Hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã điện bàn, tỉnh quảng nam

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

ĐẶNG THỊ KIỀU TRINH

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN
SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI THỊ XÃ ĐIỆN BÀN, TỈNH
QUẢNG NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

Đà Nẵng – Năm 2018


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

ĐẶNG THỊ KIỀU TRINH

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN
SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI THỊ XÃ ĐIỆN BÀN, TỈNH
QUẢNG NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 60.34.04.10

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS. TS. VÕ XUÂN TIẾN

Đà Nẵng – Năm 2018

LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa
từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác.
Tác giả

Đặng Thị Kiều Trinh


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài........................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................. 2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu........................................................2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu......................................................................3
5. Bố cục đề tài..........................................................................................3
6. Tổng quan nghiên cứu...........................................................................4
CHƢƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ CHI

NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC...........................................................................9
1.1. KHÁI NIỆM CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC VÀ QUẢN LÝ CHI
NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC.............................................................................9
1.1.1. Một số khái niệm.............................................................................9
1.1.2. Ý nghĩa và vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nƣớc:..............19
1.2. NỘI DUNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN . 22

1.2.1. Lập dự toán chi ngân sách cấp huyện........................................... 22
1.2.2. Phân bổ và giao dự toán chi ngân sách cấp huyện........................25
1.2.3. Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc cấp huyện................26
1.2.4. Quyết toán chi ngân sách nhà nƣớc cấp huyện............................ 30

1.2.5. Thanh tra, kiểm tra công tác chi NSNN cấp huyện.......................31
1.2.6. Xử lý vi phạm trong công tác chi ngân sách nhà nƣớc................33
1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH
CẤP HUYỆN.................................................................................................. 33
1.3.1. Điều kiện tự nhiên.........................................................................33
1.3.2. Điều kiện kinh tế...........................................................................34
1.3.4. Các nhân tố khác...........................................................................35


KẾT LUẬN CHƢƠNG 1...............................................................................41
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN
SÁCH THỊ XÃ ĐIỆN BÀN, TỈNH QUẢNG NAM....................................42
2.1. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN THỊ
XÃ ĐIỆN BÀN, TỈNH QUẢNG NAM..........................................................42
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên.........................................................................42
2.1.2. Đặc điểm kinh tế........................................................................... 44
2.1.3 Đặc điểm xã hội............................................................................. 49
2.2. TÌNH HÌNH QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH THỊ XÃ ĐIỆN BÀN, TỈNH
QUẢNG NAM................................................................................................ 52
2.2.1. Công tác lập dự toán chi ngân sách tại thị xã Điện Bàn...............52
2.2.2. Công tác phân bổ, giao dự toán chi ngân sách thị xã Điện Bàn....56
2.2.3. Công tác chấp hành dự toán chi ngân sách tại thị xã Điện Bàn....58
2.2.4. Công tác quyết toán chi ngân sách tại thị xã Điện Bàn.................65
2.2.5. Công tác thanh tra, kiểm tra..........................................................67
2.2.6. Xử lý vi phạm trong công tác chi NSNN......................................70
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN

SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI THỊ XÃ ĐIỆN BÀN, TỈNH QUẢNG NAM........71
2.3.1. Những thành công trong công tác quản lý chi NSNN..................71
2.3.2. Những hạn chế tồn tại trong công tác quản lý chi NSNN.............76

2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại......................................83
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2...............................................................................85
CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH
THỊ XÃ ĐIỆN BÀN, TỈNH QUẢNG NAM................................................87
3.1 MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ ĐỊNH HƢỚNG
HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ
ĐIỆN BÀN TRONG THỜI GIAN TỚI.......................................................... 87


3.1.1. Quan điểm định hƣớng đổi mới tài chính công............................87
3.1.2. Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của thị xã Điện Bàn, tỉnh
Quảng Nam trong thời gian tới........................................................................88
3.1.3. Định hƣớng hoàn thiện quản lý chi ngân sách trên địa bàn thị xã
Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam............................................................................. 89
3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP
HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ ĐIỆN BÀN, TỈNH QUẢNG NAM.......90
3.2.1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi ngân sách trên địa bàn thị xã90
3.2.2. Hoàn thiện công tác phân bổ và giao dự toán chi ngân sách nhà
nƣớc trên địa bàn thị xã.................................................................................. 91
3.2.3. Nâng cao hiệu quả công tác chấp hành dự toán ngân sách nhà nƣớc

trên địa bàn thị xã............................................................................................93
3.2.4. Chú trọng công tác quyết toán ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn thị
xã..................................................................................................................... 97
3.2.5. Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát công tác chi
NSNN và xử lý vi phạm trong công tác chi NSNN........................................ 98
3.2.6. Các giải pháp khác...................................................................... 100
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.............................................................................109
KẾT LUẬN.................................................................................................. 110
TÀI LIỆU THAM KHẢO

QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (BẢN SAO)


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc
ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả

Đặng Thị Kiều Trinh


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Nội dung đầy đủ

BTC

Bộ Tài chính

CCT

Chi cục thuế

CP

Chính phủ

DT

Dự toán

GTGT

Gía trị gia tăng

HĐND

Hội đồng nhân dân

HH-DV

Hàng hoá – Dịch vụ

KBNN

Kho bạc Nhà nƣớc

NSNN

Ngân sách Nhà nƣớc

QĐ

Quyết định

QT

Quyết toán

STC

Sở Tài chính

TH/DT

Thực hiện / Dự toán

TNCN

Thu nhập cá nhân

TTĐB

Tiêu thụ đặc biệt

TƢ

Trung ƣơng

XNK

Xuất nhập khẩu

UBND

Ủy ban nhân dân

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Số hiệu
bảng

Tên bảng

Trang

2.1.

Gía trị sản xuất và tốc độ tăng trƣởng kinh tế của thị
xã Điện Bàn giai đoạn 2012 – 2016

44

2.2.

Tốc độ tăng trƣởng kinh tế thị xã Điện Bàn giai đoạn
2012 – 2016

46

2.3.

Tình hình thu NSNN thị xã Điện Bàn giai đoạn 2012
– 2016

47

2.4.

Cơ cấu thu NSNN trên địa bàn thị xã Điện Bàn giai
đoạn 2012 – 2016

48

2.5.

Kết quả thực hiện các chỉ tiêu kinh tế - xã hội chủ
yêu của thị xã Điện Bàn giai đoạn 2012 - 2016

50

2.6.

Quy trình thực hiện công tác lập dự toán NSNN cấp
huyện

54

2.7.

Tình hình lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc giai
đoạn 2012 – 2016

55

2.8.

Tổng hợp thực hiện chi ngân sách nhà nƣớc tại thị xã

Điện Bàn gia đoạn 2012 – 2016

59

2.9.

Tổng hợp tình hình chấp hành dự toán chi đầu tƣ từ
nguồn NSNN tại thị xã Điện Bàn giai đoạn 2012 –

60

2016
2.10.

Tổng hợp tình hình chấp hành dự toán chi thƣờng
xuyên tại thị xã Điện Bàn giai đoạn 2012 – 2016

62

2.11.

Cơ cấu chi NSNN trên địa bàn thị xã Điện Bàn giai
đoạn 2012 – 2016

64


Số hiệu
bảng

Tên bảng

Trang

2.12.

Tổng hợp thực hiện so với dự toán chi NSNN tại thị
xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam

67

2.13.

Quy trình thực hiện công tác thanh tra việc quản lý
chi NSNN tại thị xã Điện Bàn

68

2.14.

Tình hình thanh tra, kiểm tra công tác quản lý chi
NSNN trên địa bàn thị xã Điện Bàn giai đoạn 2012 –

69

2016
2.15.

Kết quả xử lý vi phạm qua công tác thanh tra, kiểm
tra việc chi NSNN trên địa bàn giai đoạn 2012 - 2016

71


DANH MỤC CÁC HÌNH
Số hiệu
hình

Tên hình

Trang

1.1.

Mối quan hệ giữa NSNN với các quan hệ kinh tế

10

1.2.

Hệ thống Ngân sách Nhà nƣớc ở Việt Nam

11

2.1.

Bản đồ hành chính thị xã Điện Bàn

42

2.2.

Cơ cấu giá trị sản xuất các ngành của nền kinh tế thị
xã Điện Bàn giai đoạn 2012 - 2016

45


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong hệ thống tài chính quốc gia, ngân sách nhà nƣớc là khâu chủ đạo,
là điều kiện vật chất quan trọng để thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà
nƣớc. Đồng thời, Ngân sách Nhà nƣớc còn là công cụ tài chính của Nhà
nƣớc để điều chỉnh vĩ mô đối với toàn bộ đời sống kinh tế xã hội và đảm bảo
an ninh quốc gia. Ở phạm vi cấp huyện, ngân sách địa phƣơng tồn tại nhƣ
một tất yếu khách quan, là công cụ để cấp chính quyền thực hiện các nhiệm
vụ kinh tế - xã hội đƣợc phân công quản lý.
Thị xã Điện Bàn là địa bàn có tiềm năng phát triển kinh tế, có vị trí địa lý

- kinh tế đặc biệt quan trọng của tỉnh Quảng Nam, là vùng giao thoa giữa
thành phố Đà Nẵng và thành phố Hội An, hai trung tâm Đô thị lớn, nhiều tiềm
năng phát triển kinh tế - xã hội. Với lợi thế đó, thị xã Điện Bàn – một trong
những đơn vị ngân sách lớn của tỉnh Quảng Nam – nhƣ mọi địa phƣơng khác
trên địa bàn tỉnh và cả nƣớc đang dần thay da đổi thịt nhờ nguồn vốn đáng kể
từ Ngân sách nhà nƣớc. Tổng thu ngân sách trên địa bàn bàn năm 2016 đạt
1.046,165 tỷ đồng, tổng chi ngân sách thực hiện 1.016,906 tỷ đồng là con số
không hề nhỏ đối với một đơn vị ngân sách cấp huyện. Do đó, công tác quản
lý chi ngân sách đƣợc luôn đƣợc quan tâm, chú trọng để phát huy tính hiệu

quả của Ngân sách nhà nƣớc đối với sự phát triển kinh tế - xã hội địa phƣơng
thông qua kênh đầu tƣ, đảm bảo hoạt động thƣờng xuyên của Bộ máy chính
quyền, đồng thời ngày càng nâng cao chất lƣợng đời sống nhân dân thông qua
đầu tƣ cho giáo dục, y tế, an sinh xã hội...
Mặc dù thời gian qua thị xã Điện Bàn đƣợc đánh giá là đã có bƣớc
chuyển biến tích cực, song chƣa thể khẳng định đƣợc rằng đổi mới quản lý
chi NSNN là những cải cách có tính hệ thống và hiệu quả. Công tác quản lý
chi NSNN thị xã Điện Bàn hiện nay hiệu quả chƣa cao. Các đơn vị dự toán


2

NSNN gò bó vào chính sách chế độ, tiêu chuẩn định mức nhƣng lại không bị
ràng buộc về hiệu quả sử dụng ngân sách đƣợc giao. Nhận thức đƣợc tầm
quan trọng của vấn đề nêu trên, tác giả chọn đề tài “Hoàn thiện công tác
quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam” để
nghiên cứu làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế với mong
muốn góp phần để xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân
sách nhà nƣớc, tạo tiền đề thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phƣơng.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chung: Trên cơ sở các vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác
quản lý Ngân sách nhà nƣớc trong điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam, luận văn đánh giá, phân tích thực trạng quản lý chi
ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam giai đoạn
2012 – 2016, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cƣờng công tác quản lý chi
Ngân sách nhà nƣớc trong thời gian tới nhằm phục vụ cho sự nghiệp phát
triển kinh tế - xã hội trên địa bàn đạt hiệu quả ngày càng cao.
Mục tiêu cụ thể
- Làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý chi Ngân sách nhà
nƣớc.

- Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi Ngân sách nhà nƣớc trên địa
bàn thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam trong 05 năm gần đây, làm rõ những
thành công, hạn chế và nguyên nhân.
- Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thện và tăng cƣờng công tác quản lý
chi ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam trong
thời gian tới.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tƣợng nghiên cứu: Là các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến
chi ngân sách nhà nƣớc và việc quản lý chi NSNN trên địa bàn thị xã Điện


3

Bàn, tỉnh Quảng Nam.
- Phạm vi nghiên cứu
+ Nội dung: Nghiên cứu những vấn đề ảnh hƣởng đến công tác quản lý
chi NSNN.
+ Không gian: Các nội dung trên đƣợc tiến hành nghiên cứu trên phạm
vi thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam.
+ Thời gian : Trên cơ sở nghiên cứu công tác quản lý chi NSNN từ năm
2012 – 2016, tác giả đƣa ra các đề xuất trong luận văn có ý nghĩa từ nay đến
năm 2025.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phương pháp phân tích: Hệ thống hoá những vấn đề chung về ngân
sách nhà nƣớc, công tác chi ngân sách nhà nƣớc, những căn cứ lý thuyết và
thực tiễn về công tác quản lý chi ngân sách cấp huyện trong điều kiện hiện
nay.
- Phương pháp thống kê mô tả: Sử dụng các số liệu thống kê để phân
tích, so sánh nhằm đề xuất những kết luận về định hƣớng và giải pháp hoàn
thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn thị xã Điện Bàn.

- Phương pháp so sánh: Từng con số đơn lẻ hầu nhƣ không có ý nghĩa
trong việc đánh giá một vấn đề. Chính vì vậy, phƣơng pháp so sánh đƣợc tác
giả sử dụng nhiều khi phân tích thực trạng công tác quản lý chi NSNN. Các
dạng so sánh đƣợc sự dụng trong luận văn là:
+ So sánh bằng số tuyệt đối: Dựa trên hiệu số giữa chỉ tiêu kỳ phân tích
và chỉ tiêu kỳ gốc để thấy sự biến động về quy mô của chỉ tiêu nghiên cứu.
+ So sánh bằng số tƣơng đối: Dựa trên tỷ lệ (%) giữa chỉ tiêu kỳ phân
tích so với chỉ tiêu gốc để biết mức độ hoàn thành.
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, viết tắt, …


4

luận văn gồm có 03 chƣơng nhƣ sau:
Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc.
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý chi ngân sách tại thị xã Điện Bàn, tỉnh
Quảng Nam.
Chƣơng 3: Những giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách
nhà nƣớc tại thị xã Điện Bàn trong thời gian tới.
6. Tổng quan nghiên cứu
Ngân sách nhà nƣớc (NSNN) là quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của Nhà
nƣớc, đồng thời là phƣơng tiện vật chất cần thiết để hệ thống chính quyền
nhà nƣớc thực hiện nhiệm vụ của mình. Trong môi trƣờng kinh tế thị trƣờng
nhƣ hiện nay, NSNN còn có vai trò to lớn trong việc điều tiết nền kinh tế vĩ
mô, định hƣớng phát triển sản xuất, điều tiết thị trƣờng, bình ổn giá cả, điều
chỉnh đời sống xã hội. Chính vì lẽ đó, việc phân bổ và sử dụng NSNN nhƣ
thế nào để mang lại hiệu quả cao nhất cho xã hội luôn thu hút sự quan tâm của
các nhà lãnh đạo, quản lý qua nhiều thời kỳ.Vì vậy, ngân sách nhà nƣớc và
quản lý chi NSNN là vấn đề đƣợc nhiều ngƣời quan tâm và nghiên cứu, điển

hình trong những năm gần đây có một số các nghiên cứu nhƣ sau:
Era Babla - Norris, Jim Brumby, Annette Kyobe, Zac Mills và Chris
Pagageorgiou (2011), “Investing in Public Investment An Index of Public
Investment Efficiency”, IMF. Công trình nghiên cứu này đã đề xuất một số
chỉ số mới bao quát toàn bộ quá trình quản lý đầu tƣ công qua 04 giai đoạn:
Thẩm định dự án, lựa chọn dự án, thực hiện đầu tƣ và đánh giá đầu tƣ. Công
trình nghiên cứu đƣợc dựa trên sự khảo sát của 71 nƣớc, trong đó có 40 nƣớc
có thu nhập thấp, 31 nƣớc có thu nhập trung bình. Những chỉ số này cho phép
đánh giá, so sánh các khu vực, các quốc gia có chính sách tƣơng tự với nhau,
đặc biệt là những nơi mà nỗ lực cải cách trong đầu tƣ công đƣợc ƣu tiên. Tuy
nhiên, nghiên cứu này cho phép ứng dụng khảo sát và đánh giá trên phạm vi


5

toàn quốc gia, còn trong phạm vi đầu tƣ công ở một bộ, ngành và địa phƣơng
chỉ ứng dụng đƣợc một số chỉ tiêu đƣợc đề cập trong nghiên cứu.
Vũ Thành Tự Anh (2012), “Quản lý và phân cấp quản lý đầu tƣ công:
Thực trạng ở Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế”, Chƣơng trình giảng dạy
kinh tế Fulbright. Cách tiếp cận của bài viết này là so sánh thực trạng của
quản lý đầu tƣ công ở Việt Nam với chuẩn mực quản lý đầu tƣ công lý tƣởng
(đƣợc tổng kết từ lý thuyết và kinh nghiệm quốc tế), để từ đó tìm ra những
hạn chế trong quản lý đầu tƣ công ở Việt Nam, trên cơ sở đó đƣa ra các
khuyến nghị chính sách thích hợp.
Hoàng Văn Thành (2005), “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tƣ
từ NSNN”, Đề tài khoa học cấp Bộ, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung
ƣơng. Đề tài tập trung đƣa ra các giải pháp để nâng cao hiệu quả đầu tƣ từ
NSNN, bao gồm các giải pháp nhƣ: (1) Nhóm giải pháp tài chính; (2) Nhóm
giải pháp về con ngƣời; (3) Nhóm giải pháp về cơ chế, chính sách quản lý đầu
tƣ từ NSNN; (4) Nhóm giải pháp khác. Tuy nhiên, các giải pháp này còn

chung cho toàn bộ hoạt động quản lý dự án đầu tƣ từ vốn NSNN mà chƣa cụ
thể đối với địa phƣơng hay bộ ngành trong quá trình triển khai thực hiện.
Các tài liệu do Nhà nƣớc ban hành, các sách, giáo trình, bài giảng là những
nghiên cứu chính thống, cơ sở nền tảng để xây dựng lý luận và định hƣớng cho
đề tài: Hồ Xuân Phƣơng và Lê Văn Ái (2000), “ Quản lý Tài chính Nhà nƣớc”,
Nhà xuất bản Tài chính, Hà Nội, Trần Đình Ty (2005), “ Đổi mới cơ chế quản lý
đầu tƣ từ nguồn Ngân sách Nhà nƣớc”, Nhà xuất bản Lao động, Đặng Văn Du
(2010), “ Quản lý chi Ngân sách nhà nƣớc”, Nhà xuất bản Tài chính. Khoa Kinh
tế (2016), “Bài giảng Quản lý nhà nƣớc về kinh tế”, Trƣờng Đại học Kinh tế Đại học Đà Nẵng, tài liệu lƣu hành nội bộ; bài giảng cung cấp những kiến thức
lý luận cơ bản, có tính hệ thống về việc Nhà nƣớc quản lý nền kinh tế quốc dân.
Các công trình này nghiên cứu về quản lý


6

nhà nƣớc đối với Tài chính, Ngân sách Nhà nƣớc theo góc độ giáo trình để
phục vụ hoạt động giảng dạy trong các cơ sở đào tạo, bồi dƣỡng nên đề cập
nội dung này khá toàn diện.
Một số nghiên cứu về tổng kết lý luận và thực tiễn quá trình hoàn thiện
công tác quản lý Ngân sách Việt Nam qua các thời kỳ nhƣ Phân tích cơ cấu
chi tiêu chính phủ và tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam (Anh, 2011), Vận dụng
kinh nghiệm quốc tế và lý thuyết quản trị chi tiêu chính phủ vào kế toán ngân
sách tại Việt Nam (Huy, 2015), Hiệu quả sử dụng Ngân sách nhà nước của
địa phương qua góc nhìn Kiểm toán Nhà nước (Tạp chí Tài chính số 10 kỳ 22015), … các nghiên cứu này chỉ ra mỗi quan hệ giữa chi tiêu Chính phủ và
tăng trƣởng kinh tế đối với quốc gia cụ thể là Việt Nam, đề ra các nhóm giải
pháp Việt Nam có thể nghiên cứu, áp dụng trong việc quản trị chi tiêu công tại
quốc gia mình nói riêng và ổn định nền kinh tế vĩ mô trong thời gian dài cũng
nhƣ đạt đƣợc tính bền vững.
Các bài báo nhƣ “Một số vấn đề pháp lý về phân cấp quản lý Ngân sách
Nhà nước ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” của tác giả Lê Thị Thu Thuỷ

đăng trên Tạp chí Khoa học – Đại học Quốc gia Hà Nội, chuyên san Luật học số
(2010). Trong công trình nghiên cứu của mình, tác giả trên cơ sở nghiên cứu
thực trạng pháp luật về phân cấp quản lý Ngân sách Nhà nƣớc, từ đó đƣa ra
những kiến nghị nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật quy định về lĩnh vực
nghiên cứu. Có hai kiến nghị đƣợc chú ý trong nghiên cứu của tác giả cần lƣu ý:
Một là, kiến nghị bổ sung luật và các văn bản hƣớng dẫn luật theo hƣớng tăng
quyền chủ động về quản lý NSNN cho địa phƣơng; hai là, kiến nghị thời hạn
NSNN là trung hạn (5 năm) thay vì một năm nhƣ hiện nay đang quy định. Bài
báo về “Tác động của chi ngân sách đến tăng trưởng kinh tế địa phương:
Nghiên cứu trường hợp của các tỉnh thành phía Nam” của tác giả Mai Đình Lâm
đăng trên Tạp chí Ngân sách và Tăng trưởng ngày 15/8/2015 cho thấy


7

chi ngân sách có tác động dƣơng lên tăng trƣởng kinh tế khi phân tích thành
chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ, nghiên cứu cho thấy hiệu ứng dƣơng của chi
thƣờng xuyên lên tăng trƣởng, tuy nhiên, chƣa tìm thấy mối quan hệ giữa chi
đầu tƣ và tăng trƣởng kinh tế địa phƣơng.
Các nghiên cứu về công tác Quản lý Ngân sách nhà nƣớc trên lĩnh vực
tài chính ngân sách tại nhiều tỉnh, thành phố trên phạm vi cả nƣớc nhƣ Hoàn
thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước huyện Quảng Ninh, tỉnh
Quảng Bình, Hoàn thiện công tác quản l chi ngân sách tại huyện Ph Ninh
tỉnh uảng Nam … và nhiều bài báo, đề tài khác nữa nghiên cứu về công tác
quản lý chi NSNN trên địa bàn nhiều địa phƣơng trên cả nƣớc.
Tuy có rất nhiều bài viết, công trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề chi
NSNN và quản lý chi NSNN từ trung ƣơng đến địa phƣơng, ở nhiều tỉnh
thành, quận huyện trên cả nƣớc, luận văn của tác giả đề cập đến công tác
quản lý chi NSNN tại thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, đây là đề tài chƣa
đƣợc nghiên cứu và phân tích một cách có hệ thống. Vì vậy, luận văn của tác

giải phân tích các khía cạnh: thu thập dữ liệu sơ cấp, phân tích liên quan đến
việc thực hiện, cơ cấu, kết quả, hiệu quả và đánh giá quá trình quản lý chi
NSNN tại thị xã Điện Bàn giai đoạn 2012 – 2016 bằng phƣơng pháp vừa thu
thập số liệu vừa đánh giá dựa trên kết quả khảo sát trực tiếp. Trên cơ sở đánh
giá thực trạng công tác quản lý, sử dụng NSNN trong những năm gần đây tại
địa phƣơng và cơ sở pháp luật là Luật Ngân sách nhà nƣớc năm 2015 (đƣợc
áp dụng từ năm ngân sách 2017), tác giả sẽ nghiên cứu để đƣa ra những giải
pháp, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý, sử dụng ngân sách
nhà nƣớc từ góc độ hoàn thiện hệ thống văn bản thực thi pháp luật, cơ chế
chính sách đặc thù địa phƣơng và từ góc độ quản lý điều hành và tổ chức thực
hiện.


8

Khoảng trống nghiên cứu
Qua quá trình nghiên cứu các tài liệu, tác giả nhận thấy hầu hết các công
trình nghiên cứu đều thừa nhận tầm quan trọng của công tác quản lý chi
NSNN, đồng thời đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý chi
NSNN. Tuy nhiên, các nghiên cứu này còn chung chung, chƣa cụ thể, và
không gian nghiên cứu của mỗi tài liệu ở những địa phƣơng khác nhau. Đặc
thù của mỗi tỉnh, huyện khác nhau nên việc áp dụng những nghiên cứu trên
cho một địa phƣơng khác sẽ không phù hợp. Thị xã Điện Bàn là một đô thị
trẻ, tiềm lực phát triển kinh tế đang rất mạnh, các hoạt động thu, chi NSNN,
đặc biệt là chi NSNN diễn ra ngày càng nhiều. Nhƣng đến nay, thị xã vẫn
chƣa có công trình nghiên cứu nào đề cập toàn diện và sâu sắc đến việc quản
lý, sử dụng NSNN trên địa bàn. Luận văn là công trình nghiên cứu đầu tiên
đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi
NSNN trên địa bàn thị xã Điện Bàn – một địa phƣơng trọng điểm về kinh tế,
chính trị của tỉnh Quảng Nam.

9

CHƢƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ
CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
1.1. KHÁI NIỆM CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC VÀ QUẢN LÝ
CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
1.1.1. Một số khái niệm
a. Ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nước (NSNN) là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà
nƣớc đƣợc dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ
quan nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức
năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc. [23]
NSNN là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc. Quỹ này thể hiện lƣợng
tiền huy động từ thu nhập quốc dân để đáp ứng cho các khoản chi tiêu của
Nhà nƣớc, có hai mặt đó là: mặt tĩnh và mặt động. Mặt tĩnh thể hiện các
nguồn tài chính đƣợc tập trung vào NSNN mà chúng ta có thể xác định
đƣợc vào bất kỳ thời điểm nào. Mặt động thể hiện các quan hệ phân phối
dƣới hình thức giá trị gắn liền với quỹ tiền tệ tập trung vào NSNN và từ
NSNN phân bổ các nguồn tài chính cho các ngành, các lĩnh vực, các địa
phƣơng của nền kinh tế quốc dân. [10]
NSNN là một phạm trù kinh tế tài chính, đƣợc coi là một hệ thống
quan hệ kinh tế tồn tại khách quan. Hệ thống các quan hệ kinh tế này đƣợc
đặc trƣng bởi quan hệ tiền tệ phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn
tài chính và bằng các quan hệ kinh tế đó mà quỹ tiền tệ tập trung của nhà
nƣớc đƣợc tạo lập và sử dụng.Hệ thống các quan hệ kinh tế này bao gồm:
Quan hệ kinh tế giữa NSNN với khu vực doanh nghiệp; Quan hệ kinh tế
giữa NSNN với các đơn vị hành chính sự nghiệp; Quan hệ kinh tế giữa

10

NSNN với các tầng lớp dân cƣ; Quan hệ kinh tế giữa NSNN với thị trƣờng
tài chính. [10]
Khu vực
doanh nghiệp

Các đơn vị HC
sự nghiệp

NSNN

Các tầng lớp
dân cƣ

Thị trƣờng
tài chính

Hình 1.1: Mối quan hệ giữa NSNN với các quan hệ kinh tế
Nhƣ vậy đằng sau hình thức biểu hiện bên ngoài của NSNN là một
loại quỹ tiền tệ của Nhà nƣớc với các khoản thu và các khoản chi của nó thì
NSNN lại phản ảnh các quan hệ kinh tế trong quá trình phân phối, thể hiện
các quan hệ phân phối và các quan hệ lợi ích kinh tế gắn với một chủ thể đặc
biệt, đó là Nhà nƣớc nhằm tạo lập và sử dụng nguồn tài chính quốc gia để
giải quyết các nhiệm vụ về KT-XH.
Hệ thống NSNN là tổng thể các cấp ngân sách có quan hệ hữu cơ với
nhau trong quá trình tổ chức huy động, quản lý các nguồn thu và thực hiện
nhiệm vụ chi của mỗi cấp ngân sách. Ở nƣớc ta bộ máy quản lý hành chính

Nhà nƣớc đƣợc tổ chức 4 cấp: Trung ƣơng; tỉnh, thành phố trực thuộc TW;
quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và xã, phƣờng, thị trấn. Mỗi cấp
chính quyền đều phải có ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ đƣợc giao
theo quy định của pháp luật và phù hợp với khả năng quản lý của cấp chính
quyền đó. [7]


11

Hình 1.2: Hệ thống Ngân sách Nhà nước ở Việt
Nam b. Chi Ngân sách nhà nước
- Chi ngân sách nhà nước là quá trình phân phối và sử dụng quỹ NSNN
theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp nhằm trang trải cho chi phí bộ máy
nhà nƣớc và thực hiện các chức năng kinh tế - xã hội của Nhà nƣớc. [23]
Chi NSNN là sự phối hợp giữa hai quá trình phân phối và sử dụng
quỹ NSNN. Quá trình phân phối là quá trình cấp phát kinh phí từ NSNN
hình thành các loại quỹ trƣớc khi đƣa vào sử dụng. Quá trình sử dụng là quá
trình trực tiếp chi dùng khoản tiền cấp phát từ ngân sách không trải qua việc
hình thành các loại quỹ trƣớc khi đƣa vào sử dụng.
Để đánh giá tính tích cực, tiến bộ của ngân sách một quốc gia ngƣời
ta thƣờng xem xét đến cơ cấu nội dung chi của ngân sách quốc gia đó. Cơ


12

cấu chi ngân sách thƣờng đƣợc hiểu là hệ thống các khoản chi ngân sách
bao gồm các khoản chi và tỷ trọng của nó... Nội dung cơ cấu chi NSNN là
sự phản ảnh những nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội của Nhà nƣớc đó
trong từng giai đoạn lịch sử và chịu sự chi phối của các nhân tố sau:
+ Chế độ chính trị xã hội là nhân tố cơ bản ảnh hƣởng đến nội dung,

cơ cấu chi ngân sách vì nó quyết định bản chất và nhiệm vụ KT-XH của Nhà
nƣớc.
+ Sự phát triển của lực lƣợng sản xuất vì nó tạo khả năng và điều kiện
cho việc hình thành nội dung, cơ cấu chi, vừa đặt ra yêu cầu thay đổi nội
dung cơ cấu chi trong từng thời kỳ nhất định.
+ Khả năng tích lũy của nền kinh tế: khả năng này càng lớn thì nguồn
chi đầu tƣ phát triển kinh tế cũng nhƣ khả năng đáp ứng yêu cầu chi thƣờng
xuyên tăng lên.
+ Mô hình tổ chức bộ máy nhà nƣớc và những nhiệm vụ KT-XH mà
nó đảm nhận trong từng giai đoạn lịch sử nhất định.
- Đặc điểm chi ngân sách nhà nƣớc
+ Chi NSNN gắn liền với các hoạt động của bộ máy Nhà nƣớc và những
nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội của Nhà nƣớc.
+ Cơ quan quyền lực cao nhất của Nhà nƣớc là chủ thể duy nhất quyết
định nội dung, cơ cấu, quy mô và mức độ các khoản chi NSNN. Chính vì vậy
các khoản chi NSNN mang tính pháp lý cao.
+ Tính hiệu quả của các khoản chi NSNN đƣợc thể hiện ở tầm vĩ mô và
mang tính toàn diện cả về hiệu quả kinh tế trực tiếp, hiệu quả về mặt xã hội và
chính trị, ngoại giao. Chính vì vậy, trong công tác quản lý tài chính một yêu cầu

đặt ra là: khi xem xét, đánh giá về các khoản chi NSNN cần sử dụng tổng hợp
các chỉ tiêu định tính và các chỉ tiêu định lƣợng, đồng thời phải có quan điểm
toàn diện và đánh giá tác dụng, ảnh hƣởng của các khoản chi ở tầm vĩ mô.


13

+ Các khoản chi NSNN không mang tính bồi hoàn trực tiếp và mang tính
bao cấp. Chính vì vậy các nhà quản lý tài chính cần phải có sự phân tích, tính
toán cẩn thận trên nhiều khía cạnh trƣớc khi đƣa ra các quyết định chi tiêu để

tránh đƣợc những lãng phí không cần thiết và nâng cao hiệu quả chi tiêu
NSNN.
+ Chi NSNN liên quan đến rất nhiều chủ thể kinh tế, diễn ra liên tục trên
diện rộng toàn quốc gia và chịu sự tác động của rất nhiều yếu tố, đồng thời tác
động, ảnh hƣởng chặt chẽ tới mọi mặt của xã hội, nhƣ tiền lƣơng, giá cả, tỷ
giá .v.v…
c. Quản lý chi ngân sách nhà nước
- Quản lý là hoạt động nhằm tác động một cách có tổ chức và định
hƣớng của chủ thể quản lý lên một đối tƣợng quản lý để điều chỉnh các quá
trình xã hội và hành vi của con ngƣời, nhằm duy trì tính ổn định và phát triển
của đối tƣợng quản lý theo những mục tiêu đã định. [6]
- Quản l nhà nước là một dạng quản lý xã hội đặc biệt, mang tính quyền
lực nhà nƣớc và sử dụng pháp luật nhà nƣớc để điều chỉnh các hành vi của
con ngƣời trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội do các cơ quan trong bộ
máy nhà nƣớc thực hiện, nhằm thỏa mãn nhu cầu hợp pháp của con ngƣời,
duy trì sự ổn định và phát triển của xã hội. [6]
- Quản l chi ngân sách nhà nước là quá trình phân phối lại quỹ tiền tệ tập
trung một cách có hiệu quả nhằm thực hiện chức năng của nhà nƣớc trên cơ
sở sử dụng hệ thống chính sách, pháp luật. Chi ngân sách mới thể hiện ở khâu
phân bổ ngân sách còn hiệu quả sử dụng ngân sách nhƣ thế nào thì phải thông
qua các biện pháp quản lý. Rõ ràng quản lý chi ngân sách sẽ quyết định hiệu
quả sử dụng vốn ngân sách. [17]
Quản lý chi NSNN là quá trình thực hiện có hệ thống các biện pháp phân
phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung nhằm phục vụ chi tiêu cho bộ máy và


14

thực hiện các chức năng của Nhà nƣớc. Thực chất quản lý chi NSNN là quá
trình sử dụng các nguồn vốn chi tiêu của Nhà nƣớc từ khâu lập kế hoạch đến

khâu sử dụng ngân sách đó nhằm đảm bảo quá trình chi tiết kiệm và hiệu quả,
phù hợp với yêu cầu của thực tế đang đặt ra theo đúng chính sách chế độ của
nhà nƣớc phục vụ các mục tiêu KT-XH.
- Ngân sách cấp huyện có một vai trò quan trọng đối với chính quyền
đƣợc thể hiện ở các mặt sau:
+ Ngân sách cấp huyện là nguồn tài chính quan trọng nhằm duy trì sự
hoạt động của bộ máy chính quyền huyện trong việc thực hiện chức năng và
nhiệm vụ của mình.
+ Ngân sách cấp huyện có vai trò quan trọng trong việc kích thích sự
tăng trƣởng kinh tế trên địa bàn huyện, đảm bảo sự ổn định phát triển kinh tế
xã hội trên địa bàn huyện.
+ Ngân sách cấp huyện còn đóng vai trò là cầu nối quan trọng giữa ngân
sách cấp tỉnh và ngân sách cấp xã trong việc tạo dựng kết cấu hạ tầng nông
thôn mới nhất là tiến trình cả nƣớc thực hiện công nghiệp hoá - hiện đại hoá
sẽ có tác dụng sâu sắc đến đời sống kinh tế – xã hội của từng đơn vị phụ
thuộc.
Do đó, vấn đề quan trọng trong quản lý chi NSNN là việc tổ chức quản
lý giám sát các khoản chi sao cho tiết kiệm và có hiệu quả cao, muốn vậy cần
phải quan tâm các mặt sau:
+ Quản lý chi phải gắn chặt với việc bố trí các khoản chi làm cơ sở cho
việc quản lý xây dựng quy chế kiểm tra, kiểm soát.
+ Bảo đảm yêu cầu tiết kiệm và hiệu quả trong việc bố trí và quản lý các
khoản chi tiêu ngân sách nhà nƣớc.
+ Quản lý chi phải thực hiện các biện pháp đồng bộ, kiểm tra giám sát
trƣớc, trong và sau khi chi.