Kinh nghiệm vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc nhằm gây hứng thú cho học sinh khi học phần khí hậu việt nam địa lí lớp 8

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

PHÒNG GD&ĐT TRIỆU SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

KINH NGHIỆM VẬN DỤNG CA DAO, TỤC NGỮ VÀ ÂM
NHẠC NHẰM GÂY HỨNG THÚ CHO HỌC SINH KHI HỌC
PHẦN KHÍ HẬU VIỆT NAM - ĐỊA LÝ LỚP 8

Người thực hiện: Nguyễn Thị Nhài
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường TH & THCS Thọ Phú
SKKN thuộc lĩnh vực (môn): Địa lý

1


MỤC LỤC
Mục
1
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
2
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
3.

3.1.
3.2.

Nội dung
Mở đầu
Lí do chọn đề tài
Mục đích nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Nội dung sáng kiến
Cơ sở lí luận của sáng kiến
Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến
Các giải pháp đã giải quyết vấn đề
Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Kết luận, kiến nghị
Kết luận
Kiến nghị
Tài liệu tham khảo

Trang
1
1
1
3
3
3
3
3
5
11

12
12
12

2


1. Mở đầu
1.1. Lí do chọn đề tài.
Nói về phương pháp giáo dục nói chung và dạy học nói riêng đã có rất
nhiều ý kiến của các nhà khoa học, nhưng Anh XTanh cho rằng “ Điều tồi tệ
nhất đối với tôi là môi trường làm việc với phương pháp cưỡng bức, dọa nạt,
quyền uy, giả tạo. Cách cư xử đó làm hỏng đi tình cảm đẹp, lòng chân thành và
sự tự tin của học sinh”. [4] Vì thế trong dạy học làm sao việc truyền thụ để học
sinh tiếp nhận kiến kiến thức như một “món quà” có giá trị. Vấn đề đặt ra phải
có không khí học tập sôi nổi hấp dẫn lôi cuốn học sinh. Cho nên việc lựa chọn
các phương pháp dạy, việc lồng ghép nội dung kiến thức và vận dụng những
hình ảnh , ngôn từ mang sắc thái biểu cảm khác nhau để kiến thức được khắc
sâu dễ nhớ, dễ hiểu là hết sức quan trọng.
Luật giáo dục 2005, điều 28.2 “ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát
huy tính tích cực, tự giác chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc
điểm từng môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận
dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đẹp đem lại niềm vui
hứng thú học tập cho học sinh”. [6].
Trong xu thế đổi mới của đất nước hiện nay, đổi mới giáo dục bắt đầu đổi
mới từ cách dạy của thầy và cách học của trò, các phương pháp dạy học tích cực
lấy học sinh làm trung tâm, dạy học từ truyền thụ kiến thức sang tiếp cận năng
lực giúp cả người dạy và học phải tích cực chủ động tìm tòi nghiên cứu khám
phá trải nghiệm thực tế mới mang lại hiệu quả cao.
Vì thế, bên cạnh các phương pháp dạy học truyền thống, có thể sử dụng

nhiều phương pháp, cách thức và tư liệu khác nhau để dạy học. Sử dụng ca dao,
tục ngữ và âm nhạc để sinh động hóa các nội dung kiến thức, làm cho học sinh
tiếp cận kiến thức một cách dễ nhớ, dễ hiểu và thêm yêu thích môn học, tôi chọn
đề tài “ Kinh nghiệm vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc nhằm gây hứng
thú cho học sinh khi học phần khí hậu Việt Nam (Địa lý lớp 8) ở trường
TH&THCS Thọ Phú”.
1.2. Mục đích nghiên cứu.
Ở các môn học đổi mới cần phải khai thác phát triển năng lực bộ môn,
trong đó có Địa lý. Đối với học sinh trường trung học cơ sở Thọ Phú, việc tiếp
cận phương tiện thông tin,vận dụng tư liệu (đài, báo, ti vi, máy chiếu…) còn
nhiều hạn chế và bên cạnh các phương pháp, phương tiện dạy học cơ bản như
bản đồ, tranh ảnh, mẫu vật thì việc vận dụng ca dao tục ngữ vào bài giảng Địa lý
là một cách làm đa dạng các phương pháp dạy học, tránh được hiện tượng học
sinh bị nhàm chán với cách tổ chức lớp học; góp phần đa dạng hóa các kênh
thông tin, làm bài học trở nên gần gũi với cuộc sống; nội dung kiến thức cũng
được học sinh nắm bắt nhanh, hiểu sâu và dễ thuộc bài hơn.
Việc tìm ra phương pháp, phương tiện và các tư liệu cho phù hợp với quá
trình đổi mới môn học, với đặc điểm tâm sinh lí, hoàn cảnh và khả năng học tập
của học sinh để tạo đam mê, hứng thú, khơi gợi tiềm năng còn ẩn chứa trong các
học sinh nâng cao chất học được nâng lên.Thông qua việc vận dụng ca dao tục
ngữ và âm nhạc vào, học sinh bị lôi cuốn vào tìm hiểu nghiên cứu các tư liệu
3


vận dụng trực tiếp vào bài học nâng cao kiến thức và có thêm nhiều kĩ năng gắn
với thực tiễn từ đó tinh thần hứng thú khi tham gia học và chuẩn bị bài tích cực
hơn.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
Nghiên cứu việc vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc đối với 31 học sinh
lớp 8 trường TH&THCS Thọ Phú

1.4. Phương pháp nghiên cứu.
Phương pháp khảo sát mức độ hiểu biết của học sinh về sử dụng ca dao, tục
ngữ và âm nhạc.
Phương pháp thu thập thông tin về sử dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc của
học sinh.
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm và đánh giá kết quả vận dụng ca dao tục
ngữ và âm nhạc.
1.5. Điểm mới của đề tài.
Thông qua sáng kiến kinh nghiệm lần này bên cạnh các phương pháp dạy
học tích cực việc sử dụng tư liệu dạy nhằm giúp cho đồng nghiệp vận dụng có
hiệu quả vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc tạo hứng thú học cho học sinh ở
Trường THCS Thọ Phú.
Bản thân tôi muốn vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc để nâng cao trình
độ chuyên môn cũng như giúp cho việc sử dụng các nguồn tư liệu để hình thành
khái niệm, biểu tượng gây hứng thú học và nâng cao chất lượng dạy và học tại
địa phương cũng như vận dụng kiến thức vào thực tế của học sinh ngày càng tốt
hơn.
2. Nội dung sáng kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận sáng kinh nghiệm.
Đổi mới giáo dục nước ta hiện nay đổi mới từ chương trình, nội dung,
phương pháp dạy học của các cấp học, ngành học chú trọng định hướng hình
thành phát triển năng lực cho người học. Để giáo dục học sinh một cách toàn
diện kết hợp học đi đôi với hành, lý thuyết gắn với thực tế, gia đình-nhà trường
-xã hội ... Trong những đổi mới đó thì đổi mới phương pháp dạy học là một
trong những yêu cầu cấp thiết để đáp ứng yêu cầu đổi mới về giáo dục, nhằm
nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục mà còn giúp đào tạo một thế hệ học sinh
mới có khả năng tư duy sáng tạo, chủ động tích cực trong lĩnh hội tri thức, có
năng lực tự giải quyết vấn đề. Mỗi môn học đều có những đặc điểm riêng về nội
dung và các nguồn tri thức cũng như về phương pháp dạy và học. Địa lí là môn
học có nội dung kiến thức sâu rộng và về tự nhiên và kinh tế xã hội có thể kết

hợp với các môn học để làm sinh động hấp dẫn nội dung bài học để làm cụ thể
hóa các con số, các khái niệm, biểu tượng thông qua sử dụng ca dao, tục ngữ và
âm nhạc.
Ca dao, tục ngữ và âm nhạc gắn bó với mỗi con người Việt nam, từ buổi
lọt lòng lớn lên qua lời kể của bà, lời ru của mẹ. Ca dao, tục ngữ là người thầy
răn dạy con người đạo lí, truyền thống tốt đẹp của dân tộc, khơi dậy tình yêu quê
hương đất nước, yêu lao đông sản xuất, tác động tới tâm lí, tình cảm. Hiểu được
ý nghĩa đó, các em hứng thú học, giờ học trở nên sinh động hơn.
4


Ca dao, tục ngữ được ví như “ máu mủ của Tổ quốc”. Ca dao là những
bài hát ngắn lưu hành trong dân gian; ca dao như dòng sữa ngọt ngào, trong lành
nuôi dưỡng con người từ bao đời nay ca dao luôn gắn bó với đời sống văn hóa
tinh thần của người dân trên khắp đất nước. [1].
Tục ngữ là “câu nói có ý nghĩa có vần điệu lưu hành truyền miệng từ đời
này sang đời khác” [1].Tục ngữ đúc kết kinh nghiệm dân gian mọi mặt tự nhiên,
lao động sinh hoạt sản xuất, giải thích của nhân dân có liên quan đến thời tiết,
khí hậu.

STT

STT

Âm nhạc ngôn ngữ sống động mang âm hưởng về mặt tinh thần dễ đi vào
lòng người.Vận dụng âm nhạc trong dạy học Địa Lý cũng là món ăn tinh thần
không thể thiếu trong phương pháp dạy học tích cực.
2.2.Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kinh nghiệm.
2.2.1. Khái quát về đơn vị.
Thọ Phú là xã nằm về phía tây bắc của huyện Triệu Sơn vốn có truyền

thống và bề dày lịch sử hiếu học nhưng vốn là một xã thuần nông, điều kiện
kinh tế nhiều gia đình còn khó khăn, nhiều gia đình đi làm ăn xa cũng ảnh
hưởng không nhỏ tới việc học tập và rèn luyện của các em.
Trường TH&THCS Thọ Phú với bề dày truyền thống dạy và học, có học
sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh ở các môn văn hóa : Địa lí, Văn học, Toán…
Hệ thống tổ chức đoàn thể nhà trường hoạt động tương đối có hiệu quả,
đúng chức năng, nhiệm vụ và có tác dụng lớn trong việc nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện, trong đó có giáo dục đạo đức ý thức cho học
sinh thông qua các hoạt động học và ngoại khóa về sử dụng thơ, ca và âm
nhạc thông qua giờ học Địa lý.
2.2.2. Thực trạng dạy học Địa lý ở trường TH&THCS Thọ Phú.
Trước khi tiến hành áp dụng đề tài tôi đã sử dụng phiếu học tập khảo sát
thực tế 31 học sinh lớp 8 ở trường về hứng thú khi được tiếp cận ca dao tục
ngữ và âm nhạc trọng dạy và học Địa lý như sau.
Phiếu thăm dò học tập1
Em hãy lựa chọn câu trả lời phù hợp nhất bằng cách đánh dấu nhân vào ô
trống.
Kết quả khảo sát
Câu hỏi khảo sát
Thỉnh
Chưa
Thường
thoả
từn xuyên
ng
g
Em đã bao giờ được hướng dẫn sử
1
dụng ca dao, tục ngữ vào học
Địa lý chưa

Phiếu thăm dò học tập 2
Câu hỏi khảo sát
Kết quả khảo sát
Rất thích Thích
Bình
thú
thườ
ng
5


1

Khi sử dụng ca dao, tục ngữ và âm
nhạc vào học Địa lý em thấy như
thế nào

Kết quả phiếu khảo sát 1: Khi được hỏi em đã bao giờ được hướng dẫn sử
dụng ca dao, tục ngữ vào học Địa lý chưa có 26/31 em trả lời thỉnh thoảng
(83,9%); 5/31 em trả lời chưa từng (16,1%); không có em nào trả lời thường
xuyên .
Kết quả phiếu khảo sát 2: Khi sử dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc vào
học Địa lý em thấy như thế nào có 1/31 em trả lời rất thích (3,2%); 4/31 em trả
lời thích thú (12,9%); 26/31 em trả lời cảm thấy bình thường (83,9%).
Qua thực trạng khảo sát dạy và học môn Địa lý ở trường bản thân tôi nhận
thấy:
Đối với giáo viên: Luôn tìm tòi, học hỏi, trao đổi kinh nghiệm để nâng
cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Nhưng trong khuôn khổ một tiết học, việc
sử dụng phương pháp dạy học tích cực vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc để
gây hứng thú cho học sinh trong học Địa lý còn nhiều hạn chế.

Nguyên nhân: phương pháp dạy học chưa phù hợp; kinh nghiệm sống ít,
chất lượng cuộc sống của người giáo viên dạy bộ môn ít giờ, mặt khác môn Địa
lý không thi vào lớp 10 và nhiều lí do khác dẫn đến khả năng lôi cuốn sự đầu tư
của người dạy và học một cách tích cực gặp nhiều khó khăn.
Đối với học sinh: Phần lớn học sinh đều yêu thích môn học, có khả năng
tư duy, một số học sinh đã có ý thức tìm hiểu vận dụng ca dao, tục ngữ và âm
nhạc trong quá trình học tập nhưng chưa được đồng đều và tích cực.
Nguyên nhân: ý thức học của một số học sinh còn hạn chế; các phương
tiện và thiết bị dạy học chưa đủ, học sinh chưa chủ động tự giác, tham gia học
tập; những học sinh chăm học và chịu khó hơn một chút lại đầu tư vào các môn
tự nhiên, các môn thi vào lớp 10; hoàn và đời sống của nhân dân còn gặp nhiều
khó khăn nên ngoài giờ học học sinh còn phụ giúp gia đình làm nhiều việc để lo
toan cuộc sống điều đó cũng làm ảnh hưởng đến thời gian chuẩn bị bài và học
bài ở nhà của các em. Các em chưa giành thời gian tìm hiểu, chưa thấy và chưa
hiểu được thực tiễn cuộc sống hàng ngày và các mối liên hệ giữa tự nhiên, qui
luật của thới tiết và khí hậu, giữa lao động sản xuất… lại được lí giải từ sự đúc
rút kinh nghiệm từ cuộc sống hàng ngày.
Chính vì lẽ đó, bản thân là người giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn
Địa lý nhiều năm tôi nhận thấy việc truyền thụ kiến thức để học sinh tiếp nhận
một cách tự nhiên phải tạo được hứng thú trong mỗi giờ học, phải thực sự lôi
cuốn và tạo niềm đam mê để học sinh tích cực, tự giác chủ động từ chỗ ít để ý
đến môn Địa lý đến chủ động lĩnh hội tiếp thu kiến thức môn Địa lý thêm yêu
thích môn học, tích cực chuẩn bị bài học bài làm cho giờ học trở nên sôi nổi hấp
dẫn.
2.3. Giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.
2.3.1. Một số định hướng sử dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc nhằm gây
hứng thú cho học sinh khi học Địa lý.

6

* Nâng cao nhận thức và sự hiểu biết về sử dụng ca dao, tục ngữ và âm
nhạc trong môn Địa lý.
Trước hết, giáo viên vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc làm lời giới
thiệu ngay khi mở tạo nên sự lôi cuốn ngay từ ban đầu; sau đó sử dụng ca dao,
tục ngữ và âm nhạc để khắc sâu kiến thức lôi cuốn sự khám phá tìm tòi nội dung
kiến thức để học sinh hiểu, nhớ bài học; tiếp đó sử dụng ca dao, tục ngữ và âm
nhạc để kiểm tra đánh giá học sinh qua nội dung kiến thức bài học để củng cố
khắc sâu kiến thức từ đó học sinh có thể thuộc bài, nhớ lâu và khắc sâu kiến thức
ngay trên lớp. Sử dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc không chỉ là phương pháp, là
ví dụ mà trong quá tình tư duy sẽ gắn kết kiến thức với ngôn ngữ ca dao, tục ngữ
và âm nhạc làm tăng hiệu quả của cả người dạy và học, cho bài học trở nên sinh
động
* Hình thành thói quen biết nghiên cứu tìm hiểu thực tế từ đó xây dựng kĩ
năng liên hệ với thực tiễn xung quanh và biết vận dụng ca dao, tục ngữ và
âm nhạc vào cuộc sống.
Khả năng liên hệ thực tế cuộc sống vào bài học của các em chưa tốt, trong
kho tàng ca dao tục ngữ các em được nghe qua lời kể của bà, lời ru của mẹ
mang đậm tình yêu quê hương đất nước rất dễ đi vào lòng người phản ánh trong
lao động sản suất, giáo viên sử dụng phương pháp dạy học tích cực hơi dậy khả
năng tìm hiểu và vận dụng vào thực tế bài học cụ thể sẽ kích thích trí tò mò,
khám phá. Điều đó làm thay đổi thói quen từ thụ động nắm kiến thức sang chủ
động lĩnh hội kiến thức của học sinh hình thành tính tự giác tích cực tự khám
phá biết liên hệ vận dụng kiến thức có liên quan đến bài học thêm yêu thích môn
học và dành thời gian chuẩn bị và học bài tốt hơn.
* Nâng cao trình độ nhận thức và khả năng tiếp thu vận dụng kiến thức ca
dao, tục ngữ và âm nhạc của học sinh một cách đồng đều bằng cách taọ
hứng thú trong giờ học Địa lí.
Do mức độ tư duy tiếp thu kiến thức của học sinh không đều nên việc
giáo viên phải vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc một cách linh hoạt coi đó là

phương pháp dạy học cụ thể chứ không chỉ là ví dụ minh họa bài học, lựa chọn
tổ chức cho học sinh tham gia tìm hiểu sưu tầm, vận dụng và việc sử dụng ca
dao, tục ngữ và âm nhạc vào bài học phải phát huy tính hiệu quả cao nhất không
sa đà làm mất tính đặc thù bộ môn. Phải sử dụng triệt để các đồ dùng, kết hợp
văn học với đồ dùng trực quan để hình thành khái niện mang tính trực quan cao.
Từ đó lôi cuốn học sinh tham gia xây dựng bài, tăng cường tự nghiên cứu, tự
khám phá môn học chịu khó sưu tầm ca dao tục ngữ nói về thiên nhiên đất nước
con người Việt Nam.
Để tiến hành các giải pháp có hiệu quả.
Đối với giáo viên cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Lập kế hoạch dạy học cụ thể cho bài học.
- Thiết kế bài học sử dụng ca dao tục ngữ và âm nhạc một cách hợp lí.
- Sử dụng phương tiện thiết bị và phương pháp dạy học phù hợp.
- Đảm bảo tính hệ thống và thực tiễn.
- Tình huống sử dụng ca dao, tục ngữ…phải phù hợp với học sinh.

7


- Hướng dẫn học sinh sưu tầm ca dao, tục ngữ theo chủ đề…
Đối với học sinh:
- Phải có đủ sách giáo khoa và tài liệu tham khảo.
- Biết sưu tầm ca dao tục ngữ… theo chủ đề.
- Sưu tầm qua báo chí, phương tiện thông tin và người thân…
2.3.2 Một số ví dụ cụ thể có sử dụng ca dao tục ngữ và âm nhạc trong dạy học
Địa lý nhằm gây hứng thú cho học sinh.
Ví dụ1: Bài 31. Đặc điểm khí hậu Việt Nam
Tên bài
Địa chỉ tích hợp nôi Nội dung sử dụng ca dao, Mức độ
dung sử dụng ca

tục ngữ và âm nhạc
tích
dao, tục ngữ và
để gây hứng thú cho
hợp
âm nhạc.
học sinh.
Đặc điểm khí 2.Tính chất đa dạng Sự phân hóa đa dạng của Liên hệ
hậu Việt
và thất thường
khí hậu bằng bài hát
Nam
“Sợi
nhớ,
sợi
thương”, “Gửi nắng
cho em" .
Khi dạy về khí hậu Việt Nam
Để nói đến sự khác biệt của thời tiết và khí hậu nước ta giáo viên hướng
dẫn học sinh xem đoạn clip bài hát “Gửi nắng cho em" phổ nhạc, nhạc sĩ Phạm
Tuyên. “Sợi nhớ, sợi thương”, của nhạc sĩ Phạm tiến Duật. [2].
“Anh ở trong này chưa thấy mùa đông…muốn gửi cho em một chút nắng
vàng…..”
“Hải Vân đèo lớn vượt qua, mưa xuân nay đã đổi ra nắng hè”.
Giữa miền Nam và miền Bắc thời tiết và khí hậu khác nhau như thế nào?
“Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây. Bên nắng đốt, bên mưa quây…”[2].
? Nguyên nhân nào dẫn đến sự khác biệt về khí hậu miền bắc và nam
Ví dụ 2: Bài 23. Vị trí , hình dạng, kích thước lãnh thổ Việt Nam
Tên bài

Địa chỉ tích hợp nôi Nội dung sử dụng ca dao, Mức độ
dung sử dụng ca
tục ngữ để gây hứng
tích
dao, tục ngữ
thú cho học sinh
hợp
Vị trí hình I.Vị trí và giới hạn Em hãy xác định điểm Liên hệ
dạng,
lãnh thổ
cực Bắc, Nam của
kích
nước ta qua hai câu
thước
thơ.
lãnh thổ
Việt
Nam
Khi dạy mục I vị trí và giới hạn lãnh thổ Việt Nam giáo viên nêu ai câu thơ:
“ Đầu trời ngất đỉnh Hà Giang
Cà Mau mũi đất mỡ màng phù xa” [1].
? Em hãy xác định điểm cực Bắc, Nam của nước ta qua hai câu thơ trên.
Ví dụ 3 : Bài Đặc điểm sông ngòi Việt Nam
8


Bài Gửi em ở cuối sông Hồng “ Anh ở biên cương, nơi con sông Hồng chảy vào
đất Việt…[2].
Bài hát: Anh ở đầu sông, em cuối sông “Anh ở đầu sông, em cuối sông
uống chung dòng nước Vàm cỏ Đông thương nhau đã chín bao mùa lúa,

chưa ngày gặp lại nhớ mênh mông…Nước quê ta dập dềnh tôm cá”…[2].
? Các sông được nhắc đến trong bài hát trên, giá trị kinh tế của sông.
Kế hoạch này có thể thực hiện ở phần củng cố bài học, hoặc xen lẫn trong
phần kiểm tra đánh giá học sinh.
Ví dụ 4. Bài: Vùng biển Việt Nam.
Giáo viên sử dụng ca dao tục ngữ để khắc sâu kiến thức.
Giáo viên chia lớp thành 3 nhóm
Bước 1: Giao nhiệm vụ cho các nhóm.
Nhóm 1: Đọc mục 1 cho biết ảnh hưởng của biển Đông đến khí hậu nước
ta?
Câu ca dao nói đến ảnh hưởng của biển Đông đến khí hậu nước ta như thế
nào?.
“ Mây kéo xuống biển thì nắng chang chang
Mây kéo lên ngàn thì mưa như trút” [1].
Nhóm 2: Quan sát bản đồ và dựa vào hiểu biết cho biết đoạn thơ sau nói
đến tiềm năng nào của biển Đông đến nước ta
“ Tổ quốc tôi ba nghìn cây số biển
Móng Cái- Cà Mau hình lưỡi câu
Những túi vàng đen, mỏ dầu trong lòng đất” [7].
( Tổ quốc tôi ba nghìn cây số biển- Nguyễn Trọng Phú).
Giáo án cụ thể minh họa giáo dục sử dụng ca dao, tục ngữ và âm nhac
Bài 31. ĐẶC ĐIỂM KHÍ HẬU VIỆT NAM.
I. Mục tiêu
1. Kiến thức:
- Trình bày và giải thích được đặc điểm chung của khí hậu VN (2 đặc điểm
chính của khí hậu VN)
2.Kỹ năng:
- Sử dụng bản đồ khí hậu Việt Nam hoặc Atlat Địa lý để làm rõ một số đặc điểm
của khí hậu nước ta và của mỗi miền
- Phân tích về nhiệt độ, lượng mưa của một số địa điểm.

Rèn luyện cho Hs một số kỹ năng sống như: giải quyết vấn đề,tự nhận thức,
quản lý thời gan, Làm chủ bản thân...
3.Thái độ: Bảo vệ môi trường khí hậu
4.ĐHPTNL - NLC: giao tiếp,hợp tác, sử dụng ngôn ngữ, tính toán.
- NLR Sử dụng bản đồ khí hậu (mức 1,2), phân tích bảng số liệu thống kê.
II.Chuẩn bị
1. Giáo viên: Bản đồ khí hậu VN (Phụ lục 1)
Ảnh một số dạng thời tiết(Phụ lục 4 và 5)
Bảng số liệu H31.1 (Phụ lục 2)
2. Học sinh: Sưu tầm ca dao, tục ngữ và các bài hát nói về thời tiết khí hậu
III.Tổ chức các hoạt động
9


1.Ổn định và kiểm tra bài cũ(5 phút)
3.Bài mới: (35 phút)
Hoạt động của thầy và trò
HĐ1 . (20 phút) Cá nhân/ cả lớp.
B1: Giao việc cho Hs
? Nhắc lại vị trí nước ta. Với vị trí đó nước ta
nằm trong đới khí hậu nào? (Thuộc đới khí
hậu nhiệt đới của BBC)
Dựa vào bảng số liệu 31.1 (phụ lục 2), Bản đồ
khí hậu (phụ lục 1)rút ra nhận xét :
Cho biết nhiệt độ trung bình năm ở nước ta?
Nhiệt độ có sự thay đổi như thế nào từ Bắc vào
Nam?
KG.Vì sao nhiệt độ trung bình năm lại cao như
vậy? Những tháng nào, nhiệt độ giảm dần từ
Nam - Bắc?

B2: Hs tìm hiểu trình bày nội dung.
B3: HS nhận xét câu trả lời của bạn.
B4: GVKL và chuẩn xác kiến thức.
Nội dung tích hợp ca dao, tục ngữ ( bộ phận)
B1: Giao việc cho Hs.
- Giáo viên cho học sinh xem đoạn bài hát “ Em ở
phương xa, nghe đài báo gió mùa đông bắc,
em thương anh nơi chiến hào gặp rét, mà em
thương anh chiều nay đứng gác canh giữ đất
trời áo ấm có lạnh không… người chiến sĩ
biên thùy… [2].
( Gửi em ở cuối sông Hồng)
Em hãy cho biết:
? Gió mùa Đông bắc thổi vào thời gian nào, thổi từ
đâu tới, tính chất và những vùng chịu ảnh
hưởng trực tiếp.
? Vùng nào không chịu ảnh hưởng của gió mùa
Đông bắc. Vì sao? (người con gái đang ở
miền nào của đất nước trong bài hát trên).
? Loại gió thổi trong mùa hè, đặc điểm thời tiết.
? Vì sao hai loại gió trên có đặc tính trái ngược
nhau.
? Nhận xét lượng mưa, ẩm độ?
B2: Hs tìm hiểu trình bày.
B3: HS nhận xét.
B4: GV sử dụng bản đồ khí hậu để kết luận.
KG. - Tại sao miền Bắc nước ta nằm trong vòng
đai nhiệt đới lại có mùa đông giá rét, khác với

Kiến thức cần đạt

I. Tính chất nhiệt đới gió
mùa ẩm:
a) Tính chất nhiệt đới
- Quanh năm nhận được
lượng nhiệt dồi dào.
+ Số giờ nắng cao
+ Số Kcalo/m2 trên 1 triệu
+ Nhiệt độ trung bình năm
cao > 210C
b) Tính chất gió mùa
- Gió mùa Đông bắc thổi
vào mùa đông và gió
mùa tây nam thổi vào
mùa hạ.
- Gió mùa Đông bắc: thời
tiết lạnh khô
- Gió mùa Tây nam: nóng
ẩm
c) Tính chất ẩm: Gió mùa
mang lại lượng mưa
lớn và ẩm cao
- Lượng mưa trung bình:
1.500 – 2.000mm/năm
(có nơi địa hình chắn
gió, mưa mưa nhiều
trên 3000mm).
- Độ ẩm cao, lớn hơn 80%

10

nhiều lãnh thổ khác?
- Vì sao các địa điểm: Bắc Quang, Hoàng Liên
Sơn, Huế, Hòn Ba. thường có mưa nhiều.
Học sinh quan sát lược đồ). (Phụ lục 3)
- Xác định vị trí của Việt Nam
- So các nước khác cùng vĩ độ như Bắc Phi, Tây
Nam á thì VN có khí hậu mát mẻ, mưa nhiều và
không bị sa mạc hóa (gió mùa).
Học sinh trình bày và nhận xét.
Giáo viên kết luận và chuẩn kiến thức.
HĐ2 (13 phút) nhóm đồng việc.
Giáo viên chia lớp làm 3 nhóm.
Bước 1: Giáo viên giao việc cho học sinh các
nhóm. ( đọc mục 2 SGK)
Bước 2: học sinh hoàn thành theo bảng kiến thức
( phiếu học tập số 1)
Bước 3: HS nhận xét theo bảng
(phiếu học tập số 1)
Bước 4: Giáo viên kết luận và chuẩn kiến thức
theo bảng kiến thức ( Phiếu học tập số 2).
Phiếu học tập số 1.
Miền khí hậu
Vị trí
Tính chất
Phía Bắc
Khu vực Đông Trường Sơn
Phía Nam
Khu vưc Biển Đông
Giáo viên cho học sinh xem đoạn bài hát: “Sợi

nhớ, sợi thương - Phạm Tiến Duật” để củng
cố kiến thức.
“Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây bên nắng đốt,
bên mưa quây…”
? Tại sao lại có sự khác biệt khí hậu và thời tiết ở
hai sườn Đông và Tây của dãy Trường Sơn.
“Hải Vân đèo lớn vượt qua, mưa xuân nay đã đổi
ra nắng hè.”
“ Anh ở trong này chưa thấy mùa đông.. Muốn gứi
ra em một chút nắng vàng…”
( Gửi nắng cho em – Phạm Tuyên). [2].
? Nguyên nhân nào dẫn đến sự khác biệt thời tiết
miền bắc và nam.
Giáo viên cho học sinh xem tranh về thời tiết các
mùa.(phụ lục 4)để thấy sự phân hóa khí hậu
nước ta.
? Những nhân tố nào đã làm cho thời tiết, khí hậu
nước ta đa dạng và thất thường?

II.Tính chất đa dạng, thất
thường
1.Tính đa dạng: Khí hậu
nước ta phân hóa đa
dạng theo không gian,
thời gian hình thành
các vùng, miền khí hậu

- Ngoài ra khí hậu miền núi
còn phân hoá theo độ
cao (vùng núi).

2. Tính thất thường.
- Khí hậu nước ta biến động
thất thường: có năm rét
sớm, có năm rét muộn,
năm mưa lớn, năm khô
hạn, năm ít bão, năm
11


Học sinh đọc nội dung SGK và xem tranh về thời
nhiều bão...
tiết (Phụ lục 5)
? Nêu biểu hiện của thời tiết thất thường.
?Ảnh hưởng của tính đa dạng, tính thất thường đến
sản xuất và đời sống của nhân dân ta.
* Kết luận: sgk/112.
Học sinh trình bày, học sinh nhận xét.
Giáo viên kết luận và chuẩn xác kiến thức.
- Do: vị trí địa lí, hình dạng lãnh thổ kéo dài trên
nhiều vĩ độ, ảnh hưởng của gió mùa, của địa
hình, của biển…
+ En Ninô: Gây bão, gió, lũ lụt.
+ La Nina: Gây hạn hán nhiều nơi
IV. Tổng kết và học bài: (7 phút)
1.Tổng kết: Giáo viên hướng dẫn học sinh nhăc lại phần kiến thức cơ bản.
2. Kiểm tra hướng dẫn học bài.
*Phiếu học tập số 2.
Em hãy khoanh tròn vào đáp án lựa chọn trong các câu sau:
Câu 1: Khí hậu nước ta không có đặc điểm nào sau đây?

A. Đa dạng
B. Tương đối ổn định
C. Thất thường.
D. Nhiệt đới gió mùa
Câu 2:Miền khí hậu phía nam có đặc điểm
A. Có mùa đông lạnh; mùa hè nóng ẩm và mưa nhiều.
B. Mát mẻ, lượng mưa tương đối đều quanh năm.
C. Thường uyên chịu ảnh hưởng của gió Lào khô nóng.
D. Nhiệt độ cao quanh năm với một mùa mưa và khô rõ rệt.
Câu 4: Nước ta nằm cùng vĩ độ như các nước Tây Á, Bắc Phi nhưng không bị sa
mạc bao phủ là do:
A. Hoạt động của gió mùa.
C. Lãnh thổ kéo dài
B. Địa hình nước ta hẹp ngang.
D. Vị trí địa lý.
BT về nhà: Tiếp tuc sưu tầm tục ngữ, ca dao nói về khí hậu - thời tiết ở
nước ta hoặc ở địa phương em.
Học và làm bài tập. Chuẩn bị bài 32.
2.4. Hiệu quả của việc sử dụng phương pháp dạy học tích cực vận dụng ca
dao tục ngữ và âm nhạc nhằm gây hứng thú cho học sinh khi hoc Địa
lý.
Qua thực hiện phương pháp dạy học tích cực vận dụng ca dao tục ngữ và
âm nhạc nhằm gây hứng thú cho học sinh khi hoc Địa lý cho học sinh lớp 8
ở trường TH&THCS Thọ Phú cho thấy:
Kết quả phiếu kiểm tra nhanh về mức độ nắm kiến thức hiểu bài khi vận
dụng ca dao, tục ngữ và thơ trong dạy Địa lý.
Câu 1. Phương án lựa chọn A, C, D không có em nào lựa chọn; có 31/31
em chọn phương án đúng là B đạt 100%.
Câu 2. Phưng án lựa chọn A,B,C không có em nào lựa chọn; có 31/31 em
lựa chọn phương án đúng là D đạt 100%.

12


Câu 3. Phương án đúng B,D không em nào lựa chọn, phương án C có 1
em lựa chọn đạt tỉ lệ 3,2%; phương án A có 30/31 em lựa chọn đúng đạt tỉ lệ
96,8%.
Như vậy hiệu quả của việc vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc làm
phong phú và sinh động bài học được nâng lên rõ rệt.Học sinh hứng thú học,
tích cực tự giác chuẩn bị học và làm bài tập giáo viên tích cực nghiên cứu bài
dạy và truyền thụ kiến thức. Chất lượng dạy và học được nâng lên rõ rệt ý thức
học và vận dụng ca dao tục ngữ và âm nhạc đã thay đổi so với ban đầu.
Kết quả phiếu khảo sát 1: Khi được hỏi em đã bao giờ được hướng dẫn sử dụng
ca dao, tục ngữ vào học Địa lý chưa có 1/31 em trả lời thỉnh thoảng (3,2%);
không có em trả lời chưa từng và 30/31 em nào trả lời thường xuyên
(90,3%)

Kết quả phiếu khảo sát 2: Khi sử dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc vào
học Địa lý em thấy như thế nào có 27/31 em trả lời rất thích (87,1); 4/31 em trả
lời thích thú (12,9%); Không có em trả lời cảm thấy bình thường .
3. Kết luận, kiến nghị.
3.1. Kết luận.
Qua một số kinh nghiệm vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc trong dạy
học tôi thấy bản thân giáo viên có lòng nhiệt tình tâm huyết, có vốn hiểu biết
kiến thức phong phú và biết vận dụng linh hoạt vào bài giảng. Để làm điều đó
giáo viên phải thường xuyên học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn, phải biết
tham khảo từ nhiều nguồn thông tin vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc để làm
phong phú bài giảng để giúp học sinh có định hướng về môn học và thêm yêu
thích môn học.
Kết quả này đã phản ánh rõ sự nỗ lực lớn của cả thầy và trò. Đồng thời
cho thấy hiệu quả của việc mạnh dạn vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc vào

bài học phù hợp với đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa sự
chủ động của học sinh, tạo ra sự hứng thú, đam mê học tập cho học sinh.
Trên cơ sở đó những năm học tiếp theo, tôi sẽ tiếp tục hoàn thiện phương
pháp dạy học này và tuyên truyền tìm hiểu, vận dụng ca dao, tục ngữ và âm nhạc
đến tất cả các giáo viên, các bộ môn trong nhà trường, để dần từng bước, nâng
cao chất lượng dạy học toàn diện của trường TH&THCS Thọ Phú.
Với mong muốn nâng cao hơn về chất lượng dạy, hứng thú hơn về học.
Tôi mong được sự góp ý của đồng nghiệp và các bạn quan tâm để việc ứng dụng
này ngày càng có kết quả cao hơn.
3.2. Kiến nghị.
Nhà trường quan tâm và tạo điều kiện hơn về giáo dục toàn diện cho học
sinh, thông qua các hoạt động ngoại khóa để tổ chức cho học sinh làm quen có
điều kiện sưu tầm thơ ca, tổ chức câu lạc bộ giới thiệu ca dao, tục; tổ chức sinh
hoạt chuyên môn ứng dụng thơ ca vào dạy học…vận dụng tốt hơn dạy và học
đổi mới phương pháp dạy học. Giáo viên tích cực vận dụng và hướng dẫn học
sinh vận dụng âm nhạc, ca dao tục ngữ để làm phong phú nội dung kiến thức bài
giảng
Trên đây là một vài kinh nghiệm của tôi trong quá trình giảng dạy tại
trường TH&THCS Thọ Phú. Trong quá trình thực hiện đề tài này sẽ không tránh
13


khỏi thiếu sót (Đề tài mới nghiên cứu, kinh nghiệm còn ít) mong các thầy cô
giáo và các bạn đồng nghiệp góp ý xây dựng đề tài để có thể ứng dụng vào công
tác giảng dạy bộ môn Địa lí tại trường thiết thực hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thanh Hóa, ngày 15 tháng 4 năm 2019
XÁC NHẬN
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

viết, không sao chép nội dung của người
khác.
Người viết

Nguyễn Thị Nhài

Thông tin phản hồi
Phiếu học tập số 1.
Vị trí
Tính chất của khí hậu
0
Phía Bắc
Từ Hoành Sơn (18 B) Có mùa đông lạnh, ít mưa, nửa cuối
trở ra
mùa đông ẩm ướt. Mùa hè nóng,
mưa nhiều.
0
KV
Đông Từ Hoành Sơn (18 B) Có mùa hè nóng, khô.
Trường
->Mũi
Dinh Mùa mưa lệch hẳn về thu đông.
0
Sơn
(11 B)
Phía Nam
Nam Bộ và Tây Khí hậu cận xích đạo, nhiệt độ quanh
Nguyên
năm cao, với một mùa khô và
một mùa mưa tương phản sâu

sắc.
KV
Biển Vùng Biển Đông
Mang tính chất nhiệt đới gió mùa hải
Đông
dương.
Phiếu học tập số 2.
Câu
Đáp án

1
B

2
D

3
A

14


Tài liệu tham khảo
[1]..Kho tàng ca dao, tục ngữ Việt Nam. NXB GD
[2].Tuyển tập các bài hát về quê hương đất nước Việt Nam.
[3].Sách giáo khoa, sách giáo viên. NXB GD
[4].Tìm hiểu trên các phương tiện thông tin: Internet,đài, báo, ti vi....
[5].Tìm hiểu thực tế.
[6]. Luật giáo dục Việt Nam. NXB GD
[7].Thơ “Tổ quốc tôi ba nghìn cây số biển”- Nguyễn Trọng Phú.

15