Ứng dụng công nghệ thông tin và sơ đồ tư duy trong việc rèn luyện kỹ năng lập dàn ý bài văn tả cảnh cho học sinh lớp 5

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO THANH HÓA

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO BỈM SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ỨNG DỤNG CNTT VÀ SỬ DỤNG SĐTD TRONG VIỆC
RÈN LUYỆN KỸ NĂNG LẬP DÀN Ý BÀI VĂN TẢ
CẢNH CHO HỌC SINH LỚP 5 TRƯỜNG TIỂU HỌC
BA ĐÌNH – BỈM SƠN.

Người thực hiện: Lê Thị Hương
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Ba Đình
SKKN thuộc lĩnh vực (môn): Tiếng Việt

THANH HÓA NĂM 2018

0


PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Ở Tiểu học, Tập làm văn là một phân môn của bộ môn Tiếng Việt. Dạy học
lập dàn ý là một nội dung tương đối khó. Trong chương trình Tập làm văn lớp 5,
các em chủ yếu được học thể loại văn miêu tả, một thể loại rất gần gũi với thực
tiễn và có giá trị ứng dụng rất lớn trong thực tiễn, trong đó, văn tả cảnh chiếm
dung lượng lớn nhất.
Nhiệm vụ của việc dạy văn miêu tả ở Tiểu học là giúp học sinh biết cách
và có thói quen quan sát, phát hiện những điều mới mẻ, thú vị về thế giới xung

quanh; biết truyền rung cảm của mình vào đối tượng miêu tả; bước đầu biết sử
dụng những từ ngữ có giá trị biểu cảm, những câu văn rõ về nội dung, chân thực
về tình cảm.
Các em được học viết văn tả cảnh theo các bước: Cấu tạo của bài văn tả
cảnh; Tìm ý - Lập dàn ý; Viết đoạn; Viết bài hoàn chỉnh. Một trong số phương
pháp để có một bài văn hoàn chỉnh và đầy đủ các ý là các em phải thiết lập một
dàn ý. Có như thế học sinh sẽ không bỏ sót những ý quan trọng. Nhiều học sinh
khi làm văn thường bỏ qua khâu này vì cho rằng đây là khâu không quan trọng
mà lại tốn thời gian. Chính vì lẽ đó mà nhiều em khi làm bài thường cắm cúi viết
theo mạch suy nghĩ của mình, không phân chia các ý rõ ràng dẫn đến các ý trong
bài văn sắp xếp một cách lộn xộn, không theo đúng trình tự. Bài văn trở nên
lủng củng, khô khan và nhàm chán. Qua thực tế dạy học, tôi thấy những học
sinh không có thói quen lập dàn ý trước khi viết thì bài văn dễ có những hạn chế
sau:
+ Ngắn, thiếu ý hoặc bỏ sót ý.
+ Bố cục không tương thích, ý rời rạc xa trọng tâm của đề.
+ Phân chia không hợp lý giữa các ý chính và ý triển khai
+ Trình tự sắp xếp giữa các đoạn không liên kết với nhau.
Thực tế chứng minh rằng hầu hết những học sinh giỏi Văn đều coi trọng
việc lập dàn ý. Đó là bí quyết giúp các em làm ra các bài văn hay. Chỉ cần bỏ ít
phút thiết lập cho mình một dàn ý, thế là học sinh đã có một cơ sở để phát triển
thành bài văn hoàn chỉnh mà không lo sợ mình lạc đề, bỏ sót những ý chính.
Ngoài ra, có những học sinh đã lập được dàn ý nhưng khi bắt tay vào viết
bài văn lại không dựa vào dàn ý mà viết theo kiểu tự do, nghĩ đến đâu, nghĩ
được gì thì viết cái đó.
Bên cạnh đó, ngày nay khi công nghệ thông tin càng phát triển thì việc
ứng dụng công nghệ thông tin vào tất cả các lĩnh vực là một điều tất yếu, trong
đó có lĩnh vực Giáo dục và Đào tạo. Trong giáo dục đào tạo công nghệ thông tin
được ứng dụng mạnh mẽ trong những năm gần đây và các trường đã đưa CNTT
vào giảng dạy, học tập. Trong đó có môn Tập Làm Văn.

Hiện nay Bộ giáo dục và Đào tạo yêu cầu đẩy mạnh ứng dụng công nghệ
thông tin trong giáo dục đào tạo ở tất cả các cấp học, bậc học, ngành học. Xem
công nghệ thông tin như là một công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới
phương pháp dạy học ở các môn học.
Vì vậy, trong năm học 2017 - 2018, tôi lựa chọn đề tài “Ứng dụng
CNTT và sử dụng SĐTD trong việc rèn luyện kĩ năng lập dàn ý bài văn tả
1


cảnh” cho học sinh lớp 5 trường Tiểu học Ba Đình – Bỉm Sơn – Thanh
Hóa.Trong đề tài lần này tôi mạnh dạn dùng Sơ đồ tư duy giúp học sinh hoàn
thiện dàn ý cho bài văn tả cảnh của mình một cách dễ dàng hơn.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

- Nâng cao hiểu biết của giáo viên về cơ sở khoa học của lập dàn ý cho
bài văn tả cảnh.
- Giáo viên nắm vững mục tiêu, nội dung chương trình sách giáo khoa
phân môn Tập làm văn, nội dung liên quan đến lập dàn ý cho bài văn tả cảnh.
- Giáo viên tìm hiểu, quan sát, ghi chép, chụp ảnh, quay video các cảnh
vật liên quan đến các bài tập lập dàn ý cho bài văn tả cảnh.
- Giáo viên định hướng quan sát, phương pháp quan sát, rèn thói quen
quan sát và ghi chép kết quả quan sát cho học sinh; củng cố kĩ năng lập dàn ý
cho bài văn miêu tả. Lập kế hoạch bài học áp dụng đổi mới phương pháp dạy
học. Tổ chức thi công hiệu quả kế hoạch bài học; quan tâm đến từng đối tượng
học sinh; phát huy tối đa hiệu quả của các thiết bị hiện đại trong dạy học. Có kế
hoạch phù hợp và tiến hành phụ đạo kịp thời đối với những học sinh còn yếu về
lập dàn ý cho bài văn tả cảnh.
- Tăng cường giáo dục tình yêu quê hương đất nước, yêu cảnh vật thiên
nhiên gần gũi, xung quanh cho học sinh thông qua lập dàn ý cho bài văn tả cảnh.
- Giáo dục học sinh phương pháp phát triển dàn ý thành đoạn văn, bài văn

tả cảnh.
- Giúp giáo viên tương tác tốt với công nghệ thông tin và truyền thông khi
giảng bài trên lớp.
- Khuyến khích sáng tạo và linh hoạt, giáo viên có thể vẽ và giải thích rõ
ràng những thông tin đưa ra
- Giáo viên có thể lưu và in ra những gì đã trình bày, bao gồm cả những
lưu ký đã được đưa thêm trong quá trình giảng bài, hạn chế phải nhắc lại, ôn lại
nhiều lần
- Giáo viên có thể chia sẻ và sử dụng những tài liệu đã dạy...giúp giảm
thiểu đáng kể khối lượng công việc
- Tạo hứng thú cho giáo viên thay đổi phương pháp sư phạm và sử dụng
công nghệ thông tin nhiều hơn, khuyến khích nâng cao chuyên môn
- Học sinh cũng có thể xử lý và nắm bắt được nhiều thông tin thông qua
bài giảng rõ ràng, hiệu quả và linh hoạt.
- Giúp học sinh trở nên sáng tạo và tự tin hơn khi thuyết trình trước lớp.
- Thông qua sơ đồ tư duy giúp học sinh liên kết và gợi nhớ những kinh
nghiệm đã có, làm cho ý tưởng của các em thêm phong phú, sáng tạo.
III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

Học sinh lớp 5B trường Tiểu học Ba Đình – Bỉm Sơn – Thanh Hóa.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Căn cứ vào các nguyên nhân trên, tôi đề ra các phương pháp sau để thực
hiện đề tài:
2


- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết (Học tập đầy đủ các
chuyên đề về Tiếng Việt. Đọc sách, báo, các tập san về Tiểu học. Nghiên cứu tài
liệu về Phương pháp dạy Tiếng Việt Tiểu học Tác giả Lê Phương Nga, Nguyễn

Thị Lương, Bùi Minh Toán v.v… Tham khảo Tài liệu sách giáo khoa Tiếng Việt
lớp 5, sách hướng dẫn giảng dạy Tiếng Việt 5, bài soạn Tiếng Việt 5, Bài tập
Nâng cao Tiếng Việt 5; Bồi dưỡng học sinh giỏi Tiếng Việt lớp 5....
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế (Điều tra thực trạng dạy học ở
trường TH Ba Đình – Bỉm Sơn – Thanh Hóa)
- Phương pháp tìm kiếm tài liệu và sử lí thông tin (Chụp một số cảnh mà
HS thị xã chưa được tiếp xúc nhiều...)
- Phương pháp thống kê và xử lí số liệu.

3


PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN

1. Các nguyên tắc đặc thù của phương pháp dạy – học tiếng Việt
Các nguyên tắc đặc thù của phương pháp dạy – học tiếng Việt bao gồm:
Nguyên tắc rèn luyện ngôn ngữ gắn liền với rèn luyện tư duy; Nguyên tắc hướng
hoạt động vào giao tiếp; Nguyên tắc chú ý tới trình độ tiếng Việt vốn có của học
sinh; Nguyên tắc so sánh và hướng tới hai dạng nói và viết và nguyên tắc đảm
bảo mối quan hệ hữu cơ giữa dạy học tri thức và rèn luyện kỹ năng.
2. Lập dàn ý và các ý tưởng cơ bản
2.1. Lập dàn ý
Lập dàn ý trước khi bắt đầu bài viết là một phương pháp kinh điển trong
trường học nói chung. Thế nhưng, không phải ai cũng hiểu được sự cần thiết đó,
hay luôn rèn luyện phương pháp đó, hay biết cách lập một dàn ý tốt.
Dàn ý giúp tổ chức tốt quá trình lập luận, tạo nên bộ khung chắc chắn cho
toàn bộ các vấn đề cần trình bày trong bài viết, đồng thời giúp người đọc có thể
dễ dàng đọc và hiểu các ý tưởng của tác giả.
Một dàn ý bất kì luôn phải đáp ứng ba chức năng cơ bản sau:

- Chức năng phát hiện: giúp dễ phân tích, khám phá những cái mới.
- Chức năng thông tin: giúp trình bày hiệu quả các ý tưởng và dữ liệu có
được.
- Chức năng lập luận: chứng minh hay bác bỏ các giả thuyết khoa học.
2.2. Các chiến lược giải quyết vấn đề
a) Chiến lược tuyến tính: luận chứng được trình bày tuần tự, mỗi yếu tố
(đoạn, ý) được phát sinh từ yếu tố trước đó và làm phát sinh yếu tố tiếp sau.
b) Chiến lược nhị nguyên: mỗi đơn vị được trình bày thành từng cặp tiểu
đơn vị đối lập nhau, nhằm làm nổi bật sự khác biệt, thường các ý phát triển sau
sẽ có vai trò như một tiểu kết luận về khía cạnh được xử lí.
c) Chiến lược biện chứng: trong chiến lược này, hai khía cạnh đối lập của
một vấn đề sẽ được xử lí riêng biệt, sau đó dẫn đến một phần tổng hợp.
2.3. Các đặc điểm của một dàn ý tốt
Mỗi dàn ý có những vấn đề riêng biệt, đặc thù. Nhưng thông thường, có
bốn nguyên tắc tổng quát mà một dàn ý cần tuân thủ:
- Phân cấp chương mục hài hoà, phù hợp với cấu trúc trình bày chung của
tài liệu.
- Tên các đề mục phải có độ dài và hình thức hài hoà với nhau.
- Các mục mô tả hiện thực, kết quả đi trước các mục ý kiến, phân tích,
giải thích, tổng hợp.
2.4. Những nguyên tắc cơ bản
a) Nguyên tắc chung khi viết
- Có một ý tưởng chủ đạo
- Hướng đến một nhóm đối tượng cụ thể
- Cho thấy rõ vấn đề muốn đề cập, với lí do thoả đáng.
- Dùng một số ý tưởng khác để phụ hoạ thêm cho ý tưởng chính, trong
một trật tự hợp lí.
- Viết càng rõ ràng dễ hiểu càng tốt.
4

- Các bước thực hiện một bài viết như trên là: Thiết kế một thông điệp nền
tảng; Sắp xếp ý theo trật tự hợp lí; Viết bản thảo; Duyệt và hoàn chỉnh bài viết.
b) Định hướng viết: Xác định rõ mục đích viết, chủ đề cần viết, thông điệp
nền tảng cần truyền đi là gì.
c) Lập dàn ý: (Dàn ý đại cương) Dàn ý phải tuân thủ các quy định trình
bày, đồng thời giúp xếp đặt rõ ràng các ý tưởng cần trình bày trong bài viết cũng
như kết luận cần hướng đến.
d) Viết bản thảo: Dựa trên dàn ý đại cương, bổ sung dần các nội dung
quan trọng trong từng phần (Dàn ý chi tiết), kiểm tra tính liền mạch của các ý
tưởng và các phần nội dung trong dàn ý.
e) Duyệt bài và hoàn chỉnh: Kiểm tra tính chính xác của bài viết, loại bỏ ý
thừa, bổ sung ý còn thiếu, sửa lỗi chính tả và lỗi nhập liệu, hoàn tất việc trình
bày các nội dung chính và các ý triển khai liên quan trong bài viết.
2.5. Phát triển ý tưởng từ dàn ý:
* Các quy tắc chung:
- Luôn thể hiện óc phân tích để bài viết có chiều sâu, tránh tình trạng mô
tả hời hợt để chỉ thấy bề mặt vấn đề.
- Viết đơn giản, rõ ràng, không gây nhầm lẫn trong cách hiểu vấn đề.
+ Đơn giản không đồng nghĩa với đơn điệu. Cách viết đơn điệu sẽ làm
cho bài viết trở thành nhàm chán, thiếu tính thuyết phục.
+ Tránh những cách viết quá cầu kì, câu văn phức tạp,…
+ Để viết đơn giản và hiệu quả, cần biết: sử dụng từ vựng đa dạng mà
chính xác ; phối hợp hài hoà các cấu trúc câu và cách thức diễn đạt ; cắt bỏ các
từ ngữ, câu, đoạn văn thừa hoặc không cần thiết ; làm nổi bật trọng tâm vấn đề ;
chia đoạn văn bản hợp lí.
- Đặt mình vào vị trí người đọc để viết sao cho dễ hiểu.
- Không cố nói hết mọi thứ mình biết, vì dễ làm phân tán nội dung, mất
tập trung vào những vấn đề trọng tâm.
- Liên tục cập nhật đối với mọi điều chỉnh trong bài viết.

II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1. Thực trạng việc dạy lập dàn ý cho bài văn miêu tả ở trường Tiểu học Ba
Đình.
- Việc kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh cho nội dung lập dàn ý còn mang
tính hình thức, mới chỉ dừng lại ở mức độ nắm bắt thông tin, chưa có biện pháp
sử lí, điều chỉnh phù hợp; chưa định hướng quan sát, rèn kĩ năng và phương
pháp quan sát cho học sinh.
- Giáo viên phụ thuộc nhiều vào các tài liệu tham khảo (Sách giáo viên,
Thiết kế bài giảng, …) trong hướng dẫn học sinh cách lập dàn ý cho một bài văn
tả cảnh. Chưa có phương pháp mang tính sáng tạo và hiệu quả.
- Giáo viên chưa định hướng cho tất cả học sinh thấy rõ ý nghĩa, tác dụng
của việc lập dàn ý cho một bài văn tả cảnh nói riêng, một bài văn miêu tả nói
chung.

5


- Giáo viên chưa có biện pháp cụ thể, phù hợp và hiệu quả để củng cố,
nâng cao kĩ năng lập dàn ý cho những học sinh chưa thành thạo trong lập dàn ý
cho bài văn tả cảnh.
- Giáo viên chưa quan tâm đúng mức hướng dẫn học sinh phát triển dàn ý
thành đoạn, bài văn tả cảnh. Đây là bước chuyển tiếp quan trọng bắc cầu từ dàn
ý sang một bài văn tả cảnh hoàn chỉnh.
- Có nhiều đối tượng miêu tả mà các em học sinh ở thành phố và thị xã
chưa được tiếp xúc qua thực tế. Vì vậy học sinh chỉ mô tả qua tưởng tượng hoặc
cảm nhận qua sự mô tả của giáo viên,...dẫn đến các em hành văn chưa chân
thực.
2. Thực trạng việc học lập dàn ý cho bài văn miêu tả ở lớp 5 trường
Tiểu học Ba Đình.

Tiến hành khảo sát chất lượng lập dàn ý cho bài văn tả cảnh một buổi
trong ngày của 10 học sinh lớp 5B và 10 học sinh lớp 5A trường Tiểu học Ba
Đình, tôi đã tổng hợp được kết quả sau:
Tổng
số HS
20

Hoàn thành tốt %
5em
25

Chất lượng của dàn ý
Hoàn thành %
Chưa hoàn thành
11em
55
4 em

Thống kê những lỗi trong dàn ý của học sinh :
Lỗi
- Quá sơ sài, thiếu nhiều ý cơ bản :
- Thiếu nét nổi bật, điển hình của cảnh :
- Một số ý sắp xếp lộn xộn, không theo trình tự :
- Một số hình ảnh không chân thực :
- Chưa có sự thay đổi của cảnh trong những thời điểm
khác nhau

%
20

Số lượng
9
14
15
5

Tỉ lệ
45%
70%
75%
25%

13

65%

Tìm hiểu nguyên nhân của những hạn chế trên, tôi được biết:
- Đa số học sinh chưa quan sát đầy đủ một cảnh bất kì trong một buổi do
các em chưa hình dung ra cảnh đó cụ thể như thế nào?
- Hơn một nửa số học sinh chưa biết cách quan sát và ghi chép lại kết quả
quan sát.
- Nhiều học sinh chưa biết diễn đạt chính xác những gì quan sát được.
- Đa số học sinh cho rằng: Lập dàn ý khó hơn viết bài văn. Một số học
sinh chẳng biết viết thế nào khi lập dàn ý.
- Một số dàn ý chỉ là sự chắp ghép của những hình ảnh rời rạc, mơ hồ về
cảnh cần tả, thậm chí, có học sinh còn lắp ghép những hình ảnh không chân thực
(tưởng tượng ra hoặc lấy từ nơi khác) vào cảnh cần tả. Mặt khác, các em phụ
thuộc nhiều vào nguồn ngữ liệu mà Sách giáo khoa cung cấp dẫn tới dàn ý có
nhiều ý bắt chước, thiếu tính chân thực, thiếu tính sáng tạo.
- Đa số học sinh khi viết bài văn miêu tả không dựa vào dàn ý hoặc không

có thói quen lập dàn ý trước khi viết bài văn.
6


- Các em chưa thấy được những vẻ đẹp vốn có, chưa phát hiện được
những điều mới mẻ, thú vị của cảnh vật xung quanh. Các em chưa ý thức được
giá trị bồi dưỡng tâm hồn trẻ thơ từ thế giới của cỏ, cây, hoa, lá, … Tình yêu
thiên nhiên còn là khái niệm khá xa vời với đa số học sinh. Các em đang bị cuốn
vào những trò chơi bắt mắt của thế giới công nghiệp hiện đại.
- Đa số học sinh không có thói quen đọc sách. Nếu có đọc chỉ là những
chuyện tranh, thậm chí là những chuyện tranh không mang tính giáo dục.
III. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN

2.1. Nâng cao hiểu biết của giáo viên về cơ sở khoa học của lập dàn ý
cho bài văn tả cảnh.
Dàn ý của bất kì bài viết nào, thuộc bất kì lĩnh vực nào cũng đều tuân thủ
những quy tắc, nguyên tắc chung của một dàn ý khoa học (như đã nêu ở phần
Cơ sở lí luận). Một dàn ý của bài văn tả cảnh ở học sinh Tiểu học cũng vậy.
Nếu ví một bài văn tả cảnh là một “cơ thể hoàn chỉnh” thì dàn ý của bài
văn đó chính là “bộ xương” của nó. Trên cơ sở “bộ xương” đó, tác giả chỉ việc
“đắp thêm da, thêm thịt” phù hợp là có ngay một “cơ thể hoàn chỉnh”. Một “bộ
xương” chắc chắn, đầy đủ sẽ giúp tạo ra một “cơ thể” cân đối, hoàn chỉnh.
Ngược lại, một “bộ xương” yếu ớt, thiếu hụt chắc chắn sẽ cho ra đời một “cơ
thể” khiếm khuyết, cong vẹo, …
Giáo viên thường đưa ra hình ảnh so sánh giữa dàn ý của một bài văn tả
cảnh với cái “cột”, cái “sườn” cho một bài văn. Đây cũng là một cách hình
tượng hóa phù hợp.
Vậy một dàn ý cho bài văn tả cảnh của học sinh lớp 5 cần đảm bảo những
yêu cầu nào ? Qua nghiên cứu tài liệu và sử dụng kinh nghiệm của bản thân, tôi
đã đưa ra những yêu cầu cụ thể như sau:

* Yêu cầu tổng quát:
- Bố cục đủ ba phần: Mở bài, thân bài, kết bài.
- Nội dung cơ bản của mỗi phần:
+ Mở bài : Giới thiệu về cảnh sẽ tả.
+ Thân bài: Miêu tả cảnh vật theo từng phần của cảnh hoặc miêu tả sự
thay đổi của cảnh theo thời gian hoặc kết hợp cả hai trình tự trên.
+ Kết bài : Nêu nhận xét hoặc cảm nghĩ của học sinh về cảnh vừa tả.
* Yêu cầu cụ thể :
- Hình thức thể hiện: Là những ý ngắn gọn, rõ ràng.
- Các ý được sắp xếp theo thứ tự: Ý chính trước, sau đó là các ý nhỏ làm
rõ cho ý chính. Mỗi ý chính và các ý nhỏ kèm theo sẽ được dùng để phát triển
thành một đoạn văn tả cảnh.
- Mỗi ý chính thể hiện một hình ảnh chính, tiêu biểu, nổi bật của cảnh cần
tả và sẽ dùng để viết câu mở đoạn hoặc kết đoạn. Một dàn ý chỉ nên có 3 đến 4 ý
chính. Các ý chính được sắp xếp theo trình tự (không gian hoặc thời gian) hợp lí.
- Các ý nhỏ đi kèm một ý chính có tác dụng làm sáng tỏ cho ý chính đó.
Mỗi ý nhỏ được dùng để phát triển thành một hoặc một số câu văn miêu tả. Các
ý nhỏ cũng được sắp xếp theo trình tự (không gian hoặc thời gian) hợp lí.
- Ý chính quan trọng hơn sẽ có nhiều ý nhỏ hơn.
7


- Những từ ngữ quan trọng mang tính phát hiện mới hoặc có giá trị gợi tả,
gợi cảm cao có thể được đặt ngay trong hoặc sau mỗi ý.
Tôi đã căn cứ vào những yêu cầu trên để hướng dẫn học sinh phương
pháp lập dàn ý cho bài văn tả cảnh.
2.2. Giáo viên nắm vững mục tiêu, nội dung chương trình sách giáo
khoa phân môn Tập làm văn, nội dung liên quan đến lập dàn ý cho bài văn tả
cảnh.
Một số giáo viên thường chủ quan và xem nhẹ việc nghiên cứu, nắm vững

mục tiêu, nội dung chương trình sách giáo khoa. Mặt khác, hiện nay, ngành Giáo
dục đang thực hiện hệ thống Chuẩn kiến thức, kĩ năng và song song với nó là
những quy định về Giảm tải chương trình. Nếu không có sự nghiên cữu kĩ càng
sẽ dễ dẫn tới tình trạng dạy học vượt chuẩn, dưới chuẩn hoặc lệch chuẩn.
Riêng phân môn Tập làm văn, nội dung liên quan đến văn tả cảnh vẫn giữ
nguyên mục tiêu, nôi dung chương trình sách giáo khoa mới. Giáo viên thực
hiện theo Hướng dẫn thực hiện Chuẩn kiến thức kĩ năng của Bộ Giáo dục và
Đào tạo. Chỉ có một sự điều chỉnh áp dụng cho đối tượng học sinh khá, giỏi ở
tiết 6 (theo PPCT).
Việc nghiên cứu, nắm vững mục tiêu, nội dung chương trình sách giáo
khoa đối với giáo viên không chỉ dừng lại ở mức độ nắm bắt thông tin. Giáo
viên cần phải có sự liên hệ, kết nối, xem xét khả năng liên quan giữa các mạch
kiến thức trong một giai đoạn, một môn, phân môn và các môn học trong một
lớp học, bậc học. Có như thế, giáo viên mới khai thác được hiệu quả của tính
đồng tâm, tính kế thừa và phát triển từ cấu trúc của chương trình sách giáo ở
Tiểu học.
Ở lớp 4, học sinh đã được học về văn miêu tả thuộc các dạng: tả cây cối,
tả đồ vật và tả con vật với một số lượng bài khá lớn. Các kĩ năng lập dàn ý, viết
câu, viết đoạn, viết bài của học sinh cũng được chú trọng rèn luyện ở lớp 4. Lên
lớp 5, các em tiếp tục được học và hoàn thiện hệ thống kiến thức, kĩ năng về văn
miêu tả bao gồm các dạng: tả cảnh, tả người và tả con vật.
Nội dung, yêu cầu cụ thể của 6 tiết có nội dung lập dàn ý cho bài văn tả
cảnh (các tiết được tính theo Phân phối chương trình Tập làm văn lớp 5):
- Lập dàn ý cho bài văn tả cảnh một buổi trong ngày (tiết 2)
- Lập dàn ý cho bài văn miêu tả cơn mưa (tiết 6).
- Lập dàn ý cho bài văn tả ngôi trường (tiết 8).
- Lập dàn ý chi tiết cho bài văn miêu tả một cảnh sông nước (tiết 12).
- Lập dàn ý cho bài văn tả một cảnh đẹp ở địa phương (tiết 15).
- Lập dàn ý cho một trong các bài văn miêu tả sau (tiết 62):
+ Một ngày mới bắt đầu ở quê em.

+ Một đêm trăng đẹp.
+ Trường em trước buổi học.
+ Một khu vui chơi, giải trí mà em thích.
Nghiên cứu, nắm vững mục tiêu, nội dung chương trình sách giáo khoa
giúp giáo viên có một cái nhìn tổng quát về những nội dung sẽ dạy cho học sinh.
Từ đó, giáo viên có thể lập kế hoạch với những biện pháp, phương pháp phù hợp

8


để thực hiện hiểu quả công tác dạy học nói riêng, thực hiện nhiệm vụ giáo dục
nói chung.
2.3. Giáo viên tìm hiểu, quan sát, ghi chép, chụp ảnh, quay video các
cảnh vật liên quan đến các bài tập lập dàn ý cho bài văn tả cảnh.
Với 6 tiết Tập làm văn liên quan đến lập dàn ý cho bài văn tả cảnh ở lớp
5, giáo viên phải cần chuẩn bị tư liệu ít nhất cho 8 cảnh quen thuộc ở địa
phương, trong đó có ít nhất 5 cảnh không thân thuộc với học sinh ở thành phố,
thị xã.
Để có dữ liệu chính xác, đa dạng, đầy đủ chuẩn bị cho việc hướng dẫn học
sinh lập dàn ý cho các bài văn tả cảnh, tôi đã sắp xếp thời gian đến tận nơi quan
sát, ghi chép, chụp ảnh và quay video về những cảnh theo yêu cầu của bài tập
lập dàn ý đã đề ra. Chỉ cần một chiếc bút, một quyển sổ, một chiếc điện thoại có
carmera cấu hình 2.0, tôi đã có một kho dữ liệu khá phong phú, đầy đủ để chuẩn
bị cho hướng dẫn học sinh lập dàn ý cho bài văn tả cảnh.
Ngoài việc làm giàu vốn hiểu biết của bản thân thông qua những dữ liệu
đã sưu tầm được, những hình ảnh sinh động đó giúp tôi dễ dàng thiết kế giáo án
điện tử ứng dụng phần mềm trình chiếu Microsoft Office PowerPoint trong dạy
học nói chung và hướng dẫn học sinh lập dàn ý cho bài văn tả cảnh nói riêng.
2.4. Giáo viên định hướng quan sát, phương pháp quan sát, rèn thói
quen quan sát và ghi chép kết quả quan sát cho học sinh ; củng cố kĩ năng

lập dàn ý cho bài văn miêu tả.
Để học sinh có nguồn tư liệu phong phú, đầy đủ phục vụ cho lập dàn ý
cho bài văn tả cảnh, việc định hướng quan sát, phương pháp quan sát, rèn thói
quen quan sát và ghi chép kết quả quan sát cho học sinh là hết sức cần thiết.
Khâu cuối cùng của quá trình quan sát, ghi chép chính là hình thành dàn ý cho
một bài văn tả cảnh. Quá trình này tôi tiến hành ngay trong những buổi học ôn
đầu năm học 2017 - 2018.
Kết hợp với kiến thức về quan sát vật mẫu trong môn Mĩ thuật, tôi đã
hướng dẫn học sinh quan sát một sự vật (cái quạt điện, cây xà cừ ở sân trường,
một con gà nhỏ, …). Thông qua đó, học sinh rút ra được phương pháp quan sát
và lập dàn ý:
- Quan sát tổng thể trước, quan sát từng phần sau; Quan sát từ một số góc
nhìn khác nhau (chọn góc nhìn thấy rõ sự vật).
- Quan sát đúng trình tự: từ xa đến gần hoặc từ gần đến xa; từ cao xuống
thấp (trên xuống dưới) hoặc ngược lại ; từ ngoài vào trong (không nên quan sát
từ trong ra ngoài), … Chọn trình tự quan sát nào thì phải tuân thủ đúng theo
trình tự đó trong suốt quá trình quan sát.
- Sử dụng các giác quan để quan sát. Chú ý đến những tính chất, đặc điểm
nổi bật của sự vật về tầm vóc, hình dạng, kích thước, màu sắc, mùi vị, chất liệu,
cấu tạo, cách sắp đặt, …. , sự giống và khác nhau giữa các bộ phận, giữa bên
ngoài và bên trong, …
- Mối quan hệ giữa sự vật đó với xung quanh, với bản thân, …
- Quan sát đến đâu, ghi chép lại đến đó đồng thời ghi nhớ những gì đã
quan sát và ghi chép được.

9


- Sau khi hoàn thành một quá trình quan sát, cần có sự kiểm tra và tiến
hành điều chỉnh, sắp xếp lại các ý cho hợp lí (nếu cần thiết). Đây chính là công

việc lập dàn ý thực tế cho một bài văn.
Từ việc biết cách quan sát một sự vật, học sinh dễ dàng vận dụng để thực
hiện quá trình quan sát nhiều sự vật, quan sát cảnh vật, hiện tượng, … Chỉ cần
học sinh thực hiện đúng theo trình tự trên là các em đã thực hiện xong ba công
việc : quan sát, ghi chép và lập dàn ý. Việc còn lại của các em là ghi nhớ nó để
vận dụng trong những tiết Tập làm văn sắp tới.
Để củng cố vững chắc cho học sinh phương pháp lập dàn ý, tôi đã dành
một tiết học ôn đầu năm để hướng dẫn học sinh cách lập dàn ý cho một bài văn
tả cảnh với những nội dung, yêu cầu như đã nêu ở biện pháp 1 thông qua SĐTD.
2.5 Sử dụng SĐTD để biến những ý tưởng và suy nghĩ rời rạc, tản mạn
thành sơ đồ có cấu trúc và hình ảnh rõ ràng. Giúp HS liên kết và gợi nhớ lại
những kinh nghiệm đã có, làm cho ý rưởng của các em thêm phong phú,
sáng tạo.
Cấu trúc của một SĐTD gồm có: Phần chủ đề (nội dung chính); các
nhánh chính (triển khai cho chủ đề); nhánh phụ (triển khai nhánh chính); phần kí
hiệu, biểu tượng, tranh ảnh….kèm theo để làm cho sơ đồ thêm sinh động, dễ
hình dung, dễ liên tưởng.

Chương trình SGK môn Tiếng Việt lớp 5 có 26 tiết dành cho việc rèn
luyện kĩ năng viết văn miêu tả (tả cảnh, tả người) thông qua việc rèn luyện các
kĩ năng cụ thể như: quan sát, tìm và sắp xếp ý, triển khai ý để viết đoạn, bài. Sử
dụng SĐTD nghĩa là giáo viên có công cụ hỗ trợ đắc lực để rèn luyện kĩ năng
10


viết văn miêu tả cho học sinh, đặc biệt là kĩ năng lập dàn ý cho bài văn miêu tả.
Việc sử dụng SĐTD trong dạy học văn miêu tả không chỉ phù hợp với quy trình
rèn luyện viết văn miêu tả mà còn phù hợp với tâm lí lứa tuổi học sinh tiểu học,
bởi SĐTD với xu thế và cách thể hiện trực quan sẽ giúp học sinh dễ nắm bắt ý
chính của nội dung miêu tả, tạo cho học sinh có hứng thú và mở ra cho các em

những liên tưởng, tưởng tượng, sáng tạo về đối tượng miêu tả.
* Ứng dụng SĐTD để hướng dẫn học sinh lập dàn ý cho bài văn miêu
tả lớp 5.
* Giai đoạn 1. Nhận biết cấu tạo của bài văn miêu tả. Làm quen với Sơ đồ
tư duy.
Bài minh họa 1:
Cấu tạo bài văn tả cảnh
1. Mục tiêu: Học sinh nắm đợc cấu tạo ba phần (mở bài, thân bài, kết bài)
của một bài văn tả cảnh.
2. Cách tiến hành: Dùng SĐTD khái quát kiến thức về cấu tạo bài văn tả
cảnh.
Bước 1. Chuẩn bị
Dụng cụ: Giấy trắng A4, bút màu.
Phương hướng: Xác định chủ đề chính của sơ đồ là “Cấu tạo bài văn tả
cảnh”.
Bước 2. Tiến hành
Đặt tờ giấy A4 nằm ngang .
Học sinh cụ thể hóa chủ đề bằng các từ ngữ khóa (hoặc hình ảnh). Đặt bút
vẽ vào giữa trang giấy và làm nổi bật chủ đề (Cấu tạo bài văn tả cảnh) theo
phong cách riêng.
Câu hỏi gợi ý của giáo viên :
+ Bài văn tả cảnh đợc cấu tạo gồm mấy phần ? (Bậc 1)
+ Trong từng phần, nên trình bày những nội dung gì ? (Bậc 2)
+ Trong từng nội dung, có thể triển khai ý chi tiết hơn nữa đợc không ?
Đó là những ý nào ? (Bậc 3)
Mỗi câu hỏi gợi ý là một nội dung cần triển khai, mỗi nội dung là một
nhánh của sơ đồ. Trên mỗi nhánh, HS còn có thể triển khai tiếp các ý nhỏ, bổ
sung hình ảnh, kí hiệu cho nhánh đó. GV về màu sắc, tính phân bậc của sơ đồ.
Cuối cùng, HS dùng mũi tên chỉ sự gắn kết các ý, ý này với ý kia, hoặc đánh số
thứ tự, vẽ các đường bao quát gom ý.

Bước 3: Hoàn thiện
Bổ sung màu sắc cần thiết. Kiểm tra lại các chi tiết.Kiểm tra lại tổng thể sơ
đồ có cân đối, đẹp mắt không.
Bước 4: Thể hiện

11


H2. ứng dụng Sơ đồ tư duy để nhận biết cấu tạo của bài văn tả cảnh
Bài minh họa 2: Cấu tạo của bài văn tả cảnh cụ thể
1. Mục tiêu : Giúp HS biết phân tích cấu tạo của một bài văn tả cảnh cụ
thể.
2.Cách tiến hành : Dùng SĐTD để phân tích cấu tạo của bài văn “Quang
cảnh làng mạc ngày mùa” (TV5, tập 1, trang 10)
Bước 1: Chuẩn bị
Dụng cụ : Giấy trắng A4, bút màu, một số tranh ảnh (giáo viên và học
sinh chuẩn bị trước)
Phương hướng : Xác dịnh chủ đề chính của sơ đồ là “Quang cảnh làng
mạc ngày mùa”.
Bước 2: Tiến hành
Đặt tờ giấy A4 nằm ngang.
HS cụ thể hóa bằng các từ khóa (Tác giả miêu tả từng bộ phận của cảnh
nên từ ngữ khóa để triển khai là những từ thể hiện từng phần của cảnh).
Câu hỏi gợi ý của GV:
+ Tác giả miêu tả cảnh làng mạc ngày mùa theo trình tự nào ?
+ Tác giả chọn miêu tả những bộ phận nào của cảnh ? (Bậc 1)
+ Trong từng bộ phận của cảnh, tác giả đã chọn lọc để tả những cảnh vật
cụ thể nào. Tác giả dùng các giác quan để quanh sát từng cảnh vật đó ? (Bậc 2)
+ Tác giả miêu tả cảnh vật thông qua các từ ngữ nào ? (Bậc 3)
+ Các em có thể dùng những hình ảnh nào để minh họa cho các từ ngữ

miêu tả đó ?
Bước 3: Hoàn thiện Bổ sung màu sắc cần thiết.
Kiểm tra lại các chi tiết.
Kiểm tra lại tổng thể sơ đồ có cân đối, đẹp mắt không.
Bước 4: Thể hiện

12


H3. ứng dụng SĐTD để phân tích cấu tạo bài Quang cảnh làng mạc ngày mùa.
* Giai đoạn 2: Ưng dụng Sơ đồ tư duy để lập dàn ý cho bài văn miêu
tả cụ thể . Bài minh họa : Luyện tập tả cảnh
1. Mục tiêu: HS biết lập dàn ý tả cảnh một buổi trong ngày và trình bày
theo dàn ý những điều đã quan sát.
2. Cách tiến hành: Dùng SĐTD để lập dàn ý cho bài tập “Lập dàn ý bài
văn tả cảnh một buổi sàng (hoặc tra, chiều) trong vườn cây (hay trong công viên,
trên đường phố, trên cánh đồng, nương rẫy)”.
Bước 1: Chuẩn bị
Dụng cụ : Giấy A4, bút màu, một số tranh ảnh (HS chuẩn bị trước sao cho
phù hợp với cảnh mình chọn tả).
Phương hướng : Xác định chủ đề chính của sơ đồ có thể là “Buổi sáng
trên cánh đồng”, “Buổi chiều trong công viên”, “Buổi chiều trên đường phố”…
Bước 2: Tiến hành
Học sinh cụ thể hóa chủ đề bằng các từ khóa (tùy thuộc vào cách miêu tả
các em chọn mà có thể có các từ khóa theo trình tự thời gian hay từng phần của
cảnh).
Câu hỏi gợi ý của giáo viên :
+ Em định miêu tả cảnh gì ? vào thời điểm nào ?
+ Em chọn cách miêu tả theo trình tự thời gian hay tả từng phần của
cảnh ? (Bậc 1)

+ Em dùng những giác quan nào để quan sát cảnh được tả ? Em chọn lọc
những hình ảnh, chi tiết nào ? (Bậc 2)
+ Mỗi hình ảnh, chi tiết mà em quan sát được có thể được miêu tả bằng
những từ ngữ nào ? (Bậc 3)
+ Em có thể dùng những tranh ảnh nào để minh họa cho các từ ngữ miêu
tả đó ?

13


+ Những hình ảnh, chi tiết của cảnh gợi cho em những liên tưởng, tưởng
tượng gì ?
Bước 3: Hoàn thiện: Bổ sung màu sắc cần hiết. Kiểm tra lại các chi
tiết.
Kiểm tra lại tổng thể sơ đồ có cân đối, đẹp mắt không.
Bước 4: Thể hiện

H4. ứng dụng SĐTD để lập dàn ý cho bài văn miêu tả cánh đồng vào buổi
sáng sớm .
* Kết luận
Đánh giá mức độ khả thi, tính hiệu quả của việc ứng dụng sơ đồ tư duy
trong dạy học lập dàn ý cho bài văn miêu tả ở lớp 5, chúng tôi tiến hành phỏng
vấn một số giáo viên tiểu học về hiệu quả của việc ứng dụng SĐTD trong việc
hướng dẫn học sinh lớp 5 lập dàn ý cho bài văn miêu tả nói riêng, dạy học Tập
làm văn nói chung. Kết quả ghi chép, tổng hợp sau qúa trình phỏng vấn giáo
viên cho thấy:
- Sử dụng SĐTD tư duy trong dạy học lập dàn ý góp phần kích thích hứng
thú học tập, nâng cao chất lượng dạy học văn miêu tả.
- Sử dụng SĐTD góp phần tăng tính “chủ động”của học sinh trong học
tập bởi học sinh là người chủ động, tự đặt ra câu hỏi cho bài làm văn của mình,

tự do tìm ý và mở rộng ý, giáo viên chỉ là người hướng dẫn và hỗ trợ.
Bên cạnh đó, nhiều giáo viên đã nhận thấy có thể sử dụng SĐTD trong
dạy học các phân môn khác của môn Tiếng Việt và các môn học khác trong nhà
trường tiểu học. Học sinh có thể sử dụng SĐTD để rèn luyện tính logic và tư
duy sáng tạo của mình.
Kết quả thống kê sau dạy học thực nghiệm cho thấy số lượng học sinh có
thể độc lập xây dựng dàn ý cho bài văn miêu tả chiếm 80%, trong đó, có 63%
học sinh biết cách trình bày SĐTD hợp lí, đẹp mắt và bước đầu có sự liên tưởng,
14


tưởng tượng trong các ý miêu tả. Như vậy, kết quả dạy học thực nghiêm đã
chứng minh rằng, ứng dụng của SĐTD không chỉ góp phần phát triển khả năng
tìm ý, triển khai ý trước khi viết bài văn cho học sinh, mà còn phát huy khả năng
sáng tạo, tưởng tượng cho các em khi viết văn miêu tả.
2.6. Giáo viên lập kế hoạch bài học áp dụng đổi mới phương pháp dạy
học. Tổ chức thi công hiệu quả kế hoạch bài học; quan tâm đến từng đối
tượng học sinh; phát huy tối đa hiệu quả của các thiết bị hiện đại trong dạy
học.
Từ những kết quả đạt được sau khi triển khai thực hiện sáu biện pháp trên,
tôi tiến hành lập kế hoạch bài học áp dụng đổi mới phương pháp dạy học hiệu
quả. Dự kiến những phương án điều chỉnh đảm bảo phát huy tối đa năng lực lập
dàn ý của mỗi học sinh. Trong mỗi bài dạy có nội dung lập dàn ý cho bài văn tả
cảnh, tôi đều tận dụng tối đa hiệu quả của máy chiếu đa năng Pro-zec-tơ.
Với cách thiết kế bài học như trên, sau khi tiến hành dạy học trên lớp có
hiệu quả, tôi đã áp dụng cho tất cả những tiết Tập làm văn có nội dung lập dàn ý
cho bài văn tả cảnh. Bằng sự chuẩn bị kĩ lưỡng của mình trên mọi phương diện,
tôi hoàn toàn tự tin tổ chức thi công hiệu quả kế hoạch bài học của mình. Qua
thực tế tổ chức thi công kế hoạch bài học, tôi thấy cần có sự điều chỉnh, bổ sung
trong khâu nhận xét bài làm của học sinh. Số dàn ý được đưa ra để hướng dẫn

lớp nhận xét còn quá ít, trong khi đó những học sinh làm bài ra giấy khổ to lại
phải mất thêm thời gian để chép lại bài đã làm của mình từ giấy khổ to vào vở.
Việc cho học sinh đọc bài làm của mình để lớp lắng nghe rồi nhận xét chưa thực
sự hiệu quả. Vậy làm thế nào có thể tổ chức nhận xét được nhiều bài làm nhất,
chi tiết nhất mà học sinh không phải mất thời gian chép lại bài ?
Tôi đã nảy ra một sáng kiến: Sử dụng chiếc điện thoại có ca-me-ra chụp
lại những dàn ý học sinh đã hoàn thiện rồi kết nối với máy tính để trình chiếu và
tổ chức nhận xét. Trong quá trình trình chiếu, tôi khéo léo sắp xếp theo thứ tự:
đầu tiên là nhóm các bài còn nhiều hạn chế ; tiếp theo là nhóm các bài đạt yêu
cầu và cuối cùng là nhóm các bài khá giỏi. Để tiến hành công đoạn này một cách
nhanh chóng, trong khi học sinh làm bài, tôi đã tranh thủ quan sát và có những
ghi chép, đánh giá sơ bộ về chất lượng bài làm của mỗi em. Ý tưởng sáng tạo
này đã nhanh chóng phát huy được hiệu quả tối đa của các thiết bị dạy học hiện
đại. Số bài được nhận xét trực tiếp nhiều hơn, học sinh theo dõi và nhận xét dễ
dàng hơn, cụ thể, chi tiết hơn, … Nhiều học sinh có thể nhận ra ngay bài của
mình, của bạn có những ưu – khuyết điểm nào để học hỏi, phát huy hoặc rút
kinh nghiệm.
Việc đặt ra đòi hỏi hợp lí đối với từng nhóm đối tượng học sinh là rất quan
trọng. Tôi đã phân tích kĩ lưỡng trước khi đưa ra yêu cầu để tránh tình trạng quá
sức hoặc dưới sức của học sinh trong việc lập dàn ý cho bài văn tả cảnh. Tuy
nhiên, khi học sinh đã đạt được một chuẩn yêu cầu thì không được dừng lại ở đó
mà nâng dần mức độ để học sinh phấn đấu đạt kết quả cao hơn.
2.7. Giáo
dục học sinh phương pháp phát triển dàn ý thành đoạn văn, bài văn tả cảnh.
Nhiều học sinh không có thói quen dựa vào dàn ý đã lập để viết thành
đoạn văn, bài văn tả cảnh. Chính vì vậy, bài viết của các em dễ thiếu ý hoặc
miêu tả không đúng trình tự. Để giúp học sinh thấy rõ được sự cần thiết phải dựa
15

vào dàn ý để viết đoạn văn, bài văn miêu tả hoặc lập dàn ý trước khi viết văn
miêu tả, tôi đã hướng dẫn học sinh so sánh giữa những đoạn văn, bài văn của
những bạn biết dựa vào dàn ý với những đoạn văn, bài văn của những bạn chưa
biết dựa vào dàn ý. Các em đã thấy được những nhược điểm, hạn chế của những
đoạn văn, bài văn viết không dựa vào dàn ý. Từ đó, học sinh sẽ nghiêm túc hơn,
có trách nhiệm hơn trong lập dàn ý, đồng thời có thói quen dựa vào dàn ý để viết
đoạn văn, bài văn tả cảnh nói riêng, các bài văn nói chung.
Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở đó vẫn chưa đủ. Có những học sinh chưa
biết cách phát triển dàn ý thành đoạn, bài văn tả cảnh. Nếu lập ra một dàn ý rồi
mà không biết cách phát triển dàn ý đó thành bài viết hoàn chỉnh thì dần dần,
các em sẽ nản lòng và tất nhiên sẽ không quan tâm đến lập dàn ý nữa. Kĩ năng
lập dàn ý của các em sẽ kém đi là điều không thể tránh khỏi.
Tôi đã tiến hành hướng dẫn học sinh cách phát triển dàn ý theo các bước
sau:
* Bước 1: Phát triển một ý thành một hoặc một số câu.
Ví dụ : Từ ý: “Mặt trời mọc.”, có thể phát triển thành câu như sau :
- Mức độ 1: (Câu đúng)
+ “Mặt trời từ từ nhô lên.”
+ “Mặt trời từ từ nhô lên, tỏa ánh nắng xuống mặt đất.”
- Mức độ 2: (Câu hay)
+ “Mặt trời chầm chậm nhô lên từ phía biển.”
+ “Mặt trời lặng lẽ nhô lên từ phía biển. Những tia nắng đầu tiên tỏa
xuống mặt đất.”
- Mức độ 3: (Câu có vận dụng các biện pháp tu từ)
+ “Mặt trời như quả cầu lửa khổng lồ đang lừ lừ nhô lên từ phía chân
trời”.
+ “Mặt trời như quả cầu lửa khổng lồ đang lừ lừ nhô lên từ phía chân trời.
Những tia nắng đầu tiên tung tăng ào xuống mặt đất”
+ “Mặt trời như quả cầu lửa khổng lồ đang từ từ nhô lên ở phía chân trời.
Ánh nắng ban mai trải rộng khắp cánh đồng. Một ngày mới bắt đầu.”

* Bước 2: Phát triển một ý chính và những ý nhỏ đi kèm thành một đoạn
văn:
- Ý chính: Phát triển thành câu mở đoạn hoặc kết đoạn (tùy thuộc vào ý
tưởng sáng tạo của học sinh).
- Các ý nhỏ, mỗi ý phát triển thành một hoặc một số câu như đã thực hiện
ở bước 1.
Sau khi thực hiện xong hai bước trên, học sinh đã hoàn thành xong một
bài văn tả cảnh hoàn chỉnh.
IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Trong quá trình tổ chức thực hiện “Ứng dụng CNTT và sử dụng SĐTD
trong việc rèn luyện kĩ năng lập dàn ý bài văn tả cảnh” cho học sinh lớp 5
trường Tiểu học Ba Đình – Bỉm Sơn – Thanh Hóa.Tôi nhận thấy học sinh lớp
5B do tôi phụ trách đã tiến bộ đáng kể về kĩ năng lập dàn ý cho bài văn tả cảnh.

16


Các bài tập lập dàn ý cho bài văn tả cảnh ở các tuần 3, 4, 6, 7 đều được các em
hoàn thành 100% tại lớp và chất lượng bài làm đều đạt yêu cầu trở lên.
Để kiểm chứng hiệu quả của những biện pháp rèn luyện kĩ năng lập dàn ý
cho một bài văn tả cảnh ở học sinh lớp 5 mà tôi đã triển khai, phối hợp cùng
giáo viên chủ nhiệm lớp 5A, tôi đã tiến hành khảo sát và so sánh chất lượng lập
dàn ý cho bài văn tả cảnh của 20 học sinh lớp 5B do tôi phụ trách và 20 học sinh
lớp 5A.
Đề bài : Lập dàn ý cho bài văn tả một cảnh đẹp ở địa phương.
Kết quả bài làm của học sinh như sau:
Lớp

Số bài

5A
5B

20
20

Xếp loại chất lượng bài làm của học sinh
HTT
HT
CHT
SL
%
SL
%
SL
%
6
21%
11
26,3%
3
37,1%
11
20%
9
40%
0
40%

Nhìn vào số liệu thống kê chất lượng bài làm lập dàn ý cho bài văn tả
cảnh của hai lớp, lớp thực nghiệm 5B do tôi phụ trách và lớp đối chứng 5A, có
thể thấy được chất lượng bài lập dàn ý của lớp 5B cao hơn ở mọi mức độ. Điều
này chứng tỏ các biện pháp mà tôi đã áp dụng có hiệu quả rất tốt trong việc nâng
cao chất lượng lập dàn ý cho bài văn tả cảnh đối với học sinh lớp 5.
Tôi đã giúp học sinh củng cố vững chắc những kiến thức về lập dàn ý đã
học ở lớp 4, rèn luyện kĩ năng lập dàn ý thành thạo cho những bài văn tả cảnh ở
lớp 5, tạo cơ sở bền vững để học sinh tiếp tục vận dụng cho những nội dung học
Tập làm văn khác có liên quan. Chính vì vậy, các đoạn văn, bài văn tả cảnh ở
các tuần 2, 3, 4, 7, 8, 10 của học sinh lớp tôi đều có chất lượng đạt yêu cầu trở
lên. Điều này chứng tỏ việc học sinh lập dàn ý cho bài văn tả cảnh tốt, nắm vững
cách phát triển dàn ý thành đoạn, bài văn tả cảnh kết hợp với thói quen dựa vào
dàn ý để viết văn tả cảnh đã góp phần nâng cao chất lượng bài văn tả cảnh của
học sinh.

PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

17


I. Ý NGHĨA CỦA SÁNG KIẾN VỚI CÔNG TÁC GIÁO DỤC

Dạy học lập dàn ý nói chung và lập dàn ý cho bài văn tả cảnh nói riêng là
một trong những nội dung khó trong quá trình dạy học ở Tiểu học. Để giúp học
sinh lập dàn ý tốt cho một bài văn tả cảnh, theo tôi, cần làm tốt những công việc
sau :
- Không ngừng học hỏi, tích lũy kinh nghiệm để nâng cao kiến thức, kĩ
năng, nghiệp vụ sư phạm nói chung, dạy học lập dàn ý cho bài văn tả cảnh nói
riêng.
- Nghiên cứu, nắm vững mục tiêu, nội dung chương trình sách giáo khoa,

chuẩn kiến thức kĩ năng và các văn bản pháp quy khác của ngành liên quan đến
dạy học nói chung, dạy lập dàn ý cho bài văn tả cảnh nói riêng.
- Sưu tầm, tìm hiểu, quan sát, ghi chép, lưu trữ những hình ảnh trực tiếp
phục vụ cho nội dung dạy lập dàn ý cho bài văn tả cảnh.
- Thường xuyên kiểm tra, đánh giá, phân loại đối tượng học sinh. Căn cứ
những tồn tại, hạn chế của học sinh, tiên hành tìm hiểu nguyên nhân của của
những tồn tại, hạn chế đó để có biện pháp khắc phục hiệu quả, kịp thời.
- Lập kế hoạch bài học đảm bảo thực hiện mục tiêu tiết dạy. Đổi mới
phương pháp dạy học, quan tâm đến từng đối tượng học sinh, phát huy hiệu quả
của các đồ dùng, phương tiện dạy học hiện có, đặc biệt là các phương tiện, thiết
bị dạy học hiện đại.
- Luôn gắn dạy lập dàn ý với những kiến thức, kĩ năng liên quan ; phát
huy vốn kiến thức, kĩ năng đã có của học sinh ; luôn đặt nội dung đang giảng
dạy trong mối quan hệ biện chứng với những nội dung cùng và khác phân môn,
môn học , cùng và khác lớp học.
Trong năm học 2017-2018, tôi đã tổ chức thực những biện pháp hưu ích
nhất, phát huy tối ưu các thiết bị hiện đại trong dạy học để giúp học sinh học tốt
lập dàn ý cho bài văn tả cảnh và đúc rút thành sáng kiến kinh nghiệm. Tuy
nhiên, với vốn kiến thức và kinh nghiệm khiêm tốn của bản thân, mặc dù đã có
nhiều cố gắng. Hơn nữa trong năm học này tôi cũng mạnh dạn cho học sinh sử
dụng SĐTD để lập dàn ý vào SKKN “Ứng dụng CNTT và sử dụng SĐTD
trong việc rèn luyện kĩ năng lập dàn ý bài văn tả cảnh” cho học sinh lớp 5
trường Tiểu học Ba Đình – Bỉm Sơn – Thanh Hóa. Vì vậy SKKN của tôi
không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Kính mong Hội đồng khoa học các
cấp và các đồng nghiệp đóng góp, bổ sung.
II. MỘT SỐ ĐỀ XUẤT ĐỂ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN

1. Đối với nhà trường
- Tổ chức nhiều hơn nữa những buổi sinh hoạt chuyên đề về đổi mới
phương pháp dạy học và học tập những sáng kiến kinh nghiệm có giá trị ứng

dụng hiệu quả.
- Đầu tư mua sắm thêm những phương tiện hiện đại phục vụ, hỗ trợ hiệu
quả cho quá trình dạy học như máy chiếu đa năng, máy ảnh, …
- Tăng cường tổ chức cho học sinh đi tham quan thực tế, đi trải nghiệm,
khám phá cuộc sống,…
2. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo
18


- Tạo điều kiện để đội ngũ giáo viên của các nhà trường được học hỏi
kinh nghiệm của những giáo viên có kiến thức và trình độ tay nghề cao ở trong
và ngoài huyện.
Tôi xin chân thành cảm ơn !
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Bỉm Sơn, ngày 4 tháng 4 năm 2018
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung
của người khác.
Người viết

Lê Thị Hương

XÁC NHẬN CỦA PHÒNG GIÁO DỤC&ĐÀO TẠO BỈM SƠN

PHỤ LỤC
1. Sách, báo, các tập san về Tiểu học.

19

2. Phương pháp dạy Tiếng Việt Tiểu học Tác giả Lê Phương Nga, Nguyễn Thị
Lương, Bùi Minh Toán v.v…
3. Dẫn luận ngôn ngữ (Tác giả: Nguyễn Thiện Giáp, Đoàn Thiện Thuật)
4. SGK Tiếng Việt 5 (NXB Giáo Dục)
5. SGV Tiếng Việt 5 (NXB Giáo Dục)
6. Bài tập nâng cao TV lớp 5.
7. Bồi dưỡng học sinh giỏi Tiếng Việt lớp 5.....

Họ và tên tác giả: Lê Thị Hương
Chức vụ và đơn vị công tác: Trường Tiểu học Ba Đình – Bỉm Sơn
TT
Tên đề tài SKKN
Cấp đánh giá Kiểm tra

Năm học
20


đánh giá
xếp loại
(A,B hoặc
C…)

đánh giá

B

2011-2012

C

2012-2013

Sở GD&ĐT
Thanh Hóa

C

2013-2014

Phòng GD&ĐT
Bỉm Sơn

B

2014-2015

Phòng GD&ĐT
Bỉm Sơn

A

2015-2016

Sở GD&ĐT
Thanh Hóa

C

2016-2017

Phòng GD&ĐT
Bỉm Sơn

A

2017-2018

xếp loại
(Phòng, Sở,
Tỉnh,…
1
2
3
4
5
6

7

Ứng dụng CNTT trong dạy học ở
Tiểu học.
Biện pháp giúp học sinh lớp 4
luyện đọc diễn cảm.
Một số biện pháp rèn luyện kỹ
năng lập dàn ý bài văn tả cảnh ở
học sinh lớp 5
Ứng dụng CNTT trong rèn luyện
kỹ năng lập dàn ý bài văn tả cảnh

Một số biện pháp nhằm nâng cao
hiệu quả trong việc giúp học sinh
lớp 5 viết đúng chính tả.
Ứng dụng CNTT trong rèn luyện
kỹ năng lập dàn ý bài văn tả cảnh
cho học sinh lớp 5
Ứng dụng CNTT và sử dụng
SĐTD trong việc rèn luyện kĩ
năng lập dàn ý bài văn tả cảnh
cho học sinh lớp 5

Phòng GD&ĐT
Bỉm Sơn
Phòng GD&ĐT
Bỉm Sơn

MỤC LỤC

21


Nội dung

Trang

22


PHẦN MỞ ĐẦU

1

I. Lí do chọn đề tài

1

II. Mục đích nghiên cứu

2

III. Đối tượng nghiên cứu

2

IV. Phương pháp nghiên cứu

2

PHẦN NỘI DUNG

4

I. Cơ sở lí luận

4

II. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu

5

III. Các giải pháp thực hiện

7

IV. Hiệu quả của SKKN

16

PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

18

I. Ý nghĩa của sáng kiến với công tác giáo dục

18

II. Một số đề xuất để áp dụng SKKN

18

PHỤ LỤC

20

23