Bánh chưng

Bánh chưng, bánh giầy
(Truyền thuyết)
I - Gợi ý
1. Đại ý:
Truyền thuyết Bánh chưng, bánh giầy đề cao lòng tôn kính đối với Trời, Đất và biết
ơn sâu sắc đối với tổ tiên; đồng thời ca ngợi tài năng sáng tạo của con người.
2. Tóm tắt:
Vua Hùng Vương thứ sáu muốn tìm trong số hai mươi người con trai một người
thật tài đức để nối ngôi nên đã ra điều kiện: không nhất thiết là con trưởng, ai làm vừa
ý nhà vua trong lễ Tiên vương sẽ được truyền ngôi. Các lang đua nhau sắm lễ thật hậu,
thật ngon đem về lễ Tiên vương.
Lang Liêu, người con trai thứ mười tám, rất buồn vì nhà nghèo, chỉ quen với việc
trồng khoai trồng lúa, không biết lấy đâu ra của ngon vật lạ làm lễ như những lang khác.
Sau một đêm nằm mộng, được một vị thần mách nước, chàng bèn lấy gạo nếp, đậu xanh và
thịt lợn làm thành hai thứ bánh loại hình tròn, loại hình vuông dâng lên vua. Vua thấy bánh
ngon, lại thể hiện được ý nghĩa sâu sắc nên lấy hai thứ bánh ấy tế Trời, Đất và lễ Tiên
vương, đặt tên bánh hình tròn là bánh giầy, bánh hình vuông là bánh chưng và truyền ngôi
cho Lang Liêu.
Từ đó, việc gói bánh chưng và bánh giầy cúng lễ tổ tiên trở thành phong tục không thể
thiếu trong ngày Tết của người Việt Nam.
II - Giá trị tác phẩm
1. "Tổ tiên ta từ khi dựng nước, đã truyền được sáu đời" – lời nói của vua Hùng xác
định thời gian xảy ra câu chuyện. Vua Hùng chọn người nối ngôi trong hoàn cảnh đất nước
thanh bình và nhà vua đã già. ý định của vua trong việc chọn người nối ngôi tức phải nối
được chí của vua, không nhất thiết là con trưởng. Chính vì thế, nhà vua dùng hình thức thử
tài để chọn (nhân lễ Tiên vương, ai làm vừa ý vua sẽ được truyền ngôi).
2. Trong số các người con của vua, chỉ có Lang Liêu được thần giúp đỡ, vì: Mẹ chàng
trước kia bị vua cha ghẻ lạnh, ốm rồi chết. So với anh em, chàng là người thiệt thòi nhất.
Mặt khác, tuy là con vua, nhưng "từ khi lớn lên, ra ở riêng" chàng "chỉ chăm lo việc đồng
áng, trồng lúa, trồng khoai" – sống cuộc sống như dân thường. Đồng thời, chàng là người
hiểu được ý thần: "Trong trời đất, không gì quý bằng hạt gạo"; đồng thời chàng có trí sáng

tạo để thực hiện được ý đó: lấy gạo làm bánh để lễ Tiên vương.
3. Hai thứ bánh của Lang Liêu được vua cha chọn để tế Trời, Đất, Tiên vương và
Lang Liêu được chọn nối ngôi vua vì: hai thứ bánh đó thể hiện công sức lao động chăm
chỉ, cần cù và thể hiện sự quý trọng nghề nông, quý trọng sản phẩm do con người làm ra;
hai thứ bánh đó thể hiện ý tưởng sáng tạo sâu xa: bánh tròn tượng hình Trời, bánh vuông
tượng hình Đất, với cách thức gói "các thứ thịt mỡ, đậu xanh, lá dong là tượng cầm thú,
cây cỏ muôn loài" và "lá bọc ngoài, mĩ vị để trong" thể hiện mối quan hệ khăng khít giữa
con người với thiên nhiên trong lối sống và trong nhận thức truyền thống của người Việt
Nam; đồng thời thể hiện truyền thống đoàn kết, gắn bó và tinh thần đùm bọc nhau giữa
những người dân đất Việt vốn là anh em sinh từ một bọc trứng Lạc Long - Âu Cơ.
Việc vua Hùng chọn Lang Liêu nối ngôi chứng tỏ vua trọng người vừa có tài có đức
vừa có lòng hiếu thảo; đồng thời qua đó cũng đề cao lao động và phẩm chất sáng tạo trong
lao động của nhân dân.
4. Truyền thuyết Bánh chưng, bánh giầy có nhiều ý nghĩa, trong đó nổi bật nhất là:
thông qua việc giải thích nguồn gốc sự vật (bánh chưng, bánh giầy – hai thứ bánh tiêu biểu
cho truyền thống văn hoá ẩm thực của người Việt Nam trong dịp tết cổ truyền Việt Nam),
truyện đề cao trí thông minh và lòng hiếu thảo của người lao động, đề cao nghề nông. Qua
cách vua Hùng lựa chọn người nối ngôi là Lang Liêu, truyện còn đề cao ý thức tôn kính tổ
tiên, xây dựng phong tục tập quán trên cơ sở coi trọng những giá trị sáng tạo thiêng liêng
và giàu ý nghĩa của nhân dân, ca ngợi truyền thống đạo lí cao đẹp của dân tộc Việt Nam.