NGUỒN GỐC CHỮ QUỐC NGỮ

Đi tìm
nguồn gốc
“thư Tổng
thống
Lincoln
gửi thầy
hiệu
trưởng”

Bài viết trên Thanh Niên ngày 13.7 đã nhận được sự
quan tâm của đông đảo độc giả. Nguyễn Đình Nam (thành viên
nhóm sáng lập vanhocmang.net, chuyên viên công nghệ thông
tin), người đã công bố những tài liệu liên quan đến nghi vấn
trên, tiếp tục đi tìm nguồn gốc bức thư này.
Bài viết đăng tải ngày 12.7 trên vanhocmang.net mới chỉ ra sự
nhầm lẫn, chứ vẫn chưa lần ra nguồn gốc tác phẩm “thư gửi
thầy hiệu trưởng” (từ đây gọi là bức thư). Khi tôi lần theo chỉ
dẫn ở bài phân tích về bức thư đăng lần đầu trong tạp chí
chuyên ngành của Hiệp hội Abraham Lincoln mang tên For The
Phòng Văn hóa-Thông tin của Lãnh sự quán Mỹ:
Lá thư không xuất hiện trong tập hợp các tác phẩm
của Abraham Lincoln
Ngày 13.7, Thanh Niên đã liên lạc
với Lãnh sự quán Mỹ tại TP.HCM
để hỏi thêm thông tin liên quan đến
bức thư và được Phòng Văn hóa -
Thông tin của Lãnh sự quán Mỹ trả
lời: “Tổng lãnh sự quán không thể
chính thức khẳng định hay phủ
nhận (rằng bức thư có phải của
Tổng thống Lincoln hay không) do

chúng tôi không phải là cơ quan
nghiên cứu lịch sử. Tuy nhiên, học giả chuyên nghiên cứu
về Lincoln, Thomas Schwartz, trong bài viết trên trang
web của Hội Bảo tồn lịch sử Illinois có tựa Lincoln never
said that (Lincoln chưa bao giờ nói như thế) đã chỉ ra cụ
thể bức thư này là không có thật.
( (*). Một cách
khác để thẩm tra là tìm kiếm trên trang web tập hợp tất cả
những tác phẩm của Abraham Lincoln
( (*). Lá thư trên không
xuất hiện trong tập hợp này”.

Lincoln và con trai
People, bản
phát hành
mùa đông
năm 2001
của tiến sĩ
Thomas
F.Schwartz
truy cập vào
trang web
của Hội
đồng quốc
gia các nhà
giáo ở Ấn
Độ thì các
nội dung
ông mô tả
vào năm

2001 đã
không còn.
May sao tôi
nhớ đến một
công cụ lưu
lại những
khoảnh khắc
khác nhau
trong lịch sử
của các
trang web,
công cụ đó
ở
archive.org.
Nhờ “cỗ
máy” này, tôi xem được các thông tin về Hội đồng quốc gia các
nhà giáo này. Thông tin đăng năm 2000 cho biết đây là một tổ
chức tồn tại độc lập từ 1973, bao gồm rất nhiều học giả đáng
kính của Ấn Độ. Sau một đạo luật chính thức thì tổ chức này trở
thành một tổ chức thuộc chính phủ.

Tên tác giả là “His
Mother” ở cuối bức
thư trong cuốn sách
Elementary
English, phát hành
năm 1969 của Hội
đồng Quốc gia Các
giáo viên tiếng Anh
ở Mỹ - Ảnh: N.Đ.N

Dùng công cụ này, tôi thấy được bản chụp bức thư vào tháng
5.2001
( />in.org/contrib/abraham.htm), chính là tác phẩm mà Thomas
F.Schwartz đã nhắc đến. Tôi hơi ngạc nhiên vì nó khác khá
nhiều so với nguyên văn mà
Thomas đã chép trong bài viết. Theo đánh giá của tôi, văn bản
này sử dụng dấu chấm câu khá cẩu thả, hơi khó hiểu đối với
một trang web ngành giáo dục. Tuy không phải là của Lincoln
nhưng đây là một tác phẩm lớn, có tầm ảnh hưởng rất rộng, tôi
nghĩ không lẽ khởi đầu của nó lại cẩu thả như thế này?
“Cỗ máy thời gian” ở archive.org không cho đi ngược lại trước
1995 và cũng không có tính năng tìm kiếm, khiến tôi không
khai thác thêm được gì. Tưởng như bế tắc thì tôi lại nhớ tới
Google Books. Mới đây Google bỏ ra rất nhiều tiền để số hóa
vô số sách của nhân loại từ cổ chí kim vào máy tính, cho mọi
người tìm kiếm, với chủ trương sau này sẽ bán sách. Tuy đây là
kho sách để bán, không được truy cập tự do, nhưng bằng những
thủ thuật tìm kiếm, không phải bỏ tiền ra mua tôi vẫn tìm được
thứ mình mong đợi. Tôi tìm thấy được một cuốn xuất bản từ
1960 ở Mỹ, ở trang 98 có bài giống như bức thư, nhưng không
truy cập sâu được. May thay tôi lại tìm thấy cuốn sách mang tên
Elementary English (Nhập môn tiếng Anh), phát hành năm 1969
của Hội đồng quốc gia các giáo viên tiếng Anh ở Mỹ. Ở trang
791-792 có đăng tác phẩm tương tự. Phải khá vất vả tôi mới lấy
được đoạn
ghi tên tác
giả ở cuối
bài về. Tên
tác giả là
“Người Mẹ”

(His
Mother).
Năm xuất
bản 1969 rất
đáng chú ý.
Năm 1969,
internet
chưa ra đời,
thậm chí
máy tính cá
nhân còn
chưa ra đời.
Một nhà sử
học lớn như
Thomas
cũng có lúc
sơ ý không
tìm ra ra
rằng nguồn
gốc của một
tác phẩm mà
ông tưởng
như ở cách
nửa vòng
trái đất hóa
ra lại xuất
hiện trước đó ngay trên quê hương mình. Việc bức thư của
“Người Mẹ” được “biến” thành thư của Lincoln quả là điều khó
hiểu. Nền giáo dục to lớn của Ấn Độ có lẽ đã nhầm lẫn khi thu
nhận bức thư này như một tác phẩm của Lincoln?

Bản thân tôi ban đầu đã có những nhận xét rằng tác phẩm này
có những nét của một tác phẩm văn học mạng nếu ta cố hiểu
“mạng” với nghĩa rộng hơn là mạng máy tính thì ta sẽ thấy tác
phẩm này đã tạo ra một “hiệu ứng mạng” khổng lồ. Tác phẩm
đã lan truyền chậm rãi, qua nhiều quốc gia, nhiều thập kỷ, qua
các phương tiện khác nhau: từ sách giáo khoa Mỹ, bay sang Ấn
Độ, lên internet, quay ngược trở lại Mỹ mà không ai nhận ra,
rồi rất lâu sau lại xuất hiện trên sách giáo khoa Việt Nam.
Đến nay tôi đã có những manh mối giúp có thể đi tới gốc rễ của
tác phẩm, nhưng tất cả còn cần được kiểm chứng và phân tích
thêm.