Trà đạo

Trà Đạo - Nhật Bản
Trà đạo - sự thăng hoa của ẩm thực Nhật Bản
Nghi lễ uống trà như một nền giáo dục mà ở đó không có người tốt nghiệp. Trà đạo trở
thành một nghệ thuật của sự thưởng thức trên đất Phù Tang.
Nhật Bản được xem là một đất nước
của nghệ thuật. Thật vậy, từ những điều
rất giản dị trong cuộc sống như: nấu ăn,
cách thức ăn uống, cắm hoa, gấp giấy,
trồng cây cảnh… người Nhật đều không
cho là một việc làm bình thường mà họ
nâng chúng lên ở tầm mức của nghệ
thuật.
Có nghĩa là, ngoài những sự hiểu biết
và thực hành một cách thành thục,
người Nhật còn đòi hỏi việc đó phải có sự tinh tế và khéo léo.
Trà đạo của người Nhật cũng không nằm ngoài thói quen văn hoá đó. Trà đạo trở thành một
yếu tố không thể thiếu khi nhắc đến quốc gia này.
Uống trà và Trà đạo
Thật ra, trà đạo chính là thưởng thức việc uống trà. Tất cả những gì thuộc về trà đạo đều bao
gồm các thao tác cơ bản như: pha trà, mời trà và uống trà. Nhưng ngoài những điều cần phải
thực hiện, trà đạo còn quy định thật tỉ mỉ về các thao tác ấy. Từ đó, uống trà trở thành một
nghi lễ. Người Nhật gọi nghi lễ uống trà này với cái tên là Trà đạo, nó như là một “trường
phái” của nghệ thuật ở xứ sở hoa anh đào.
Vì là một sự thưởng thức nên trà đạo càng có đông người tham gia thì niềm vui của thú
uống trà này sẽ được nhân lên rất nhiều.
Trà đạo có từ khi nào?


Trà đạo có nguồn gốc từ đất nước Trung Hoa. Có thể nói, đây là quốc gia châu Á có nền văn
minh lớn ảnh hưởng đến cả khu vực. Do vậy, trong một thời gian dài, Nhật Bản cổ xưa cũng
nằm trong khối ảnh hưởng này.

Khởi đầu, người Trung Hoa đã dùng trà làm thuốc để chữa trị một số bệnh. Sau đó, nó phát
triển và trở thành một thức uống đặc biệt. Mặc dù trà Trung Quốc cũng có những gắn kết
trong đời sống văn hóa của dân tộc nhưng để nâng việc uống trà thành một nghi lễ của sự
thưởng thức thì điều đó chỉ có được trên đất Phù Tang…
Vào thế kỉ thứ VI, tri thức về các loại trà và sản xuất trà truyền từ Trung Quốc sang Nhật
Bản cùng với mỹ thuật và Phật giáo. Năm 805, uống trà đã trở thành phong tục của người
Nhật.
Do được phổ biến theo chân các nhà sư nên trà đạo Nhật Bản mang đậm phong cách của
Thiền. Có thể kể đến nhà sư Murata Juko là người đã tìm thấy vẻ đẹp giản dị trong văn hóa
uống trà, ông coi trọng cuộc sống tinh thần và yêu cái đẹp "wabi" và "sabi" - vẻ đẹp giản dị,
thanh sạch không vướng bụi trần được xem là tinh thần chủ yếu trong việc thưởng trà.

Tầng lớp Samurai trong xã hội Nhật Bản.
Thật ra, các nghi lễ nghiêm ngặt về trà đạo chỉ được bắt đầu vào thế kỷ XV do nhà sư
Murata Xiuko vạch ra. Trong giai đoạn này, xã hội Nhật Bản có sự phát triển mạnh, trà đạo
được giới Samurai cao cấp và quý tộc cung đình đón nhận nồng nhiệt.


Dần dần, trà đạo đã trở thành thú tiêu dao của người Nhật ở các tầng lớp khác nhau sau mọi
lo toan, bận rộn hàng ngày. Khi đã trở thành một nghi lễ, xã hội Nhật đã xuất hiện những
nghệ nhân chuyên về trà đạo. Họ chính là những người mang trà đạo đến với thế giới.
Từ khi ra đời và cho đến bây giờ, trà đạo có ảnh hưởng lớn đến kiến trúc, nghệ thuật làm
vườn, nghệ thuật tạo hình và đặc biệt là nghề gốm.

Gian phòng thưởng trà.
Những yếu tố không thể thiếu của trà đạo
Vào thế kỉ thứ XV, người ta bắt đầu xây những nơi dành riêng cho người uống trà. Ngôi nhà
uống trà được làm bằng những chất liệu rất mong manh. Tất cả là một cảm thức chủ đạo của
Thiền, điều đó hướng người ta đến cái vô thường và trống rỗng của sự vật. Đặt biệt, vẻ đẹp
vô thường kia sẽ tạo cho con người thêm thăng hoa khi khung cảnh bên ngoài ngôi nhà

thưởng trà là một khu vườn với cỏ hoa rậm rạp cùng con đường lát đá.
Đối với dân thưởng trà ở Nhật Bản, khu vườn Tây An tại chùa Miôkian (ở Kyoto) được họ
xem là nơi thưởng trà chuẩn nhất. Ở đó, người ta có thể tổ chức được một nghi lễ trà đạo
điển hình.


Kyoto – trung tâm của trà đạo.
Nhìn chung, gian phòng thưởng trà có diện tích nhỏ và được cấu tạo với mái trần thấp.
Chính vì vậy, người dự trà buộc phải cuối đầu khiêm cung khi bước vào đây. Vào thời xa
xưa, những võ sĩ Samurai thường để
kiếm lại ở bên ngoài khi đến dự buổi
tiệc trà.
Ngoài ra, vật trang trí duy nhất trong
phòng là tranh cuộn đơn sắc và lọ
hoa. Các bức tranh này có thể là một
câu nói mang ý nghĩa như: "Bình
thường tâm là đạo" hoặc đơn giản
chỉ là một chữ "Vô". Thường trong
những buổi tiệc trà, chủ nhân phải
ấn định một chủ đề chính và người
thưởng trà sẽ cùng bàn luận về ý
nghĩa ẩn đằng sau nó.
Bình hoa và bức tranh trong phòng
trà Nhật Bản.


Theo quy định, các dụng cụ sử dụng cho buổi pha trà phải bằng tre hoặc bằng các vật liệu
tầm thường khác. Đặc biệt, người Nhật hạn chế việc sử dụng đồ gốm sứ của Trung Quốc và
Triều Tiên. Họ luôn dùng những chiếc bát làm bằng gốm sứ Nhật Bản. Bởi vì, uống trà là
nhằm luyện con người khu trừ những chướng ngại phiền não, để đạt đến tinh thần an bần lạc

đạo và hoà đồng với tự nhiên. Người dự trà sẽ cảm thấy thiên nhiên Nhật cùng con người
Nhật hòa hợp hơn trong chén trà của mình.
Trong nghệ thuật ẩm thực này,
người Nhật dùng loại trà xanh
được nghiền nhuyễn thành bột
và đã qua chế biến. Điểm đặc
sắc của nguyên liệu này là chúng
vẫn giữ nguyên sắc xanh biếc
của búp trà non. Khi pha chế
xong, tách trà ánh lên một màu
xanh tuyệt hảo.

Nguyên liệu pha
trà.
Sắc

xanh

trong

chén trà Nhật Bản.
Nghi lễ uống trà
trên đất Phù tang
Nhìn chung, nghi
lễ Trà đạo được
dùng để diễn đạt
sự hài hoà, kính
trọng, thuần khiết
và

thanh

Trước

tiên,

bình.
chủ


nhân tổ chức buổi trà đạo phải lựa chọn những chén trà có hoa văn đẹp nhất và sắp xếp dụng
cụ cho một buổi Trà (người ta thường gọi các dụng cụ này là dogu).
Bước hai, người ta chuẩn bị "mizuya" (nơi rửa cho Trà lễ) trong phòng dụng cụ. Đây là khu
vực được sắp xếp theo một trật tự
tốt nhất nhằm thể hiện sự tôn
trọng Nghi lễ uống trà. Bước ba là
chủ nhà mở cửa vườn hoa dẫn
đến Trà Đường để chào đón
khách.
Chủ nhân chào đón khách.
Khi khách dự trà đến, họ phải đi
đến bồn đá và múc một muôi nước đầy, rửa tay, súc miệng mới được đi vào phòng trà. Tiếp
theo, chủ nhà chào khách tại phòng tiếp tân và chuẩn bị cho bữa cơm và tiệc trà hôm đó.
Thông thường, sau bữa ăn, trà chủ sẽ sắp xếp hoa và thay thế khăn trải bàn mới. Họ bắt đầu
treo rèm "sudare" (Sudare: rèm được làm bằng tre hoặc sậy chẻ nhỏ. Nó dùng để đón gió
nhẹ và che nắng).
Sau khi đã chuẩn bị xong, chủ
nhân thông báo cho khách biết
bằng cách đánh một tiếng cồng
"dora".

Nghi thức pha trà truyền thống
của người Nhật.
Cách thức pha trà
Việc pha trà thường được thực hiện
với rất nhiều công đoạn. Nghệ
thuật pha trà của chủ nhân sẽ được
đánh giá bằng việc số lượng trà trong ấm luôn đảm bảo không thiếu và không thừa cho tất
cả các khách mời. Thông thường, mỗi người khách sẽ thưởng thức khoảng 50 ml nước trà.


Chủ nhân rót trà dàn đều theo nhiều vòng cho tất cả các tách. Trong thời gian này, khách trà
sẽ được thưởng thức bánh. Đặc biệt,
các loại bánh ngọt được ưa chuộng
thường có hình dáng trông như những
đoá hoa anh đào đang hé nở giữa tiết
xuân.
Các loại bánh dùng trong tiệc trà.
Sau khi trà được rót xong, trà chủ sẽ
xoay chén trà mời khách. Khách nhận
chén trà bằng hia tay và vái chào để tỏ
lòng tôn kính. Người uống trà đặt chén
lên lòng bàn tay trái, dùng tay phải
khẽ xoay chén trà 2 lần sao cho thấy được hoa văn đẹp nhất của tách trà. Tiếp đến, họ uống
3 ngụm trà thật từ tốn.
Nâng chén trà bằng hai tay,
người thưởng trà thể hiện thái độ
lịch thiệp và nhã nhặn.
Thông thường, cả khách lẫn chủ
sẽ đàm đạo về thơ ca, hội hoạ,
văn học cổ điển, nghệ thuật cắm

hoa… Vì vậy, những người tham
gia vào buổi tiệc này đòi hỏi phải
có kiến thức và tài năng về nghệ
thuật.
Khi dùng trà xong, nếu khách ngỏ ý muốn được chiêm ngưỡng các dụng cụ thì trà chủ nhân
sẽ phải chuẩn bị làm sạch lại các dụng cụ pha trà.
Cuối cùng, buổi lễ Trà Đạo chấm dứt, khách nói lời chào tạm biệt và ra về.


Do nghi lễ uống trà tồn tại trong một thế giới không tiền tài, không giai cấp mà ở đó chỉ có
lòng tôn trọng kiến thức, sự nhã nhặn và lịch sự, vì vậy, trà đạo luôn là một giá trị văn hóa
mà người Nhật tôn thờ.
Trà đạo trên nước Nhật ngày nay…
Trà đạo từ khi ra đời cho đến nay vẫn có một sức sống lâu bền trong đời sống tinh thần của
người dân Nhật. Nhờ có trà đạo, Nhật Bản đã giữ được những truyền thống văn hóa của dân
tộc mình.
Vì đây là một nghi lễ nên dân tộc Nhật không
thể bỏ qua những yếu tố cần có của một buổi
thưởng trà. Do đó, dù xây nhà hiện đại đến
đâu, người Nhật ngày nay cũng không quên
dành một gian phòng nhỏ làm nơi thưởng trà.
Trong những buổi trà đàm, người ta cùng nhau
hoạ ẩm về nghệ thuật tranh truyền thống Nhật
Bản cùng với ngôn ngữ cổ xưa. Hơn nữa, khi
ngồi thưởng trà, người Nhật cũng không thể
thay bộ Kimono bằng một trang phục hiện đại.
Và, những chén trà làm bằng gốm sứ của Nhật
Bản cũng được duy trì để không làm mất đi ý
nghĩa của trà đạo.
Vận “Kimono”, người Nhật luôn có ý thức giữ gìn văn hóa truyền thống của dân tộc.

Trà đạo quả là một sự kết nối hữu hiệu giữa văn hóa truyền thống và hiện đại.
Dù hiện nay, việc thưởng thức trà đạo có thể bỏ qua một số nghi lễ nhưng nghệ thuật trà đạo
vẫn luôn lấy sự “Thư Thái”; “Tinh khiết”; “Trang nghiêm”; “Tĩnh tại” làm tinh thần cơ bản.
Đó chính là “Mỹ học tôn giáo” mà người Nhật hướng đến.
Thật vậy, nghệ thuật trà đạo luôn là món quà của tinh thần mà cả cuộc đời mình, người Nhật
mãi luôn đi tìm cái đẹp tinh tuý của nó.
(Nguồn TRANGON.COM)