Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt môn âm nhạc

A. MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI.

Giáo dục thẩm mỹ là không thể thiếu được trong mục đích giáo dục hiện
nay của chúng ta nhằm đào tạo những con người phát triển toàn diện.Việc giáo
dục một con người toàn diện không chỉ giáo dục cho họ có đạo đức tốt, có trình
độ hiểu biết, nắm chắc các kiến thức khoa học và xã hội, có sức khoẻ, biết lao
động, sẵn sàng lao động mà còn phải giáo dục cho họ biết nhìn nhận, phân biệt,
biết thưởng thức cái đẹp và biết làm đẹp cho cuộc sống. Một trong những con
đường giáo dục thẩm mỹ nhanh và hiệu quả nhất là giáo dục thông qua các
môn học nghệ thuật. Trong đó có môn Âm nhạc.
Môn Âm nhạc trong nhà trường nói chung là một bộ môn quen thuộc, và
vô cùng hấp dẫn đối với học sinh Tiểu học. Chương trình Âm nhạc nói chung
cũng như chương trình Âm nhạc khối lớp 5 nói riêng đều đóng góp sự phát
triển về tâm lí, tình cảm của lứa tuổi thiếu nhi. Giúp học sinh có sự hiểu biết
ban đầu về tri thức khoa học, về thiên nhiên, đất nước con người, cùng với sự
phát triển nhân cách của các em học sinh trong năm năm dưới mái trường Tiểu
học đã tạo cho các em những hiểu biết về con người, tình yêu quê hương đất
nước qua những bản nhạc lời ca nhằm hoàn thiện nâng cao trình độ văn hóa
Âm nhạc của mỗi em để các em phát triển toàn diện.
Nhiệm vụ dạy Âm nhạc trong nhà trường là nhằm đưa Âm nhạc đến với
trẻ thơ, là điều kiện ban đầu để trẻ cảm thụ Âm nhạc, hiểu biết nghệ thuật, hình
thành một trình độ văn hóa tối thiểu cho học sinh, bước đầu giúp các em làm
quen một số kĩ năng đơn giản vế ca hát và thói quen hát đúng nhạc. Tạo cho
học sinh hứng thú, niềm vui khi học hát, nghe nhạc. Giáo dục năng lực cảm thụ
Âm nhạc, kích thích tiềm năng nghệ thuật làm cho đời sống tinh thần của trẻ
thêm phong phú. Góp phần giáo dục tính tập thể, tính kỉ luật, tính chính xác,
khoa học. Phát triển trí tuệ, bồi dưỡng tình cảm phong phú, lành mạnh, hướng
tới cái tốt, cái đẹp. Góp phần làm thư giãn đầu óc trẻ thơ, làm cân bằng các nội
dung học tập khác ở Tiểu học, đó chính là những mắt xích đầu tiên, quan trọng
nhất để khơi dậy ở các em những cảm xúc với Âm nhạc và còn giữ mãi trong

tâm hồn các em suốt cuộc đời. Song quá trình giáo dục Âm nhạc là một quá
trình phức tạp gồm nhiều giai đoạn và liên tục cùng với quá trình đào tạo con
người xuất phát từ nhân cách phát triển toàn diện của các em, căn cứ vào đặc
điểm của môn nghệ thuật Âm nhạc trên cơ sở lứa tuổi của các em mà nhiệm vụ
giáo dục Âm nhạc đó là nhằm giúp các em phát triển năng lực cảm thụ tai nghe
thông qua tập hát, tập đọc nhạc, tập ghi chép nhạc để các em cảm nhận sâu sắc
về nội dung tác phẩm. Mở rộng Âm nhạc gây ấn tượng cho các em để các em
làm quen với những tác phẩm đa dạng, sự lựa chọn nhận xét mỗi tác phẩm theo
cảm xúc của mình.
Để thực hiện nhiệm vụ giáo dục trong nhà trường Tiểu học, Phòng Giáo
dục và Đào tạo đã đưa môn Âm nhạc vào giảng dạy trong chương trình chính
khoá. Nó đã trở thành một trong 9 môn học bắt buộc trong trường Tiểu học để

1


đào tạo con người toàn diện cũng như các môn học khác trong hệ thống giáo
dục. Âm nhạc bao gồm kiến thức kĩ năng, cơ sở kĩ năng, phương pháp dạy học.
Điều đặc biệt hơn cả là những kiến thức kĩ năng phương tiện của bộ môn Âm
nhạc không phải là khoa học tự nhiên hay xã hội đơn thuần mà nó là môn nghệ
thuật Âm nhạc. Vì vậy tiến trình dạy học phải tuân theo những quy luật, những
nguyên tắc sư phạm vừa phải, đảm bảo tính vừa sức về truyền thụ kiến thức và
sự phát triển của nghệ thuật Âm nhạc. Song thực tế việc giảng dạy bộ môn Âm
nhạc trong nhà trường Tiểu học hiện nay chưa có sự quan tâm đúng mức với
quan niệm dạy cho đủ số tiết, đủ số giờ theo quy định của chương trình, chưa
chú trọng đến chất lượng và hiệu quả giờ dạy, chưa kết hợp các phương pháp
dạy học cho học sinh ở từng độ tuổi với các dạng hoạt động của từng môn học
để giờ dạy phong phú, đạt hiệu quả đáp ứng với yêu cầu cải cách giáo dục và
đổi mới phương pháp dạy học môn Âm nhạc đã được ưu tiên và chú ý hơn về
thời gian, chương trình bộ môn đã được đem thảo luận ở nhiều tổ bộ môn Âm

nhạc, ở nhiều hội thảo khoa học với mục đích nhằm nâng cao chất lượng giảng
dạy và giáo dục trong nhà trường.
Bản thân tôi là giáo viên dạy bộ môn Âm nhạc, tôi nhận thấy đại đa số các
em rất thích ca hát nhưng hát thế nào cho đúng nhạc và hay. Qua thực tế giảng
dạy từ những năm học trước đây. Tôi nhận thấy rằng trước một bài hát để các
em hiểu, nắm được và thực hiện tốt yêu cầu của bài người giáo viên cần có một
phương pháp truyền đạt, hướng dẫn thật tốt, đơn giản nhưng lại hiệu quả nhất,
để giúp các em nắm bắt, tiếp thu nhanh nhất kiến thức bài học. Chính từ thực tế
đó thôi thúc tôi chọn đề tài: “Một số giải pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt
môn Âm nhạc”. Đây là những kinh nghiệm mà tôi đã đúc kết được trong
những năm giảng dạy tại trường.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU.

Giúp giáo viên dạy tốt bộ môn Âm nhạc, và học sinh học tốt bộ môn này.
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.

Phạm vi nghiên cứu: Học sinh khối 5 trường Tiểu học Hà Đông .
Đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối 5 trường Tiểu học Hà Đông.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.

- Phương pháp quan sát.
- Phương pháp đàm thoại, vấn đáp.
- Phương pháp thực hành.
B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Âm nhạc là một nội dung trong chương trình giáo dục bậc Tiểu học, và
quan trọng hơn nó là “ Phương tiện giáo dục” hấp dẫn mang tính đặc thù vì là môn
học đặc thù riêng nên để dạy tốt môn học này trong nhà trường Tiểu học đòi hỏi
giáo viên phải có trình độ nghiệp vụ sư phạm, phải có suy nghĩ sáng tạo, chủ động

2


tìm ra những phương pháp giảng dạy nhẹ nhàng, sinh động hấp dẫn và mang lại
hiệu quả giáo dục thẩm mĩ cao. Chính vì vậy trong chương trình giáo dục thế hệ
trẻ, giáo dục Âm nhạc được coi là một trong những nội dung quan trọng của lứa
tuổi học sinh. Hoạt động Âm nhạc có những nét đặc trưng riêng, các em được học
nhạc, được tham gia vào các hoạt động phong phú hơn như: nghe nhạc, đọc nhạc,
chép nhạc, trò chơi âm nhạc…vì vậy hiệu quả giáo dục phụ thuộc vào năng lực tổ
chức và hoạt động của thầy.
Nhiệm vụ dạy nhạc trong nhà trường là giúp học sinh có thêm một số
“vốn liếng” về kĩ năng ca hát, kĩ năng thực hành tập đọc nhạc giúp các em nâng
cao lòng yêu thích nghệ thuật Âm nhạc, xây dựng và hình thành thị hiếu thẩm
mĩ Âm nhạc tốt, có thói quen ca hát từ đó tạo nên năng lực nhạy bén trong quá
trình tiếp thu sự phát triển về trí tuệ và tình cảm gần gũi thân thiện với tất cả
mọi người, đó chính là những mắt xích đầu tiên, quan trọng nhất để khơi dậy
ở các em những cảm xúc với Âm nhạc và còn giữ mãi trong tâm hồn các em
suốt cuộc đời. Song quá trình giáo dục Âm nhạc là một quá trình phức tạp gồm
nhiều giai đoạn và liên tục cùng với quá trình đào tạo con người xuất phát từ
nhân cách phát triển toàn diện của trẻ, căn cứ vào đặc điểm của môn nghệ thuật
Âm nhạc và trên cơ sở lứa tuổi của học sinh mà nhiệm vụ giáo dục Âm nhạc
của các em bao gồm:
Giáo dục Âm nhạc bằng phát triển năng lực cảm thụ tai nghe thông qua
tập hát, tập đọc nhạc, tập ghi chép nhạc để các em cảm nhận sâu sắc về nội
dung tác phẩm.
Mở rộng Âm nhạc gây ấn tượng cho các em để các em làm quen với
những tác phẩm đa dạng, sự lựa chọn nhận xét mỗi tác phẩm theo cảm xúc của
mình.
Để thực hiện được nhiệm vụ và nội dung chương trình giảng dạy môn
Âm nhạc phải đảm bảo những yêu cầu:

+Cung cấp kiến thức cơ sở Âm nhạc cần thiết, những kĩ năng hoạt động
Âm nhạc cho giáo viên dạy chuyên nhạc.
+Trang bị phương pháp giảng dạy kết hợp các phân môn trong chương
trình bồi dưỡng tình cảm và thị hiếu nghệ thuật, khả năng tổ chức các hoạt
động Âm nhạc trong nhà trường, phương pháp dạy Âm nhạc phải tuân theo
những nguyên tắc chung của phương pháp dạy học, phương pháp dạy hát và
dạy nhạc cho học sinh phải dạy đại trà cho tất cả mọi học sinh không chỉ bồi
dưỡng và dạy cho các em có năng khiếu, có những năng lực đặc biệt về Âm
nhạc.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐÊ NGHIÊN CỨU.
1. Thực trạng chung.
Trong quá trình giảng dạy và tìm hiểu phương pháp dạy hát nhạc của rất
nhiều đồng nghiệp tôi được biết: đa số giáo viên lên lớp với hình thức thầy
truyền thụ kiến thức có sẵn trong tài liệu, sách giáo khoa với các phương pháp

3


dạy học cũ, chủ yếu là truyền miệng, hát, đọc nhạc mẫu, học sinh không hiểu,
thụ động nghe và bắt chước theo thầy. Bên cạnh đó một số trường vẫn chưa đủ
giáo viên dạy riêng cho bộ môn này, do vậy giáo viên chủ nhiệm vẫn phải kiêm
nhiệm dạy bộ môn này, đến giờ học hát giáo viên chủ nhiệm chỉ cho học sinh
ghi đầu bài và dạy học sinh hát theo cách truyền miệng, vẫn còn hiện tượng học
sinh hát sai nhiều, phần tập đọc nhac, chép nhạc bỏ qua coi như không có trong
chương trình vì giáo viên không chuyên chỉ biết sơ qua về nốt nhạc chứ không
dựa vào giai điệu chính có trong bài để dạy học sinh sao cho đúng. Một số
trường có giáo viên chuyên nhạc thì lên lớp không có đồ dùng dạy học, không
sử dụng được nhạc cụ dạy học sinh theo phương pháp cũ: thầy hát mẫu, trò hát
theo lối bắt chước, giáo viên chuyên nhạc vẫn chưa chú trọng vào việc giảng
dạy phân môn này, chỉ có một số rất ít giáo viên có ý thức nghiên cứu bài dạy

trước khi lên lớp và sử dụng hợp lý đồ dùng dạy học. Nhìn chung các giáo viên
chuyên chưa đi sâu nghiên cứu để khám phá phương pháp dạy học cho phù
hợp, đạt hiệu quả, hay nói một cách khác là giáo viên dạy hát nhạc chưa biết
đổi mới phương pháp dạy học để phát huy khả năng vốn có của học sinh. Có
thể nói đây là vấn đề bức xúc, là trở ngại lớn để thực hiện mục tiêu giáo dục
toàn diện, phát huy năng khiếu bẩm sinh của các em.
2. Về Giáo viên:
Nguyên nhân lớn vẫn là giáo viên chưa biết phối kết hợp các phương
pháp sao cho hợp lý để áp dụng vào trong bài dạy, truyền thụ kiến thức phải
mang tính vừa sức, phù hợp với lứa tuổi để giúp các em học yếu, các em không
có năng khiếu xoá bỏ những mặc cảm tự ti thì đều có thể học được bộ môn âm
nhạc.
Trong quá trình giảng dạy đa số giáo viên vẫn sử dụng các phương pháp
cũ trong tiết dạy không biết sử dụng đồ dùng dạy học, nhất là đánh đàn, chưa
thu hút được sự yêu thích, ham muốn của học sinh đối với môn nghệ thuật này.
3. Học sinh:
Xét về hứng thú học tập thì các em học sinh đều không thích học môn này
vì sợ lên biểu diễn còn ngượng ngùng, e ngại, sợ sệt, đây là một thực trạng rất
đáng lo ngại trong tiết dạy hát vì đó là môn nghệ thuật đáng lẽ phải thu hút được
sự hứng thú yêu thích học môn này của học sinh.
Học sinh nắm bắt kiến thức từ lớp dưới lên chưa chắc chắn hát còn sợ,
ngại ngùng không biểu diễn được mà còn hát sai nhiều, thiếu tự tin khi đứng
trước tập thể. Phần tập đọc nhạc còn lúng túng về cao độ và trường độ, không
biết bỏ đoạn (1) để đọc đoạn (2), chép nhạc vẫn còn bẩn, sai vị trí các nốt trên
khuông. Học sinh tiếp thu còn thụ động, không tạo cho mình được tính bạo dạn
khi đứng trước tập thể, khi lên hát, biểu diễn học sinh vẫn còn sợ, e ngại, vì thế
tiết học chưa được sôi nổi.
Để thực hiện nhiệm vụ đổi mới phương pháp dạy học của Bộ Giáo dục và
Đào tạo. Năm 2015- 2016 về bộ môn Âm nhạc ở trường Tiểu học, tôi đã đi dự

4


giờ ở một số trường có giáo viên chuyên, khảo sát chất lượng đầu năm của học
sinh tại trường, từ đó rút ra một số phương pháp áp dụng giảng dạy bộ môn Âm
nhạc lớp 5 đạt hiệu quả.
Ngay từ đầu năm tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng học hát nhạc của các
em khối 5 và đi sâu nghiên cứu thực nghiệm ở lớp 5A và lớp 5B tại trường làm
đối chứng.
* BÀI KIỂM TRA KHẢO SÁT CHẤT LƯỢNG

Môn: Âm nhạc lớp 5
Câu 1: Em hãy hát và biểu diễn bài “Hãy giữ cho em bầu trời xanh” và cho
biết tên nhạc sĩ sáng tác bài hát?
Câu 2:
Chép lại đoạn nhạc dưới đây và điền tiếp vị trí các nốt nhạc trên khuông.

* Kết quả khảo sát thu được như sau.
Lớp

Sĩ số

5A
5B

22
22

Hoàn thành
SL

TL
20
90%
20
90%

Chưa hoàn thành
SL
TL
2
9,1%
2
9,1%

III. GIẢI PHÁP VÀ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN.
1. Các giải pháp.
Giải pháp1: Giúp giáo viên sử dụng tốt đồ dùng dạy học, cụ thể như: bản đồ
đối với những bài hát dân ca, đàn… và một số phương pháp như luyện thanh,
uốn nắn những sai sót, hát hoà hợp trong tập thể.
Giải pháp 2: Tổ chức các trò chơi Âm nhạc qua hình tiết tấu trong phần tập
đọc nhạc nhằm thu hút sự chú ý và phát huy tốt khả năng Âm nhạc của học
sinh, tạo tính tích cực chủ động sáng tạo trong việc lĩnh hội kiến thức.
Giải pháp 3: Cải thiện phương pháp dạy môn Âm nhạc để có phương pháp và
hình thức tổ chức dạy học đạt hiệu quả cao.
Giải pháp 4: Tạo cho các em tính bạo dạn trước đám đông, thích được thể
hiện mình trước các hoạt động tập thể.
2. Các biện pháp tổ chức thực hiện.
2.1. Xây dựng cách sử dụng nhạc cụ trong tiết học:
Đây là yêu cầu tối thiểu của một tiết dạy hát đòi hỏi giáo viên chuyên
nhạc phải biết đánh đàn và sử dụng đàn thành thạo. Nhạc cụ dùng trong tiết học

5


đạt hiệu quả nhất vì nó là phương tiện để thu hút sự hứng thú học nhạc của học
sinh, đồng thời còn phải sử dụng cả trong khi dạy hát và dạy tập đọc nhạc.
Vào đầu tiết dạy hát giáo viên có thể hát và biểu diễn theo đàn có Âm
nhạc kèm theo giúp cho bài hát thêm sinh động, thu hút sự chú ý của học sinh
muốn được học hát bài đó (với yêu cầu giai điệu ở nhà giáo viên phải ghi trước
vào đàn). Ngoài giáo viên hát mẫu ra có thể học sinh nghe giai điệu bài hát
(giúp giáo viên đỡ phải hát mẫu nhiều lại làm cho tai nghe của học sinh phát
triển thêm). Dạy từng câu giáo viên chỉ cần hát mẫu một lần, sau đó đánh giai
điệu trên đàn cho học sinh nghe, nó không những có tác dụng trong khi dạy hát
mà còn có tác dụng sửa sai những câu hát khó.
Trong bài “Những bông hoa những bài ca” đây là câu hát khó đòi hỏi
giáo viên phải có phương pháp dạy nhanh và đúng. Vậy giáo viên đánh giai
điệu trên đàn nhiều lần và cho học sinh đọc theo nốt nhạc sau theo đàn.

Cứ sửa sai như vậy thì học sinh chắc chắn hát sẽ đúng và chuẩn xác.
Cách sửa sải trên bàn, bảng phụ có thể sử dụng tất cả những bài hát trong tiểu
học. Sửa sai về cao độ, trường độ, dấu luyến đều có thể dạy được, giáo viên sẽ
lĩnh hội kiến thức nhanh hơn, tạo tiền đề cho sự phát triển Âm nhạc của các em
sau này.
2.2. Xây dựng cách luyện thanh, luyện giọng cho học sinh
- Luyện thanh ở đầu tiết học hát có tác dụng khởi động, làm mềm mại cơ
quan cảm âm và phát âm của trẻ. Học sinh sẽ nhạy cảm với việc nghe đúng, hát
đúng cao độ, phát âm và nhả chữ. Luyện thanh đơn giản chỉ tiến hành 2 – 3
phút với một thang 5 âm hoặc một vài quãng giai điệu đặc trưng của bài hát, sử
dụng vài nguyên âm đáng chú ý của bài.
VD: Trước khi vào học hát giáo viên cho học sinh khởi động giọng qua 2

mẫu luyện thanh đơn giản dưới đây:

Giáo viên đánh đàn cho học sinh luyện thanh, giáo viên đánh ở giọng C
dur (trưởng) sau đó tưng lên giọng D (dur) trưởng: R M F M R cứ thế khi thấy
học sinh đọc cao độ vừa phải giáo viên lại đánh thấp giọng xuống. Mẫu luyện
thanh 2 thực hiện tương tự, nếu tiết học hát nào cũng được luyện giọng như vậy
thì học sinh hát sẽ không bị mệt, thoáng giọng trong sáng hơn, giáo viên cần

6


nhắc học sinh không được gào thét, không được hát to quá và phát ra âm lượng
lớn. Các em chỉ nên hát với âm lượng từ nhỏ, hơi nhỏ tới mạnh vừa (từ p, mp tới
mf) vì đặc điểm cơ thể trẻ nói riêng là cơ quan phát âm còn rất non nớt, các em
rất chóng mệt. Trong khi hát giáo viên nên cho học sinh nghỉ, hát luân phiên
hoặc chuyện trò của thầy và trò làm được như vậy giáo viên sẽ bảo vệ được sức
khoẻ và giọng hát cho trẻ.
Phương pháp luyện thanh giúp học sinh cả về đọc và nghe nhạc, phát
triển âm vang, tròn ấm. Nếu làm được như vậy ở tất cả các tiết học thì sẽ phát
triển giọng hát của học sinh sau này.
2.3. Xây dựng và điều chỉnh những sai sót cho học sinh:
Trong quá trình học hát, học sinh tập hát có sai sót là điều thường thấy,
nhất là trẻ ít tham gia ca hát, hát bài khó cũng làm các em bối rối. Bởi vậy thầy
cô không nên nôn nóng, hoang mang, sửa chữa có nhiều thủ pháp những quy tụ
ở chỗ không làm cho người hát luống cuống và mặc cảm, cần nâng đỡ các em
vui vẻ để vượt qua khó khăn, nhất là đối với những học sinh yếu.
Sửa hát sai là việc giáo viên cần quan tâm, giáo viên cần tập năng lực
phát hiện, sau đó có thể kết hợp việc hát mẫu cho rõ ràng hơn với sự nỗ hỗ trợ
của các hình dấu trên bảng gợi ra cảm giác âm thanh cho các em.
VD: Thấp xuống, trầm xuống: Hình mũi tên xuống 

Cao hơn: Hình mũi tên lên 
Luyến một nét cong lên hoặc cong xuống ; 
Dài hơn nữa (ngân) một nét ngang: Cũng có thể dùng bàn tay để ra dấu “chú ý”, “cao lên”, “trầm một
chút”, “ngân dài”, “luyến”, “ngắt”.
Bên cạnh đó ta còn sửa cho học sinh tập lấy hơi và dùng hơi hợp lý, lấy
hơi trong khi hát học sinh thường mệt mỏi, lấy hơi là hít hơi qua mũi, miệng,
trữ ở phổi rồi đưa dần qua thanh quản để hát hết một chặng hơi (câu hoặc phân
câu). Khi đó điều kiện thời gian lại lấy hơi tiếp, hát tiếp.
VD: Câu hát sau đây phải lấy hơi 3 lần theo dấu ghi ở đây: “Con chim
hay hót nó đứng nó hót cành đa, nó ra cành trúc nó rúc nó rúc cành tre, nó hót
le te…….”
(Con chim hay hót- Nhạc và lời: Phan Huỳnh Điểu)
Lấy hơi qua mũi, nhưng thực tế nhiều khi phải lấy hơi qua cả miệng mới
đủ thời gian cho phép. Lấy hơi nhẹ là cố gắng để ít phát ra tiếng gió. Khi lấy
hơi không so vai ưỡn ngực, ngồi hát thoả mái không gò ép lấy hơi nhanh là lấy
hơi trong thời gian cho phép (phần nhiều rất ngắn ngủi: một dấu lặng ngắn hoặc
thời gian ăn bớt của nốt nhạc đã hát) không được lỡ nhịp của chặng hát sau.
Trong khi dạy hát cần có dấu lấy hơi ghi trên lời ca và ra hiệu cho học sinh lấy
hơi thống nhất theo phương án hợp lý đã định.

7


Về phía phát âm thì với học sinh ta hiện nay phát âm vẫn còn sai nhiều
và đặc biệt đối với học sinh trường Tiểu học Hà Đông thì ngọng nhiều nhất là
“l” và “n”. Trong khi hát học sinh vẫn còn sai, ngọng vần, ngọng phụ âm, tiếng
hát lè nhè hay bị gắt giọng. Do vậy đòi hỏi ở giáo viên phải sửa sai cho học
sinh về cách phát âm trong khi hát. Nhưng điều trước tiên là người thầy phải
phát âm chuẩn mới uốn nắn và sửa sai cho các em được.
VD: Bài “ Con chim hay hót”

Học sinh đều hát sai “l” và “n” và ngược lại.
Tiếng “Le te” học sinh hát là “Ne te”
“Nó hót le te la ta mà nó bay vô nhà” thành “Nó hót ne te na ta mà nó
bay vô nhà”.
Vì vậy, việc uốn nắn những sai sót trong khi hát là một điều rất cần thiết
để rèn cho các em về dùng hơi, lấy hơi, tư thế ngồi, đứng hát phát âm chuẩn.
Nhưng chúng ta cần phải thường xuyên liên tục quan tâm sửa sai từng kĩ thuật
nhỏ trong khi học hát thì mới phát triển được khả năng cảm thụ Âm nhạc và
học hát của học sinh. Song cuối cùng có thể vẫn phải chấp nhận một số sai sót
nhỏ, không vì câu nện mà làm học sinh mệt mỏi và chán nản trong khi tập hát.
2.4. Xây dựng và hướng dẫn học sinh thực hiện hoạt động hát tập thể:
Trong giờ học hát chúng ta vẫn thấy học sinh hát còn chưa được đều,
người hát to, người hát nhỏ, hát sớm, hát chậm. Ở học sinh Tiểu học không thể
tránh khỏi tình trạng như vậy song ở trường Tiểu học hình thức hát là hát tập
thể (đồng ca, tốp ca, hợp xướng, hát tập thể trong lớp và sân trường) vẫn còn
phổ biến. Giáo viên cần phải phân tích và giáo dục học sinh biết biểu hiện tính
thống nhất và sức mạnh của tập thể trong tiếng hát chung, đó là tiếng hát hoà
hợp là hát đều về nhịp điệu, về âm lượng (tức là không có tiếng hát e dè, lí nhí,
không có tiếng hát trội giọng, gào thét). Các giọng hát đều ấm áp, trong sáng,
góp giọng của từng người trong tiếng hát chung. Dạy được điều này giáo viên
cần thường xuyên khích lệ những em rụt rè, chưa quen hoạt động tập thể, đồng
thời sự tập luyện thường xuyên chắc chắn sẽ tạo được những ý thức và kĩ năng
hát hoà hợp trong tập thể. Nếu thực hiện được như vậy sẽ làm cho chất lượng
tiếng hát ngày một nâng lên, giọng hát của các em được hoà đồng, tạo một sức
mạnh phát ra âm thanh đều, hay hơn, lại bảo vệ được sức khoẻ và giọng hát cho
học sinh.
2.5. Xây dựng cách tập đọc nhạc cho học sinh:
Để tiến hành một tiết dạy đạt hiệu quả, việc chuẩn bị của giáo viên trước
khi lên lớp là rất quan trọng, yêu cầu người thầy phải có năng lực thực sự hát
hay, tai nghe tốt, có sự cảm thụ về Âm nhạc mới gây được sự ham thích của

học sinh trong giờ học nhạc. Đối với lớp 5 việc đọc nhạc và ghi chép nhạc là 2
yếu tố rất quan trọng tập đọc nhạc tập đọc độ cao và độ dài của âm thanh,
luyện cho học sinh tập nhớ các nốt nhạc trên khuông qua phần tập ghi nốt
nhạc, giáo viên có thể sử dụng thế tay hoặc bàn tay 5 ngón tượng trưng cho 5

8


dòng kẻ trên khuông nhạc. Ngoài những phương pháp cũ về phần tập đọc nhạc
và ghi chép nhạc tôi đã đổi mới phần tập đọc nhạc và ghi chép nhạc và đã đổi
mới thêm phần tổ chức trò chơi trong hình tiết tấu và một số phương pháp nhỏ
về phần đọc thang âm – chép nhạc.
Trong tiết tấu bao gồm 2 hoặc 3 phân môn là: học hát, tập đọc nhạc hoặc
ôn hát chép nhạc. Do vậy không nên cho học sinh đọc nhạc lâu quá sẽ làm cho
các em chán nản, tiếp thu kiến thức khó hiểu bài học đạt kết quả thấp. Qua tình
hình thực tế dự giờ và nghiên cứu phần tập đọc nhạc tôi sáng kiến ra phương
pháp tổ chức trò chơi trong phần tập đọc nhạc nhằm mục đích “học mà chơi,
chơi mà học” giúp học sinh thay đổi không khí học, yêu thích được chơi trò
chơi nhưng đó chính là phương pháp học đạt hiệu quả nhất. Trò chơi được tiến
hành sau khi tập đọc xong hình tiết tấu, muốn cho học sinh không nhàm chán
và lại nhớ lại được giai điệu của hình tiết tấu thì giáo viên chuẩn bị bảng phụ
chép sẵn tên của trò chơi là: “Bắt trước tiếng động vật qua hình tiết tấu”
VD: Bài 12: Bài tập tiết tấu:
Đọc hình tiết tấu sau và vỗ tay theo

Vỗ tay
Giáo viên làm mẫu cho học sinh nghe có vỗ tay theo sau đó chia lớp thành
từng dẫy, nhóm đọc hình tiết tấu và vỗ tay theo.
Cứ tiến hành như vậy cho đến khi học sinh làm thành thạo theo hình tiết tấu
Vậy phương pháp tổ chức trò chơi nhưng chính lại là học, thực hiện trò chơi

qua hình tiết tấu không chỉ áp dụng ở lớp 5 mà có thể áp dụng được tất cả các
khối lớp có hình tiết tấu, làm được như vậy giờ học vừa sôi nổi lại đạt kết quả
cao.
Song không nên lạm dụng trò chơi quá mà không để ý đến nội dung bài học.
Bố trí tổ chức trò chơi trong thời gian vừa phải, không nên làm cho học sinh
chơi nhiều sẽ bị nhàm chán, bài học sẽ kém hiệu quả, ở trò chơi này giáo viên
tránh cho học sinh bắt trước những tiếng động vật không hay hoặc không có ích
sẽ mang lại tính giáo dục học sinh qua bài dạy.
2.6. Xây dựng cách luyện thang âm cho học sinh:
Đây cũng là phương pháp khởi động giọng trước khi vào phần tập đọc
nhạc, giúp học sinh nắm chắc được cao độ, cảm thụ được tai nghe nhạc. Độ cao
của giáo viên phải đánh trên đàn để vừa phải phù hợp giọng với học sinh. Mẫu
luyện thang âm gồm có 2 loại:
- Đọc các thang âm chính: ĐRMSLĐ
- Đọc âm ổn định: ĐMSĐ
Hoặc luyện các giọng có liên quan đến bài tập đọc nhạc ở lớp 5 bài tập
đọc nhạc ngắn đơn giản, hầu hết các bài tập đọc nhạc đều soạn theo trích đoạn

9


của những bài hát có lời ca. Luyện thang âm trước khi tập đọc nhạc là yếu tố
quyết định toàn bộ bài dạy, bài học để học sinh chuyển từ học hát sang đọc
nhạc đỡ bị bỡ ngỡ, đây là giai đoạn quan trọng để bài dạy được phong phú và
học hát, nhạc đạt hiệu quả cao. Dưới đây là 2 mẫu luyện thang âm (khởi động
giọng) mà giáo viên và học sinh thực hiện trước khi đọc nhạc.
- Đọc thang âm chính:

- Đọc âm ổn định:

Trên cơ sở luyện thang âm trước khi đọc nhạc sẽ tạo cho học sinh thói
quen đọc nhạc ở nhà và ở lớp tạo tiền đề cho việc đọc nhạc ghép lời ca. Khi học
sinh đọc tốt, nắm bắt chắc giai điệu thì các em có thể ghép lời ca và hát được
chuẩn xá. Từ việc đọc thang âm sẽ tiến hành việc tập đọc nhạc được thuận lợi
và phát huy được khả năng học nhạc của các em, kể cả các em học kém cũng
dựa vào phương pháp này để tập đọc nhạc thành thạo.
2.7. Xây dựng cách ghi chép nhạc cho học sinh.
Với phần này các em sử dụng kĩ năng hiểu là chủ yếu, kĩ năng này giúp các
em biết ghi các kí hiệu trong Âm nhạc và hiểu được các kí hiệu đó. Các em rất
dễ nhầm lẫn giữa các kí hiệu Âm nhạc có khái niệm cấu tạo gần giống nhau,
vậy giáo viên cần hướng dẫn cách ghi tỉ mỉ từng nốt nhạc và vị trí các nốt trên
khuông. Đầu tiên tôi hình thành cho học sinh những kĩ năng đơn giản nhất về
khuông nhạc trước khi đưa nốt lên khuông nhạc.
Khái niệm về khuông nhạc: khuông nhạc 5 dòng kẻ 4 khe và khoá son (khoá
son là lối viết cổ của chữ G Hy Lạp)
Giới thiệu về khuông nhạc (cho học sinh nhớ lại):

Dòng kẻ
Giáo viên hỏi: Nốt Đồ nằm ở dòng kẻ nào?
Nốt Mi nằm ở dòng kẻ thứ mấy?
Nốt Son nằm ở dòng kẻ thứ mấy?
Nốt Rê, Pha, La, Đố nằm ở khe nào?

Học sinh nhớ lại vị trí của nốt
Đồ
- Dòng kẻ thứ nhất
- Dòng kẻ thứ hai
- Khe phụ, khe 1, khe 2, khe 3.

10

Việc trước tiên giáo viên cho học sinh nhớ lại dấu lặng đơn và dấu lặng
đen.
Hỏi: Đoạn nhạc trên viết ở nhịp g× ? (Nhịp 2/4)
Các hình nốt: hình nốt móc đơn, hình nốt đen, hình nốt đen có chấm dôi,
hình nốt trắng.
Khâu cuối cùng là gợi ý cho các em nhớ lại tất cả vị trí các nốt nhạc liên
quan đến bài nhạc trên.
Nắm chắc được các yếu tố như vậy học sinh có thể tự mình chép nhạc theo ý
hiểu chứ không phải bắt chước theo thầy. Đây là phương pháp tập chép nhạc đơn
giản nhất đòi hỏi học sinh phải suy nghĩ để thực hiện chép một đoạn nhạc đúng và
đẹp.
Tóm lại với phần tập đọc và phần ghi chép nhạc thì giáo viên cần phải phối
hợp các phân môn sao cho hợp lý, đề ra phương pháp giảng dạy thích hợp với
mỗi phân môn nên sử dụng các kĩ năng như đọc hiểu, ghi hiểu, nghe hiểu. Như
vậy giờ học nhạc và ghi chép nhạc sẽ đạt hiệu quả cao.
2.8. Xây dựng đổi mới phương pháp soạn giảng bài - và thực hành bài
trên lớp.
Thực hành là nội dung xuyên suốt quá trình dạy và học bộ môn, thông qua
thực hành để dạy lý thuyết, trên cơ sở sử dụng thời gian trên lớp một cách tối
ưu để tạo điều kiện cho tất cả học sinh được nhìn, được nghe và được luyện tập
trong từng tiết dạy phải tạo được sự hứng thú học tập bộ môn của học sinh.
Muốn vậy các kiến thức kĩ năng và thực hành Âm nhạc trong mỗi bài học phải
được biên soạn có hệ thống, sao cho dung lượng kiến thức và kĩ năng thực hành
của mỗi bài học phải mang tính vừa sức. Phương pháp giảng dạy các phân môn
phải được cải tiến sáng tạo, áp dụng linh hoạt cho phù hợp với thời lượng tiết
học, điều kiện dạy và học đặc biệt phù hợp với trình độ và khả năng học tập của
từng lớp học và từng học sinh. Sau đây tôi sẽ đi cụ thể vào một tiết dạy hát ở
lớp 5A trong đó tôi áp dụng các phương pháp đổi mới về việc dạy môn Âm

nhạc.
Bài 20
Ôn tập bài hát “Hát mừng”
I. Mục tiêu.
Tập đọc nhạc số 5
1. Kiến thức: Hát bài “Hát mừng” với một tình cảm nhẹ nhàng, duyên dáng,
biết hát và biểu diễn một vài động tác múa phụ hoạ đơn giản. Chuẩn cao độ, áp
dụng tập đoc hình tiết tấu chơi trò chơi âm nhạc.
2. Kĩ năng.
Sử dụng kĩ năng nghe hiểu, đọc hiểu và ghi hiểu.
3. Giáo dục.
Qua bài hát giáo dục học sinh phải biết yêu thích Âm nhạc và đặc biệt là các
bài dân ca của các vùng miền trong cả nước biết giữ gìn nền văn hoá dân tộc.

11


II. Chuẩn bị.
1. Giáo viên:
-Đàn, bảng phụ (luyện thanh, luyện giọng và bài tập đọc nhạc).
- Nghiên cứu kĩ nội dung bài dạy.
2. Học sinh:
- Vở chép nhạc.
- Xem trước bài học ở nhà.
III. Các hoạt động dạy học.
Hoạt động dạy
A- Kiểm tra bài cũ:
Giáo viên hỏi: Tiết học trước các em đã học bài
hát có tên là gì? Của dân tộc nào?
Gọi 2 học sinh lên bảng đưa hình nốt nhạc lên

khuông.

Hoạt động học
- Học sinh xung phong trả
lời câu hỏi đó là bài hát:
“Hát mừng” của dân tộc Hrê
(Tây Nguyên)
- Học sinh lên bảng đưa vị trí
các nốt nhạc lên khuông

- Giáo viên gọi học sinh lên bảng hát bài hát: - Một học sinh lên trình bầy
bài “Hát mừng”.
“Hát mừng”.
HS thực hiện bài hát
Giáo viên nhận xét, tuyên dương .
B- Dạy bài mới.
- Học sinh quan sát
1. Giới thiệu bài: - Giáo viên treo bảng phụ.
Giờ trước cô đã hướng dẫn các em học hát bài
“Hát mừng” của đồng bào Hrê Tây Nguyên. Bây
giờ cô cùng các em đi du lịch đến thăm đồng - Học sinh lắng nghe.
bào Hrê Tây Nguyên qua bản đồ. Như các em đã
biết đồng bào Hrê Tây Nguyên, nằm ở phía gần
cuối của Tổ quốc, nhân dân ở đây sống chủ yếu
là dựa vào cây lúa nước. Vậy em nào lên bảng
chỉ cho cô biết mảnh đất Tây Nguyên nằm ở đâu
trên bản đồ? Tiếp theo cô giới thiệu với cả lớp
bài tập đọc nhạc số 5 được trích trong bài hát
“Năm cánh sao vui”.
2. Phát triển bài.

Ôn tập bài hát “Hát mừng”.

12


- Giáo viên hát và biểu diễn mẫu theo đàn 1-2
lần.
- Luyện thanh: (giáo viên cho học sinh đứng
dậy).
- Giáo viên treo bảng phụ các mẫu âm luyện
thanh.

- Học sinh ngồi đúng tư thế
nghe GV hát mẫu 1 – 2 lần.
- Cả lớp đứng dậy luyện
thanh theo các mẫu âm giáo
viên đánh trên đàn.

Đọc đúng cao độ, trường độ.
- Cho học sinh ngồi xuống. Gọi một em đứng
dậy đọc lại lời ca bài hát.
- Bật đàn cho học sinh hát lại bài hát.
- Giáo viên hướng dẫn các động tác phụ họa cho
bài hát.
a. Hướng dẫn học sinh luyện thang âm (luyện
giọng).
- Treo bảng phụ:
+ Giáo viên nhắc học sinh đứng dậy luyện thang
âm.
+ Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc thang âm

chính.

+ Hướng dẫn học sinh đọc âm ổn định.

- Học sinh đứng dậy đọc lời
ca bài “Hát mừng”
- Học sinh thực hiện bài hát
- HS thực hiện động tác phụ
họa.

- Học sinh đứng dậy luyện
thang âm theo đàn.
HS luyện thang âm theo độ
cao của đàn:
ĐRMSLĐ

Luyện âm ổn định theo bảng
phụ và đàn: ĐMSĐSMĐ

b. Hướng dẫn học sinh tập tiết tấu (bài tập đọc
nhạc số 5)
- Giáo viên treo bảng phụ chép sẵn bài tập tiết - Học sinh quan sát và lắng
tấu.
nghe.

- Học sinh đọc và gõ đệm
- Giáo viên đọc mẫu tiết tấu vài lần sau đó cho theo tiết tấu
học sinh đọc hình nốt và gõ đệm theo tiết tấu.

13

Đơn đơn đơn đơn đen dôi, Đơn đen đen trắng.
Đơn đơn đơn đơn đen nghỉ, Đơn đen đen trắng.
- Giáo viên hướng dẫn cho 1 dẫy học sinh ®äc
hình nốt, 1 dẫy tập gõ đệm theo tiết tấu.
c. Tập đọc nhạc số 5: Giáo viên treo bảng phụ.
Năm cánh sao vui
Nhạc : Hà Hải –Lời :Phong Thu – Hà Hải

- Học sinh thực hiện theo
điều khiển của giáo viên.
- Học sinh nhớ lại các bài tập
tiết tấu vừa đọc và luyện.

Học sinh quan sát bài tập
đọc nhạc trên bảng.

Năm cánh sao ấy

kết thành bông hoa

Nở từ tên gọi
cháu ngoan Bác Hồ
- Giáo viên hỏi: Trong bài có những hình nốt gì?
- Em hãy cho biết độ dài của các hình nốt đó?
- Bài tập đọc nhạc viết ở nhịp nào?
- Giáo viên đọc mẫu khuông nhạc 1, 2 sau đó
hướng dẫn lớp thực hiện đọc nhạc, kết hợp ghép
lời ca của bài.

Giáo viên theo dõi nhận xét – Tuyên dương.
C. Tổng kết bài học.
- Giáo viên hệ thống lại những nội dung đã học.
- Nhận xét giờ học (ưu, khuyết điểm)
- Nhắc nhở học sinh về nhà ôn lại bài

- Học sinh xem trên bảng
phụ trả lời câu hỏi.
- Học sinh trả lời nhịp 2/4
- Các dãy nhóm thực hiện
bài tập theo GV.

HS lắng nghe cô giáo nhận
xét tiết học.

IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
Từ đầu năm học tôi đã áp dụng thực hiện giảng dạy tập đọc nhạc với các
phương pháp và biện pháp như đã trình bày ở trên và thấy các em rất say mê
hứng thú học tập, do đó kết quả đã nâng lên rõ rệt: Kết quả đánh giá học lực
môn Âm nhạc học kì I năm học 2015 - 2016 của cả hai lớp 5 không có học sinh
xếp loại chưa hoàn thành, học sinh hoàn thành tăng lên rõ rệt trong đó phần tập
đọc nhạc các em thể hiện được tốt hơn cụ thể ở khối lớp 5 như sau:

14


BÀI KIỂM TRA
Môn: Âm nhạc
Câu 1: Em hãy biểu diễn lại mét trong những bài hát đã học? Và cho biết
tên tác giả sáng tác?

Câu 2: Em hãy đọc đoạn nhạc sau đây:

Câu 3: Hãy chép lại câu nhạc vừa đọc lên khuông: em nhớ chép đúng, rõ ràng
và đẹp.

* Kết quả thu được ở hai lớp như sau:
Lớp

Sĩ số

5A
5B

Hoàn thành

Chưa hoàn thành

SL

TL

SL

TL

22

21

95,5%

1

4,5%

22

22

100%

0

0%

Qua so sánh kết quả khảo sát và theo dõi quá trình học tập của hai lớp, lớp 5A
làm đối chứng và lớp 5B tôi trực tiếp dạy thực nghiệm, tôi thấy lớp 5B được dạy
theo phương pháp đổi mới kết quả đạt được thường xuyên cao và tiến bộ rất
nhanh vì các em được hoạt động một cách tích cực, chủ động sáng tạo được
tiếp xúc với kiến thức một cách khoa học, sinh động, dễ hiểu, thường xuyên
được rèn luyện kĩ năng học tập. Hầu hết học sinh lớp 5B rất có hứng thú học
hát nhạc, trong giờ học các em đã vận dụng tốt kiến thức, biến cái không có
thành kiến thức thực sự của mình, đa số các em hát và biểu diễn tốt, tự tin vào
khả năng, kể cả các em yếu kém cũng thích học nhạc vì các em đã được sử
dụng kĩ năng nghe, đọc hiểu và ghi hiểu. Như vậy kết quả khảo sát là rất khả
quan, kết quả tốt.
* Những bài học kinh nghiệm
Khả năng nhận thức của con người nói chung, của học sinh Tiểu học nói
riêng là rất lớn và sẵn có. Điều cơ bản là người giáo viên giảng dạy phải nắm
được đối tượng, tìm hiểu những sở thích của các em để tìm ra phương pháp,

giải pháp giảng dạy thích hợp nhất giúp các em tiếp thu kiến thức một cách dễ
dàng, tạo sự say mê để vận dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống.

15


C. KẾT LUẬN Vµ KIẾN NGHỊ.
I. Kết luận:
Qua quá trình khảo sát, nghiên cứu đổi mới phương pháp giảng dạy thực
nghiệm tại lớp 5B tôi thấy các em hát rất tốt, yêu thích Âm nhạc, hoạt động Âm
nhạc hứng thú và rất mong muốn được học bộ môn này. Vậy làm thế nào để
học sinh lớp 5 học tốt môn hát nhạc? Điều đó còn phụ thuộc phần lớn vào
phương pháp, kĩ năng truyền đạt kiến thức của thầy, đòi hỏi mỗi người giáo
viên cần nghiên cứu kĩ bài dạy, chuẩn bị đầy đủ đồ dùng dạy học, biết tổng hợp
các phương pháp dạy học mới. Trong giờ dạy cần sử dụng linh hoạt các phương
pháp phát huy khả năng sáng tạo của học sinh, thực sự biết đổi mới phương
pháp dạy học, đa dạng các loại hình hoạt động trong tiết dạy hát như tổ chức trò
chơi, tập đọc tiết tấu, đọc nhạc… lời giảng của giáo viên cần cô đọng, ngắn
gọn, súc tích để thu hút sự chú ý của học sinh. Nắm chắc yêu cầu của từng loại
bài đề ra phương pháp giảng dạy phù hợp để giờ dạy đạt hiệu quả.
Trên cơ sở từ thực tiễn giảng dạy Âm nhạc trong trường Tiểu học, xuất
phát từ thực trạng khả năng nhận thức tiếp thu những kiến thức đặc thù của
phân môn, người giáo viên phải có vai trò chủ đạo trong việc tổ chức dạy học,
bên cạnh việc truyền thụ kiến thức chính xác còn phải lựa chọn và đưa vào thực
tế những phương pháp, biện pháp giảng dạy phù hợp thì ta mới thu được những
kết quả như mong muốn. Qua quan sát thực tế tôi nhận thấy các em rất yêu
thích môn học, hào hứng học tập hơn. Đặc biệt là kết quả học tập đã nâng lên,
các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn trong khi học môn Âm nhạc.
II. Những kiến nghị.
1. Đối với nhà trường:

Để nâng cao chất lượng học tập môn Âm nhạc cho học sinh Tiểu học tôi
xin có ý kiến đề xuất như sau:
Bổ sung thêm những đồ dùng học tập, đồ dùng giảng dạy của bộ môn để
đáp ứng nhu cầu học tập của các em.
2. Đối với UBND xã và Phòng GD& ĐT:
- Tạo điều kiện xây dựng thêm cho nhà trường một số phòng học giành
riêng cho phân môn nghệ thuật. Để học sinh được làm quen với các loại nhạc
cụ mà không sợ làm ảnh hưởng đến các môn học khác.
- Tạo điều kiện và hỗ trợ thêm ngân sách để giúp nhà trường mua sắm thêm
các thiết bị dạy học
Trên đây là đề tài nghiên cứu dựa trên thực tế tôi đã giảng dạy trong
những năm qua tại trường Tiểu học Hà Đông đúc kết những kinh nghiệm xin
trình bầy với các đồng nghiệp. Mặc dù vậy vẫn không tránh khỏi những hạn
chế thiếu sót. Rất mong được sự giúp đỡ của các cấp lãnh đạo, các đồng chí bạn

16


bè đồng nghiệp, và hội đồng giám khảo, để kinh nghiệm của tôi được hoàn
thành tốt hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu nhà trường, các đồng nghiệp
cùng toàn thể các em học sinh khối lớp 5 Trường Tiểu học Hà Đông đã giúp đỡ
tôi hoàn thành sáng kiến kinh nghiệm này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Trung, ngày 15 tháng 3 năm 2016
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Cam kết không coppy
Người viết

Lê Thị Hồng

XÁC NHẬN CỦA PHÒNG GD&ĐT

17