SỬ DỤNG sơ đồ tư DUY, các tư LIỆU HÌNH ẢNH và TRÒ CHƠI ô CHỮ bí mật vào dạy học môn LỊCH sử lớp 10

MỤC LỤC
1.Mở đầu.

Trang

1.1. Lí do chọn đề tài.

2-3

1.2. Mục đích nghiên cứu.

3

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

3

1.4. Phương pháp nghiên cứu:

3-4

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.
1.2. Cơ sở lý luận.

4

2.2. Thực trạng vấn đề.

4

2.3 Tổ chức thực hiện.

5-10

2.4 Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.

11-12

3. Kết luận, kiến nghị.

13-14

4. Tài liệu tham khảo.

15

1

1


1.Mở đầu.
1.1. Lí do chọn đề tài.
Hiện nay trong tồn nghành giáo dục đang sôi nổi hưởng ứng phong trào
“ Đổi mới phương pháp dạy học” với phương châm “ Phát huy tính chủ động
tích cực học mơn lịch sử cho học sinh”.
Thực trạng: Trong những năm vừa qua học sinh THPT trên cả nước nói
chung, và học sinh trường THPT Triệu Sơn I nói riêng, đều khơng hứng thú học
môn lịch sử, đặc biệt càng lên lớp sát cuối cấp, do xu hướng chọn khối thi đại
học chủ yếu là khối A, hoặc khối D. Còn một số học sinh lựa chọn học khối C
rất ít có những năm cả khối chỉ có khoản hơn 25 em đăng ký học khối C, cho

nên nhà trường phải ghép lớp học cùng với học sinh khối D và thêm một vài học
sinh khơng học được khối nào thì đành theo khối C. Bộ giáo dục có đưa mơn
lịch sử vào các mơn lựa chọn để thi tốt nghiệp thì vắng bóng học sinh đăng ký
thi môn này, với lý do là khó học, khó thuộc. Trong các tiết dạy mơn xã hội như
Văn, Sử, Địa đặc biệt là môn Lịch sử học sinh thường rất ồn, không tập trung
học, chán học. Những hiểu biết chung của học sinh về lịch sử thế giới, lịch sử
quê hương đất nước, truyền thống dân tộc rất kém. Học sinh phần đơng khơng
biết gì về lịch sử quá khứ hào hùng của dân tộc mình đừng nói gì tới sự biến đổi
của lịch sử thế giới. Thế hệ tương lai này đã vô cảm về truyền thống lịch sử của
dân tộc, mà chỉ lo tới sức ép học theo khối để lấy kiến thức thi đậu đại học.
Trong bất kỳ hoạt động học tập nào, tạo được hứng thú cho học sinh là điều
cực kỳ quan trọng, làm cho các em hăng say với công việc của mình, đặc biệt là
việc học tập. Đối với mơn lịch sử có hướng thú học tập các em sẽ có tinh thần
học bài, tìm thấy cái hay, cái lý thú trong mơn học khơng cịn cảm giác nhàm
chán, từ đó tạo niềm tin, say mê học tập đồng thời làm cho học sinh có nhận
thức đúng đắn hơn về môn học, biết coi trọng tất cả các môn học khơng coi nhẹ
mơn phụ hay mơn chính, tự nhiên hay xã hội. Chính vì vậy, để tạo ra sự hứng
thú cho học sinh học môn lịch sử ở trường THPT, đã thơi thúc tơi nghiên cứu
tìm tịi để tìm ra các phương pháp dạy học phù hợp để phát huy tính tích cực,
chủ động sáng tạo học sinh, tạo nên sự hứng thú cho học sinh khi tham gia học
2

2


môn lịch sử. Qua thực tế trong giảng dạy nhiều năm tôi đã đúc rút ra được một
số kinh nghiệm và quyết định chọn đề tài “Sử dụng sơ đồ tư duy, các tư liệu
hình ảnh và trị chơi ơ chữ bí mật vào dạy mơn lịch sử lớp 10” .
1.2. Mục đích nghiên cứu.
Tạo nhu cầu hứng thú cho học sinh học môn lịch sử ở trường THPT là một

nhu cầu bức thiết, đặc biệt là phải tạo cho các em cách học mới ngay từ khi mới
bước chân vào đầu cấp lớp 10 thì mới dễ uốn nắn.
Đối với giáo viên học sinh có hứng thú học mơn lịch sử giúp cho giáo viên
càng yêu nghề và đầu tư nhiều thời gian vào chuyên môn để nâng cao chất
lượng dạy học.
Đối với học sinh, có được hứng thú học mơn lịch sử giúp các em có thể phát
huy được tính sáng tạo trong q trình học để nắm bắt được nhiều kiến thức về
lịch sử Việt Nam và thế giới giúp các em định hướng được sự phát triển của
tương lai tốt hơn, các em có nhiều kiến thức về môn lịch sử để phục vụ cho công
việc trong cuộc sống tốt hơn, hiểu biết về đất nước con người Việt Nam.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
Đề tài được áp dụng trong phạm vi ở trường THPT dùng cho dạy học môn
lịch sử lớp 10. Tạo ra hứng thú cho học sinh u thích mơn lịch sử vì đã được
học qua phương pháp mới, dễ học, dễ thuộc sinh động, vui nhộn phát huy tính
sáng tạo của học sinh.
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết.
- Phương pháp thực nghiệm.
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin.
- Phương pháp thống kê, sử lý số liệu.
- Phương pháp sử dụng công nghệ tin học vào dạy học môn lịch sử.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.
1.2. Cơ sở lý luận.
Qua thực tế giảng dạy nhiều năm tôi thấy hiện nay học sinh ngày càng lười
học môn lịch sử vì có q nhiều kiến thức, số liệu, ngày tháng không thể nhớ
3

3

được, cộng với tâm lý không muốn học các môn phụ để giành thời gian vào các
môn thi theo khối, lại làm cho các em ngày càng không quan tâm đến mơn lịch
sử. Ngồi học trên lớp thì các bài tập thầy giáo giao về nhà phần lớn các em
không chịu làm, một số ít trên lớp cịn khơng chịu ghi bài, có những giáo viên
cịn phải ra biện pháp là thu vở chấm lấy điểm vào 15 phút. Chính vì lý do ngại
học mơn lịch sử của học sinh cho nên trong giờ dạy giáo viên buộc phải dạy
theo phương pháp truyền thống để cho hết bài. Chính vì thế số học sinh nắm
bắt được kiến thức môn lich sử không nhiều, cho nên đến lúc làm bài kiểm tra
phần lớn là các em đi nhìn bài của bạn, và tìm cách giở tài liệu để có được điểm
tổng kết. Chính vì thực trạng như vậy cho nên tơi quyết định thay đổi phương
pháp dạy học tạo hứng thú cho học sinh thông qua “Sử dụng sơ đồ tư duy, các
tư liệu hình ảnh và trị chơi ơ chữ bí mật vào dạy mơn lịch sử lớp 10”.
2.2. Thực trạng vấn đề.
Theo kết quả kiểm tra thực tế học sinh, học ở các lớp đại trà và các lớp theo
khối A, rất nhiều học sinh khi lên bảng kiểm tra bài cũ, năm bạn thì chỉ có một
bạn thuộc bài, hoặc ra đề kiểm tra viết thì cả lớp chỉ khoảng 20 % làm được bài
còn lại 80% lo ngồi đợi bạn làm bài để mình nhìn theo.
Khó khăn của giáo viên là không thể ép các em học, vì đa số các em học theo
khối, cho nên các mơn phụ khơng được quan tâm, thậm chí giáo viên đe dọa học
sinh khơng thuộc bài củ thì cho khơng điểm, nhìn bài của bạn cho khơng điểm
nhưng nhiều học sinh vẫn không sợ, và giáo viên cuối kỳ cũng khơng giám tổng
kết thiếu điểm cho nhiều học sinh vì vi phạm vào chỉ tiêu thi đua đầu năm của
nhà trường.
Khó khăn thứ hai là hiện nay các phương tiện dạy học ở trường còn thiếu
thốn, nhiều phòng học vẫn chưa được trang bị máy chiếu và âm thanh gây khó
khăn cho giáo viên khi dạy mơn lịch sử cần trình chiếu một đoạn phim lịch sử,
hoặc các hình ảnh minh họa, làm cho học sinh giảm đi hứng thú học môn lịch sử
rất nhiều.

4

4


2.3 Tổ chức thực hiện.
Muốn học sinh hứng thú say mê học môn lịch sử phải thay đổi phương pháp
truyền tải, sách giáo khoa cũng phải tinh giảm, đổi mới cả về thi cử, cách ra đề
thi cũng phải đổi mới.
Thứ nhất; Thông thường thước khi vào lớp các thầy, cô thường kiểm tra bài
cũ khoảng năm, bảy phút rồi mới vào bài mới. Cách thức này thường gây lên
tâm lý lo sợ cho một số học sinh phải bị lên bảng, cịn số lớn khơng phải lên
bảng thì ngồi nói chuyện, khơng tạo được tâm lý thỏa mái cho học sinh bước
vào bài học mới. Theo phương pháp mới trước khi giáo viên bước vào lớp, phải
tạo ngay được sự chú ý của cả lớp bằng cách. Ví dụ trước khi bước vào giờ dạy
môn lịch sử lớp 10 “Bài 2: xã nội nguyên thủy”, giáo viên đưa ra một bức tranh
và hỏi cả lớp. Đố các em đây là bức tranh nói về cái gì? Có nhiều em quan sát
xong sẽ nói đây là xã hội nguyên thủy, bây giời giáo viên mới đưa ra câu hỏi,
bạn nào lên trình bày về xã hội ngun thủy.
Thứ Hai: Khơng tạo áp lực mà phải tạo ra được tâm lý thoải mái cho học
sinh.
Thứ ba: Trong quá trình dạy phải tạo ra sự tương tác hai hiều với học sinh.
Thứ tư: Giáo viên phải kích thích được trí tị mị đối với học sinh, ham học hỏi
của học sinh, kích thích tư duy lơ gích của học sinh, người thầy cô là người định
hướng và truyền cảm hứng cho học sinh.
Ở đây tôi mô phỏng một bài học trong lịch sủ lớp 10 vào đề tài sáng kiến
kinh nghiệm.
BÀI 1: Sự xuất hiện loài người và bầy người nguyên thủy,
Bước 1: Sau khi vào lớp ổn định nề nếp giáo viên đưa ra một bức tranh và
hỏi cả lớp. Đố các em đây là bức tranh nói về cái gì? Có nhiều em quan sát xong

sẽ nói đây là xã hội nguyên thủy, bây giờ giáo viên mới đưa ra câu hỏi. Bạn nào
lên trình bày về xã hội nguyên thủy? Sau khi học sinh trình bày xong cho điểm
và trở về chỗ ngồi.
Bước 2: Giáo viên giới thiệu bài học ngày hôm nay rồi, đưa ra bản đồ tư duy
để cả lớp quan sát nắm bắt các ý chính trong bản đồ tư duy và bổ sung thêm kiến
5

5


thức vào bản đồ tư duy nếu có, qua đó học sinh nắm được các nội dung chính
của bài, có thể cho các em vẽ bản đồ tư duy vào vở ghi, thay cho cách đọc chép
trước đây. Giáo viên tiếp tục cho học sinh quan sát các tranh ảnh minh họa về
thời kỳ nguyên thủy rồi sau đó để học sinh rút ra các nhận xét, giáo viên chốt ý.

6

6


Bài 1: Sự xuất hiện loài người và bầy người nguyên thủy

7

7


8

8

9

9


10

10


11

11


Bước 3: Giáo viên tổ chức cho học sinh chơi trị chơi ơ chữ bí mật, qua đó
củng cố lại kiến thức cho học sinh, và giúp cho học sinh nắm lại kiến thức một
lần nữa. Kết thúc bài học giáo viên có thể dặn dị học sinh về nhà vẽ bản đồ tư
duy của bài mới ra giấy để chuẩn bị cho tiết học ngày hơm sau.

Câu 1. Lồi vật nào được tiến hóa thành người?
Đáp án: Vượn
Câu 2. Người tối cổ làm gì để tiến hóa thành người?
Đáp án: Lao động.
Câu 3. Người nguyên thủy biết dùng công cụ gì để tạo ra lửa?
Đáp án: Đá
Câu 4. Quan hệ xã hội của người nguyên thủy?
Đáp án: Bầy đàn

Câu 5. Người tinh khơn biết dùng vũ khí gì cho săn bắn?
Đáp án: Cung tên.
Câu 6. Người nguyên thủy biết dùng vật liệu gì để che thân?
Đáp án: Da thú.
12

12


Câu 7. Con vật nào được con người thuần dưỡng đầu tiên?
Đáp án: Con chó.
2.4 Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
Trong năm học 2018-2019 tôi đã áp dụng phương pháp tạo hứng thú cho
học sinh thông qua phương pháp giảng dạy mới “Sử dụng sơ đồ tư duy, các tư
liệu hình ảnh và trị chơi ơ chữ bí mật” kết hợp với các câu hỏi gợi mở. Trên
cơ sở đó mà học sinh nắm được kiến thức bài học, và còn biết vận dụng vào
cuộc sống. Với phương pháp dạy học này đã gây được sự hứng thú cho học sinh
trong giờ học lịch sử và đã thu được một số kết quả. Tôi đã áp dụng cụ thể trên
lớp 10A8, hiệu quả sử dụng biện pháp này có khả quan. Tôi đã thực hiện
phương pháp dạy học mới này trong giờ học, học sinh đã chú tâm học và tham
ra bài học sôi nỗi, giờ học bớt nhằm chán, các em hoàn toàn chủ động tiếp thu
kiến thức. Kết quả qua bài kiểm tra số học sinh đạt điểm khá, giỏi cao hơn lớp
không áp dụng phương pháp dạy mới.
- Kết quả kiểm tra kết quả học tập ở hai lớp 10A3 với 10A8.
Lớp 10 A3
Điểm
Số học sinh
Lớp 10 A8
Điểm
Số học sinh

Tổng số 41 học sinh
Từ 8-10
Từ 6,5-7
0
20
Tổng số 45 học sinh
Từ 8-10
Từ 6,5-7
10
25

Từ 5-6
11

<5
10

Từ 5-6
10

<5
0

3. Kết luận, kiến nghị.
3.1. Kết luận.
Bằng một số giải pháp để tạo hứng thú học tập môn lịch sử cho học sinh ở
trường THPT mà tơi đã áp dụng trong q trình giảng dạy trong năm học 20182019. Tôi thấy rằng cách dạy này đã mang lại một số hiệu quả nhất định, học
sinh cũng có sự hứng thú học bài, kết quả học tập cũng đã có nhiều chuyển biến
theo chiều hướng tích cực.

3.1.1. Về phía giáo viên:
Đã có sự đầu tư chuẩn bị chu đáo trước khi lên lớp, luôn tìm tịi học hỏi để
trang bị kiến thức, đầu tư thêm tài liệu, sách báo, cập nhật thông tin trên mạng
13

13


(Internet). Trong các giờ dạy tạo ra được cảm hứng cho người dạy, không bị
nhàm chán, dạy cho xong bài, dạy cho hết giờ.
3.1.2. Về phía học sinh:
Học sinh đã biết chủ động tự tìm hiểu những thơng tin từ sách giáo khoa, từ
các nguồn tài liệu ở sách tham khảo, trên mạng Internet, để cung cấp thêm kiến
thức, tăng sự hiểu biết cho bản thân mình. Học mơn lịch sử khơng chỉ vì điểm
tổng kết, mà cịn để hiểu biết thêm về lịch sử quá khứ của dân tộc và các nước
trên thế giới, hiểu biết về văn hóa các dân tộc, về truyền thống yêu nước của dân
tộc, định hình được ý thức tốt đẹp về truyền thống u nước, về giữ gìn truyền
thống văn hóa cho thế hệ trẻ nhằm phục vụ cho bản thân mình, và tham gia công
cuộc xây dựng kiến thiết đất nước.
3.2 kiến nghị
Để tạo hứng thú cho học sinh học môn lịch sử ở trường THPT trong năm
học tiếp theo đạt kết quả cao, tơi xin có một số kiến nghị sau.
3.2.1. Đối với tổ - nhóm chun mơn.
- Phải tăng cường đổi mới về phương pháp và trang thiết bị như phải có máy
tính sách tay cá nhân để lưu giữ các tư liệu lịch sử, thiết lập sơ đồ tư duy cho
các bài học, hình thành được một hệ thống câu hỏi nêu vấn đề.
- Tiến hành trao đổi thường xun, chia sẻ thơng tin, dự giờ để dóng góp ý kiến
cho nhau, bổ sung kinh nghiệm tạo hứng thú cho đối tượng học sinh.
- Thống nhất với nhau về cách dạy ở từng lớp để làm sao tạo ra hứng thú học
môn lịch sử cho học sinh. Ngay từ lớp 10 phải định hình cho các em phương

pháp học mới hướng vào đối tượng lấy học sinh làm trung tâm để phát huy sự
tìm tịi, sáng tạo của học sinh.
- Trong tổ cũng phải thống nhất với nhau về cách ra đề thi, giảm bớt các dạng
đề chỉ yêu cầu học sinh trình bày về sự kiện và ngày tháng, mà cần hướng dẫn
cho học sinh làm các dạng đề như kiểm tra kiến thức bằng vè sơ đồ tư duy, đánh
giá về một sự kiện lịch sử, một nhân vật lịch sử, rút ra được các ý nghĩa, bài học
kinh nghiệm. Những dạng đề thi giúp cho cac em có sự liên tưởng và áp dụng
14

14


vào cuộc sống hiện tại. ( Với mục tiêu học lịch sử để biết quá khứ để phục vụ
cho cuộc sống hiện tại tốt đẹp hơn).
3.2.2 Đối với Ban giám hiệu.
- Ủng hộ giáo viên dạy theo các phương pháp đổi mới .
- Đưa môn lịch sử vào môn thi tập trung bắt buộc ở 3 khối cả giữa kỳ và học kỳ
để cho các em phải có ý thức phải lo học từ đầu khơng thì lúc thi khó mà đạt
được điểm cao.
- Trang bị đầy đủ tài liệu dạy học và các phương tiện dạy học hiện đại cho giáo
viên, như sách tham khảo, trang bị đầy đủ các máy chiếu, các thiết bị âm thanh ở
các phòng học để học sinh khơng mất cơng duy chuyển phịng học.
3.2.3 Đối với Bộ giáo dục.
- Thứ nhất: Cần pải thay đổi sách giáo khoa theo hướng tinh giảm.
- Thứ hai: Để nâng cao chất lượng dạy và học môn lịch sử là phải đưa môn lịch
sử trở thành trong những mơn thi bắt buộc. Đó là một cách để thúc đẩy việc học
và dạy mơn lịch sử có chất lượng, tức là bắt buộc học sinh phải học để thi.
XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG

Thanh hóa, ngày 13 tháng 05 năm 2019

Tơi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, không sao chép nội dung của người
khác.
Người viết

Lê Văn Hùng

TÀI LIỆU THAM KHẢO
15

15


1. Sách giáo khoa lịch sử lớp 10.
2. Nguồn tư liệu trên mạng Internet.
3. Hỗ trợ vẽ sơ đồ tư duy qua phần mền iMindMap 7.

16

16