SULFAMID VÀ CÁC PHỐI HỢP CÓ SULFAMID

SULFAMID VÀ CÁC PHỐI HỢP
CÓ SULFAMID


ĐẠI CƯƠNG

Dr. Gerhard Domagk


ĐẠI CƯƠNG


ĐẠI CƯƠNG
 Là kháng sinh kìm khuẩn
 Phổ kháng khuẩn rộng trên nhiều vi khuẩn gram + và gram  Bị đề kháng cao → giới hạn sử dụng
 Nhiễm trùng đường tiểu
 Phối hợp với trimethoprim: viêm tai, viêm khí quản, phổi, viêm
xoang


PHÂN LOẠI
 Dựa trên vận tốc hấp thu và bài tiết
 Loại hấp thu và thải trừ nhanh

 Loại sử dụng tại chỗ

Sulfisoxazol

Sulfacetamid

Sulfamethoxazol

Sulfadiazin bạc

Sulfadiazin
Sulfamethizol
 Loại hấp thu chậm, tác động ở lòng

 Loại tác dụng kéo dài

ruột

Sulfadoxin

Sulfasalazin

(t1/2 =100-230 giờ)

Sulfaguanidin


CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG


CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG


CƠ CHẾ ĐỀ KHÁNG
Đột biến gen hay plasmid
Biến đổi enzym chuyển hóa PABA
Thay đổi kiểu biến dưỡng

Tăng tổng hợp PABA
Giảm tính thấm qua màng


DƯỢC ĐỘNG HỌC
Hấp thu nhanh qua đường uống, ngoại trừ các thuốc tác động tại lòng
ruột
Phân bố tốt qua hầu hết các mô và dịch ngoại bào, qua được nhau thai
Chuyển hóa ở gan thành dạng acetyl mất hoạt tính
Đào thải qua thận dạng ban đầu và chuyển hóa
Có thể tạo thành tinh thể khó hòa tan trong nước tiểu acid


TÁC DỤNG PHỤ - ĐỘC TÍNH
Phản ứng nhạy cảm: ngứa, nổi mụt, ban đỏ, hội chứng StevensJohnson, nhạy cảm với ánh sáng…
Độc tính trên máu: hiếm 0,05-0,1%
 Thiếu máu tiêu huyết
 Mất bạch cầu hạt
 Thiếu máu không tái tạo
Độc tính trên thận: cần uống đủ nước, kiềm hóa nước tiểu để dễ hòa
tan hơn.
Các phản ứng khác: ăn mất ngon, buồn nôn, ói mữa (1-2%), viêm não ở
trẻ sơ sinh


TÁC DỤNG PHỤ - ĐỘC TÍNH


TƯƠNG TÁC THUỐC
Khi dùng kèm, sulfamid làm tăng hoạt tính của

 Thuốc chống đông máu đường uống
 Thuốc hạ đường huyết đường uống
Thuốc trị co giật nhóm hydantoin
Sulfamid hiệp lực với các thuốc
Trimethoprim
Pyrimethamin


CHỈ ĐỊNH TRỊ LIỆU-LIỀU LƯỢNG
Chỉ định ngày càng giới hạn:
Loại kém hấp thu: trị viêm loét kết tràng (sulfasalazin)
Loại sử dụng tại chỗ: chống nhiễm trùng mắt (sulfacetamid 10-30%),
nhiễm trùng vết thương do phỏng (sulfadiazin bạc cream 10 mg)
Loại hấp thu, thải trừ nhanh: nhiễm trùng đường tiểu cấp do chủng nhạy
cảm, viêm não do toxoplasma (sulfadiazin + pyrimethamin), bệnh
Nocardiose, Actinomycose
Loại thải trừ chậm: sulfadoxin + pyrimethamin (FANSIDAR) trong phòng
ngừa và điều trị sốt sét do P.falciparum đề kháng với mefloquin, cloroquin


CHỈ ĐỊNH TRỊ LIỆU-LIỀU LƯỢNG
Liều lượng uống:
Sulfasalazin (SALAZOPYRIN): 2g/ngày chia 3-4 lần
Sulfixoxazol (GANTRISIN): 2-4g/ngày chia 4-6 lần
Sulfadiazin (ADIAZINE): 100 mg/kg/ngày chia 3-4 lần
Sulfamethizol (RUFOL): 400-600 mg/ngày, chia 3-4 lần
Bệnh toxoplasmase não ở người bị AIDS, sulfadiazin được dùng ở liều
4-6 g/ngày trong 6 tuần, sau đó tiếp tục 2-3g/ngày

CÁC PHỐI HỢP CÓ SULFAMID


MỘT SỐ PHỐI HỢP
Co-trimoxazol = sulfamethoxazol + trimethoprim
(BACTRIM, EUSAPRIM, COTRIM)
Sulfamoxol + trimethoprim (SUPRISTOL)
Sulfadiazin + trimethoprim (ANTRIMA)
Sulfadoxin + pyrimethamin (FANSIDAR)


HOẠT TÍNH KHÁNG KHUẨN
Phổ kháng khuẩn của trimethoprim và sulfamethoxazol tương tự nhau
Hiệu lực của trimethoprim thường gấp 20-100 lần sulfamethoxazol
Khi dùng riêng lẻ các chất này, sự đề kháng dễ phát triển
Phối hợp 2 thuốc cho tác động diệt khuẩn trên một số chủng vi khuẩn
Các vi khuẩn đề kháng với từng chất riêng lẻ vẫn có thể nhạy cảm với
phối hợp này


CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG


DƯỢC ĐỘNG HỌC
Tỷ lệ phối hợp tốt nhất: trimethoprim:sulfamethoxazol = 1:5
Trimethoprim được hấp thu tốt bằng đường uống, tỷ lệ gắn kết với
protein huyết tương thấp hơn so với sulfamethoxazol
10-15% bị chuyển thành chất vô hoạt
Bài tiết qua nước tiểu phần lớn ở dạng có hoạt tính

CHỈ ĐỊNH TRỊ LIỆU
CO-TRIMOXAZOL
Nhiễm trùng đường tiểu cấp và mãn tính
Nhiễm trùng tuyến tiền liệt, viêm tử cung do lậu cầu
Nhiễm trùng phổi, khí quản
Nhiễm trùng tai, mũi, họng (thuốc luân phiên cho macrolid và β-lactamin
Nhiễm trùng đường tiêu hóa: thương hàn, shigela…


CHỈ ĐỊNH TRỊ LIỆU
Liều lượng
BACTRIM, EUSAPRIM (400mg sulfamethoxazol + 80 mg trimethoprim):
2 viên x 2 lần/ngày
BACTRIM FORT, EUSAPRIM FORT (800mg sulfamethoxazol + 160 mg
trimethoprim): 1 viên x 2/ngày
ANTRIMA (400mg sulfadiazin + 80 mg trimethoprim):1 viên x 2 lần/ngày
BACTRIM VÀ EUSAPRIM còn dùng ở dạng tiêm bắp và tiêm truyền IV


TÁC DỤNG PHỤ - ĐỘC TÍNH
Bao gồm các tác dụng phụ của sulfamid
Thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ: thường gặp ở PNCT và chế độ
ăn kém → khắc phục: bổ sung acic folinic (leucovorin calci)
Bệnh nhân HIV bị viêm phổi do P.jeroveci: sốt do thuốc, nổi ban, tiêu
chảy, giảm toàn thể huyết cầu
Tương tác thuốc: đã có các báo cáo cho thấy thời gian prothrombin kéo
dài ở các bệnh nhân sử dụng đồng thời trimethoprim với warfarin