Tìm hiểu, phân tích đánh giá thương mại điện tử tiki (Bài 2)

A.

Tìm hiểu, phân tích, đánh giá thực trạng thương mại điện tư

của Công ty cổ phần sản xuất thương mại dịch vụ TIKI
I.

Giới thiệu trang thương mại điện tử Tiki
1. Giới thiệu chung
Tiki viết tắt của “Tìm kiếm & Tiết kiệm”, hiện là trang mua sắm trực
tuyến đáng tin cậy trong lĩnh vực thương mại điện tử tại Việt Nam.
Website được thành bởi Công Ty Cổ Phần TIKI vào
tháng 3/2010, do ông Trần Ngọc Thái Sơn sáng lập và ông hiện tại cũng
là CEO của TIKI. Từ một công ty hoạt động với mặt hàng kinh doanh
chủ yếu là sách tiếng Anh, bây giờ TIKI đã trở thành một công ty mua
bán trực tuyến với hơn 20 ngành hàng với hàng ngàn sản phẩm khác
nhau.
● Sách
● Điện thoại – Máy tính bảng
● Thiết bị số – Phụ kiện số
● Điện gia dụng
● Nhà cửa đời sống
● Làm đẹp – Sức khỏe
● Thiết bị văn phòng phẩm
● Đồ chơi – Đồ lưu niệm
● Thời trang
● Mẹ và Bé
● ...

1

Tiki còn được biết đến với dịch vụ TikiNow mang đến trải nghiệm nhận
hàng nhanh trong 2 giờ duy nhất tại Việt Nam hiện nay. Tiki hiện đang
cung cấp hơn 500,000 sản phẩm của hơn 6,500 thương hiệu uy tín, đáp
ứng nhu cầu mua sắm đa dạng của khách hàng. Với tầm nhìn: "Trang
thương mại điện tử tin cậy nhất Việt Nam" và sứ mệnh: "Mang trải
nghiệm mua sắm trực tuyến tốt nhất đến khách hàng". Sau hơn 8 năm
hoạt động với những bước phát triển nhanh chóng, Tiki tự hào đứng
trong Top 10 doanh nghiệp có ảnh hưởng lớn nhất đối với việc phát triển
Internet Việt Nam trong suốt thập kỷ vừa qua (2007-2017) do Hiệp hội
Internet Việt Nam bình chọn.
Với hơn 1,000 nhân viên, môi trường làm việc tại Tiki được đánh giá là
lý tưởng trong các công ty cùng về lĩnh vực công nghệ tại Việt Nam.
Tiki.vn cũng thu hút được nhiều nhà đầu tư lớn như VNG, Cyber
Argent, Sumitomo, Seedcom và gần đây nhất là JD.com cùng góp vốn
để tiếp tục phát triển hơn nữa các dự án phục vụ người tiêu dùng tại Việt
Nam.
Khái quát lại, Tiki là một website thương mại điện tử đáp ứng nhu cầu
mua sắm online của người tiêu dùng trong thời kỳ công nghệ thông tin
2


phát triển mạnh mẽ, hàng hóa đảm bảo uy tín chất lượng, chính sách
giao hàng nhanh chóng và chế độ hậu mãi làm hài lòng bất kỳ người
mua hàng khó tính nhất.
2. Lịch sử hình thành
Công Ty Cổ Phẩn TIKI được thành lập bởi ông Trần Ngọc Thái Sơn,
ông tốt nghiệp trường Đại học New South Wales, Úc chuyên ngành
thương mại điện tử. Sau khi về Việt Nam, với số vốn là 5000 USD,
trong vòng hai tháng, ông đã phát triển Tiki.vn vào tháng 03/2010 với

tầm nhìn là phục vụ cho khách hàng với những sản phẩm đáng tin cậy
cùng với những dịch vụ tốt nhất. Ông Sơn đã bắt đầu với công việc bán
sách tiếng Anh trực tuyến vì nhận ra sự khó khăn trong việc mua sách
nước ngoài tại Việt Nam. Vào tháng 3/2012, Soichi Tajima, Chủ tịch và
CEO của Quỹ đầu tư CyberAgent Ventures Inc đã quyết định đầu tư vào
Tiki theo sau là việc sở hữu 20% cổ phần của doanh nghiệp nội địa này.
Ông Sơn tiếp tục tăng cường các mối quan hệ khách hàng và hệ thống
nguồn doanh nghiệp cung cấp hàng hóa trong việc mở rộng phân phối
hàng hóa, hệ thống kho bãi và hướng đến những chương trình đào tạo
tuyển dụng của công ty. Tính đến 8/2012, Tiki.vn có xấp xỉ 80 nhân viên
ở hết thảy các văn phòng và kho chứa để vận hành các phân đoạn của
công ty. Vào năm 2016, Tiki nhận được khoản đầu tư 384 tỷ đồng từ
Công ty Cổ phần VNG, tương ứng với 38% cổ phần của Tiki. Khoản
đầu tư này được Tiki đầu tư vào Kho bãi, phần mềm và hệ thống thanh
toán trực tuyến. Năm 2018, Tiki tiếp tục được đầu tư khoảng 1000 tỷ
đồng bởi nhà bán lẻ lớn nhất Trung Quốc là JD.com.
3. Mô hình kinh doanh

3


Cũng giống như nhiều trang thương mại điện tử khác tại Việt Nam.
Tiki.vn là website kinh doanh theo mô hình B2C (Business to
Customer). Tức là Tiki đứng ra kết nối giữa doanh nghiệp và người tiêu
dùng, nhằm tạo cho khách hàng sự thuận tiện, dễ dàng trong việc mua
sắm trực tuyến. Như vậy trên Tiki.vn sẽ có rất nhiều cá nhân, doanh
nghiệp, công ty hay những thương hiệu tham gia bán hàng. Thậm chí có
những sản phẩm được chính Tiki nhập về bán (gian hàng Tiki Trading).
Để đạt được điều này, công ty đã hoạt động như một người môi giới cho
các chuỗi giá trị của những nhà cung cấp khác nhau (sách, Kindles, quà,

đồ lưu niệm) với những khách hàng. Khách hàng có thể sử dụng công cụ
tìm kiếm chính xác hoặc có thể lướt qua các sản phẩm theo các loại và
thương hiệu. Tiki kiểm tra rất chặt chẽ khâu chất lượng sản phẩm của
người bán nên phần nào bạn cũng yên tâm hơn so với các trang thương
mại điện tử khác.
Giá trị cốt lõi của công ty: Tiki đề cao sự tận tâm, trung thực, trách
nhiệm với khách hàng, và cam kết đặt khách hàng ở trung tâm, luôn đem
đến cho khách hàng những trải nghiệm thú vị, thân thiện, tin tưởng.
Mô hình doanh thu: Tiki thu doanh thu chủ yếu trên lợi nhuận bán hàng.
Cơ hội thị trường: Nhu cầu mua hàng online của khách hàng đang ngày
càng tăng cao. Khách hàng có xu hướng tìm đến những nơi uy tín, có
danh tiếng, sản phẩm đa dạng cùng với chế độ chăm sóc khách hàng,
bảo hành tốt, cùng với các đợt khuyến mãi.
Môi trường cạnh tranh: Đối thủ cạnh tranh chủ yếu của Tiki đó là các
nhà kinh doanh quy mô lớn như LAZADA, Shopee, ...và các hệ thống
nhà sách, điện tử, di động khác.
4


Lợi thế cạnh tranh: Thương hiệu Tiki đã phát triển hơn 8 năm với hệ
thống đồ sộ cùng với chiến dịch quảng bá rộng rãi, Tiki đã có một chỗ
đứng lớn trong lòng người tiêu dùng bởi hệ thống khuyến mãi đặc sắc
cùng với đội ngũ nhân viên nhiệt tình, chuyên nghiệp và nhiều chính
sách khác...
Chiến lược thị trường: Hàng hóa phong phú, luôn luôn cập nhật sản
phẩm mới, luôn luôn có những hình thức khuyến mãi hấp dẫn, quảng bá
rộng rải để khách hàng có thể tiếp cận thông tin mới nhất về sản phẩm,
cùng với các chính sách bảo hành vì lợi ích của người tiêu dùng.
4. Cơ sở vật chất
Kho trữ hàng 5,000 m2 của Tiki.vn các sân bay Tân Sơn Nhất khoảng

vài km. Đây được xem là kho hàng tối ưu nhất của Tiki tính đến thời
điểm hiện tại. Kho hàng được tối ưu hóa lấp đầy 90% diện tích. Hiện tại,
kho chứa có khoảng 1,5 triệu sản phẩm hoặc có thể nâng lên 2,2 triệu
sản phẩm. Xuất phát điểm với khoảng 20 đơn hàng trong một tháng
tháng, đến nay, con số nay là khoảng gần 50,000- 70,000 đơn hàng. Mỗi
ngày, Tiki nhập kho trên 20,000 kiện hàng và xuất kho nhiều hơn con số
này. Vào cao điểm, con số này tăng gấp 2, gấp 3 lần.
5. Sản phẩm, dịch vụ cung cấp
a. Sản phẩm
Từ một công ty chủ yếu kinh doanh mặt hàng là sách Tiếng Anh, Tiki đã
phát triển, mở rộng mặt hàng lên hơn 20 mặt hàng khác nhau như:
- Điện thoại, laptop, máy tính bảng, máy ảnh...
5


- Thời trang, đồ gia dụng, đồ chơi...
- Điện gia dụng, điện lạnh, xe máy...

Theo thống kê, hiện nay Tiki đã cung cấp hơn 300.000 chủng loại sản
phẩm ra thị trường. Với tầm nhìn của mình, ông Trần Ngọc Thái Sơn đã
thấy được tiềm năng của ngành thương mại điện tử ở Việt Nam từ nhiều
năm trước đó. Ông tin tưởng rừng kinh doanh trực tuyến sẽ phát triển
bùng nổ trong thời gian tới. Tiki sẽ thu hút được khách hàng nhờ có
những kênh hàng hóa được làm mới dựa trên uy tín, tiện lợi, dịch vụ, giá
cả và đa dạng trong sự lựa chọn.
b. Dịch vụ
- Dịch vụ tư vấn miễn phí cho khách hàng.

6

- Dịch vụ thanh toán linh hoạt bằng tiền mặt khi nhận hàng, chuyển
khoản qua ngân hàng, sử dụng ví điện tử với nhiều ưu đãi hấp dẫn.
- Dịch vụ giao hàng đa dạng, nhanh chóng.

- Có hỗ trợ đổi trả cho khách hàng.
- Có thể kết nối, mua sắm thông qua App.
- Ngoài ra còn có hình thức đánh giá sản phẩm, phản hồi của người đã
mua và dùng sảng phẩm của Tiki.vn
c. Mô hình doanh thu
- Doanh thu liên kết.
- Phí quảng cáo trên website và app.
- Doanh thu từ việc liên kết ngân hàng trong thanh toán trực tuyến.
Nhìn chung, mô hình kinh doanh của Tiki đang kết hợp phát triển hệ

7


thống cửa hàng với thương mại điện tử, một website được xây dựng rất
bài bản và đồng bộ.
d. Đặt hàng, giao hàng, thanh toán
Có thể lựa chọn hai cách đặt hàng sau:
Cách 1: Gọi điện thoại đến tổng đài 1900-6035 trong vòng 8h-21h kể cả
thứ 7 và Chủ Nhật.
Cách 2: Đặt mua hàng trên website, App: Tìm kiểm sản phẩm mình cần
mua, dựa vào ngành hàng, hoặc gõ tên sản phẩm vào khung tìm kiếm.

Kết quả sau khi tìm kiếm, ta nhận được nhiều chủng loại sản phẩm mình
cần tìm.
Click chuột vào sản phẩm mình muốn chọn để tiến hàng đặt mua sản

phẩm.
e. Hỗ trợ khách hàng
8


Tiki từ lâu đã được xem là một công ty chú trọng và thực hiện tốt khâu
chăm sóc và hỗ trợ khách hàng. Trên website Tiki.vn có rất nhiều mục
để hỗ trợ khách hàng, tại đây khách hàng có thể dễ dàng tìm kiếm những
thông tin thêm về sản phẩm, cách thức mua hàng, hỗ trợ đổi trả, địa chỉ
liên lạc khi muốn bảo hành, sửa chữa sản phẩm, ngoài ra còn có một đội
tư vấn sẵn sàng mọi lúc để giúp khách hàng am hiểu về chất lượng cũng
như xuất xứ của sản phẩm, khiến khách hàng có thể yên tâm khi quyết
định mua sản phẩm.
=> Qua những phân tích trên, cho ta thấy công ty cổ phần Tiki đã xây dựng
website Tiki.vn thực sự có đầu tư kỹ lưỡng với hình thức 7C đó là:
- Context: giao diện, chức năng, thiết kế dễ nhìn, dễ sử dụng, đồng nhất
- Content: Tiki có nội dung phong phú, cập nhật, hữu ích cho người xem,
đáp ứng nhu cầu, mong muốn của người xem, hình ảnh đẹp, phù hợp với
khách hàng mục tiêu.
- Community: Tiki cũng tạo điều kiện cho người xem tương tác, giao lưu
với nhau để có cảm giác thuộc về một cộng đồng chia sẻ chung sở thích,
điều quan tâm, sự hỗ trợ của người bán và của các khách hàng khác.
- Customization: khả năng biến đổi website sao cho phù hợp với từng
người xem, đáp ứng yêu cầu, sở thích riêng biệt của từng người xem,
làm cho người xem có cảm giác thân quen đối với “website của riêng
mình”, khả năng tùy biến về sản phẩm mà khách hàng quan tâm hoặc đã
xem.
- Communication: cho phép sự tương tác hai chiều giữa người xem và
website bán hàng, thông qua các công cụ socila hoặc công cụ online
9

support - Connection: bao gồm khả năng kết nối với các tài khoản, khả
năng điều dẫn đường link của người dùng, càng dễ dàng kết nối và liên
kết càng tốt nhất là với các website lớn.
- Commerce: có chức năng hỗ trợ giao dịch thương mại, ví dụ như giỏ mua
hàng, ước tính chi phí, đơn đặt hàng, địa chỉ giao hàng, quản trị đơn
hàng… Thực hiện theo 7C nói trên Tiki.vn đã xây dựng website cực kỳ
bắt mắt nhưng vẫn không quá phức tạp, thân thiện với người sử dụng.
Ngoài ra, Tiki còn hỗ trợ thêm ứng dụng mua hàng trên điện thoại, giúp
cho việc mua và đặt hàng trở nên dễ dàng hơn. Đồng thời, mỗi ngày Tiki
luôn có các chương trình khuyến mãi hấp dẫn để thu hút người tiêu
dùng.
II. Đánh giá tổng quát Tiki trên mô hình SWOT
1.
-

Phân tích S (Strengths) – Điểm mạnh của TIKI
Có lịch sử hình thành lâu đời
Tiki là doanh nghiệp kinh doanh trong ngành thương mại điện tử được
thành lập vào năm 2010, với bề dày hoạt động kinh doanh, Tiki đã tạo
được niềm tin cho khách hàng và là một trong những lựa chọn đầu tiên
giữa các sàn thương mại điện tử.

-

Nhận diện thương hiệu tốt
Với khởi điểm ban đầu chủ yếu kinh doanh sách trực tuyến, sau 9 năm
hoạt động, Tiki.vn hiện đã trở thành một nhà bán lẻ trực tuyến đa ngành
với 9 ngành hàng tiêu dùng cơ bản, trong đó sách vẫn là một sản phẩm

“nhận diện” tốt cho thương hiệu của doanh nghiệp.

-

Chiếm thị phần cao trong thị trường thương mại điện tử
10


Vào tháng 10 2018, Tiki đã bất ngờ leo lên vị trí thứ hai toàn quốc về số
lượt truy cập website trung bình.
-

Có nguồn tài chính lớn, mạnh, rót vốn liên tục

o Trong năm 2018, các công ty TMĐT Việt Nam liên tục được rót các
khoản tiền khủng từ các quỹ đầu tư quốc tế.
o Ngay đầu năm 2018, Tiki đã nhận thêm tiền từ tập đoàn JD, bổ sung vào
khoảng đầu tư 44 triệu USD đã nhận trong năm 2017. Đến tháng 9/2018,
công ty này tiếp tục nhận thêm 122 tỷ đồng từ VNG.
-

Sản phẩm tiện dụng, gần gũi với đối tượng khách hàng
Về niềm tin, có 85% khách hàng hài lòng với chất lượng và dịch vụ của
Tiki. Với 400.000 lượt khách mua hàng tại Tiki hàng tháng, tỷ lệ đổi trả
hàng chỉ là 0,95%.

-

Chính sách đổi trả hàng theo quy định, tạo điều kiện thuận lợi cho
người mua.

-

Mạng lưới phân phối rộng lớn, nhanh chóng

o Tiki đã xây dựng và thực hiện lợi điểm bán hàng độc đáo (USP) của
mình cùng dịch vụ giao hàng nhanh với thời gian giao hàng trung bình
toàn quốc chỉ 1,6 ngày, cho phép khách hàng nhận hàng trong 2 giờ tại
Hà Nội và TP. HCM, và đảm bảo chất lượng hàng hóa khi đến tay người
dùng.
o Từ tháng 5 đến tháng 10.2018, công ty đã tiến hành đầu tư rất nhiều
nguồn lực vào việc mở thêm 6 kho hàng, nâng tổng số kho hàng trên
toàn quốc lên 8 kho, bao gồm TP. HCM với 3 kho hàng; Hà Nội, Hải
Phòng, Đà Nẵng, Nha Trang và Cần Thơ với 1 kho hàng ở mỗi tỉnh
11


thành. Sau nhiều nỗ lực và sự đầu tư nghiêm túc, ngày 20.10.2018, tất cả
8 kho hàng của Tiki đã đồng loạt đi vào hoạt động.
-

Bắt kịp xu hướng và nhu cầu khách hàng, liên tục thay đổi mình để
tương tác tốt với khách hàng
Tiki không ngừng tung ra các chương trình khuyến mãi và truyền thông
đặc biệt để đẩy mạnh nhận biết về sự đa dạng, nhất là các sản phẩm gia
dụng và công nghệ.

Phân tích W (Weaknesses) – Điểm yếu của TIKI
-

Lỗ nặng, khoản lỗ cho xu hướng tăng dần qua các năm hoạt động
Theo báo cáo tài chính của Công ty cổ phần Tiki, doanh nghiệp này ghi
nhận lỗ lũy kế gần 308 tỷ đồng vào cuối năm 2016. Nếu tính thêm
khoản lỗ 282 tỷ trong báo cáo thường niên năm 2017 của VNG, lỗ lũy
kế của trang thương mại điện tử này đã lên tới gần 600 tỷ đồng sau 7
năm đi vào hoạt động.

-

Tung giá sách ảo
Thỉnh thoảng Tiki hay đưa ra các chính sách “Sale giá sốc 20%, 40%
…”, tuy nhiên mức sale cao nhưng so với giá thực tế thì chả thấp hơn
được bao nhiêu. Do đó đối với một số đối tượng khách hàng, đôi khi các
chính sách sale lại không kích cầu, mà có thể sẽ phản tác dụng.

-

Chính sách bọc sách plastic theo combo mang lại nhiều ý kiến trái
chiều

o Tiki đưa ra chính sách bọc plastic, sử dụng theo gói 99k bọc 40 quyển
hoặc 199k bọc 100 quyển. Điều này đã kich cầu của khách hàng về nhu
cầu bảo vệ sách. Tuy nhiên không phải ai cũng có nhu cầu mua nhiều
12


đến như vậy, nên đã tạo nên sự khó chịu và cần điều chỉnh lại chính sách
này theo đơn vị quyển
-

Vận chuyển và đặt hàng còn nhiều hạn chế

o Tuy Tiki có nhiều kho hàng và nhiều chính sách giao hàng. Tuy nhiên
lượng hàng hóa ở các kho không đồng đều, nên việc đặt hàng lệch kho
sẽ khiến người mua hàng đợi lâu từ 3-5 ngày. Một số sản phẩm của Tiki
chỉ giao hàng tại HCM.
o Thời gian giao hàng phụ thuộc quá nhiều vào vị trí địa lý giữa các vùng
miền.
-

Sản phẩm còn hạn chế, chưa thật sự đa dạng (so với Lazada, Sendo…)

-

Thời gia xét duyệt, đăng hàng lâu

o Thời gian đăng hàng lên tới 48h, mất nhiều thời gian khi xét duyệt,
chỉnh sửa nội dung hình ảnh.
Phân tích O (Opportunities) – Cơ hội của TIKI
-

Marketplace mang lại tiềm năng lớn cho Tiki

o Các doanh nghiệp khi đưa hàng lên đây có thể chủ động phối hợp với
Tiki làm makerting, đẩy mạnh việc bán hàng, nhưng chất lượng vẫn phải
được kiểm soát bởi hệ thống chuỗi cung ứng – supply chain của Tiki.
Bằng cách này, Tiki có thể kiểm soát được chất lượng đầu vào, và có thể
thông qua các doanh nghiệp để cộng hưởng cho sàn thương mại điện tử
của mình.
-

Thời lượng sử dụng Internet của người Việt Nam cao

o Trung bình 1 ngày, người Việt sử dụng Internet lên đến 4 tiếng. Đây là
một cơ hội lớn để phát triển kinh doanh online.
13


-

Xu hướng mua hàng online đang tăng mạnh
Với sự phát triển vũ bão của kinh doanh online, người tiêu dùng đang có
xu hướng mua hàng online ngày càng nhiều, đây là một cơ hội lớn để
phát triển của Tiki nói riêng và các sàn thương mại điện tử nói chung.

-

Được sự tín nhiệm, cộng hưởng lớn từ Google, Facebook

o Tiki kết hợp với Google làm Thành phố Tết, còn mấy năm trước làm với
Facebook. Facebook có Facebook store. Cứ mỗi năm, Tiki sẽ cử nhân
viên của mình qua trụ sở Facebook, mình học cách xây dựng hệ thống
dữ liệu khách hàng – build customer database, đây là một dự án lớn của
Tiki, để hiểu khách hàng hơn, giúp họ có sự lựa chọn đúng đắn.
o Việc hợp tác với các với các công ty lớn, đã mang lại thêm kinh nghiệm
và nâng cao vị thế về thương hiệu cho Tiki.
-

Thuộc top các ngành nghề được chính phủ khuyến khích và ưu tiên
phát triển

Phân tích T (Threat) – Thách thức của TIKI
-

Đối thủ cạnh tranh mạnh

o Đối với sự phát triển như vũ bão của thị trường thương mại điện tử hiện
nay, Tiki có nhiều đối thủ cạnh tranh đáng để lo lắng như Lazada,
Shopee, Sendo…
-

Chính sách Marketplace
Marketplace tuy mang lại cơ hội lớn cho sự phát triển mới của Tiki,
nhưng đây cũng là thách thức lớn về chất lượng đầu vào sản phẩm, kiểm
soát nguồn gốc và xây dựng niềm tin với khách hàng khi thực hiện mô
hình marketplace.
14


-

Hình thức kinh doanh online

o Tuy việc mua hàng online đang phát triển mạnh, song song đó trước
nhiều sự việc mua hàng fake, lừa đảo, đã tạo nên xu hướng dè chừng khi
không được kiểm hàng.
-

Chi phí bán hàng cao

o Thương mại điện tử là hình thức bán hàng còn khá mới ở Việt Nam, do
đó chi phí để duy trì trạng, các kho và hỗ trợ khách hàng là rất cao.
Trong khi rủi ro về việc khách hàng đặt hàng nhưng lại không nhận hàng
còn rất lớn, doanh nghiệp phải chịu hoàn toàn những phí tổn do việc trả
hàng về, chất lượng hàng hóa qua nhiều khâu vận chuyển khó đảm bảo
được chất lượng như ban đầu.
III. Nền tảng công nghệ thương mại điện tử (Ecommerce) tại Tiki

Quá trình phát triển của hệ thống TIKI cũng không nằm ngoài sự
phát triển chung. Từ một website bán sách chạy trên Magento, tới nay đã
trở thành một hệ thống đồ sộ, phục vụ với hoạt động kinh doanh đa dạng
với đủ các loại mặt hàng, dịch vụ thuộc hàng ngàn chuyên mục. Hoạt
động vận hành cũng trở nên ngày một phức tạp, mua hàng, bán hàng,
vận hành kho bãi giao vận, kế toán tài chính; đối tượng phục vụ từ
khách hàng, hàng ngàn nhân viên công ty, tới hàng chục ngàn nhà bán
tham gia vận hành hệ thống thương mại điện tử. Các nền tảng công nghệ
của TIKI cũng theo đó mà không ngừng thay đổi, mở rộng theo thời
gian.

1.Nền tảng Magento.

15


Magento là nền tảng công nghệ đầu tiên của TIKI. Dựa trên nó, TIKI
bắt đầu phát triển các hoạt động kinh doanh Ecommerce đầu tiên. Khởi
đầu bằng bán sách, thiết bị đọc sách như Kindle. Từ 2010 tới 2015,
Magento là nền tảng chính cho tất cả các hoạt động kinh doanh, vận
hành của TIKI. Magento cung cấp phần back office để nhân viên TIKI
có thể đăng sản phẩm, vận hành đơn hàng, chăm sóc khách hàng, cũng

như front end để khách hàng TIKI browser, tìm kiếm, xem và mua bán
sản phẩm. Magento có vai trò to lớn trong sự phát triển của hệ thống
TIKI. Nó giúp TIKI tích kiệm được một nguồn lực lớn về phát triển
phần mềm, cũng như cung cấp cho TIKI các kiến thức, mô hình dữ liệu,
kinh nghiệm xây dựng một site thương mại điện tử. Model Eav, Cart,
Sales Order, Promotion… cách thức tổ chức, thiết kế từ phần mềm tới
cơ sở dữ liệu là các tiền đề quan trọng để đội ngũ Engineers tích luỹ
phát triển cho các giai đoạn tiếp theo. Khi đó Engineering của TIKI chỉ
có tầm 10–20 người cho tất cả các vị trí.

2. Nền tảng Talaria — TIKI.VN.

Theo thời gian, cùng với sự tăng trưởng của TIKI thì lượng truy cập,
hoạt động vận hành cũng tăng theo. Magento bắt đầu không đáp ứng
được yêu cầu về hiệu năng, đặc biệt khi các thời điểm có lượng truy cập
lớn đột ngột. Talaria — một framework mới được phát triển bắt đầu
cuối 2014, tới đầu 2015 để thay thế Magento cho phần front office để xử
16


lý truy cập từ khách hàng. Tất các nghiệp vụ front office từ browser,
xem sản phẩm, tới đặt hàng … đều sẽ diễn ra trên talaria. Talaria là chịu
ảnh hưởng lớn của các thiết kế của magento nhưng làm đơn giản hơn.
Các mô hình Eav cho quản lý sản phẩm, Sales Order vẫn tương đồng với
mô hình của Magento. Về mặt kiến trúc, talaria có thay đổi lớn nhất là
sử dụng MongoDB cho phần read side. Talaria không thay thế hoàn toàn
nền tảng Magento mà chỉ thay thế một phần các nghiệp vụ front office,
phần lớn tất cả các nghiệp vụ vận hành back office từ quản lý sản phẩm,
đơn hàng, chăm sóc khách hàng vẫn diễn ra trên nền tảng Magento.
Giữa hai hệ thống phải có quá trình đồng bộ dữ liệu để đảm bảo quá

trình vận hành trơn tru giữa hai hệ thống.

Talaria được phát triển ban đầu từ một nhóm nhỏ chưa tới 10 người.
Sau 3 năm, nó đáp ứng được nhu cầu phát triển của hàng trăm engineers,
đáp ứng sự mở rộng bùng nổ của hoạt động kinh doanh của TIKI với
hơn 30 triệu lượt truy cập mỗi tháng, cũng như tính phức tạp của nghiệp
vụ vận hành khi số lượng nhân viên tăng lên 1300 người cùng hàng ngàn
sellers trực tiếp, gián tiếp tác động vào hệ thống.

3. Nền tảng Logistic.

Bắt đầu từ 2013, các hoạt động vận hành của TIKI bắt đầu mở rộng
sang hoạt động quản lý vận hành kho hàng, giao vận, kế toán. Mô hình
17


kinh doanh chính của TIKI là bán lẻ. Tất yếu nảy sinh các nghiệp vụ
quản lý kho hàng, rồi sau đó là các hoạt động giao vận. TIKI bắt đầu đưa
triển khai hệ thống ERP dựa trên nền tảng Open ERP — Odoo. Trong
suốt 5 năm, hệ thống vận hành liên tục được nâng cấp mở rộng, bổ sung
thêm các hệ thống về giao vận, fulfillment… Tới nay, từ 1 kho hàng,
TiKi đã mở rộng ra 8 kho hàng trên cả nước, quản lý hàng triệu đơn vị
sản phẩm mỗi năm, cung cấp các dịch vụ giao vận đòi hỏi vận hành
phức tạp như giao hàng 2h.

Hệ thống vận hành là xương sống cho toàn bộ hoạt động giao vận
của TIKI. Bằng cách tổ chức khéo léo, dựa trên các nền tảng mã nguồn
mở kết hợp với các giải pháp tự thiết kế từ đầu, hơn 30 engineers đã xây
dựng lên toàn bộ hệ thống từ con số không. Nền tảng đã chứng tỏ độ tốt
qua việc đáp ứng việc mở rộng hoạt động kinh doanh, thay đổi nâng cấp,

liên tục trong 5 năm qua, tạo nên giá trị cạnh tranh khác biệt trong dịch
vụ giao hàng của TIKI.

18


4. Nền tảng Marketplace.

Từ cuối 2016, TIKI bắt đầu chuyển đổi mô hình kinh doanh từ Retail
sang Marketplace. Tới tháng 3/2017, TIKI chính thức mở cửa sàn
thương mại điện tử cho các sellers tham gia kinh doanh trên hệ thống
TIKI. Đó là một sự chuyển đổi lớn làm thay đổi toàn bộ mô hình hoạt
động của toàn bộ hệ thống TIKI. Hệ thống TIKI không chỉ còn phục vụ
19


riêng TIKI mà giờ cho phép các sellers bên ngoài vận hành bán hàng
trên sàn thương mại điện tử TIKI. Điều này làm cho hoạt động vận hành,
quản lý trở nên rất phức tạp. Các sellers tham gia vào tất cả các công
đoạn của hệ thống, từ quản lý sản phẩm, vận hành đơn hàng, giao vận,
tồn kho, tới thanh toán đối soát tài chính, công nợ. Trong 2018, số sản
phẩm trên TIKI tăng gấp hơn 5 lần từ gần 200k sản phẩm, lên 1 triệu sản
phẩm, với hơn 90% sản phẩm của các sellers.

Sự bùng nổ về mặt nghiệp vụ, dẫn tới việc toàn bộ nền tảng của
TIKI phải thay đổi. Nó cũng đánh dấu quá trình chuyển đổi lớn tiếp
theo, khi nền tảng TIKI tiếp tục được chia tách nhỏ thành các nền tảng
chuyên biệt hơn theo mô hình Service Oriented: như Seller Service —
quản lý nghiệp vụ sellers, Catalog Management System — quản lý
nghiệp vụ sản phẩm, Order Management System — quản lý nghiệp vụ

vận hành đơn hàng và hàng chục service nghiệp vụ khác… Sự chia tách
này cũng là nét nổi bật của tất cả các hệ thống Ecommerce trên thế giới.
Nó đáp ứng các tốc độ mở rộng của hoạt động kinh doanh, khi mà mỗi
mảng vận hành nở ra đều đòi hỏi rất cao về tính chuyên biệt của hệ
thống.

20


5. Nền tảng Tích Hợp.

Sự mở rộng của hệ thống làm phát sinh hàng trăm service,
với hàng ngàn chức năng hoạt động. Việc trao đổi và tích hợp dữ liệu
giữa các hệ thống là tối quan trọng để đảm bảo toàn bộ hệ thống TIKI
vận hành được. Dữ liệu cần đảm bảo tính chính xác xuyên suốt từ front
office tới back office, từ sản phẩm tới đơn hàng, giao vận và tài chính,
kế toán…

Các giải pháp tích hợp đã được TIKI triển khai từ rất sớm,
dựa trên các công nghệ như RabbitMQ, ActiveMQ, nhưng gặp nhiều hạn
chế về tính ổn định, bảo trì. Từ giữa 2017, TIKI bắt đầu triển khai rộng
giải pháp tích hợp dựa trên Kafka và cơ chế capture data change dựa
trên binary log của MySQL, trigger — notify của Postgresql. Hàng chục
triệu thay đổi dữ liệu mỗi ngày trên toàn hệ thống được streaming real
time lên Kafka. Kafka trở thành một message bus — trung chuyển dữ
21


liệu giữa các hệ thống khác nhau, tạo ra các phương thức phát triển ứng
dụng mới đa dạng, linh hoạt, mở rộng hệ thống dễ dàng.

6. Nền tảng Data.

Data là cơ sở để ra các quyết định cho mọi hoạt động trong kinh
doanh. Nhu cầu báo cáo đa dạng được tổng hợp từ mọi nguồn dữ liệu có
thể có trong hệ thống. Đối tượng người dùng bao gồm từ các cấp vận
hành thấp nhất tới các cấp giám đốc cao nhất. Tính chính xác, sự đa
dạng, tốc độ cập nhật của dữ liệu là các đòi hỏi của hệ thống báo cáo.

Các hoạt động xây dựng data warehouse của TIKI bắt đầu từ khoảng
2015–2016. Nhưng hệ thống báo cáo không đáp đủ nhu cầu của kinh
doanh, cũng như không đủ ổn định khi lượng dữ liệu tăng trưởng bùng
nổ. Giai đoạn nửa đầu 2017, việc báo cáo gần như khủng hoảng, các
phòng ban kinh doanh phải request access trực tiếp transaction database

22


để tự làm báo cáo, các hệ thống dashboard liên tục bị gián đoạn, không
ổn định.

Bắt đầu từ cuối 2017 tới đầu 2018, các dữ liệu dần được tập trung lại
đưa vào data warehouse, sử dụng nền tảng cloud Google Big Query.
Cùng với nền tảng tích hợp dựa trên Kafka, việc tích hợp data giữa các
transactional database và data warehouse đạt được mức độ near real
time. Các báo cáo về vận hành kinh doanh trước đây mất nhiều giờ,
thậm chí nửa ngày để tổng hợp, thì nay đã có thể được cập nhật trong
vòng 10 phút. Data được visualize dễ dàng, giúp các bộ phận kinh doanh
ở tất cả các cấp nhanh chóng nắm bắt tình hình, ra quyết định kịp thời.
Cũng như xây dựng được các dịch vụ giá trị gia tăng như CRM,

Marketing Optimization…

7. Nền tảng DevOps.

Với hơn 100 engineers, hàng trăm service và hàng ngàn server
applications… DevOps có vai trò vô cùng to lớn đảm bảo quá trình xây
dựng phát triển phần mềm của TIKI. Tại TIKI, mã nguồn của các hệ
23


thống được quản lý tập trung sử dụng GitHub, sử dụng Jenkin, docker,
kubernetes, rancher cho deployment và management. Tại bất cứ thời
điểm nào, bất cứ service nào cũng có thể tích hợp và triển khai mã
nguồn trên các môi trường từ UAT tới Production. Điều này có ý nghĩa
to lớn, đảm bảo tốc độ phát triển, release tính năng của tất cả các team.

8. Nền tảng Infrastructure.

Đây là nền tảng của nền tảng đảm bảo cung cấp đầy đủ tài nguyên
tính toán cho toàn bộ tất cả các system của TIKI. Với hàng trăm service,
hàng ngàn server application, lưu trữ và xử lý hàng trăm TB dữ liệu mỗi
ngày. Từ một vài server ban đầu, hiện TIKI đã từng bước xây dựng hạ
tầng cho lưu trữ, database, ảo hoá với chi phí tối ưu, đáp ứng lượng truy
cập lớn đặc biệt các mùa mua sắm lớn cuối năm. Xây dựng hạ tầng cho
hệ thống Ecommerce vô cùng phức tạp, vì tính chất đặc thù đòi hỏi cao
về độ ổn định, tính nhất quán của dữ liệu nhưng vẫn phải đáp ứng hiệu
năng cao, với lượng truy cập lớn. Đặc biệt phải đáp ứng tính “co giãn”
lớn, do lượng truy cập tăng cao bất thường khó dự đoán của hoạt động
mua sắm.

Với quá trình 8 năm phát triển, nền tảng công nghệ của TIKI từng
bước thay đổi, phát triển, mở rộng không ngừng để đáp ứng nhu cầu
kinh doanh. Đó là quá trình “tiến hoá” lâu dài, với sự đóng góp trí tuệ
của hàng trăm Engineer trong nhiều năm. Từng bước hình hài của một
hệ thống Ecommerce lớn dần được hình thành cùng với sự trưởng thành
về mặt công nghệ của đội ngũ Engineer. Bài học lớn nhất của TIKI là sự
vận dụng khéo léo các nền tảng mã nguồn mở như Magento, Odoo, cùng
cách thức phát triển phần mềm linh hoạt, hiệu quả để sử dụng một
24


nguồn lực nhỏ phát triển dần hệ thống theo cùng tốc độ phát triển kinh
doanh.

Các nền tảng vẫn không ngừng thay đổi, nhiều nền tảng sẽ biến mất
(như Magento trong 2019), chuyển đổi, chia tách hay hình thành các nền
tảng mới. Đó là một quá trình không bao giờ dừng lại. Với tốc độ tăng
trưởng doanh số lên đến vài trăm phần trăm mỗi năm, nền tảng công
nghệ chịu một áp lực chuyển đổi cực lớn để đáp ứng các yêu cầu tăng
trưởng của kinh doanh, nhưng đồng thời vẫn phải đảm bảo tính ổn định.
Thách thức lớn nhất với việc xây dựng nền tảng công nghệ ở TIKI là
phải cân bằng được giữa tầm nhìn xa và tốc độ phát triển. Tốc độ tăng
trưởng nhanh đòi hỏi mọi tính toán phát triển phải đủ tốt để không chỉ
theo kịp mà còn không sớm bị loại bỏ, xây mới một cách tốn kém. Nó
thực sự rất thách thức, nhưng phải vượt qua được!

● Các trang web tham khảo
- />- />%81n-t%E1%BA%A3ng-c%C3%B4ng-ngh%E1%BB%87-ecommerceb923ff1e57fa
- />- />
25