MinLy 7 2 sự truyền thẳng vs ứng dụng kho tai lieu vat ly

BÀI TẬP TỐI THIỂU

VẬT LÝ 7

P2 - SỰ TRUYỀN THẲNG ÁNH SÁNG
***
Khởi động
Trong thực tế khi quan sát tự nhiên chúng ta không thể nhìn thấy ánh sáng đi như thế nào. Ánh sáng
truyền theo đường thẳng hay đường cong, hay truyền theo cả hai? Làm thế nào để chúng ta có thể
xác định và kiểm chứng chúng.
Tại sao hình ảnh của cây thước kẻ đặt sau một cốc nước thuỷ tinh đầy lại bị cong.
Cần nhớ
1. Định luật truyền thẳng ánh sáng
Trong môi trường trong suốt và đồng tính,
ánh sáng truyền đi theo đường thẳng.
2. Tia sáng và chùm sáng
- Người ta quy ước biểu diễn đường truyền
của ánh sáng bằng một đường thẳng có mũi
tên chỉ hướng gọi là tia sáng
- Chùm sáng gồm nhiều tia sáng hợp thành
- Có ba loại chùm sáng
+ Chùm sáng hội tụ: là chùm sáng mà các
tia sáng giao nhau trên đường truyền của
chúng.
+ Chùm sáng phân kỳ: là chùm sáng mà
các tia sáng loe rộng ra trên đường truyền
của chúng.
+ Chùm sáng song song: là chùm sáng mà các tia sáng không giao nhau trên đường truyền của
chúng.
Chú ý:
- Vận tốc ánh sáng: Ánh sáng truyền được trong chân không với v = 300 000 km/s (có nghĩa là

trong 1 s ánh sáng đi được khoảng 300 lần khoảng cách từ Hà Nội đi TP Hồ Chí Minh, là
khoảng cách máy bay phải bay liên tục trong khoảng 18 ngày).
- Môi trường trong suốt và đồng tính là môi trường cho ánh sáng truyền qua “hoàn toàn”, và có
tính chất là như nhau tại mọi điểm.
- Nếu ánh sáng truyền qua môi trường trong suốt nhưng không đồng tính (nước đang đun sôi)
hoặc môi trường đồng tính nhưng không trong suốt (nước phù sa, sữa,…) thì ánh sáng không
truyền đi theo đường thẳng.
- Nếu ánh sáng truyền qua 2 môi trường (trong suốt, đồng tính) khác nhau thì ánh sáng bị
gãy khúc tại mặt phân cách giữa 2 môi trường đó.
- Vật nhìn thấy bởi mắt: khi ánh sáng từ vật đến mắt chúng ta, do cách xử lý của mắt và bộ não
nên hình ảnh của vật giống như nằm
trên một đường thẳng trùng với
phương ánh sáng “cuối cùng” đến mắt
(như hình dưới)
Có thể các em chưa biết: Ở sa mạc, nhiệt độ
rất cao mà khả năng truyền nhiệt của không
khí lại rất kém. Vào những lúc không có gió,
nhiệt độ không khí trên cao và ở dưới mặt đất
có sự chênh lệch lớn, khi mặt trời chiếu ánh
sáng qua tầng không khí trên cao xuống dưới
mặt đất, lúc này do các lớp không khí không
còn đồng tính. Do đó ánh sáng chiếu xuống
không còn đi theo đường thẳng mà thông qua
phản xạ và khúc xạ đã đem các hình ảnh núi,
TRÍ HIẾU Study © Vũ Đình Thư – 0904.654.798

Page 1


hồ nước, nhà cửa... từ nơi khác đến khiến những người đi trên sa mạc nhìn thấy ảo ảnh. Giống như

trong hình vẽ: Ánh sáng của cái cây khi truyền qua các lớp không khí không đồng tính thì ánh sáng
bị bẻ cong và truyền tới mắt chúng ta làm cho chúng ta nhìn thấy hình ảnh của cái cây dường như
nằm ở dưới mặt đất, giống như cái cây được phản chiếu qua hồ nước vậy (đây chính là hiện tượng
ảo ảnh trên sa mạc mà các nhà lữ hành thường gặp)

LUYỆN TẬP
Vật trong suốt và vật chắn sáng là gì? Em hãy cho 05 ví dụ cho mỗi loại.
Đường truyền ánh sáng trong không khí là đường thẳng, đúng hay sai? hãy giải thích.
a. Người thợ mộc khi sản xuất một dụng cụ nào đó cần phải thẳng hay phẳng thường cầm
vật lên ngắm. Tại sao?
b. Hãy đưa ra các nguyên tắc chung khi chúng ta muốn:
i. Căn chỉnh hàng đứng khi duyệt đội
ii. Căn chỉnh khi đóng cọc của hàng rào thẳng.
iii. Ngắm bắn súng
*** Kết quả ngắm chừng trên có còn chính xác khi thời tiết nắng nóng
Để kiểm tra bức tường xây có phẳng hay không, các thợ xây đã chờ cho trời tối và chiếu
đèn là là lên mặt tường để phát hiện chỗ lồi lõm của bức tường. Em hãy về nhà tự làm,
nhận xét và hãy giải thích cách làm của các cô chú thợ xây.
a. Chùm sáng hội tụ, phân kỳ và song song có những điểm gì giống và khác nhau?
b. Khi sử dụng đèn pin để có thể điều chỉnh luồng sáng phát ra mở rộng hay thu hẹp
người ta thường xoay phần đầu của đèn pin. Em hãy tự làm ở nhà và cho biết chùm sáng
do đèn pin chiếu ra khi xoay phần đèn là chùm sáng phân kỳ, song song hay hội tụ. Hãy
giải thích lý do.
Các em hãy dự đoán xem đường đi của ánh sáng sẽ như thế nào khi đi qua các môi
trường sau, và cho biết môi trường đó là môi trường có tính chất gì (có trong suốt, có
đồng tính không), nếu được hãy tự làm thí nghiệm kiểm chứng ở nhà:
a. Nước đang đun sôi.
b. Cốc nước chanh tươi pha đường.
c. Cốc café sữa đá
Khi ngồi xem phim màn ảnh rộng ở trong rạp

chiếu phim, ta thấy có một chùm sáng chiếu
từ đèn chiếu đến màn ảnh.
a. Tại sao đèn không chiếu ánh sáng thẳng
đến mắt chúng ta mà chúng ta lại nhìn thấy
chùm ánh sáng.
b. Đó là chùm ánh sáng gì?
c. Tại sao khi xem phim người ta tắt hết đèn
trong rạp (tức là không có ánh sáng) nhưng
ta vẫn thấy được rất rõ các ảnh chiếu trên màn ảnh.
Vào giữa trưa, trời nắng, trên mái tôn của hiên nhà bị thủng một lỗ nhỏ, có một chùm ánh
sáng xuyên qua lỗ thủng đó và truyền xuống nền nhà:
a. Chúng ta không nhìn thẳng qua lỗ thủng đó mà đứng ở ngoài quan sát thì liệu có thể
nhìn thấy chùm ánh sáng đó không? tại sao?
b. Giả sử có thể quan sát thấy chùm ánh sáng đó thì chúng ta sẽ thấy nó rõ hơn khi hiên
nhà có nhiều bụi hay ít bụi?

TRÍ HIẾU Study © Vũ Đình Thư – 0904.654.798

Page 2


Hãy giải thích hiện tượng được
quan sát như trong hình. 2 chiếc
ống nhựa khi đặt vào cốc nước
muối nhưng gây cho chúng ta cảm
giác hình như chúng bị gẫy ở mặt
phân cách nước và không khí.
a. Người ta cho một viên bi ở đáy 1
cái ly làm bằng sứ (không trong
suốt). Muốn nhìn thấy viên bi đó

thì mắt phải đặt ở vị trí nào, vẽ
hình - giải thích.
b. Các em hãy tự mình làm thí nghiệm trên: nhưng khi đó cốc nước được đổ đầy nước,
lúc này vị trí bắt đầu nhìn thấy viên bi có thay đổi không? thay đổi như thế nào? Vẽ hình
và giải thích
Một cậu bé tò mò nhìn qua một khe cửa của rạp chiếu phim thì thấy hình ảnh của bộ phim
hoạt hình mình yêu thích, theo em cậu bé cần phải đứng cách khe cửa như thế nào để có
thể quan sát được toàn bộ khung hình của bộ phim.
Tự vẽ hình minh hoạ và giải thích.
Tại sao khi nhìn các vật qua phần không khí nằm
trên đống lửa đang đốt cháy thì thấy hình ảnh của
các vật đó bị méo mó không ổn định?
Các em hãy thiết kế phương án kiểm chứng ánh
sáng trong không khí truyền theo đường thẳng bằng
các dụng cụ sau:
- 3 cây kim
- 1 tấm bìa cứng
- 1 sợi dây chỉ
Một cậu bé tập chơi trò thể thao bắn cá bằng cung tên. Trước khi giương cung lên ngắm
bắn thì cậu nhận 02 lời khuyên từ bố và ông nội:
Bố: Vì con cá di chuyển về phía trước, nên để bắn trúng con cá đang bơi con cần ngắm
bắn phía đầu của con cá (bắn
chặn đầu) thì thời gian tên bay
đúng là thời gian con cá bơi về
phía trước, như vậy xác suất bắn
trúng sẽ cao hơn!
Ông nội: Ngày xưa hồi chưa có
cung, ông hay dùng phi lao để
lao cá, thường ông thấy rằng lao
phi vào phía đuôi cá thì xác suất

trúng sẽ cao hơn. Nên con nên
ngắm về phía đuôi cá thì mới
chuẩn.
Theo bạn, Bố hay ông nội có lý và vì sao?

TRÍ HIẾU Study © Vũ Đình Thư – 0904.654.798

Page 3


BÀI TẬP TỐI THIỂU

VẬT LÝ 7NC

P3 - ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG ÁNH SÁNG
***
Khởi động
Tại sao khi bật đèn trong phòng có cánh quạt trần quay chúng ta quan sát sàn nhà dưới cánh
quạt thì thấy mặt sàn bị loang loáng. Làm thế nào để khắc phục hiện tượng trên?
Vượt rào

Quan sát bức hình ở phía trên chúng
ta nhìn thấy một ông lão đang ngồi
nghỉ bên bờ hồ Hoàn Kiếm – Hà
Nội. Bóng của ông lão dưới ánh đèn
in lên nền gạch, tuy nhiên khi quan
sát bóng của ông lão thì lại không
sắc nét gọn gàng như hình bên dưới
mà lại chỗ đậm chỗ nhạt, nhoè
nhoẹt như hình vẽ. Dựa vào kiến

thức đã được học về sự truyền thẳng
ánh sáng để giái thích tại sao bóng
ông lão có chố đậm chỗ nhạt, tại sao
cùng là bóng mà bóng của bức ảnh
dưới lại sắc nét gọn gàng.

Bên trên là hình ảnh của hiện tượng nhật thực lần lượt từ trái qua phải ta thấy rằng Mặt Trăng
dần bị khuyết, và cuối cùng nuốt gọn và tối đen ở hình thứ 4 sau đó lại sáng dần tại hình cuối
cùng. Hãy dựa vào mô hình chuyển động của mặt trăng xung quanh trái đất và trái đất xung
quanh mặt trời để giải thích hiện tượng này và hãy dự kiến xem nếu Mặt trời, Trái đất và Mặt
trăng nằm thẳng hàng nhau và trái đất nằm giữa mặt trăng và mặt trời thì chuyện gì sẽ xảy ra,
và tại sao mặt trời nằm trong vùng bóng tối của trái đất nhưng chúng ta vẫn thấy mặt trăng
màu đỏ, phải chăng mặt trăng là nguồn sáng có màu đỏ?
TRÍ HIẾU Study © Vũ Đình Thư – 0904.654.798

Page 4


Về đích
- Bóng tối và bóng nửa tối
là gì?
- Nhật thực và nguyệt thực
là gì?
- Hiện tượng trăng máu là
do đâu
- Ứng dụng của bóng tối
trong việc xác định chiều
cao của các vật?

LUYỆN TẬP

Tại sao:
a. Các phòng họp người ta thường dùng các bóng đèn dài hoặc dùng nhiều bóng
đèn treo ở các góc khác nhau?
b. Ở các phòng giải phẫu ở bệnh viện người ta dùng một hệ thống gồm nhiều đèn?
TRÍ HIẾU Study © Vũ Đình Thư – 0904.654.798

Page 5


Dựa vào mô hình chuyển động của trái đất, mặt trăng,
mặt trời giải thích tại sao hiện tượng nhật thực chỉ xảy ra
trong vòng vài phút còn hiện tượng nguyệt thực xảy ra
trong vòng vài giờ?
Tại sao:
a. Thời gian ngày và đêm có độ dài khác nhau tại các nơi
khác nhau trên trái đất?
b. Tại sao lại có các mùa? Tại sao hai mùa trái ngược
nhau tại hai bắc bán cầu và nam bán cầu
Hãy nêu phương án xác định chiều cao của cái cây khi
bóng cây trải dài trên đất và trong trường hợp bóng cây
trải một phần trên tường?
Hãy nêu cách vẽ bóng tối và nửa tối khi có 1 nguồn sáng, 1 vật chắn sáng và 1 vật
hứng sáng?
Tại sao chúng ta sử dụng các bóng đèn có choá khi học tập và làm việc?
Phân biệt hiện tượng trăng non và hiện tượng nguyệt thực.
Hãy tìm điểm sai trong bức hình trong
phim hoạt hình nổi tiếng Lucky Luke
sau? Và hãy giải thích tại sao lại sai?
Người ta đặt 1 đĩa tròn giữa nguồn
sáng điểm S và màn chắn sáng M.

a. Nêu cách vẽ bóng tối.
b. Điểm sáng S (hoặc đĩa tròn S) di
chuyển như nào thì bóng tối trên
màn tăng lên?
c. Khi di chuyển đĩa theo phương
vuông góc với đường thẳng nối S và
màn M thì bóng tối có hình dáng như nào? Kích thước nào thay đổi và kích
thước nào thì không đổi
Một điểm sáng S đặt cách tường T một khoảng 1 m. Tại điểm M nằm tại trung
điểm của ST người ta đặt một tấm bìa chắn sáng có bán kính 10 cm song song với
tường:
a. Bán kính bóng tối thu được trên tường là bao nhiêu?
b. Muốn bán kính bóng tối tăng lên gấp đôi thì tấm bìa di chuyển như nào?
c. Nếu thay điểm sáng bằng 1 bóng đèn có bán kính 2 cm, trong trường hợp M
không di chuyển như câu a thì kích thước bóng tối và vùng nửa tối là như nào?
Muốn cho kích thước bóng tối hoặc vùng nửa tối giảm kích thước đi một nửa thì
đèn thay đổi vị trí như nào?
Hãy vẽ hình minh hoạ và giải thích về bóng của con người khi chúng ta đi gần đi
xa hoặc đi qua cột đèn sáng. Khi chiều cao cột đèn là 3 m, chiều cao của người là
1.5 m, lúc đầu người đứng cách cột đèn 1 đoạn là 2 m:
a. Tính chiều dài của bóng. Nếu người tiến về phía cột một đoạn 1 m thì kích thước
bóng người thay đổi như nào?
b. Người đó cần phải di chuyển như thế nào để kích thước bóng người đó tăng lên
gấp đôi.
c. Nếu cách cột đèn cũ 4 m có 1 một cột đèn như thế, người đó phải đứng ở vị trí
nào thì 02 bóng của người đó tạo với nhau 1 góc vuông?
TRÍ HIẾU Study © Vũ Đình Thư – 0904.654.798

Page 6