Tham luận rèn luyện kỹ năng tự học

DẠY HỌC CHÚ TRỌNG RÈN LUYỆN PHƯƠNG PHÁP TỰ HỌC
Th.S. Nguyễn Hữu Tuyển
PCN Khoa Tiếng Anh Chuyên Ngành
I.

ĐẶT VẤN ĐỀ
Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển tiếp sang nền kinh tế tri thức, vai trò của các
trường Đại học đóng góp cho sự tăng trưởng kinh tế càng trở nên quan trọng hơn bao giờ
hết. Một trong những thách thức chính yếu mà các trường Đại học phải đối mặt là làm thế
nào để đào tạo được sinh viên đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội.
Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, sự thách thức của quá trình hội nhập
kinh tế toàn cầu đòi hỏi phải có nguồn nhân lực, người lao động có đủ phẩm chất và năng
lực đáp ứng yêu cầu của xã hội trong giai đoạn mới. Người lao động phải có khả năng
thích ứng, khả năng thu nhận và vận dụng linh hoạt, sáng tạo tri thức của nhân loại vào
điều kiện hoàn cảnh thực tế, tạo ra những sản phẩm đáp ứng yêu cầu của xã hội.
Để có nguồn nhân lực trên, yêu cầu đặt ra là phải đổi mới giáo dục, trong đó có đổi mới
mục tiêu giáo dục, đổi mới nội dung giáo dục và phương pháp dạy và học. Định hướng
đổi mới PPD&H đã được xác định trong Nghị Quyết Trung ương 4 khóa VII (1-1993),
Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII (12- 1996) và được thể chế hóa trong Luật Giáo dục
sửa đổi ban hành ngày 27/6/2005, điều 2.4, đã ghi “Bồi dưỡng cho người học năng lực tự
học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”.
Một trong những cách tiếp cận để nâng cao chất lượng dạy và học đặc biệt là dạy và học
Tiếng Anh là rèn luyện phương pháp tự học của sinh viên. Trong đó, việc áp dụng và
triển khai phương pháp tiếp cận rèn luyện phương pháp tự học của sinh viên tại trường
đại học đòi hỏi phải có sự thay đổi và tương tác liên tục, đồng bộ trong 3 yếu tố: các
chuẩn đầu ra dự định (Intended learning outcomes), các hoạt động dạy và học (Teaching
and learning activities), và đánh giá (Assessment) (Hình 1) (Edward et associates, 2007)

Intended learning outcomes

Teaching and learning
Assessment
activities

s

Hình 1: Mối quan hệ nhất quán giữa chuẩn đầu ra,
hoạt động giảng dạy và học tập, và đánh giá
Như vậy, chúng ta cần phải quan tâm giảng dạy Tiếng Anh là rèn luyện phương pháp tự
học của sinh viên để đáp ứng yêu cầu của việc học theo tín chỉ: chuẩn đầu ra (learning
outcomes) thay đổi thì các hoạt động dạy và học cũng phải thay đổi phù hợp. Sau khi xây
dựng được các chuẩn đầu ra cho chương trình đào tạo cũng như cho từng học phần cụ
thể, câu hỏi đặt ra tiếp theo đối với người giảng viên đó là: “Làm thế nào để giúp sinh
viên chúng ta có thể đạt được các mục tiêu đó?” Nghĩa là chúng ta cần quan tâm đến các
phương pháp tổ chức việc giảng dạy và học tập (teaching – learning) cho sinh viên trong
suốt chương trình đào tạo cũng như cho từng tín chỉ cụ thể một cách có hiệu quả cao để
có thể đáp ứng được các chuẩn đầu ra mong đợi.
II.

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TỰ HỌC
Như chúng ta đa biết, việc tự học giữ một vị trí quan trọng trong phương pháp học tập ở
trường đại học, tự học giúp cho sinh viên nắm vững kiến thức nói chung và phát huy tính
tích cực hoạt động trí tuệ của sinh viên nói riêng. Để làm quen với phương pháp tự học
giúp sinh viên đáp ứng được yêu cầu của xã hội và mục tiêu đào tạo, tôi xin trình bày
những vấn đề về lý luận tự học như sau:
1. Khái niệm tự học


Trong các giáo trình, tài liệu, các tác giả đã đưa ra các định nghĩa khác nhau về tự học,
sau đây là một số định nghĩa cơ bản:

- Nhà tâm lý học N.Arubakin coi: Tự tìm lấy kiến thức – có nghĩa là tự học. Tự học là
quá trình lĩnh hội tri thức, kinh nghiệm xã hội, lịch sử trong thực tiễn hoạt động cá nhân
bằng cách thiết lập các mối quan hệ cải tiến kinh nghiệm ban đầu, đối chiếu với các mô
hình phản ánh hoàn cảnh thực tại, biến tri thức của loài người thành vốn tri thức, kinh
nghiệm, kỹ năng, kỹ xảo của chủ thể.
- Trong cuốn “Học tập hợp lí” R.Retke chủ biên, coi “Tự học là việc hoàn thành các
nhiệm vụ khác không nằm trong các lần tổ chức giảng dạy” - Theo tác giả Lê Khánh
Bằng: thì tự học (self learning) là tự mình suy nghĩ, sử dụng các năng lực trí tuệ, các
phẩm chất tâm lý để chiếm lĩnh một lĩnh vực khoa học nhất định.
- Theo Giáo sư Đặng Vũ Hoạt và Phó giáo sư Hà Thị Đức trong cuốn “Lý luận dạy học
đại học” thì “Tự học là một hình thức tổ chức dạy học cơ bản ở đại học. Đó là một hình
thức nhận thức của cá nhân, nhằm nắm vững hệ thống tri thức và kỹ năng do chính người
học tự tiến hành ở trên lớp hoặc ở ngoài lớp, theo hoặc không theo chương trình và sách
giáo khoa đã được qui định.
- Theo tác giả Nguyễn Văn Đạo: “Tự học phải là công việc tự giác của mỗi người do
nhận thức được đúng vai trò quyết định của nó đến sự tích luỹ kiến thức cho bản thân,
cho chất lượng công việc mình đảm nhiệm, cho sự tiến bộ của xã hội”.
- Theo Giáo sư – Tiến sỹ Nguyễn Cảnh Toàn: “Tự học – là tự mình động não, suy nghĩ,
sử dụng các năng lực trí tuệ (quan sát, so sánh, phân tích, tổng hợp...) và có khi cả cơ bắp
(khi phải sử dụng công cụ) cùng các phẩm chất của mình, rồi cả động cơ, tình cảm, cả
nhân sinh quan, thế giới quan (như tính trung thực, khách quan, có chí tiến thủ, không
ngại khó, ngại khổ, kiên trì, nhẫn nại, lòng say mê khoa học, ý muốn thi đỗ, biến khó


khăn thành thuận lợi..vv...) để chiếm lĩnh một lĩnh vực hiểu biết nào đó của nhân loại,
biến lĩnh vực đó thành sở hữu của mình”.
Từ những quan điểm về tự học nêu trên, tôi đi đến định nghĩa về tự học như sau: Tự học
là quá trình cá nhân người học tự giác, tích cực, độc lập tự chiếm lĩnh tri thức ở một lĩnh
vực nào đó trong cuộc sống bằng hành động của chính mình nhằm đạt được mục đích
nhất định. Trong việc học Tiếng Anh là đạt được năng lực thực hành ngôn ngữ theo các

khung năng lực quy định bởi các chuẩn.
Câu nói: "Người thầy giáo tồi truyền đạt chân lí, người thầy giáo giỏi dạy cách tìm ra
chân lí" là hoàn toàn chính xác. Rèn luyện cho sinh viên phương pháp tự học không chỉ là
biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là mục tiêu của dạy học. Con người
được đào tạo trước hết phải là con người năng động, có tính tích cực, có khả năng tự học,
tự nghiên cứu để tự hoàn thiện mình. Mặt khác, trong một thời gian ngắn nhà
trường không thể kịp trang bị cho sinh viên những kiến thức cần thiết trong kho tàng kiến
thức của nhân loại đang ngày một phong phú thêm. Do vậy, người thầy phải tìm cách
hình thành ở sinh viên phương pháp và năng lực tự học, tự nghiên cứu để có thể tự chiếm
lĩnh kiến thức và hoàn thiện bản thân sau này.
2. Các hình thức tự học
Hoạt động tự học diễn ra dưới nhiều hình thức và mức độ khác nhau:
* Hình thức 1: Cá nhân tự mày mò theo sở thích và hứng thú độc lập không có sách và
sự hướng dẫn của giáo viên
Hình thức này gọi là tự nghiên cứu của các nhà khoa học. Kết quả của quá trình nghiên
cứu đi đến sự sáng tạo và phát minh ra các tri thức khoa học mới, đây thể hiện đỉnh cao
của hoạt động tự học. Dạng tự học này phải được dựa trên nền tảng một niềm khao khát,
say mê khám phá tri thức mới và đồng thời phải có một vốn tri thức vừa rộng, vừa sâu.


Tới trình độ tự học này người học không thầy, không sách mà chỉ cọ sát với thực tiễn vẫn
có thể tổ chức có hiệu quả hoạt động của mình.
* Hình thức 2: Tự học có sách nhưng không có giáo viên bên cạnh.
Ở hình thức tự học này có thể diễn ra ở hai mức:
Thứ nhất, tự học theo sách mà không có sự hướng dẫn của thầy: Trường hợp này người
học tự học để hiểu, để thấm các kiến thức trong sách qua đó sẽ phát triển về tư duy, tự
học hoàn toàn với sách là cái đích mà mọi người phải đạt đến để xây dựng một xã hội học
tập suốt đời.
Thứ hai, tự học có thầy ở xa hướng dẫn: Mặc dù thầy ở xa nhưng vẫn có các mối quan hệ
trao đổi thông tin giữa thầy và trò bằng các phương tiện trao đổi thông tin thô sơ hay hiện

đại dưới dạng phản ánh và giải đáp các thắc mắc, làm bài, kiểm tra, đánh giá,...
* Hình thức 3: Tự học có sách, có thầy giáp mặt một số tiết trong ngày, sau đó sinh viên
về nhà tự học dưới sự hướng dẫn gián tiếp của giáo viên.
Trong quá trình học tập trên lớp, người thầy có vai trò là nhân tố hỗ trợ, chất xúc tác thúc
đẩy và tạo điều kiện để trò tự chiếm lĩnh tri thức. Trò với vai trò là chủ thể của quá trình
nhận thức: tự giác, tích cực, say mê, sáng tạo tham gia vào quá trình học tập. Mối quan hệ
giữa thầy và trò chính là mối quan hệ giữa Nội lực và Ngoại lực, Ngoại lực dù quan trọng
đến mấy cũng chỉ là chất xúc tác thúc đẩy Nội lực phát triển.
Trong quá trình tự học ở nhà, tuy người học không giáp mặt với thầy, nhưng dưới sự
hướng dẫn gián tiếp của thầy, người học phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động tự
sắp xếp kế hoạch huy động mọi trí tuệ và kỹ năng của bản thân để hoàn những yêu cầu do
giáo viên đề ra. Tự học của người học theo hình thức này liên quan trực tiếp với yêu cầu
của giáo viên, được giáo viên định hướng về nội dung, phương pháp tự học để người học
thực hiện. Như vậy ở hình thức tự học thứ ba này quá trình tự học của sinh viên có liên


quan chặt chẽ với quá trình dạy học, chịu sự tác động của nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố
tổ chức và quản lý quá trình dạy học của giáo viên và quá trình tự học của sinh viên.
Theo Luật Giáo dục, học từ xa, vừa học vừa làm, tự học có hướng dẫn thuộc phương thức
giáo dục không chính quy (mục d- điều 41 Luật Giáo dục). Trong các hình thức giáo dục
này, người hoc chủ yếu phải tự học bằng sách giáo khoa, bằng các loại học liệu, bằng kế
hoạch và các điều kiện, phương tiện của mình để đạt được một mục tiêu hay một chương
trình đào tạo. Ví dụ: “Giáo dục từ xa là một tổng thể các hoạt động do một cơ sở giáo dục
đảm nhiệm nhằm khuyến khích sự học cho những nguời không tới trường học hoặc
không có điều kiện tới trường học”. (Đề án tổng thể về phát triển giáo dục từ xa ở Việt
Nam đến năm 2010 - Bộ Giáo dục và đào tạo 12 – 2002). Như vậy bản chất của việc học
từ xa là tự học, người học phải biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo với sự trợ
giúp của các cơ sở đào tạo.
Hiện tại, Trương Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội đều hội đủ các hình thức tự
học này. Nhưng Bài viết này chỉ chú trọng đến rèn luyện phướng pháp tự học cho sinh

viên theo Hính thức 3.
3. Vai trò của tự học trong quá trình dạy học
Trong quá trình dạy học nói chung, dạy học Tiêng Anh ở đại học nói riêng, giáo viên luôn
giữ một vai trò quan trọng đặc biệt không thể thiếu được đó là sự tổ chức, điều khiển,
hướng dẫn, chỉ đạo hoạt động học tập của sinh viên. Nhưng thực tế cho thấy rằng, dù
giáo viên có kiến thức uyên thâm đến đâu, phương pháp giảng dạy hay đến mấy nhưng
học sinh không chịu đầu tư thời gian, không có sự lao động của cá nhân, không có niềm
khao khát với tri thức, không có sự say mê học tập, không có kế hoạch và phương pháp
học tập hợp lý, không tự giác tích cực trong học tập... thì việc học tập không đạt kết quả
cao được.


Vì vậy, có thể khẳng định vai trò của hoạt động tự học luôn giữ một vị trí rất quan trọng
trong quá trình học tập của người học. Tự học là yếu tố quyết định chất lượng và hiệu quả
của hoạt động học tập.
Trong xã hội hiện đại với sự bùng nổ thông tin, sự phát triển như vũ bão của khoa học, kĩ
thuật, công nghệ, thời gian trên lớp học không đủ để trang bị cho người học mọi tri thức
và không thể nhồi nhét vào đầu óc người học quá nhiều kiến thức. Vì vậy cần phải rèn
luyện phương pháp tự học cho sinh viên ngay từ khi vào đại học càng lên cao hơn thì
càng phải được chú trọng.
Học ở đại học, đòi hỏi sinh viên phải tiếp thu một lượng kiến thức lớn và khó, cho nên
ngoài thời gian học trên lớp sinh viên phải tự học, tự nghiên cứu ngoài giờ lên lớp để mở
rộng và đào sâu tri thức. Cũng chính thông qua hoạt động tự học này đã giúp rất nhiều
cho sinh viên trong quá trình học tập.
4. Ý nghĩa của tự học
Ở bất kỳ bậc học hay cấp học nào hoạt động tự học cũng có ý nghĩa rất quan trọng đối
với kết quả học tập, tuy nhiên đối với sinh viên ở các trường đại học nó lại càng thiết thực
hơn bởi hoạt động tự học của sinh viên ở các trường đại học có nét đặc thù so với phổ
thông, thể hiện hoạt động nhận thức của sinh viên ở mức cao hơn, mang tính chất độc lập,
tự lực, tự giác, sáng tạo trong việc tiếp thu tri thức cũng như việc vận dụng tri thức vào

các tình huống cụ thể. Phương pháp học tập của sinh viên cũng khác, nó mang tính chất
tự học, tự nghiên cứu nhưng điều đó cũng không có nghĩa là thiếu vai trò của người giáo
viên. Do đó có thể nói hoạt động tự học là một khâu của quá trình giáo dục, là một quá
trình gia công, chế biến và tự điều khiển theo đúng mục tiêu giáo dục qui định.
Tuy nhiên, nói như vậy không có nghĩa là hạ thấp vai trò của giáo viên và tập thể sinh
viên trong nhà trường. Các lực lượng này có tác dụng lớn trong việc động viên khuyến
khích hướng dẫn sinh viên tự học một cách đúng hướng và hiệu quản như: Nhà trường


trang bị cơ sở vật chất, phòng học hiện đại, thư viện và mạng máy tính có máy chủ để
sinh viên có thể tự học ở nhà, giáo viên thiết kế các giáo trình phù hợp để phát triển năng
lực tự học tự nghiên cứu. Thông qua trang thiết bị hiên đại sinh viên có thể giao tiếp với
giáo viên và bạn bè hiệu quả.
Như vậy muốn nâng cao chất lượng học tập của sinh viên trong trường học nói chung,
dạy học Tiếng Anh tại Trượng Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội nói riêng,
chúng ta cần phải quan tâm đúng mức đến việc bồi dưỡng kiến thức, nâng cao trình độ
nghiệp vụ của người giáo viên đồng thời phải đặc biệt chú ý đến vị trí trung tâm của
người sinh viên trong hoạt động tập thể để làm sao khai thác triệt để những tiềm năng vốn
có trong người họ, phát huy tính tự giác, tích cực sáng tạo, chủ động trong quá trình lĩnh
hội tri thức nhằm đào tạo nhân tài cho đất nước, đáp ứng nhu cầu của xã hội và đất nước.
5. ĐỀ XUẤT RÈN LUYỆN PHƯƠNG PHÁP TỰ HỌC TIẾNG ANH
5. 1. Phương pháp tự học
Trước hết ta phải nhận thức được rằng khi ta cho rằng việc tự học cần phải được khuyến
khích trong học viên thì chính ta đưa ra một ý kiến nhất định hoặc đang tiếp nhận một
phương pháp tiếp cận đối với quá trình dạy học, và tất cả mội người sẽ nhất trí về tính ưu
việt của phương pháp tiếp cận này. Thật ra hầu hết mọi giáo viên giỏi đều tìm cách
khuyến khích học viên tự học tập và nghiên cứu. Đó là thói quen cần thiết phải lĩnh hội
trong mọi điều kiện.
Vì thế đây chính là một bài tập suy nghĩ gồm hai cấp độ. Đầu tiên người giáo viên phải
lồng ghép phương pháp này vào công việc của chính mình, sau đó người giáo viên phải

tìm ra một phương thức hoạt động hay phương pháp nào đó nhằm khuyến khích học viên
của chính mình tự học. Phương pháp này phải được định nghĩa một cách đầy đủ nhưng
tổng quát để có thể thực hiện được trong các nội dung bài giảng khác nhau theo một hình
thức đơn giản dễ hiểu.


Các giáo viên và những nhà giáo dục đã phát triển nên một phương pháp dạy học hiệu
quả dựa trên ý tưởng cho rằng việc học giúp cho cá nhân lĩnh hội được khả năng khác
nhau một cách thoả đáng và hiệu quả. Phương pháp này gọi là phương pháp tự học.
Phương pháp tự học của sinh viên là cách thức, con đường mà người học tự chọn cho
mình trong quá trình học tập để đạt được những nhiệm vụ học tập đề ra. Như vậy,
phương pháp tự học có vai trò rất quan trọng đối với kết quả học tập của sinh viên.
5. 2. Hướng dẫn phương pháp tự học
Tự học là một khâu rất quan trọng trong quá trình giáo dục, góp phần hình thành và nâng
cao năng lực, phẩm chất của học sinh, sinh viên, đặc biệt trong điều kiện hiện nay. Đây là
vấn đề không chỉ liên quan đến người học mà cả người dạy. Rõ ràng là việc khơi dậy khả
năng tự học của sinh viên hiện nay đang là vấn đề được sự quan tâm, bởi đây chính là
người chủ tương lai của đất nước, những người sẽ kế tiếp cha anh đưa đất nước đi lên.
Muốn vậy, phải hướng dẫn, giúp đỡ họ có được phương pháp tự học, cách thức tự học
đúng đắn.
Vậy có thể hiểu một cách khái quát rằng hướng dẫn phương pháp tự học là quá trình
giúp đỡ, hình thành cho người học có được những phương pháp, cách thức tự học, tự
nghiên cứu hợp lý, hiệu quả, qua đó giúp họ không ngừng nâng cao chất lượng học tập,
nghiên cứu khoa học cả khi còn đang ngồi trên ghế nhà trường và khi đã bước vào lao
động nghề nghiệp trong tương lai.
Trong quá trình dạy học, người giáo viên cần tăng cường sử dụng các phương pháp dạy
học tích cực nhằm khơi dậy hứng thú, tính sáng tạo, óc tò mò khoa học cho người học;
mặt khác bên cạnh việc trang bị cho người học hệ thống tri thức, kỹ năng, kỹ xảo thì cần
đặc biệt chú ý hình thành cho họ ý thức tự học, động cợ tự học đúng đắn. Tiếp theo người
giáo viên nên hướng dẫn người học có những phương pháp tự học, cách thức tiến hành tự

học cụ thể hiệu quả như:


- Biết cách xây dựng kế hoạch và thời gian biểu tự học hợp lý.
- Biết cách thức làm việc độc lập, bao gồm: Biết đọc sách một cách có hệ thống, biết
phân chia dung lượng kiến thức hợp lý để tiến hành học tập cho có hiệu quả, biết liên hệ,
vận dụng lý thuyết để giải quyết các bài tập trong quá trình học ở trên lớp và trong thực
tiễn.
- Biết cách phân tích, tổng hợp, so sánh.
- Biết ôn tập, hạch toán kiến thức một cách tự giác, thường xuyên nhằm đánh giá được sự
tiến bộ của trí tuệ.
- Biết tranh luận và biết trình bày quan điểm của mình.
- Biết tập trung tư tưởng, tiết kiệm thời gian học tập.
- Biết tự kiểm tra, tự đánh giá trình độ của bản thân…
Để giúp người học có được những cách thức tiến hành tự học như vậy, người giáo viên có
thể trực tiếp hướng dẫn họ ở trên lớp, thông qua các bài giảng mà hình thành cho nguời
học những phương pháp tự học đúng đắn, hiệu quả.
5.3. Hướng dẫn phương pháp tự học

III.

THỰC TRẠNG DẠY VÀ HỌC TIẾNG ANH Ở HUBT

1. THUẬN LỢI
2. KHÓ KHĂN
IV.

GIẢI PHÁP
1. ĐỐI VỚI GIÁO VIÊN

2. ĐỐI VỚI SINH VIÊN
V.

MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT
1. XÂY DỰNG THÁI ĐỘ HỌC TẬP THEO TINH THẦN TỰ HỌC
2. THAY ĐỔI TÍCH CỰC TRONG
3. TẠO ĐỘNG LỰC

VI.

KẾT LUẬN