Bài giảng Lịch sử 12 Chuyên đề 1 (Word)

LỊCH SỬ 12

PHẦN I
LỊCH SỬ THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI
(TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 2000)

CHUYÊN ĐỀ 1
QUAN HỆ QUỐC TẾ TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 2000
(Thời lượng: 3 tiết)
- Bài 1: SỰ HÌNH THÀNH TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI
THỨ HAI (1945-1949).
- Bài 9: QUAN HỆ QUỐC TẾ TRONG VÀ SAU CHIẾN TRANH LẠNH.

Tiết 1

SỰ HÌNH THÀNH TRẬT TỰ THẾ GIỚI
MỚI SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI
THỨ HAI.

Tiết 2

CHIẾN TRANH LẠNH.

Tiết 3

THẾ GIỚI SAU CHIẾN TRANH LẠNH.

- Hội nghị Ianta và những thỏa thuận của ba
cường quốc.
- Liên hợp quốc.
- Mâu thuẫn Đông-Tây và khởi đầu Chiến tranh

lạnh.
- Xu thế hòa hoãn Đông Tây và Chiến tranh
lạnh chấm dứt.
- “Trật tự hai cực Ianta” sụp đổ.
Xu thế phát triển của thế giới hiện nay.

A. HỘI NGHỊ IANTA (2-1945) VÀ
NHỮNG THỎA THUẬN CỦA BA CƯỜNG QUỐC

1. Hoàn cảnh lịch sử
- Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào
giai đoạn sắp kết thúc, nhiều vấn đề quan trọng và cấp
bách đặt ra trước các cường quốc Đồng Minh:
+ Việc nhanh chóng đánh bại hoàn toàn các nước phát xít.
+ Tổ chức lại thế giới sau chiến tranh.
+ Phân chia thành quả chiến thắng giữa các nước thắng
trận.
=> Từ ngày 4 đến 11/2/1945, Hội nghị quốc tế đã được
triệu tập tại Ianta (Liên Xô) với sự tham gia của nguyên
thủ ba cường quốc: Mĩ(Ph. Rudơven), Anh (U. Sớcsin),
Liên Xô (Stalin) để thỏa thuận việc giải quyết những vấn
đề bức thiết sau chiến tranh và hình thành một trật tự thế
giới mới.
2. Nội dung hội nghị
- Tiêu diệt tận gốc chủ nghĩa phát xít Đức và chủ nghĩa quân phiệt Nhật để nhanh chóng
kết thúc chiến tranh. Liên Xô sẽ tham chiến chống Nhật ở châu Á sau khi chiến tranh ở
châu Âu kết thúc.
- Thành lập tổ chức Liên Hợp Quốc để duy trì hòa bình, an ninh thế giới.
Giáo viên: Nguyễn Văn Minh

LỊCH SỬ 12

- Thỏa thuận việc đóng quân, giải giáp quân đội phát xít, phân chia phạm vi ảnh hưởng
của các cường quốc thắng trận ở châu Âu và châu Á.

+ Ở châu Âu: Liên Xô chiếm đóng Đông Âu,
Đông Đức, Đông Béclin; Mĩ, Anh, Pháp chiếm
Tây Âu, Tây Đức, Tây Béclin.

+ Ở châu Á:
. Hội nghị chấp nhận những điều kiện để Liên Xô tham chiến ở châu Á: giữ nguyên trạng
Mông Cổ, khôi phục quyền lợi của nước Nga đã mất trong chiến tranh Nga – Nhật 1904 –
1905 (bao gồm Nam đảo Xa-kha-lin, 4 đảo thuộc quần đảo Cu-rin).
. Nhật Bản: do quân đội Mĩ chiến đóng.
. Bán đảo Triều Tiên: Mĩ chiếm đóng phía Nam, Liên Xô chiếm đóng phía Bắc.
. Trung Quốc trở thành quốc gia thống nhất và dân chủ.
. Các vùng còn lại ở châu Á: Đông Nam Á, Nam Á, Tây Á vẫn thuộc phạm vi ảnh hưởng
của các nước phương Tây cũ.
. Theo quyết định của Hội nghị Potxdam (ở Đức, từ ngày 17/7 đến 2/8/1945) việc giải giáp
quân đội Nhật ở Đông Dương được giao cho quân đội Anh vào phía Nam vĩ tuyến 16, quân
Trung Hoa Dân quốc ở phía Bắc.

=> Ý nghĩa: những quyết định của hội nghị Ianta đã trở thành khuôn khổ của trật tự thế giới
mới, thường được gọi là “Trật tự hai cực Ianta”.
B. SỰ THÀNH LẬP LIÊN HỢP QUỐC

1. Sự thành lập

Giáo viên: Nguyễn Văn Minh

LỊCH SỬ 12

- Từ 25/4 đến 26/6/1945, đại biểu 50 nước
họp tại San Francisco (Mỹ) thông qua Hiến
chương thành lập Liên Hiệp Quốc.
- Ngày 24/10/1945, Hiến chương chính thức
có hiệu lực, được coi là “Ngày Liên Hiệp
Quốc”.Trụ sở Liên Hiệp Quốc đặt tại Niu
Oóc (Mỹ).
2. Mục đích
- Duy trì hòa bình và an ninh thế giới
- Phát triển các mối quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc và tiến hành hợp tác quốc tế giữa các
nước trên cơ sở tôn trọng nguyên tắc bình đẳng và quyền tự quyết của các dân tộc.
3. Nguyên tắc hoạt động
- Bình đẳng chủ quyền giữa các quốc gia và quyền tự quyết của các dân tộc.
- Tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ và độc lập chính trị của tất cả các nước.
- Không can thiệp vào công việc nội bộ của bất kì nước nào.
- Giải quyết các tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình.
- Chung sống hòa bình và sự nhất trì giữa 5 cường quốc: Liên Xô, Mĩ, Anh, Pháp, Trung
Quốc.
4. Các cơ quan chính: có 6 cơ quan chính.
(1). Đại hội đồng: gồm tất cả các nước
thành viên, mỗi năm họp một lần để thảo
luận các vấn đề hoặc công việc thuộc
phạm vi Hiến chương.

(2). Hội đồng bảo an: là cơ quan chính trị
quan trọng nhất, chịu trách nhiệm duy trì

hòa bình và an ninh thế giới, mọi quyết
định của Hội đồng chỉ được thông qua và
có giá trị khi có sự nhất trí của 5 ủy viên
thường trực là Nga, Mĩ, Anh, Pháp và
Trung Quốc.

(3). Ban thư ký: cơ quan hành chính – tổ
chức của Liên hiệp quốc, đứng đầu là
Tổng thư kí có nhiệm kì 5 năm.

Giáo viên: Nguyễn Văn Minh


LỊCH SỬ 12

(4). Hội đồng kinh tế và xã hội: có nhiệm
vụ nghiên cứu,báo cáo xúc tiến việc hợp
tác quốc tế về kinh tế, xã hội, văn hoá,
giáo dục, y tế,nhân đạo nhằm cải thiện
đời sống vật chất tinh thần của các dân
tộc.
(5). Tòa án quốc tế: là cơ quan tư pháp
của LHQ, có nhiệm vụ giải quyết các
tranh chấp giữa các nước trên cơ sở luật
pháp quốc tế, có 15 thẩm phán quốc tịch
khác nhau, nhiệm kỳ 9 năm.
(6). Hội đồng quản thác: giúp Đại hội
đồng kiểm soát việc thi hành chế độ
quản thác ở các lãnh thổ mà LHQ ủy
quyền cho một số nước quản lý, nhằm

mục tiêu tạo điều kiện cho cho các lãnh
thổ đó đủ khả năng tiến tới tự trị hoặc độc
lập.
5. Vai trò
- Là diễn đàn quốc tế, vừa hợp tác vừa đấu tranh nhằm duy trì hòa bình và an ninh thế giới,
giữ vai trò quan trọng trong việc giải quyết các tranh chấp và xung đột khu vực.
- Thúc đẩy mối quan hệ hữu nghị và hợp tác quốc tế về kinh tế, văn hóa, giáo dục, y tế, …
giữa các quốc gia thành viên. Giúp đỡ các dân tộc về kinh tế, văn hóa, ý tế, nhân đạo, giáo
dục.
- Hiện nay, Liên Hợp Quốc có 193 thành viên.
- Việt Nam (thành viên thứ 149).
- Gia nhập Liên Hợp Quốc ngày 20/9/1977.

Giáo viên: Nguyễn Văn Minh


LỊCH SỬ 12

NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA VIỆT NAM ĐỐI VỚI LIÊN HỢP QUỐC

C. QUAN HỆ QUỐC TẾ TRONG THỜI KÌ CHIẾN TRANH LẠNH (1947 – 1989)

I. MÂU THUẪN ĐÔNG - TÂY VÀ SỰ KHỞI ĐẦU CỦA CHIẾN TRANH LẠNH
Sau chiến tranh quan hệ Xô – Mỹ chuyển từ liên minh chống phát xít sang thế đối đầu và
tình trạng “Chiến tranh lạnh”.
1. Nguyên nhân
- Do sự đối lập về mục tiêu và chiến lược phát triển của hai nước Liên Xô và Mĩ sau Chiến
tranh thế giới thứ hai.
+ Liên Xô: chủ trương duy trì hòa bình, an ninh thế giới, bảo vệ những thành quả của chủ
nghĩa xã hội và đẩy mạnh phong trào cách mạng thế giới.

+ Mỹ:
. Chống phá Liên Xô và phe xã hội chủ nghĩa, chống phong trào cách mạng, mưu đồ
làm bá chủ thế giới.
Giáo viên: Nguyễn Văn Minh


LỊCH SỬ 12

. Lo ngại trước ảnh hưởng to lớn của Liên Xô và Đông Âu, sự thắng lợi của cách
mạng với sự ra đời của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa => Chủ nghĩa xã hội đã trở
thành hệ thống thế giới từ Đông Âu sang Đông Á.
. Sau CTTG II, là nước tư bản giàu mạnh nhất, nắm độc quyền vũ khí nguyên tử, tự
cho mình có quyền lãnh đạo thế giới.
2. Những sự kiện khởi đầu chiến tranh lạnh
*Bảng những sự kiện đưa đến cục diện Chiến tranh lạnh

=> Như vậy, với sự ra đời của NATO và Tổ chức Hiệp ước Vacsava đã đánh dấu sự xác
lập cục diện hai cực, hai phe, “Chiến tranh lạnh” bao trùm toàn thế giới.
III. XU THẾ HÒA HOÃN ĐÔNG TÂY VÀ “CHIẾN TRANH LẠNH” CHẤM DỨT
1. Những biểu hiện của xu thế hòa hoàn Đông - Tây
- Đầu những năm 70, xu hướng hòa hoãn Đông - Tây xuất hiện với những cuộc thương
lượng Xô - Mỹ.
- Ngày 9/11/1972, hai nước Đức ký kết tại Bon Hiệp định về những cơ sở quan hệ giữa
Đông Đức và Tây Đức làm tình hình châu Âu bớt căng thẳng.
- Năm 1972, Xô - Mỹ thỏa thuận hạn chế vũ khí chiến lược, ký Hiệp ước ABM (Hiệp ước
Chống tên lửa đạn đạo), SALT-1 (Hiệp định hạn chế vũ khí tiến công chiến lược), đánh dấu
sự hình thành thế cân bằng về quân sự và vũ khí hạt nhân chiến lược giữa hai cường quốc.
- Tháng 8/1975, 33 nước châu Âu và Mỹ, Canađa đã ký Định ước Hen-xin-ki, khẳng định
những nguyên tắc trong quan hệ giữa các quốc gia và sự hợp tác giữa các nước, tạo nên một
cơ chế giải quyết các vấn đề liên quan đến hòa bình, an ninh châu Âu.

- Từ 1985, nguyên thủ Xô – Mỹ tăng cường gặp gỡ, ký kết nhiều văn kiện hợp tác kinh tế,
khoa học – kĩ thuật, trọng tâm là thuận thủ tiêu tên lửa tầm trung châu Âu, cắt giảm vũ khí
chiến lược và hạn chế chạy đua vũ trang.
2. Chiến tranh lạnh kết thúc

Giáo viên: Nguyễn Văn Minh


LỊCH SỬ 12

Tháng 12/1989, tại Manta (Malta- Địa Trung Hải), Xô
– Mỹ tuyên bố chấm dứt “chiến tranh lạnh” để ổn
định và củng cố vị thế của mình.
* Nguyên nhân khiến Xô - Mỹ kết thúc “Chiến tranh lạnh”
- Cuộc chạy đua vũ trang kéo dài hơn bốn thập niên đã làm cho cả hai nước quá tốn kém và
suy giảm “thế mạnh” của họ trên nhiều mặt so với các cường quốc khác.
- Nhiều khó khăn và thách thức to lớn đặt ra trước hai nước do sự vươn lên mạnh mẽ của
Nhật Bản và các nước Tây Âu, …
- Cuộc cách mạng khoa học - công nghệ dẫn tới xu thế hợp tác xuất hiện trên thế giới.
- Sự suy giảm về kinh tế, đặc biệt là Liên Xô.
- Liên Xô và Mĩ cần thoát khỏi thế đối đầu để ổn định và củng cố vị thế của mình.
3. Ý nghĩa:
Chiến tranh lạnh chấm dứt mở ra chiều hướng giải quyết hòa bình các vụ tranh chấp,
xung đột ở nhiều khu vực: Apganistan, Campuchia, Namibia…

D. QUAN HỆ QUỐC THỜI KÌ SAU CHIẾN TRANH LẠNH

IV. THẾ GIỚI SAU CHIẾN TRANH LẠNH
- Từ 1989 - 1991, chế độ Xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu tan rã.
- Ngày 28/6/1991, khối SEV giải thể

- Ngày 01/07/1991, Tổ chức Vácsava chấm dứt hoạt động.
- Trật tự hai cực Ianta sụp đổ, phạm vi ảnh hưởng của Liên Xô ở châu Âu và châu Á mất đi,
ảnh hưởng của Mỹ cũng bị thu hẹp ở nhiều nơi.
- Từ 1991, tình hình thế giới có nhiều thay đổi to lớn và phức tạp:
+ Trật tự hai cực Ianta sụp đổ, trật tự thế giới mới đang dần dần hình thành theo xu hướng
đa cực.
+ Các quốc gia tập trung phát triển kinh tế
+ Mỹ đang ra sức thiết lập một trật tự thế giới “đơn cực” để làm bá chủ thế giới, nhưng
không thực hiện được.
+ Sau “chiến tranh lạnh”, nhiều khu vực thế giới không ổn định, nội chiến, xung đột quân
sự kéo dài (Ban-căng, châu Phi, Trung Á).
- Sang thế kỷ XXI, xu thế hòa bình, hợp tác và phát triển đang diễn ra thì vụ khủng bố
11/9/2001 ở nước Mỹ đã đặt các quốc gia, dân tộc đứng trước những thách thức của chủ
nghĩa khủng bố với những nguy cơ khó lường, gây ra những tác động to lớn, phức tạp với
tình hình chính trị thế giới và trong quan hệ quốc tế.
- Ngày nay, các quốc gia dân tộc vừa có những thời cơ phát triển thuận lợi, đồng thời vừa
phải đối mặt với những thách thức vô cùng gay gắt.
CHIẾN TRANH LẠNH VÀ ẢNH HƯỞNG ĐỐI VỚI QUAN HỆ QUỐC TẾ
1. Chiến tranh lạnh là gì?
- Chiến tranh lạnh là chiến tranh không đổ máu, không tiếng súng, thực chất là cuộc chạy
đua giữa hai cường quốc Mĩ và Liên Xô, đại diện cho hai hệ thống tư bản chủ nghĩa và xã
hội chủ nghĩa, diễn ra chủ yếu trên lĩnh vực vũ trang, kinh tế, chính trị, ngoại giao. Cuộc
Giáo viên: Nguyễn Văn Minh


LỊCH SỬ 12

chiến tranh lạnh diễn ra trên bốn thập kỉ, thực tế chưa từng có cuộc xung đột trực tiếp
nhưng những ảnh hưởng của nó lan rộng khắp thế giới.
2. Ảnh hưởng đến quan hệ quốc tế: căng thẳng

- Chia cắt:
+ Nước Đức: Cộng hòa Liên bang Đức (Tây Đức) theo con đường tư bản chủ nghĩa ở phía
Tây, Cộng hòa Dân chủ Đức (Đông Đức) theo con đường xã hội chủ nghĩa ở phía Tây.
+ Triều Tiên: Phía Nam là Hàn Quốc phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa, phía
Bắc là Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên, phát triển con đường xã hội chủ nghĩa.
- Những cuộc chiến tranh, xung đột trên thế giới thời gian này đều chịu ảnh hưởng, chi phối
bởi chiến tranh lạnh:
+ Khu vực Đông Nam Á
+ Khu vực Trung Đông
=> Chiến tranh lạnh ảnh hưởng bao trùm đến quan hệ quốc tế từ sau chiến tranh thế
giới thứ hai.
----------------------HẾT----------------------

Chúc các bạn học tốt!

Giáo viên: Nguyễn Văn Minh