pháp
nghiên cứu như: phương pháp diễn dịch, phương pháp quy nạp, phương pháp lịch
sử, phương pháp phân tích, phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp. Trong đó,
phương pháp so sánh, phân tích, tổng hợp là những phương pháp chủ đạo được sử
dụng trong luận văn.


7

7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn
Về mặt lý luận, kết quả luận văn góp phần làm rõ thêm một số vấn đề lý luận
về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự; từ đó rút ra được những giá trị tiến bộ và
một số hạn chế của pháp luật tố tụng hiện hành của Lào, nguyên nhân hạn chế.
Về mặt thực tiễn, kết quả Luận văn góp một phần nhỏ bé nhằm nâng cao hiệu
quả trong thực tiễn thi hành các quy định của pháp luật Lào về chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự đối với việc giải quyết từng vụ án cụ thể. Bên cạnh đó, Luận văn
cũng đề xuất một số giải pháp về việc tăng cường, đổi mới và nâng cao hoạt động
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ở nước CHDCND Lào.
Luận văn góp phần làm nguồn tài liệu tham khảo nghiên cứu, giảng dạy và
học tập đối với những người làm công tác pháp luật, đặc biệt là đối với đội ngũ
giảng viên, học viên, sinh viên ngành Tòa án của nước CHDCND Lào.
8. Bố cục của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính
của luận văn gồm có 3 chương sau:
Chương 1. Những vấn đề lý luận về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Chương 2. Pháp luật về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự của Lào và
Việt Nam dưới góc độ so sánh.
Chương 3. Giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao chất lượng chuẩn bị
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ở Lào thông qua những kinh nghiệm của Việt Nam.


8

Chƣơng 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHUẨN BỊ XÉT XỬ
SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
1.1. Khái niệm và đặc điểm của hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự
1.1.1. Khái niệm
Tòa án là nơi biểu hiện tập trung nhất của quyền tư pháp – nơi mà kết quả
hoạt động điều tra, truy tố, bào chữa được kiểm tra, xem xét một cách công khai
thông qua thủ tục tố tụng theo luật định để đưa ra những phán quyết cuối cùng có
tính quyền lực Nhà nước, nơi phản ánh đầy đủ và sâu sắc nhất bản chất của nền
công lý2.
Xét xử là giai đoạn trung tâm, quyết định của quá trình tố tụng hình sự. Hiến
pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa (CHXHCN) Việt Nam cũng như Hiến pháp
nước CHDCND Lào đã hiến định rằng, người bị buộc tội được coi là không có tội
cho đến khi được chứng minh theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định và có bản
án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật3. Trong quá trình xét xử, các chứng
cứ được thu thập, đánh giá trong giai đoạn điều tra, truy tố được xem xét tranh luận
công khai.
Theo Từ điển Luật học, thuật ngữ “xét xử” là xem xét và xử các vụ án 4, “sơ
thẩm” là xét xử vụ án lần thứ nhất 5. Về phương diện khoa học pháp lý thì “xét xử

sơ thẩm” là việc đưa vụ án ra xét xử ở tòa án có thẩm quyền cấp thứ nhất. Theo
quy định của pháp luật tố tụng hình sự, tòa án thực hiện chế độ hai cấp xét xử.
Hay nói cách khác là, chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm được đảm bảo. Bản án,
quyết định của Tòa án có thể bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm.
Nếu không bị kháng cáo, kháng nghị trong thời hạn do pháp luật quy định thì có
hiệu lực thi hành6.

2

Bùi Thị Hồng (2011), Chuẩn bị xét xử vụ án hình sự, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa Luật – Đại học
Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, tr.1.
3
Khoản 1 Điều 31 Hiến pháp năm 2013 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
4
Bộ Tư pháp (2006), Từ điển Luật học, NXB Từ điển Bách khoa, tr.1108.
5
Bộ Tư pháp (2006), Từ điển Luật học, NXB Từ điển Bách khoa, tr.861.
6
NXB Giáo dục (1994), Từ điển Tiếng Việt, Hà Nội, tr.870.


9

Hiến pháp năm 2015 của Lào và Hiến pháp năm 2013 của Việt Nam quy
định Tòa án là cơ quan xét xử, thực hiện quyền tư pháp; có nhiệm vụ bảo vệ công
lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ XHCN, bảo về quyền
lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, bảo vệ lợi ích chung của Nhà nước và xã hội.
Trên cơ sở Hiến pháp, Luật tổ chức TAND sửa đổi năm 2017 của Lào và Luật tổ
chức TAND năm 2014 của Việt Nam đã quy định về thẩm quyền và chức năng của
Tòa án như sau: Tòa án xét xử những vụ án hình sự, dân sự, hôn nhân và gia đình,

lao động, kinh tế, hành chính và giải quyết những việc khác theo quy định của pháp
luật. Như vậy, theo nghĩa chung nhất, xét xử của Tòa án là “hoạt động của các cơ
quan và cá nhân được quyền căn cứ vào pháp luật để xem xét những vấn đề pháp lý
và đưa ra những quyết định có tính chất bắt buộc” hay hoạt động xét xử là “hoạt
động nhân danh Nhà nước nhằm xem xét, đánh giá và ra phán quyết về tính hợp
pháp, tính đúng đắn của hành vi pháp luật hay quyết định pháp luật khi có tranh
chấp và mâu thuẫn giữa các bên có lợi ích khác nhau”7.
Hiện nay pháp luật tố tụng hình sự hai nước xác định nguyên tắc hai cấp xét
xử: Xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm hình sự, trong đó xét xử sơ thẩm là trọng
tâm và có vai trò quan trọng trong hoạt động xét xử của Tòa án. Xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự hiện nay theo quy định thuộc thẩm quyền của TAND cấp huyện và
TAND cấp tỉnh. Trong đó, xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là giai đoạn của tố tụng
hình sự trong đó Tòa án có thẩm quyền tiến hành xem xét, giải quyết vụ án, ra bản
án, quyết định tố tụng theo quy định của pháp luật. Quá trình giải quyết vụ án hình
sự trải qua nhiều giai đoạn khác nhau, tại phiên tòa trên cơ sở những chứng cứ đã
được kiểm tra, đánh giá công khai, Tòa án ra bản án xác định có tội hay không có
tội. Ngoài việc ra bản án, Tòa án còn có quyền ra các quyết định khác nhằm giải
quyết vụ án.
Như vậy, xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là xét xử lần đầu do Tòa án có thẩm
quyền tiến hành theo quy định của pháp luật.

7

Thái Vĩnh Thắng – Vũ Hồng Anh chủ biên (2015), Giáo trình Luật Hiến pháp Việt Nam (tái bản lần thứ 19
có sửa đổi), Trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, tr.264.


10

Để tiến hành xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, cơ quan có thẩm quyền phải thực

hiện những trình tự, thủ tục nhất định, mà bước đầu tiên là chuẩn bị xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự.
Theo Từ điển Tiếng Việt, “Chuẩn bị” là “làm cho có sẵn cái cần thiết để
làm việc gì”8. Trong khoa học Luật hình sự và Tố tụng hình sự chưa có khái niệm
chính thống về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Hầu như khái niệm này mới
chỉ được phân tích ở cách tiếp cận của từng tác giả và mới chỉ dừng lại ở khái niệm
về xét xử sơ thẩm vụ án hình sự hay xét xử vụ án hình sự. Bộ luật tố tụng hình sự
năm 2012 của Lào cũng không có quy định cụ thể về khái niệm chuẩn bị xét xử vụ
án hình sự. Xuất phát từ đặc thù của việc xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một hoạt
động tố tụng khép kín nên BLTTHS không chia chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình
sự thành một giai đoạn độc lập. Các quy định về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình
sự được lồng ghép trong các quy định của Chương VIII của BLTTHS năm 2012 của
Lào và mục II chương XXI của BLTTHS năm 2015 của Việt Nam. Tuy nhiên cả
hai Bộ luật này lại không có quy định nào thể hiện chuẩn bị xét xử sơ thẩm là gì mà
chỉ quy định một số nội dung của hoạt động này. Chính điều này đã dẫn đến có rất
nhiều quan điểm khác nhau về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự trong khoa
học TTHS hiện nay cũng như việc nhìn nhận nó là một khâu hay là một giai đoạn
trong tố tụng hình sự.
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự thực chất là việc Thẩm phán nghiên
cứu hồ sơ vụ án để nắm được nội dung vụ án, từ đó có hướng giải quyết vụ án một
cách đúng đắn, chính xác nhất. Giai đoạn này giúp cho Thẩm phán xác định được
vụ án đã đủ điều kiện đưa ra xét xử hay chưa, có đúng thẩm quyền không, có cần trả
hồ sơ để yêu cầu điều tra bổ sung không, có cần áp dụng các biện pháp ngăn chặn
hoặc có căn cứ để đình chỉ hoặc tạm đình chỉ không? Đây cũng là khoảng thời gian
để Thẩm phán có thể lên kế hoạch xét hỏi, chủ động đặt ra các phương án cho các
tình huống có thể phát sinh tại phiên tòa và chuẩn bị các công việc cần thiết khác
cho việc mở phiên tòa sơ thẩm. Giai đoạn này được tiến hành trong một thời hạn
nhất định mà luật quy định.

8

NXB Giáo dục (1994), Từ điển Tiếng Việt, Hà Nội, tr.75.


11

Hiện nay, trong khoa học pháp lý thì khái niệm chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự còn nhiều quan điểm khác nhau. Hầu hết các bài viết, các công trình nghiên
cứu mới chỉ phân tích nội dung quy định của pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hình
sự, đưa ra khái niệm chung về xét xử sơ thẩm vụ án hình sự mà chưa có nhiều bài
viết về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Có nhiều quan điểm về khái niệm
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Quan điểm thứ nhất cho rằng: Chuẩn bị xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự là hoạt động tố tụng mang tính chất quyền lực Nhà nước
do Thẩm phán, Hội thẩm và Thư ký tòa được phân công giải quyết vụ án thực hiện
để chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho việc mở phiên tòa hoặc ra các quyết định tố
tụng khác nhằm giải quyết vụ án theo quy định của BLTTHS từ khi thụ lý vụ án cho
đến khi mở phiên tòa9. Quan điểm này đã chỉ rõ chủ thể (người tiến hành tố tụng)
chuẩn bị xét xử, phạm và bản chất của hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự nhưng chưa chỉ rõ là hoạt động của Tòa án có thẩm quyền xét xử sơ thẩm
(Tòa án cấp huyện và Tòa án cấp tỉnh), là Tòa án cấp sơ thẩm. Chúng tôi cho rằng
khái niệm chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự cần nêu rõ đây là hoạt động của
tòa án cấp sơ thẩm để không lẫn với hoạt động chuẩn bị xét xử phúc thẩm.
Quan điểm thứ hai cho rằng: Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một
hoạt động tố tụng hình sự do những người tiến hành tố tụng thực hiện theo thẩm
quyền từ khi Tòa án thụ lý vụ án đến khi mở phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hình
sự10. So với quan điểm trên, quan điểm này đưa ra thiếu cụ thể. Tuy nhiên, hai quan
điểm này đều thống nhất ở phạm vi chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là từ khi
tòa án thụ lý vụ án cho đến khi mở phiên tòa. Thực tiễn xét xử tại Lào và Việt Nam
cũng có nhiều học giả tiếp cận nghiên cứu hoạt động chuẩn bị xét xử là một trình tự,
thủ tục tố tụng bắt đầu từ khi Tòa án thụ lý vụ án cho đến khi mở phiên tòa xét xử

sơ thẩm vụ án hình sự. Từ thực tiễn xét xử và xuất phát từ các quy định của
BLTTHS, tác giả thấy hoạt động chuẩn bị xét xử không chỉ dừng lại sau khi Tòa án
có quyết định đưa vụ án ra xét xử mà còn bao gồm rất nhiều công việc sau đó như
việc tống đạt văn bản tố tụng, thủ tục mời Luật sư, người bào chữa v.v… Chuẩn bị

9

Bàn Thị Bích Duyên (2018), Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Tuyên Quang, Luận
văn Thạc sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội, tr. 10.
10
Hoàng Ngọc Chiệu (2017), Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Bắc Ninh, Luận văn
thạc sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội, tr. 8.


12

xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một chế định trong tố tụng hình sự được BLTTHS
quy định. Đây là một hoạt động mang tính bắt buộc của quy trình tố tụng hình sự.
Vì vậy, tác giả đưa ra khái niệm về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự như sau:
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là hoạt động tố tụng mang tính quyền
lực Nhà nước do Thẩm phán, Hội thẩm và Thư ký tòa được phân công giải quyết vụ
án thực hiện nhằm chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho việc mở phiên tòa ở cấp sơ
thẩm hoặc ra các quyết định tố tụng khác để giải quyết vụ án theo quy định của Bộ
luật tố tụng hình sự từ khi thụ lý vụ án cho đến khi mở phiên tòa.
1.1.2. Đặc điểm của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
Mỗi loại án đều chịu sự điều chỉnh của pháp luật tố tụng riêng biệt, xuất phát
từ đặc thù riêng có của từng loại quan hệ chịu sự điều chỉnh của pháp luật. Nếu như
các tranh chấp về dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh thương mại hay lao động
xuất phát từ những giao dịch thường ngày của cuộc sống, pháp luật tố tụng dân sự
xây dựng trên cơ sở ưu tiên sự thỏa thuận của các bên đương sự; tố tụng hành chính

điều chỉnh mối quan hệ giữa một bên là người dân với cơ quan hành chính Nhà
nước trong thực thi nhiệm vụ công vụ cũng đề cao tối đa việc đối thoại. Pháp luật
hình sự và tố tụng hình sự lại điều chỉnh mối quan hệ giữa người thực hiện hành vi
nguy hiểm cho xã hội được BLHS sự quy định là tội phạm với Nhà nước; thực thi
bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức khác.
Xuất phát từ đặc điểm của quan hệ pháp luật hình sự nên các quy định về tố tụng
cũng được xây dựng dựa trên những nguyên tắc nghiêm khắc thể hiện quyền lực
Nhà nước. Vì vậy, trình tự, thủ tục để giải quyết vụ án hình sự được thực hiện bởi
các chủ thể đặc biệt mang quyền lực Nhà nước; mọi hoạt động tố tụng tiến hành đều
phải tuân thủ các quy định của pháp luật. Do vậy, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự cũng có những đặc điểm chung và riêng biệt so với chuẩn bị xét xử các loại
án khác, cụ thể như sau:
Thứ nhất, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một trình tự, thủ tục
tố tụng.
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có vai trò đặc biệt quan trọng đối với
việc xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Thực tế cho thấy nếu không có việc chuẩn bị xét
xử hoặc giai đoạn chuẩn bị chưa đầy đủ, đúng trình tự, thủ tục thì không thể có một


13

phiên tòa xét xử đảm bảo tuân thủ đúng quy định của pháp luật và việc xác định sự
thật khách quan của vụ án sẽ trở nên vô cùng khó khăn. Đôi khi việc chuẩn bị
không tốt sẽ dẫn đến việc đánh giá, xác định sai hoặc bỏ lọt tội phạm; dẫn đến có
thể phải hoãn phiên tòa gây mất thời gian và hậu quả kéo theo là lãng phí chi phí tố
tụng của Nhà nước. Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một hoạt động tố tụng
bắt buộc khi Tòa án tiến hành xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự được bắt đầu kể từ thời điểm Tòa án cấp sơ thẩm nhận hồ sơ và
thụ lý vụ án; trong quá trình này, Thẩm phán phải ra một trong các quyết định:
Quyết định đưa vụ án ra xét xử; Quyết định trả hồ sơ để yêu cầu điều tra bổ sung;

Quyết định tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án. Thời điểm kết thúc hoạt động chuẩn bị
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự được tính đến ngày mở phiên tòa nếu vụ án được đưa
ra xét xử. Nếu vụ án bị tạm đình chỉ, đình chỉ hoặc trả hồ sơ để điều tra bổ sung thì
thời điểm kết thúc được tính là ngày ghi trong quyết định.
Thứ hai, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự phải tuân thủ chặt chẽ các
quy định của pháp luật tố tụng hình sự.
Việc chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự phải đảm bảo các quy định của
BLTTHS về thời hạn; việc quyết định áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ các biện
pháp ngăn chặn; trình tự, thủ tục giao, cấp, tống đạt các văn bản tố tụng… Nội
dung các quyết định được ban hành trong giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự cũng phải đảm bảo các quy định của pháp luật về mặt hình thức và nội
dung của quyết định.
Thứ ba, chủ thể tiến hành là chủ thể đặc biệt.
Chuẩn bị xét xử là hoạt động được thực hiện theo trình tự được BLTTHS
quy định và chỉ diễn ra tại Tòa án. Chủ thể tiến hành hoạt động này chủ yếu là
Thẩm phán được phân công giải quyết vụ án. Ngoài ra, còn có Thư ký tòa án và Hội
thẩm nhân dân (HTND). Chánh án tòa án, Phó chánh án tòa án không phải là người
trực tiếp tiến hành hoạt động chuẩn bị xét xử mà trong thực tế, họ là người phân
công thẩm phán tiến hành các hoạt động chuẩn bị xét xử; quyết định việc áp dụng,
thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp tạm giam. Khi tiếp nhận hồ sơ do Viện kiểm sát
(VKS) chuyển sang, cán bộ Tòa án phải kiểm tra, đối chiếu toàn bộ các tài liệu có
trong hồ sơ vụ án. Nếu đủ điều kiện thì tiến hành thụ lý và chuyển cho Chánh án


14

hoặc Phó Chánh án phân công Thẩm phán giải quyết. Sau khi được phân công giải
quyết vụ án, Thẩm phán chủ tọa tiến hành nghiên cứu hồ sơ. Trên cơ sở hồ sơ vụ
án, Thẩm phán xác định thẩm quyền giải quyết, xem xét các thủ tục tố tụng trong
điều tra, truy tố đã đảm bảo đúng pháp luật hay chưa; đánh giá hành vi của bị can có

thỏa mãn cấu thành tội phạm hay không, điều khoản và khung hình phạt mà VKS đề
nghị có phù hợp không… Đây là cơ sở để Thẩm phán đưa ra các phán quyết giải
quyết vụ án.
Trong các lĩnh vực tố tụng hành chính, tố tụng dân sự thì chuẩn bị xét xử
cũng là một giai đoạn tố tụng độc lập; tuy nhiên, sự khác nhau cơ bản giữa chuẩn bị
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự với hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm các loại án trên
là nếu trong tố tụng hành chính, tố tụng dân sự, Tòa án là chủ thể tiến hành các hoạt
động điều tra, thu thập chứng cứ; đương sự có nghĩa vụ chứng minh cho yêu cầu
của mình, còn trong tố tụng hình sự thì chỉ tòa án mới có trách nhiệm tiến hành các
hoạt động trên.
Xét xử là khâu trọng tâm quyết định việc giải quyết vụ án hình sự, phản ánh
kết quả của quá trình điều tra, truy tố. Một người có bị coi là có tội hay không phụ
thuộc vào phán quyết của Tòa án11. Do vậy, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
là điều kiện cần thiết để kiểm tra, xem xét, đánh giá chứng cứ, các yếu tố cấu thành
tội phạm để Thẩm phán quyết định đưa vụ án ra xét xử, trả hồ sơ điều tra bổ sung
hay tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án. Trên cơ sở nghiên cứu hồ sơ vụ án, Thẩm
phán chủ tọa được phân công xác định thẩm quyền giải quyết vụ án, các thủ tục tố
tụng trong giai đoạn điều tra, truy tố đã tiến hành đúng quy định của pháp luật hay
chưa; cân nhắc việc áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn… từ đó có
kế hoạch xét xử cụ thể.
Đối với những vụ án có thể đưa ra xét xử thì Thẩm phán phải thực hiện các
công việc tiếp theo cho việc mở phiên tòa xét xử như triệu tập NTGTT, xây dựng
bản hỏi, giải quyết các yêu cầu, khiếu nại của bị cáo và người đại diện hợp pháp của
họ liên quan đến việc giải quyết vụ án… Trong quá trình tiến hành tố tụng, mọi hoạt

11

Bunlai Anêka (2003), Hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của Toà án nhân dân ở nước Cộng
hoà dân chủ nhân dân Lào, Luận văn thạc sĩ luật học Trường Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội, tr.10.

15

động trong giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đều phải tuân thủ
nghiêm ngặt các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự.
1.2. Vai trò và ý nghĩa của hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự
1.2.1. Vai trò của hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự
Hoạt động tố tụng hình sự được tiến hành bởi nhiều cơ quan, trong đó hoạt
động xét xử của Tòa án có vai trò đặc biệt quan trọng bởi đây là khâu cuối cùng
quyết định đến sinh mệnh chính trị, quyền và lợi ích hợp pháp của các bị can, bị
cáo, bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên
quan, thậm chí là tước đi sinh mạng của con người. Chính vì vậy, giai đoạn chuẩn
bị xét xử nói chung, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự nói riêng có ý nghĩa lớn,
là cơ sở xuyên suốt cho toàn bộ quá trình xét xử của Tòa án. Hoạt động chuẩn bị xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự được tiến hành từ khi Tòa án nhận được hồ sơ và thụ lý vụ
án do VKS chuyển sang đến khi mở phiên tòa sơ thẩm.
Với vị trí là giai đoạn đầu tiên trong chuỗi hoạt động tố tụng tại Tòa án,
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có vai trò quan trọng xuyên suốt toàn bộ quá
trình giải quyết vụ án; nó ảnh hưởng không nhỏ đến phán quyết của Tòa án về sự
kiện pháp lý mà Tòa án xem xét12.
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự giúp Thẩm phán xác định đúng đắn
đường lối giải quyết vụ án, đảm bảo tuân thủ Hiến pháp, pháp luật nhằm xét xử một
cách khách quan, đúng người, đúng tội, không bỏ lọt tội phạm; nhằm bảo vệ chế độ,
pháp chế XHCN, bảo vệ tài sản của Nhà nước, của tập thể, quyền và lợi ích hợp
pháp của công dân góp phần đấu tranh phòng ngừa và ngăn chặn tội phạm.
Trong quá trình chuẩn bị xét xử, Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên
tòa sẽ xem xét xem vụ án đã đáp ứng được đầy đủ yêu cầu luật định hay chưa. Nếu
có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng ảnh hưởng đến việc xác định sự thật khách
quan, hay chưa đủ cơ sở kết tội bị can thì Tòa án sẽ ra quyết định nhằm khắc phục,
bổ sung những thiếu sót để đảm bảo yêu cầu mà pháp luật quy định. Trong giai

đoạn này, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa sẽ nắm vững được bản chất, diễn biến của

12

Hoàng Ngọc Chiệu (2017), Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Bắc Ninh, Luận văn
thạc sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội, tr. 11.


16

vụ án, từ đó sẽ xác định được sự thật khách quan và có quan điểm về định hướng
giải quyết vụ án.
Có thể thấy, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là điều kiện cần, là nền
tảng để quyết định đưa vụ án ra xét xử hay không? Ngoài ra, chuẩn bị xét xử còn
góp phần xác định thẩm quyền xét xử của Tòa án.
Thông qua giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự giúp cho Hội
đồng xét xử và những người bào chữa có được quan điểm đúng đắn về vụ án, góp
phần giải quyết vụ án nhanh chóng, dứt điểm và đảm bảo đúng pháp luật. Đây cũng
là giai đoạn kết nối ba cơ quan trong hoạt động tư pháp: Công an, VKS và Tòa án.
Đặc biệt, chuẩn bị xét xử sơ thẩm còn là cơ sở cho việc định hướng giải quyết vụ
án, góp phần thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật, giúp củng cố niềm tin của
người dân vào Tòa án. Đây là tiền đề cho việc xét xử sơ thẩm vụ án hình sự một
cách khách quan, toàn diện. Các quyết định trong giai đoạn chuẩn bị xét xử là cơ sở
pháp lý để phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt trình tự tố tụng, quan hệ tố tụng. Nếu
quyết định đưa vụ án ra xét xử thì sẽ làm phát sinh trình tự tố tụng tại phiên tòa, làm
phát sinh quan hệ giữa hội đồng xét xử với những NTGTT, người tiến hành tố tụng
khác; còn quyết định đình chỉ vụ án sẽ chấm dứt quan hệ tố tụng giữa các CQTHTT
cũng như với người tham gia tố tụng.
Thời gian chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự cũng là thời gian để những
NTGTT thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình như việc mời hoặc yêu cầu có người

bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chuẩn bị tham gia phiên tòa, xuất trình chứng cứ
cho Tòa án và thực hiện quyền khiếu nại khi thấy cần thiết.
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự giúp cho việc xét xử tại phiên tòa đạt
hiệu quả cao, đảm bảo thực hiện việc tuyên truyền, giáo dục ý thức pháp luật cho
người dân thông qua công tác xét xử của Tòa án. Hạn chế thấp nhất những sai lầm,
thiếu sót trong xét xử; thống nhất được quan điểm đối với việc giải quyết vụ án giữa
cơ quan Tòa án, VKS và Cơ quan điều tra (CQĐT).
Ngoài ra, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự còn góp phần củng cố thêm
ý thức tuân theo pháp luật của công dân; xác định trách nhiệm của Nhà nước trong
việc chứng minh tội phạm. Hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự còn
đảm bảo chủ trương, đường lối của Đảng trên cơ sở tuân thủ hiến pháp và pháp luật,


17

đảm bảo công bằng giữa các công dân trước pháp luật; góp phần cân bằng các mối
quan hệ xã hội, củng cố niềm tin của người dân vào cơ quan Tòa án nói riêng, cơ
quan thực hành quyền tư pháp nói chung.
1.2.2. Ý nghĩa của hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có ý nghĩa quan trọng, là một yếu tố
không thể thiếu trong các điều kiện để có được một phiên tòa sơ thẩm thành công.
Bởi rõ ràng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có ảnh hưởng lớn đến chất
lượng giải quyết vụ án hình sự. Việc chuẩn bị xét xử được tiến hành càng chu đáo,
càng đầy đủ thì chất lượng xét xử càng cao, càng có tác dụng đối với cuộc đấu
tranh phòng ngừa và chống tội phạm, càng ý thức được nhân dân tuân thủ pháp
luật và có ý thức đấu tranh với các hành vi vi phạm pháp luật trong đó có tội
phạm. Ngược lại, nếu chuẩn bị xét xử không được chú trọng, buông lỏng, thiếu
chu đáo sẽ ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng xét xử cũng như chất lượng bản án,
đây cũng chính là nguyên nhân dẫn đến các trường hợp xét xử oan, sai, gây ảnh
hưởng xấu đến uy tín của Tòa án, vi phạm pháp luật, không đạt được mục đích

yêu cầu của Bộ luật tố tụng hình sự.
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tốt thông qua nghiên cứu hồ sơ vụ án
sẽ giúp Thẩm phán và Hội thẩm nắm rõ được nội dung vụ án để từ đó điều khiển
phiên tòa có hiệu quả và đầy đủ. Các tình tiết của vụ án được xem xét thấu đáo, toàn
diện; Bị cáo được xét xử đúng hành vi, đúng tội và đúng pháp luật, đảm bảo được
quyền và lợi ích của người bị buộc tội nói riêng và của những NTGTT nói chung.
Việc xét xử sơ thẩm vụ án hình sự càng được chuẩn bị một cách chu đáo, cẩn trọng
bao nhiêu thì càng góp phần đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân bấy
nhiêu. Hơn nữa, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự kỹ lưỡng giúp cho thời gian
tiến hành phiên tòa sơ thẩm được rút ngắn, xét xử nhanh chóng nhưng không hời
hợt, đảm bảo tiết kiệm được thời gian cho Nhà nước và công dân.
Có thể nói, thực hiện tốt việc chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có ý
nghĩa quan trọng đối với hoạt động xét xử của Tòa án, giai đoạn này tuy không đưa
ra những phán quyết như giai đoạn xét xử sơ thẩm tại phiên tòa, nhưng lại là tiền
đề, là cơ sở pháp lý vững chắc đảm bảo cho việc xét xử và ra các phán quyết của
Tòa án được khách quan, toàn diện, đúng người đúng tội, không bỏ sót tội phạm và


18

đúng theo quy định của pháp luật, góp phần quan trọng vào việc đấu tranh phòng
chống tội phạm, giáo dục mọi người ý thức tuân thủ theo pháp luật. Việc chuẩn bị
xét xử được tiến hành càng chu đáo, đầy đủ thì chất lượng xét xử càng cao, càng có
tác dụng đối với cuộc đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm. Ngược lại, việc
chuẩn bị xét xử sơ sài, thiếu thận trọng sẽ ảnh hưởng đến chất lượng xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự13.
1.3. Tiêu chí so sánh
Chuẩn bị xét xử là một khâu, một phần của giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự. Tuy chỉ là một khâu của một giai đoạn tố tụng hình sự nhưng chuẩn bị xét
xử sơ thẩm không chỉ là vài hành vi, hoạt động đơn giản mà gồm cả hệ thống các

hoạt động phức tạp, cùng nhằm mục đích chung là đảm bảo cho việc xét xử vụ án
tại phiên tòa đúng thủ tục, hiệu quả. Giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự bắt đầu
kể từ ngày Tòa án nhận được hồ sơ vụ án do VKS chuyển đến. Để có thể đưa quyết
định đưa vụ án ra xét xử hoặc ra quyết định tố tụng khác đòi hỏi phải có một
khoảng thời gian chuẩn bị: nghiên cứu hồ sơ, giải quyết yêu cầu của NTGTT, các
công việc cần thiết khác cho việc mở phiên tòa.
Chính vì vậy, việc so sánh giữa pháp luật tố tụng hình sự của Lào và Việt
Nam về chuẩn bị xét xử sơ thẩm dựa trên những nội dung hoạt động trong chuẩn bị
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, với các tiêu chí chính sau đây:
Thứ nhất, chủ thể thực hiện chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Để thực hiện các quyền và nghĩa vụ cũng như nhiệm vụ của mình thì các chủ
thể tham gia xét xử tại phiên tòa đều cần phải chuẩn bị kỹ lưỡng hồ sơ vụ án trước
khi phiên tòa được diễn ra. Vậy chủ thể đó gồm những ai? Trên cơ sở khái niệm
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đã được đưa ra, thì chủ thể thực hiện hoạt
động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự là Thẩm phán, Hội thẩm và Thư ký tòa được
phân công giải quyết vụ án thực hiện nhằm chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho việc
mở phiên tòa ở cấp sơ thẩm hoặc ra các quyết định tố tụng khác để giải quyết vụ án
theo quy định của BLTTHS từ khi thụ lý vụ án cho đến khi mở phiên tòa. Hiện nay,
có một số công trình nghiên cứu khoa học về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
13

Trần Thùy Liên (2017), Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ
thực tiễn Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội,
tr. 12-13.


19

khi nghiên cứu về chủ thể tham gia chuẩn bị xét xử cho rằng, ngoài Thẩm phán và
Hội thẩm, chủ thể tiến hành hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự còn có

Kiểm sát viên hay Người bào chữa. Theo ý kiến của tác giả, sự mở rộng này khá
hợp lý, bởi lẽ, Kiểm sát viên đại diện VKS là cơ quan thực hiện chức năng buộc tội,
tham gia trực tiếp tại phiên tòa xét xử cũng như Người bào chữa thực hiện chức
năng gỡ tội cho bị can, bị cáo. Cho nên, để thực hiện được tốt nhiệm vụ, chức năng
của mình, thì bản thân Kiểm sát viên và Người bào chữa khi tham gia phiên tòa phải
nắm rõ các tình tiết của vụ án, các chứng cứ, tài liệu quan trọng trong hồ sơ vụ án,
các văn bản pháp luật có liên quan. Để được như thế, Kiểm sát viên và Người bào
chữa cần phải chuẩn bị kỹ càng hồ sơ vụ án trước khi tham gia xét xử tại phiên tòa.
Tuy nhiên, trong phạm vi luận văn này, chỉ nghiên cứu hoạt động chuẩn bị xét xử
trên cơ sở các quy định của BLTTHS hai nước, do đó, tác giả chỉ gói gọn trong hoạt
động của các chủ thể: Thẩm phán, Hội thẩm và Thư ký tòa được phân công giải
quyết vụ án. Hơn nữa, tiêu chí chủ thể sẽ không được tách riêng thành một phần
riêng biệt mà được lồng ghép trong việc nghiên cứu, so sánh các tiêu chí dưới đây.
Thứ hai, quy định về thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là khoảng thời gian do
BLTTHS quy định để Tòa án nói chung và Thẩm phán được phân công chủ tọa
phiên tòa nói riêng thực hiện những hoạt động tố tụng và những công việc cần thiết
khác để đảm bảo cho việc xét xử vụ án tại phiên tòa sơ thẩm được diễn ra đúng thời
gian quy định cũng như đạt chất lượng cao trong quá trình giải quyết.
Thứ ba, quy định về các hoạt động tố tụng trong giai đoạn chuẩn bị xét xử:
Các hoạt động tố tụng trong giai đoạn chuẩn bị xét xử bao gồm:
- Nghiên cứu hồ sơ vụ án hình sự
- Các quyết định của Tòa án trong chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự:
Trong quá trình chuẩn bị xét xử, Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên
tòa cần phải ra một số quyết định để giải quyết vụ án. Tùy thuộc vào từng thời điểm
pháp lý mà ban hành, áp dụng loại quyết định. Các quyết định này của Thẩm phán
mang tính chất quyết định đến vụ án, có thể vụ án sẽ tiếp tục được giải quyết bằng
phiên tòa xét xử sơ thẩm, đó là quyết định đưa vụ án ra xét xử; cũng có khi là tạm
dừng một thời gian vụ án bằng quyết định tạm đình chỉ; hoặc bị dừng lại vĩnh viễn

20

bằng quyết định đình chỉ; hay phải bổ sung, củng cố thêm chứng cứ qua quyết định
trả hồ sơ để điều tra bổ sung; hoặc quyết định áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện
pháp ngăn chặn.
- Quy định về các vấn đề khác: bên cạnh những vấn đề nêu trên, chuẩn bị xét
xử sơ thẩm còn bao gồm một số vấn đề khác, ví dụ như: Việc giao các quyết định
của Tòa án; triệu tập NTGTT đến phiên tòa...
Kết luận chƣơng 1
1. Qua nội dung Chương 1 của luận văn, tác giả đã trình bày khái niệm, ý
nghĩa về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Đồng thời, chỉ ra được vai trò và ý
nghĩa của hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự. Từ đó có thể thấy rằng, tuy
chuẩn bị xét xử chỉ là một khâu của giai đoạn xét xử sơ thẩm do các chủ thể khác
nhau thực hiện như: Thẩm phán, HTND, Thư ký Tòa án trong một phạm vi nhất
định, nhằm chuẩn bị những tài liệu, hoạt động, thủ tục tố tụng cần thiết cho buổi xét
xử tại phiên tòa, nhưng lại có ý nghĩa quan trọng, là một yếu tố không thể thiếu
trong các điều kiện để có được một phiên tòa sơ thẩm thành công.
2. Chuẩn bị xét xử sơ thẩm không chỉ là vài hành vi, hoạt động đơn giản mà
gồm hệ thống các hoạt động phức tạp, là cơ sở pháp lý vững chắc đảm bảo cho việc
xét xử và ra các phán quyết của Tòa án được khách quan, toàn diện, đúng người
đúng tội, không bỏ sót tội phạm và đúng theo quy định của pháp luật, góp phần
quan trọng vào việc đấu tranh phòng chống tội phạm, giáo dục mọi người ý thức
tuân thủ theo pháp luật.
3. Việc so sánh pháp luật tố tụng hình sự Lào và Việt Nam về chuẩn bị xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự dựa trên một số tiêu chí nhất định. Tác giả đã chỉ ra một
số tiêu chí cụ thể làm cơ sở cho việc so sánh tại Chương 2.