HIỂU BIẾT VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ SỐT RÉT

Thuốc trị sốt rét


KST sốt rét

Plasmodium falciparum
Plasmodium vivax
Plasmodium ovale
Plasmodium malariae


Chu trình phát triển của KST sốt rét


Phân loại thuốc trị sốt rét


THUỐC DIỆT THỂ LIỆT BÀO TRONG HỒNG CẦU
1. Quinin
Tác động dược lực:
 Trên KST sốt rét: tác động mạnh trên thể liệt bào trong hồng cầu, yếu trên
thể giao tử và không có tác động trên thể liệt bào ở gan
 TKTW: hạ sốt, giảm đau
 Tim mạch: ức chế tim, giãn mạch, hạ huyết áp ở liều cao
 Tử cung: kích thích co bóp nhẹ
 Liệt cơ vân nhẹ
 Tiêu hóa: tiêu chảy, nôn mửa ở liều cao
 Kích thích sự tiết insulin ở tụy tạng gây hạ đường huyết


THUỐC DIỆT THỂ LIỆT BÀO TRONG HỒNG CẦU

 Cơ chế tác động: chưa rõ, có thể do ức chế tổng hợp ADN

1. Quinin

 Dược động học:
Hấp thu nhanh qua đường uống
Chuyển hóa ở gan, đào thải qua nước tiểu
Không tích lũy trong cơ thể
Qua được nhau thai
 Độc tính:
Giảm thị lực, hoa mắt, ù tai, điếc
Đau đầu, ảo giác, mê sảng, suy hô hấp và tim mạch
Nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy
Ngứa, ban đỏ, mề đay
Thiếu máu tiêu huyết

Hội chứng cinchonin


THUỐC DIỆT THỂ LIỆT BÀO TRONG HỒNG CẦU
1. Quinin
Sử dụng trị liệu: quinin sulfat (PO), quinidin dihdroclorid hoặc quinidin gluconat (IV)
Trị sốt rét nặng do P.falciparum kháng cloroquin và kháng đa thuốc:
 Không sử dụng quinin để phòng ngừa sốt rét vì nhiều độc tính
 Babesia: phối hợp với clindamycin
Chống chỉ định-Thận trọng: Dị ứng, ù tai, viêm thần kinh mắt, PNCT (trừ
trường hợp sốt rét đe dọa tính mạng), nhược cơ, loạn nhịp, sốt đen, thiếu men
G6PD
Tương tác thuốc: quinin làm tăng tác động của thuốc chống đông, ức chế thần
kinh cơ, digoxin/máu

THUỐC DIỆT THỂ LIỆT BÀO TRONG HỒNG CẦU
 Cơ chế tác động: giống quinin

2. Cloroquin

 Dược động học: hấp thu nhanh, thải trừ chậm qua nước tiểu, gắn giữ mạnh ở
các mô
 Độc tính:
Ngứa, buồn nôn, ói mửa, nhức đầu
Liều cao: nhìn mờ, giảm thị lực, tổn thương da nặng, độc với cơ tim
 Sử dụng trị liệu:
Phòng ngừa và điều trị sốt rét cấp tính do P.falciparum
Phối hợp với primaquin trong trường hợp nhiễm P.vivax
Amip ngoài ruột
Viêm khớp dạng thấp
Lupus ban đỏ


THUỐC DIỆT THỂ LIỆT BÀO TRONG HỒNG CẦU
Chống chỉ định-Thận trọng:

2. Cloroquin

Gan, thận
Thay đổi thị lực
Thiếu men G6PD
Bệnh về hệ tạo máu
PNCT (chỉ dùng khi cần thiết)

Tương tác thuốc:
Cimetidin làm giảm chuyển hóa cloroquin
Cloroquin làm giảm hiệu lực của vaccin ngừa dại nhưng không ảnh hưởng
đến hiệu quả của các vaccin khác
Dùng đồng thời cloroquin với proguanil có thể tăng tai biến loét miệng liên
quan đến proguanil


THUỐC DIỆT THỂ LIỆT BÀO TRONG HỒNG CẦU
 Cơ chế tác động: giống quinin, cloroquin

3. Mefloquin

 Dược động học: thuốc chỉ được sử dụng bằng đường uống, hấp thu nhanh, thải
trừ chậm qua nước tiểu
 Độc tính: dung nạp tốt
Ít gặp: Buồn nôn, ói mửa, chóng mặt, nhức đầu
Liều cao: ảo giác, co giật, rối loạn thị giác, loạn nhịp tim
 Sử dụng trị liệu:
Phòng ngừa và điều trị sốt rét do P. falciparum đề kháng cloroquin
Chống chỉ định-Thận trọng:
Tiền sử tâm thần, động kinh
Loạn nhịp tim
Không dùng chung với quinin, cloroquin, halofantrin vì có thể gây ngừng tim


THUỐC DIỆT THỂ LIỆT BÀO TRONG HỒNG CẦU
Các thuốc khác
Amodiaquin
Hydroxycloroquin

Halofantrin
Lumefantrin


THUỐC DIỆT THỂ LIỆT BÀO TRONG HỒNG CẦU
4. Thuốc ức chế tổng hợp acid folic
Thuốc ức chế dihydrofalat reductase
Dẫn chất của biguanid: Proguanil
Tác động chậm trên thể liệt bào trong hồng cầu
Ngăn chặn sự phát triển của giao tử trong dạ dày muỗi
Tác động trên thể liệt bào ở gan của P.falciparum
Sử dụng trị liệu: phòng ngừa và trị cơn sốt rét thể nhẹ
TDP: nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng, loét miệng, rụng tóc
Dẫn chất của diaminopyrimidin: Pyrimethamin, trimethoprim
Hiệu lực dài hơn proguanil
Thường phối hợp với sulfamid để phòng ngừa và trị liệu cơn sốt rét ác tính
Tác dụng phụ: mẫn ngứa, ban dỏ, giảm sự tạo máu
CCĐ: PNCT, suy tủy, thiếu máu


THUỐC DIỆT THỂ LIỆT BÀO TRONG HỒNG CẦU
4. Thuốc ức chế tổng hợp acid folic
Thuốc tương tranh với PABA
Thường phối hợp sulfamid với cloroquin hay pyrimethamin
Dạng phối hợp: hiệu lực tốt trên P.falciparum kháng cloroquin
Sử dụng trị liệu: phòng ngừa và điều trị sốt rét P.falciparum kháng cloroquin
Cần thận trọng khi sử dụng do dễ phát sinh đề kháng


THUỐC DIỆT THỂ LIỆT BÀO TRONG HỒNG CẦU

5. Thuốc sử dụng trong trường hợp kháng thuốc
Tetracyclin
Artemisinin (quinghaosu)
Piperaquin
Pyronaridin
Benflumetol
Atovaquon


THUỐC DIỆT THỂ LIỆT BÀO TRONG HỒNG CẦU
5. Thuốc sử dụng trong trường hợp kháng thuốc
Artemisinin (quinghaosu)
Phân lập từ cây Thanh cao hoa vàng Artemisia annua asteraceae
Tác dụng dược lý
Diệt thể liệt bào trong hồng cầu (P.falciparum kháng cloroquin)
Không có tác động trên giao tử và thể liệt bào ở gan
Không sử dụng để phòng ngừa sốt rét
Cơ chế tác động: phá vỡ màng KST bởi các gốc tự do hay alkyl hóa các
protein
Sử dụng trị liệu: cắt cơn sốt rét (artesunat, artemether)
Tác dụng phụ: chậm nhịp tim, độc tính trên thần kinh, rối loạn vận động,
nói lắp


THUỐC DIỆT THỂ TIỀM ẨN - THỂ GIAO TỬ
Primaquin
Tác động dược lý:
Tác động yếu trên thể liệt bào trong hồng cầu
Hiệu lực tốt trên thể liệt bào ở gan và các giao tử bào
Sử dung trị liệu: dùng đường uống để tiệt căn, chống tái phát (P. Vivax,

P. ovale), thường phối hợp với cloroquin
Độc tính: tiêu hóa (nôn, đau vùng thượng vị), thần kinh (buồn ngủ,
chóng mặt), loạn nhịp tim, trên máu (Met-Hb, thiếu máu tiêu huyết)
Chống chỉ định: PNCT và cho con bú, thiếu máu, suy tủy và thiếu men
G6PD


Khuyến cáo thay đổi thuốc khi bị đề kháng

Cloroquin
Quinin

+

Fansidar + Doxycyclin (Clindamycin)

Mefloquin
Atorvaquon + Proguanin
Artemether + Lumefantrin


Phác đồ điều trị theo Bộ Y Tế

Nhóm
người bệnh

Sốt rét do
P.falciparum

Sốt rét do

P.vivax/ovale

Sốt rét do
P.malariae

Sốt rét nhiễm
phối hợp có
P.falciparum

Dưới 3 tuổi

DHA-PPQ

Chloroquin

Chloroquin

DHA-PPQ

Từ 3 tuổi trở
lên

DHA-PPQ
+ primaquin

Chloroquin
+ primaquin

Chloroquin

DHA-PPQ
+ primaquin

PNCT trong 3
tháng

Quinin+
clindamycin

Chloroquin

Chloroquin

Quinin+
clindamycin

PNCT trên 3
tháng

DHA-PPQ

Chloroquin

Chloroquin

DHA-PPQ

DHA: dihydroartemisinin
PPQ: piperaquin phosphat